Varlık Vergisi (Turkiye)

Vikipedi, ozgur ansiklopedi

Varlık Vergisi , Turkiye 'de 11 Kasım 1942 tarih ve 4305 sayılı kanunla konulan ola?anustu servet vergisinin adıdır.

Yasanın gerekcesi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1938-1944 arası Turkiye'de enflasyon [1]
Yıllar TEFE Re?at Altını TL Endeksi
1938 100 11,30 100
1939 101,3 14,32 128
1940 126,6 21,06 189
1941 175,3 25,57 239
1942 339,6 33,23 298
1943 590,1 33,84 300
1944 458,9 38,30 344

Varlık Vergisi kanununun resmi gerekcesi, hukumet tarafından "ola?anustu sava? ko?ullarının yarattı?ı yuksek karlılı?ı vergilemek" olarak dile getirilmi? ve herhangi bir dini veya etnik grup hedef alınmamı?tır. Oysa basına kapalı olarak yapılan CHP grup toplantısında ba?bakan ?ukru Saraco?lu 'nun vurguladı?ı gerekceler farklıdır:

"Bu kanun aynı zamanda bir devrim kanunudur. Bize ekonomik ba?ımsızlı?ımızı kazandıracak bir fırsat kar?ısındayız. Piyasamıza egemen olan yabancıları boylece ortadan kaldırarak, Turk piyasasını Turklerin eline verece?iz." [2]

"Bu memleket tarafından gosterilen misafirperverlikten faydalanarak zengin oldukları halde, ona kar?ı bu nazik anda vazifelerini yapmaktan kacınacak kimseler hakkında bu kanun, butun ?iddetiyle uygulanacaktır. [3]

Nufus ?ddiaya Gore Talep Edilen Varlık Vergisi Oranları [4] [5] [6]
Ermeniler %232
Yahudiler %179
Rumlar %156
Musluman %4,94

Bazı kaynaklarda sadece Muslumanlar icin oldu?u belirtilen du?uk vergiler aslında buyuk ciftcilerden alınmı?tır ve yasada %5'i gecemeyece?i belirtilmi?tir. [7]

Yasanın uygulanı?ı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ba?bakan Saraco?lu, 5 A?ustos 1942'de okudu?u hukumet programında "Biz Turkuz , Turkcuyuz ve daima Turkcu kalaca?ız. Bizim icin Turkculuk bir kan meselesi oldu?u kadar ve laakal o kadar bir vicdan ve kultur meselesidir. (...) Biz ne sarayın, ne sermayenin, ne de sınıfların saltanatını istiyoruz. ?stedi?imiz sadece Turk milletinin hakimiyetidir." diyerek yeni hukumetin sosyal politikasını acıkladı.

1942 yazı boyunca ?stanbul gazetelerinde hırsızlık, karaborsacılık, vurgunculuk ve ihtikarla ilgili haber ve yazılar on plana cıkarıldı. Hemen her gun ve her gazetede "karaborsacı Yahudi" tiplemesini iceren karikaturler yayınlandı. [ kaynak belirtilmeli ]

12 Eylul 1942'de ?stanbul defterdarlı?ı gorevine atanan Faik Okte 'nin anılarında anlattı?ına gore, Maliye Bakanlı?ı sava? dolayısıyla fevkalade kazanc elde etti?i iddia edilen kimselerin cetvelinin yapılarak muslumanların M, gayrımuslimlerin G, donmelerin D harfiyle i?aretlenmesini talep etti. [8]

11 Kasım'da Varlık Vergisi kanunu TBMM'de hic tartı?ılmadan kabul edildi. Kanun her il ve ilce merkezinde kimin ne kadar vergi odeyece?ini belirleyecek servet tespit komisyonları kurulmasını, komisyon kararlarının nihai ve kati olmasını, vergi odeme suresinin 15 gun olmasını, 15 gun icinde tahakkuk eden vergiyi odemeyenlerin mallarının haczedilerek icra yoluyla satılmasını, buna ra?men borcunu 1 ay icerisinde odemeyen mukelleflerin bedeni kabiliyetlerine gore genel hizmetler ve belediye hizmetlerinde calı?tırılmasını ongoruyordu. [9]

?stanbul'da kurulan uc komisyon tahakkuk eden vergi listelerini 18 Aralık 1942'de acıkladı. Tahakkuk eden vergilerin %87'si gayrımuslim, %7'si muslim mukelleflere yuklenmi?ti. Geri kalan %6 de?i?ik kalemlerde olup, bunların da co?u gayrımuslim azınlıklar ve ecnebilerdi. [10] 4 Oca?a kadar vergisini odemeyen mukelleflere birinci hafta icin %1, sonraki haftalar icin %2 gecikme zammı uygulanaca?ı ilan edildi.

