Le Corbusier
Ki?isel bilgiler
Do?um	6 Ekim 1887 ( 1887-10-06 ) La Chaux-de-Fonds , ?svicre
Olum	27 A?ustos 1965 (77 ya?ında) Roquebrune-Cap-Martin , Fransa
Vatanda?lık	?svicre, Fransız
Calı?ma ve ba?arıları
Mimarlık tarzı	Modern mimarlık
Unlu yapıtları	Villa Savoye , Poissy Villa La Roche, Paris Unite d'Habitation, Marsilya Notre Dame du Haut kilisesi, Haute-Saone
?mzası

Le Corbusier ( telaffuzu:  [l? k??byzje] ) olarak tanınan Charles-Edouard Jeanneret (6 Ekim 1887 - 27 A?ustos 1965) ?svicre asıllı Fransız mimar . Modernizm 'e ve Uluslararası Uslup'e yaptı?ı katkılar ile tanındı. Kariyeri uzun yıllar surdu ve Avrupa 'da, Hindistan 'da ve Rusya 'ya ba?lıca olmak uzere oldukca muhim binalar in?a etti. Aynı zamanda; ?ehir plancısı, ressam , heykeltıra? , yazar ve modern mobilya tasarımcısıydı. ^[1]

Modern yuksek tasarımın oncu calı?malarını yaptı ve kendisini toplu konutlar ve kalabalık ?ehirler icin daha iyi ya?am ko?ullarını sa?lamaya adadı. Daha sonra ele?tirmenler tarafından mimarlık bicimi-stili ruhsuz monolitler olarak (yekpare dikmeler) ve kendini be?enmi? olarak ele?tirildi.

Ya?amı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Cocuklu?u ve o?rencilik donemi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Le Corbusier, ?svicre'de La Chaux-de-Fonds 'da do?du. Babası saat kadranı ustasıydı, annesi ise piyano dersleri veriyordu. Le Corbusier 13 ya?ında okulu bırakarak babasının yanında calı?maya ba?ladı. Aynı zamanda Uygulamalı Sanatlar Okulu'na yazıldı. Orada cizim ve sanat tarihi o?retmeni olan Charles L'Eplattenier'in etkisiyle mimarlı?a ve " Arts and Crafts " hareketine ilgi duymaya ba?ladı. Henuz o?renci iken kubist cizgiler ta?ıyan bir cep saati tasarımıyla Torino'da uluslararası bir odul kazandı. ^[2]

1908'de Paris'te Auguste Perret’nin (1874-1954) yanında calı?maya ba?ladı ve ondan betonarmenin ilkelerini o?rendi ve aynı zamanda Paris'in kulturel ya?amında yer almaya ba?ladı. 1910'da betonarme bilgisini geli?tirmek icin Almanya'ya gitti ve orada mimarların bir birli?i olan "Deutsche Werkbund" uyeleriyle ili?kiler kurdu. Berlin'de bir sure ilk sanayi tasarımcılarından bir olan Peter Behrens'in yanında calı?tı. Ardından mimarlık e?itiminin en onemli evresi olarak niteledi?i ve aralıklarla dort yıl suren do?u gezisine cıktı. Bu donemde gordu?u Antik Yunan mimarlı?ı ale Balkanlarda ve Anadolu'da gordu?u yerel mimarlık ve Osmanlı mimarlı?ı Jeanneret'i derinden etkiledi, onun icin onemli bir esin kayna?ı oldu ^[2]

Erken donem calı?maları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1915'te Dom-ino Evi (Dom-Ino House) ve Pilotis Villası uzerine calı?tı. Dom-Ino Evi daha sonra hem kendisinin hem de modern mimarinin yapısal temelini olu?turan bir ornek oldu. ^[2] Bu projede Jeanneret ilk defa yapı catısını ic mekan duzenlemesinden ayırıyor ve "mobil mimarlı?ın" gelecekteki tezlerinin i?aretini veriyordu. ^[3] 1916'da tasarladı?ı Villa Schob (ya da Villa Turque) ise oryantal tarzda calı?maları idi. Art arda dar ve geni? bolumlerden olu?an simetrik ızgara planlarıyla saray-ev temasını i?ledi. ^[2]

1917'da yeniden Paris'e yerle?en Le Corbusier ressam Amedee Ozenfant’la (1886-1966) tanı?tı ve hic mimarlık i?i bulamadı?ı icin Ozenfant’ın etkisiyle ressamlı?a yoneldi ^[3] ve du?uncelerini onunla birlikte cıkardıkları L'Esprit Nouveau (Yeni Ruh) dergisinde savundu. Buradaki yazılarını "kuzgunumsu" anlamına gelen, aynı zamanda dedesinin adından (Lecorbezier) turetti?i "Le Corbusier" takma adıyla imzaladı ve sonraları da bu adı kullanmaya devam etti ve bu adla tanındı. ^[2] Hatta birlikte "Kubizmden Sonra" ba?lıklı bir manifesto-kitap yazdılar. Basel'de bankacılık yapan Raoul La Roche, Jeanneret'in tablolarının duzenli mu?terisi oldu ve Jeanneret de acık artırmalara La Roche adına katılıp resimler satın alıyordu. ^[3]

