Turkiye'de elektrik ile tanı?ma 1902 yılında
II. Abdulhamid
devrinde olmu?tur.
Tarsus
'ta kurulan 2 KW'lık bir enerji santrali ile sokaklarda ve bazı konutlarda aydınlatma yapılmı?tır. ?lerleyen yıllarda elektri?e talebin artmasıyla santralde guc artı?ı yapılmı?tır.
[1]
?stanbul sokaklarının elektrik ile aydınlatması ise 1914 yılında
Silahtara?a Elektrik Santralinden
yapılmı?tır.
[2]
1921 yılında Ankara'nın sokak aydınlatması tesis edilen bir havagazı jeneratoru sayesinde olmu?tur. 1928-1930 yılları arasında elektrik direkleri ve yeraltı havagazı boruları do?enmi?tir.
[3]
Turkiye'nin bazı il ve ilcelerinde 1950’li ve 1960’lı yıllarda dizel jeneratorlerle elektrik sa?lanmı?tır, orne?in Silifke’de 400 kVA dizel jenerator ile enerji sa?lanmı?tır.
[4]
15.07.1970 tarih ve 1312 sayılı kanun ile
TEK (Turkiye Elektrik Kurumu)
kurulmu?tur. Elektrik hizmetlerinde butunlu?un sa?lanması icin da?ınık bir ?ekilde yurutulen elektrik hizmetleri di?er kurumlardan devralındı.
[5]
1994 yılında yeniden yapılandırılarak
TEA? (Turkiye Elektrik Uretim ?letim A.?.)
ve
TEDA? (Turkiye Elektrik Da?ıtım A.?.)
olarak ikiye bolunmu?tur.
[6]
2001 yılında TEA? tekrar
TETA? (Turkiye Elektrik Ticaret ve Taahhut A.?.)
,
TE?A? (Turkiye Elektrik ?letim A.?.)
ve
EUA? (Elektrik Uretim A.?.)
olarak yeni bir yapılanmaya girmi?tir.
[6]
TEDA? 2004 yılında Ozelle?tirme Yuksek Kurul Kararı ile ozelle?tirme kapsamına alınmı?tır.
[7]
Turkiye'de 2019 yılında 290,4 milyar kilovatsaat elektrik tuketilmi?tir.
[8]
Enerji, santrallerde uretildikten sonra yukseltici transformatorler vasıtasıyla iletim seviyelerine (380 kV, 154 kV) yukseltilirler.
Elektrik iletim hatları
yuk tevzi merkezlerinden yerle?im yerlerine enerji sa?larlar. Milli Yuk Tevzi Merkezi ve dokuz tane bolge yuk tevzi merkezleri aracılı?ıyla, enterkonnekte sistemimizin uretim ve tuketiminin dengede tutulması
SCADA
vasıtasıyla kontrol edilmektedir.
[9]
[10]
Turkiye'de 380 kV, 154 kV ve 66 kV yuksek gerilim seviyeleri ile 6,3 kV, 15 kV ve 33 kV orta gerilim seviyeleri kullanılmaktadır. Fakat yuksek gerilimde 66 kV ve orta gerilimde 6,3 kV ve 15 kV seviyeleri artık kaldırılmaktadır.
[11]
Enerji nakil hatları yuk tevzi merkezlerinden ?ehirlerde bulunan trafo merkezlerine gelirler. ?ehirlerde bulunan trafo merkezlerinde (indirici merkezde denilmektedir) sonlanan bu hatlar, trafo merkezlerinde 33 kV veya bazı yerlerde 15 kV seviyesine donu?turulerek ?ehir elektrik da?ıtım ?ebekesindeki yuk noktalarına (trafo postalarına) ba?lanır. Turkiye'de kullanılan 15 kV ve 6,3 kV ise guc kayıplarının fazla olması sebebiyle terk edilmektedir.
[12]
Ayrıca kullanılan 33 kV seviyesinin Avrupa standartlarıyla uyumlu olmaması ve ozel uretilmesinden dolayı Turkiye'ye daha pahalıya mal oldu?u fikri belirtilmektedir.
[13]
Da?ıtım ?ebekelerinde son kullanıcılara (tuketicilere) elektrik gucunun ula?ması icin trafo postalarında 33 kV veya 15 kv seviyesi 0,4/0,231 kV alcak gerilim seviyesine indirilir. Trafo postaları direk tipi veya ko?k tipi bina icinde veya kabin icinde veya yer altında korunaklı bir ?ekilde bulunur. Hem 33 kV (veya 15 kV) seviyesi hem de 0,4/0,231 kV seviyesi elektrik direklerinde veya ?ehir icindeki nufus yo?unlu?u olan bolgelerde yer altında ta?ınabilir.
[14]
?ehirlerde alcak gerilim da?ıtım ?ebekesi uc fazlı sistemlerden, kırsal kesimde nufus yo?unlu?unun az oldu?u yerlerde tek fazlı sistemlerden olu?abilir. ?ehirlerde trafolardan cıkan bu alcak gerilim hatları da?ıtım kutularından (box) binalardaki tuketicilere ait sayac panolarına ba?lanır.
[14]
Tuketiciler genelde konutlarda alcak gerilim abonesi olabilece?i gibi orta gerilim veya daha yuksek gerilim seviyelerinde
abone olan sanayi kurulu?ları ve i?letmeler olabilmektedir. Ayrıca yuksek gerilim do?ru akım kullanan ark ocakları
da bulunmaktadır.
[15]
Turkiye’de alcak gerilim da?ıtım ?ebekelerinin TT sistem olarak in?a edilmekte oldu?u fikri mevcuttur. Tuketicilerde ise de?i?ik kullanımlar mevcuttur. Tuketicilerde TT sistem kullanılıyorsa; tuketicilerin koruma hatları notr ile ba?lı olmamalı ve kacak akım rolesi bulunmalıdır. Elektrik ?c Tesisleri Yonetmeli?inde TT sistemde notr hattının ev ba?lantılarında su borusu ?ebekesine ba?lanması ?artı celi?kiye sebep oldu?u belirtilmi?tir. TN sistem kullanıyorsa, alcak gerilim ?ebekesi hava hattı direkleri, notr hattına ba?lı olmalıdır.
[16]
Turkiye’de Elektrik Piyasası Kanunu istikrarlı bir elektrik piyasasının olu?turulmasını amaclar. Turkiye'de elektri?in uretimi,
iletimi
, da?ıtımı, toptan satı?ı, perakende satı?ı, ithali veya ihracı ve bu i?lerle ilgili gercek ve tuzel ki?ilerin hak ve yukumlulukleri bu kanun kapsamında bulunmaktadır. Bu kanuna ait yurutme i?lemleri
Enerji Piyasası Duzenleme Kurumu
tarafından gercekle?tirilmektedir.
[17]
Bu kanunlar do?rultusunda 2013 yılında elektrik da?ıtım ?irketlerinden elektrik tedarik ve satı? yetkisi alınmı? ve bu yetki elektrik tedarikcilerine verilmi?tir. 2014 yılı itibarıyla da elektrik tedarikcileri iki ana gruba ayrılarak gorevli ve gorevli olmayan tedarikciler olarak duzenlenmi?tir.
[18]
EPDK kamuoyunu ve tuketicileri elektrik faturalarında alınan bedeller ve yasal dayanakları hakkında bilgilendirmektedir.
[19]