Gertrude B. Elion

Nga Wikipedia, enciklopedia e lire
Gertrude Elion
U lind ne ( 1918-01-23 ) janar 23, 1918
New York City , United States
Vdiq
Chapel Hill, North Carolina, USA
Kombesia Shtetet e Bashkuara
Arsimi Hunter College
New York University
Cmimet
  • Garvan-Olin Medal (1968)
  • Nobel Prize in Physiology or Medicine (1988)
  • National Medal of Science (1991)
  • Lemelson-MIT Prize (1997)
  • National Inventors Hall of Fame (1991)
  • Fellow of the Royal Society (1995) [1]
Faqja ne rrjet www .nobelprize .org /nobel _prizes /medicine /laureates /1988 /elion-bio .html

Gertrude Belle Elion (23 janar 1918 - 21 shkurt 1999) ishte nje biokimiste amerikane dhe farmakologe, e cila ndau Cmimin Nobel te vitit 1988 ne Fiziologji ose Mjekesi me George H. Hitchings dhe Sir James Black. Duke punuar vetem, si dhe me Hitchings dhe Black, Elion zhvilloi nje numer te barnave te reja, duke perdorur metoda inovative kerkimi qe me vone do te conin ne zhvillimin e AZT te droges AIDS. Ajo zhvilloi medikamentin e pare imunosupresiv, azatioprin, qe perdoret per transplantet e organeve.

Jeta e hershme dhe edukimi [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Elion lindi ne New York City me 23 janar te vitit 1918 [2] ,me prinder Robert Elion, nje emigrant lituanez dhe nje dentist, dhe Bertha Cohen, nje emigrante polake. Familja e saj humbi pasurine e tyre pas Rrezimit te Wall Street-it te vitit 1929. [3] Kur ishte 15 vjec, gjyshi i saj vdiq nga kanceri, duke futur ne te deshiren per te bere gjithcka qe mundi per ta sheruar semundjen. [4] Ajo u diplomua ne Kolegjin Hunter ne vitin 1937 me diplome ne kimi [5] dhe ne Universitetin e Nju Jorkut (M.Sc.) ne vitin 1941, ndersa punonte si mesuese e shkolles se mesme gjate dites. Aplikacionet e saj te burses se 15-te u refuzuan per shkak te paragjykimeve gjinore ne ate kohe, keshtu qe ajo u regjistrua ne nje shkolle sekretariale, e cila zgjati gjashte jave para se ajo te gjente nje pune. [6]

Ne pamundesi per te marre nje pozicion hulumtues te diplomuar, ajo punoi si nje mbikeqyres i cilesise se ushqimit ne supermarketet e A & P, [7] dhe per nje laborator ushqimor ne Nju Jork, duke testuar aciditetin e turshive dhe ngjyren e vezeve duke shkuar ne majoneze. Me vone, ajo u largua per te punuar si ndihmese e George H. Hitchings ne kompanine farmaceutike Burroughs-Wellcome ne Tuckahoe, Nju Jork (tani GlaxoSmithKline). [8] [9] [10] [11] [12] [13] Hitchings po perdorte nje menyre te re per zhvillimin e barnave, duke imituar komponimet natyrore ne vend te proves dhe gabimit. Ai besonte se nese ai mund te mashtronte qelizat e kancerit ne pranimin e perberjeve artificiale per rritjen, ato mund te shkaterroheshin pa shkaterruar qelizat normale. [14] Ajo filloi te punonte me purina dhe ne vitin 1950 ajo zhvilloi medikamente kunder kancerit tioguanine dhe 6-MP.

Karriera dhe kerkimi [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Elion gjithashtu kishte punuar per Institutin Kombetar te Kancerit, Shoqaten Amerikane per Kerkimin e Kancerit dhe Organizaten Boterore te Shendetesise, ne mesin e organizatave te tjera. Nga viti 1967 deri ne vitin 1983, ajo ishte drejtuese e Departamentit te terapise eksperimentale per Burroughs Wellcome.