?lk onemli kitabı olan Vers une architecture (" Bir Mimarlı?a Do?ru" ) 1923'te yayımlandı. Le Corbusier kitabında geleneksel, suslemeci mimarlık anlayı?ının tersine, yalın ve i?levsel yapıları savunarak, toplu konut anlayı?ına yeni bir boyut getirdi. Temel yakla?ımı olan i?levselcili?i detaylı ?ekilde ortaya koydu. Buna gore muhendisli?in ya?adı?ı hızlı de?i?im mimarlıkta kar?ılı?ını bulamamı?tı. Donemim muhendislik urunleri olan otomobiller, ucaklar, yolcu gemileri mimarlı?ın gecirmesi gereken de?i?imi acıklamak icin onemli araclardı. ^[4] Kitabında o donemde mimarlıkla ilgili en ileri fikirleri bir arada bulmak mumkundu. Kitabında tahıl silolarının, yuk gemilerinin, ucak ve otomobillerin resimleriyle yer verdi. Parthenon ile 1921 model bir spor araba olan Delage grand-spor 'a aynı sayfada yer vermesi i?renc bir provokasyon olarak goruldu. Corbusier bu kitapta kendisi icin hep gecerli olacak olan mimarlı?ın be? ilkesini de belirtiyordu. Bunlar ?oyle sıralanıyordu: ^[3]

1. Engelle kar?ıla?madan evin icinden gecen temel direk
2. Duvara gore ozerkli?i bulunan yapı catısı
3. Her kata kendine ozgu bir nitelik kazandıran ozgur plan
4. Ozgur cepheler
5. Teras catı

"Bir Mimarlı?a Do?ru" 1923 Paris'inde ?a?kınlık ve tepki do?urdu. Aslında La Corbisuer'in fikirleri aydınlanma doneminin ba?ından beri gozlemlenebilecek ?eylerdi. Muhendis "gelece?in adamı" olmu?, mimar "gecmi?in adamı" olarak kalmı?tı. Bunu de?i?tirmek icin Le Corbisuer'in onerdi?i yuzen ?ehir olarak yolcu gemisi Jules Verne 'de, Viollet-le-Duc 'de vardı. "Ev ikamet edilen bir makinedir" sloganı F.L. Wright tarafından kullanılmı?tı. Le Corbisuer'in ı?ıyan kent hayali de aslında utopik komunist Fourier'in du?ledi?i bir ortak ya?am yeri olan "phalanstere " (manastır ve Roma phalanx'ının birle?imi) idi. Hatta SSCB'nin do?usu Le Corbusier'i oldukca heyecanlandırmı?tı. ^[5] Ancak kitabı cok a?ır ele?tiriler aldı, insanlar bir manastırda ya da bir yolcu gemisi kamarasında ya?amaya istekli de?illerdi. Francatel'e gore Le Corbisuer, makineci, rasyonalist ve militarist ideolojilerin hepsini ?ahsında toplamı?tı. Onun hayal etti?i dunyada "ne?e ve temizlik zorunlu olacaktır. Bu dunya bir toplama kampı evreni, daha do?rusu bir getto" idi. ^[5]

1923-24 yıllarında La Roche ona ilk ba?yapıtını yaratma imkanı sa?ladı. Bahce gibi duzenlenmi? teras catısıyla cok renkli La Roche binası. ?kinci ba?yapıtı ise 1929-1931 yıllarında tasarladı?ı Poissy'deki La Savoye villası oldu.1930-31 yıllarında Champs-Elysees'deki bir binanın tepesine cok luks bir daire, bunun dı?ında Var'da Madame de Mandrot icin bir villa in?a etti. Zengin mu?terileri icin mustakil evler tasarlarken, kent halkı icin toplu konutlardan olu?an bir dunya du?unuyordu. ^[5]

?ehircilik Calı?maları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1922 yılında Le Corbusier'i bir ressam-dekorator olarak kabul eden "Sonbahar Sergi Salonu" organizatorleri ondan sergi icin bir ce?me projesi sipari? ettiler. Bu teklife cok sinirlenen Le Corbusier ?oyle cevap verdi: "Tamam size bir ce?me yapaca?ım, ama cevresine de uc milyonluk bir yerle?im yeri koyaca?ım" ^[5] Ardından Amerikan gokdelenlerinin etkisiyle merkezinde 24 tane 60 katlı hac planlı buro binasının ve 10-12 katlı konut bloklarının oldu?u ve bu merkezin ye?il bir alanla cevrelendi?i "Uc Milyonluk Ca?da? Kent" tasarımını yaptı. ^[2]