Aralık 1942 ve Ocak 1943'te ?stanbul'da gayrımuslimlere ait binlerce ta?ınmaz mulk el de?i?tirdi. El de?i?tiren mulkler arasında ?stiklal Caddesi'ndeki yapıların buyuk bir kısmı bulunuyordu. Satılan mulklerin %67 kadarı Musluman Turkler, %30 kadarı resmi kurum ve kurulu?lar tarafından alındı. [11] 21 Ocak 1943'ten itibaren ?stanbul'da binlerce gayrımuslime ait ev ve i?yerleri haczedilerek harac mezat satıldı.

27 Ocak ile 3 Temmuz 1943 arasında, tumu gayrımuslimlerden olu?an toplam 1229 ki?i calı?mak uzere Erzurum A?kale 'ye yollandı. Sozlu anlatımlara gore bu ki?ilerin aileleri A?kale'ye surulenlerin "sa? donmeyece?ine" inanıyordu. [12] Calı?tırılacaklara verilen ucretlerin yarısı borclarına mahsup edilmi?tir. [13] Ya?lılar, Kop gecidinde kar temizleme i?inin a?ırlı?ından dolayı A?kaleli koylulerden bazıları ile anla?arak kendi yerlerine gencleri calı?maya gondermi?ler. Bunun kar?ılı?ında da onlara gunluk odeme yapmı?lardır. [14] Surgunlerden 900 ki?i 8 A?ustos 1943'te yuk vagonlarıyla Eski?ehir Sivrihisar 'a nakledildi.

9-13 Eylul 1943 tarihlerinde New York Times gazetesinde Cyrus Sulzberger imzasıyla Turkiye'deki Varlık Vergisi uygulamasını ele?tiren bir dizi yazı cıktı. Bu yazılardan hemen sonra 17 Eylul'de toplanan TBMM, henuz tahsil edilmemi? olan Varlık Vergisi borclarının silinmesine karar verdi. Aralık ayının ilk gunlerinde A?kale ve Sivrihisar surgunleri yakla?ık on aylık esaretten sonra evlerine gonderildi. Cunku o donem II. Dunya Sava?ı'nın kritik gunleriydi ve Turkiye bu durumdan etkilenmek istememi?tir.

VARLIK VERG?S?...
Yasa metni
11 Kasım 1942

Cumhuriyet tarihinin tartı?ılan yasalarından biri olan "Varlık Vergisi", ?ukru Saraco?lu Hukumeti tarafından 9 Kasım 1942'de TBMM'ye sevkedildi. Yasa, 11 Kasım'da Genel Kurul'da kabul edildi ve 12 Kasım 1942'de Resmi Gazete'de yayımlanarak yururlu?e girdi.

17 Eylul 1943 tarih ve 4501 sayılı yasa ile bir kısım mukellefin vergi borcları silindi.

15 Mart 1944 tarih ve 4530 sayılı "Varlık Vergisi Bakayasının Terkinine Dair Kanun" ile o tarihe kadar tarh edilmi?, ancak tahsil edilememi? vergilerin silinmesiyle "Varlık Vergisi" uygulaması ortadan kalkmı?tır.

Verginin sonucları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Varlık Vergisi kanunu ile toplam 270 milyonu 1942'de [15] ve 47 milyonu 1943'te [16] olmak uzere yakla?ık 317 Milyon TL vergi tahsil edildi. Bu sayının %70'i Anadolu'dan toplandı. Toplam tahsilat, 918 milyon TL olan 1942 devlet butcesinin %34'une tekabul etmektedir.

1935 sayımında Turkiye nufusuna oranı %1,98 olan gayrımuslim azınlıklar, vergiden sonra ba?layan goc nedeniyle 1945'te %1,56'ya ve 1955'te %1,08'e du?tu.

Tepkiler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Yıllar sonra hala tepkiler surmekte ve yargıya konu olan olaylar gercekle?ebilmektedir. [17]

2012 yılında Milliyet gazetesine roportaj veren ?abat Levi, Mirac Zeynep Ozkartal'ın " Devletin sizden ozur dilemesini ister misiniz? " sorusu uzerine ?u yanıtı vermi?tir:

"Hata ettik” demelerini isterim tabii. Ama ne de?i?ir? Ben affettim zaten. Bizi Hitler’den kurtardı ?nonu, Varlık Vergisi’ni de affettim boylece. E?er bizi Hitler’e verseydi sabun olacaktık. Parayla hayat olculmez. ?nonu sayesinde hayatta kaldık. Bunu unutmadım. " [18]

Halkların Demokratik Partisi Diyarbakır Milletvekili Garo Paylan , Kasım 2021'de Varlık Vergisi Kanunu ile ilgili Meclis ara?tırılması acılması icin onerge verdi. [19]

Populer kulturde [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Yılmaz Karakoyunlu ’nun aynı adlı romanından uyarlanan Salkım Hanımın Taneleri (1999) 1942-1943 zaman aralı?ını kapsayan hikayesiyle Varlık Vergisi’ni konu edinir.