Ajo ishte e lidhur me Universitetin Duke si Profesoreshe Adjunkt e Farmakologjise dhe e Mjekesise Eksperimentale nga viti 1971 deri ne vitin 1983 dhe Profesoreshe e Kerkimeve nga viti 1983 deri ne vitin 1999. [15]

Ne vend qe te mbeshteteshin ne gjykim dhe gabim, Elion dhe Hitchings perdoren dallimet ne biokimine ndermjet qelizave normale te njeriut dhe patogjeneve (agjente qe shkaktojne semundje si qelizat e kancerit, protozoa, bakteret dhe viruset) per te dizajnuar barna qe mund te vrasin ose pengojne riprodhimin e patogjeneve te vecante pa demtuar qelizat pritese. Drogat qe ata zhvilluan, perdoren per trajtimin e nje sere semundjesh, si leucemia, malaria, refuzimi i transplanteve te organeve (azathioprine), si dhe herpes (aciklovir, i cili ishte droga e pare selektive dhe efektive e ketij lloji). Pjesa me e madhe e punes se hershme te Elionit erdhi nga perdorimi dhe zhvillimi i purinave.

Gjate vitit 1967 ajo zuri pozicionin e kreut te Departamentit te terapise eksperimentale te kompanise dhe u pensionua zyrtarisht ne vitin 1983. Megjithe daljes ne pension, Elion vazhdoi te punonte pothuajse ne kohe te plote ne laborator dhe mbikqyri pershtatjen e azidotimidines (AZT), e cila u be droga e pare e perdorur per trajtimin e SIDA. [16] [17]

Jeta personale [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Gjate arsimimit te saj ne Universitetin e New York, ajo u takua me nje statistikant te quajtur Leonard, i cili vdiq nga nje infeksion bakterial i valvulave te zemres. Ajo kishte planifikuar te martohej me te, keshtu qe vdekja e tij e pengonte qe ajo te martohej perseri. Ajo nuk pati kurre femije dhe si hobi te saj ajo listonte fotografine, te degjuarit muzike dhe te udhetuarit. Pas Burroughs Wellcome u zhvendos ne Research Triangle Park ne Karolinen e Veriut, Elion u zhvendos ne Chapel Hill aty prane. Gertrude Elion vdiq ne Karolinen e Veriut ne vitin 1999, ne moshen 81 vjecare.

Referime [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

  1. ^ Avery, Mary Ellen (2008). "Gertrude Belle Elion. 23 January 1918 -- 21 February 1999". Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society. 54: 161?168. doi:10.1098/rsbm.2007.0051.
  2. ^ Avery, Mary Ellen (2008). "Gertrude Belle Elion. 23 January 1918 -- 21 February 1999". Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society. 54: 161?168. doi:10.1098/rsbm.2007.0051.
  3. ^ Stille, Darlene R. (1995). Extraordinary Women Scientists. Childrens Press.
  4. ^ Bertha and Gertrude Elion | Jewish Women's Archive. Jwa.org. Retrieved on May 12, 2014.
  5. ^ Elion, Gertrude. "Les Prix Nobel". Nobel Foundation. Retrieved February 21, 2014.
  6. ^ Stille, Darlene R. (1995). Extraordinary Women Scientists. Childrens Press.
  7. ^ Stille, Darlene R. (1995). Extraordinary Women Scientists. Childrens Press.
  8. ^ Autobiography of Elion at NobelPrize.org
  9. ^ Biographical Memoirs of Elion by Mary Ellen Avery
  10. ^ Women of Valor exhibit on Gertrude Elion at the Jewish Women's Archive
  11. ^ Lawrence K Altman for the New York Times. February 23, 1999 Gertrude Elion, Drug Developer, Dies at 81
  12. ^ Gertrude B. Elion, Biography of Gertrude B. Elion, Jewish Women Encyclopedia
  13. ^ Katherine Bouton for the New York Times. January 29, 1989 The Nobel Pair
  14. ^ Stille, Darlene R. (1995). Extraordinary Women Scientists. Childrens Press.
  15. ^ Wayne, Tiffany K. American Women of Science Since 1900: Essays A-H. Vol.1. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO. p. 370. ISBN 1-59884-158-0 .
  16. ^ Chast, Francois (1970?80). "Elion, Gertrude Belle". Dictionary of Scientific Biography. 20. New York: Charles Scribner's Sons. pp. 373?377. ISBN 978-0-684-10114-9 .
  17. ^ McGrayne, Sharon Bertsch (1998). "Gertrude Elion". Nobel Prize Women in Science. Carol Publishing Group. pp. 280?303.
Marre nga " https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Gertrude_B._Elion&oldid=2272280 "