Yine 1922'de "Citrohan" standart ev projesini cizdi. Le Corbusier'in Citroen araba markasının adını ca?rı?tıracak ?ekilde secti?i bu isim evleri de arabalar gibi fabrikada in?a edip, sonra goturup bi yere yerle?tirme fikrinden kaynaklanıyordu. Le Corbusier bunun icin gerekli kazık temeller fikrinden asla vazgecmedi, hatta sonraları 1956'da Marsilya'daki konut birimlerinde bu du?uncesini uyguladı. ^[5]

1924 yılında Paris'te Sevres soka?ındaki eski bir manastırın uzun koridorunu kiralayarak atolyesini kurdu ve kuzeni Pierre Jeanneret ile ortak calı?maya ba?ladı. 1925 yılında "Susleme Sanatları Sergisi"nde bir mimarın evini in?a etmesi istendi?inde yine itiraz etti. Bir ev herkes icin tasarlanmalıydı. Sergi yonetimiyle ya?adı?ı surtu?me yuzunden Le Corbisuer'in pavyonunun "L'Esprit nouveau" etrafı citlerle orulup giri?i yasaklandı. Pavyon ancak E?itim ve Guzel Sanatlar Bakanı Anatole de Monzie'nin araya girmesiyle acılabildi. Le Corbusier catı?madan cekinmedi?i gibi, ustelik bir de "Gunumuzde Susleme Sanatı" adında bir kitap yazdı. ^[5]

Sergideki pavyonda sergiledi?i projede Paris'in buyuk kısmını yeniden duzenliyordu. Ren nehrinin kuzeyini tumuyle yıkıp altmı? katlı hac ?eklinde yapılmı? dev kulelerin, ortagonal caddelerin ve park benzeri ye?il alanların oldu?u bir plan sergiliyordu. ^[2]

1925'te Paris'teki uluslararası bir dekoratif sanatlar sergisinde Le Corbusier'nin, ya?ayan hucre olarak niteledi?i ilk ev modeli yer aldı. Hucre adını verdi?i birimler bir araya getirildi?inde bir blok olu?turuyordu. Bu bloklardan biri Marsilya 'da 1946-1952 yılları arasında yapılan Unite d'Habitation 'dur (Yerle?im Birimi).

1928 yılında SSCB'de Kooperatifler Birli?i Centrosoyouz'un kooperatif merkez binası icin duzenledi?i uluslararası yarı?mayı kazandı. Butun tasarımı bitirdi ancak Sovyet yetkilileri olan anla?mazlıktan dolayı proje hayata gecirilemedi. Daha sonra projenin yonetimini Nikolai Kolli aldı ve Le Corbusier ile yazı?arak binayı onun du?uncesine gore yaptı. Bina Le Corbusier'in be? temel ilkesinin tumunu yansıtır, sadece ic tasarımda Stalinist donemin yeni zevklerini ta?ır. Yapı ofislerin oldu?u uc dikdortgen bina ile konser salonu ve buyuk salonun oldu?u, caddeye acılan kavisli dorduncu binadan olu?ur. ^[6]

Ustalık Donemi Calı?maları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Le Corbusier, Uluslararası Modern Mimarlık Kongreleri (CIAM)'ın kurulu? calı?malarına da katıldı ve danı?manlık yaptı, konferanslar verdi. ^[2] CIAM tarafından belirlenen Atina Tuzu?u'nde kent planlamasının temel ilkeleri dort i?lev uzerine kuruluyordu: barınma, calı?ma, dinlenme ve ula?ım. Bu temel ilkeler Le Corbusier'in kent planları tam da bu bu i?levlere gore bolgeleme anlayı?ını yansıtıyordu: Merkezde yuksek katlı calı?ma alanları ve ceperinde sosyal aktivitelerle birlikte du?unulmu? konut bolgeleri ve onları birbirine ba?layan cok ?eritli otoyollar. ^[4]

Konut Birimi (Unite d'Habitation) bu anlayı?ın orneklerinden biridir. Do?rusal bir duzen icinde yer alan iki katlı konut birimleri iki yonden gune? alabilmekte, alı?veri?, yemek ve temizlik gibi hizmetler yapının icinde sa?lanmaktadır. ^[2] 1.800 ki?iyi barındıracak 18 katlı bu yapının icinde, rafa dizilen ?i?eler gibi yerle?tirilmi?, apartman dairelerinin yanı sıra, anaokulu, tiyatro, alı?veri? merkezi, spor salonu gibi ortakla?a kullanılacak hizmet birimleri bulunuyordu.