2021 Netflix yapımı Kulup adlı dizinin Varlık Vergisi'nden etkilenmi? Yahudi bireyleri ele almasından oturu vergi yeniden gundeme geldi. [20] [21]

Dipnotlar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  1. ^ A. Ba?er Kafao?lu - Varlık Vergisi Gerce?i s.28
  2. ^ Siyasi Anılar 1939-1954 , Faik Ahmet Barutcu, Milliyet Yayınları, s.263, ( Varlık Vergisi ve Turkle?tirme Politikaları , Ayhan Aktar, ?leti?im Yayınları).
  3. ^ A?kale Yolcuları Varlık Vergisi ve Calı?ma Kampları [ olu/kırık ba?lantı ] , Rıdvan Akar, Mephisto Yayınları, 2006, (21 Ocak 1943 tarihli Cumhuriyet gazetesinden alıntı).
  4. ^ Corry Guttstadt, Turkey, the Jews, and the Holocaust. Cambridge University Press, 2013, s. 75
  5. ^ Andrew G. Bostom, The Legacy of Islamic Antisemitism: From Sacred Texts to Solemn History. Prometheus Books; Reprint edition, 2008, s. 124
  6. ^ Nergis Erturk, Grammatology and Literary Modernity in Turkey. Oxford University Press, 2011, s. 141
  7. ^ http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/5255.pdf 2 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . Madde 2B - Buyuk ciftciler (Buyuk ciftciden maksat, i?inin idaresine ve vusatine halel getirmeksizin bu mukellefiyeti ifa edebilecekleri bu kanunda yazılı komisyonlarca tespit edilenlerdir)' . Madde 6 - ... ?kinci maddenin (B) fıkrasında yazılı ciftcilerin mukellefiyetleri de varlıklarının yuzde be?ini gecemez.
  8. ^ Faik Okte , Varlık Vergisi Faciası, Nebio?lu Y. ?stanbul 1951, s. 47 vd.
  9. ^ http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/5255.pdf 2 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . Madde 12 - ...Talik tarihinden itibaren bir ay zarfında borclarını odemiyen mukellefler borclarını tamamen odeyinceye kadar memleketin herhangi bir yerinde bedeni kabiliyetlerine gore askeri mahiyeti haiz olmıyan umumi hizmetlerde veya belediye hizmetlerinde calı?tırılırlar.
  10. ^ Okte, A.g.e. tablo.
  11. ^ Aktar, a.g.e., s. 204.
  12. ^ Orne?in Zaven Biberyan , Babam A?kale'ye Gitmedi, Aras Yayıncılık 2000.
  13. ^ http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/5255.pdf 2 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . Madde 12 - ...Bu fıkra hukmune gore calı?tırılanlara verilecek ucretin yarısı borclarına mahsup olunur.
  14. ^ Yorgo Hacıdimitriadis’in A?kale - Erzurum Gunlu?u (1943), Ayhan Aktar, ?leti?im Yayınları, ?stanbul, 2011.
  15. ^ "Resmi Gazete, Sayı: 7173, 1942 Butce Yılı Kesin Hesap Kanunu " (PDF) . 5 Nisan 2024 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi (PDF) . Eri?im tarihi: 5 Nisan 2024 .  
  16. ^ "TBMM Tutanakları, 1942 Butce Yılı Kesin Hesap Kanunu " (PDF) . 5 Nisan 2024 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi (PDF) . Eri?im tarihi: 5 Nisan 2024 .  
  17. ^ "Yervant Ozuzun'un bir makalesi nedeniyle yargılanması" . 30 Kasım 2012 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 24 A?ustos 2010 .  
  18. ^ "Ar?ivlenmi? kopya" . 19 Haziran 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 28 ?ubat 2014 .  
  19. ^ "Ar?ivlenmi? kopya" . 16 Kasım 2021 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 11 Kasım 2021 .  
  20. ^ "Ar?ivlenmi? kopya" . 11 Kasım 2021 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 11 Kasım 2021 .  
  21. ^ "Ar?ivlenmi? kopya" . 11 Kasım 2021 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 11 Kasım 2021 .  

Ayrıca bakınız [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Dı? ba?lantılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

" https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Varlık_Vergisi_(Turkiye)&oldid=32773962 " sayfasından alınmı?tır