Kesintisiz bir arazi kullanımı gercekle?tirmek icin ayaklar uzerine yukselen yapının boyutları Le Corbusier'in Modulor adını verdi?i oran sistemine gore duzenlenmi?tir. Bu oran sistemi 1.83 boyundaki bir insanın (belinin yerden yuksekli?i 1.13 metre, elini kaldırdı?ında 2.26 metre) boyu olcu olarak kullanılmı?tır. Le Corbusier prefabrik ve endustriyel yapım teknikleri icin bir rehber olarak du?undu?u Modulor'i 1946"da acıkladı ve iki yıl sonra da yayınladı. Bu donemde yaptı?ı en onemli ve en sıra dı?ı yapısı silo benzeri kuleleri, mantar ba?ına benzeyen kalın beton ortusu ve kucuk acıklıklarıyla Ronchamp ?apeli'dir. (1954) ^[2]

1951-56 arasında Hindistan'da Chandigarh'da tasarladı?ı simgesel ozelli?i guclu yapılar, 1958'deki Bruksel Dunya Sergisi'nde hiperbolik paraboloit form kullandı?ı Philips pavyonu yine onemli eserleridir. Le Corbusier'in son yapıtları Yat Kulubu (1965, Chandigarh), Zurih Sergi Pavyonu ^[7] (1967) ve Venedik'teki Merkez Hastanesi (1965) oldu. ^[2]

Di?er Tasarımları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

??levsel ve sade ev e?yası tasarımı yapan Le Corbusier'nin bazı mobilyalarının yapımında celik borular kullanıldı.

1953'te ilk kez kent planlama ilkelerini ya?ama gecirme olana?ı buldu. Kent icin bir plan cizerek onemli hukumet binalarının tasarımını yaptı. Ayrıca Hindistan'da bazı ozgun tasarımlı ozel evler de yaptı.

Yapıtlarından bazıları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Unite d'Habitation (Fransa/Marsilya)
• ?svicre O?renci Yurdu (Fransa/Paris)
• Notre Dame-du-Haut Kilisesi (Fransa/Ronchamp)
• Carpenter Gorsel Sanatlar Merkezi (ABD)
• Villa Savoye (Fransa)
• Batı Sanatları Ulusal Muzesi (Japonya/Tokyo) ^[8]

Kitapları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Bir Mimarlı?a Do?ru, Yapı Kredi Yayınları, 2015, 336 sayfa, ISBN : 9789753635509 (orij. 1923, Vers Une Architecture)
• ?ehircilik, Daimon Yayınevi, 2014, 293, ISBN : 9786058510845 sayfa (orij. 1923Urbanisme, 1925)
• L’Art Decoratif d’Aujourd’hui,1925 ( Gunumuz Dekoratif Sanatı )
• La Peinture Moderne, 1926 ( Modern Ressam )
• Almanach de L’Architecture Moderne, 1927 ( Modern Mimarlık Yıllı?ı )
• Une Maison ? Un Palais, 1928 ( Bir Ev ? Bir Saray )
• Precisions, 1930 ( Ayrıntılar )
• Croisade, 1932 ( Sefer )
• La Ville Radieuse, 1937 ( I?ıyan Kent )
• Katedraller Beyazken, Daimon Yayınevi, 2017, 234 sayfa, Quand Les Cathedrales Etaient Blanches, 1937
• Des Canons, Des Munitions? Merci! Des Logis…S.V.P., 1938 ( Silahlar, Cephaneler? Hayır te?ekkurler! Bize ev verin...Lutfen )
• Sur Les 4 Routes, 1939 ( 4 Yolda )
• Les Constructions “Murondins”, 1941 ( “Murondins” Yapıları )
• La Charte d’Athenes, 1943 ( Atina’nın Fermanı )
• Maniere De Penser L’Urbanisme, 1945 ( ?ehircili?in Du?unce Bicimi )
• U. N. Head Quarters, 1947 ( B. M. Genel Merkezi )
• Modulor, Yapı Endustrisi Merkezi Yayınları Mimarlık Dizisi, 2014, Le Modulor, 1949
• Poesie Sur Alger, 1950 ( Cezair’e ?iir )
• Une Petite Maison, 1954 (Kucuk Bir Ev )
• Modulor 2, Yapı Endustrisi Merkezi Yayınları Mimarlık Dizisi, 2014, Modulor 2, 1955
• My Work, 1960 ( Yapıtlarım )

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Wikimedia Commons'ta Le Corbusier ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.