Za ostala zna?enja, vidi
Velo misto (razvrstavanje)
.
Velo misto
je naziv za popularnu
TV-seriju
Radiotelevizije Zagreb (
Hrvatska radiotelevizija
) iz
1980
. godine te roman knji?evnika
Miljenka Smoje
po kojoj je ta serija snimljena. Serija koja, kao i roman, opisuje, ?ivot u
Splitu
od
1910
. do
1947
. se ?esto smatra neslu?benom historijom grada, kao i prvih decenija gradskog
nogometnog
kluba
Hajduk
. Uz
Na?e malo misto
, humoristi?ku TV-seriju koja je deset godina ranije također snimljena po Smojinom knji?evnom predlo?ku, smatra se najpopularnijom TV-serijom na
?akavskom narje?ju
. O utjecaju i popularnosti serije svjedo?i ?injenica da su neke od fraza u?le u svakodnevni govor na podru?ju Hrvatske, pa i ?ire.
Roman se prvi put pojavio u nastavcima u tjedniku
Nedjeljna Dalmacija
, te je objavljivan usporedo s prvim prikazivanjem TV-serije na programu tada?nje Televizije Zagreb, odnosno
JRT
-a.
U obliku knjige ga je izdalo Znanje Zagreb u okviru biblioteke "Hit"
1981
. godine.
Televizijska serija je snimana djelomi?no na originalnim lokacijama u Splitu i na obli?njem otoku
?olta
, dijelom u studijima TV Zagreb, a dijelom u zagreba?kom
Domu sportova
(koji je "glumio" splitski Vo?ni trg).
Serija je podijeljena u 14 epizoda po 90 minuta. Do emitiranja serija kao ?to su
Vuk Karad?i?
i
Horvatov izbor
, to je bila najdu?a i najskuplja
mini-serija
u historiji biv?e Jugoslavije.
- Pra?ki studenti (1910)
- Konfu?jun (1911)
- Leva (1913-1914)
- Morija mori (1917-1920)
- Kruva i rada! (1920-1922)
- Kriza (1926)
- Antikrst (1927)
- Simpatizer (1928)
- Nikad vi?e kompletni (1932-1935)
- No pasaran (1936-1937)
- Poveli smo, Me?tre (1937-1939)
- Okupacija (1941)
- Kapitulacija (1942-1943)
- Ispunjeno obe?anje (1944-1947)
Roman, kao i serija, zapo?inju
1910
. godine kada je Split pod vla??u
austrijskog
dijela
Austro-Ugarske
, a ve?ina stalnih likova uglavnom mlada i odu?evljena novotarijama koje donosi bezbri?ni
Belle epoque
. Međutim, ispod te glazure tinja o?tar klasni sukob između siroma?nih ribara i te?aka, te kapitalista, aristokracije i uglavnom tuđinske birokracije, a također se mogu vidjeti i napetosti između pro-italijanski raspolo?enih autonoma?a (
toloma?a
) i hrvatskih nacionalista koji zagovaraju ujedinjenje s ostatkom Hrvatske, odnosno stvaranje
Jugoslavije
.
Izbijanje prvog svjetskog rata Splitu donosi glad, siroma?tvo, a na kraju i
?panjolsku gripu
, da bi grad na kraju postao dijelom nove
Kraljevine SHS
. Vrlo brzo dolazi do razo?aranja novom dr?avom, a veliki dio stanovni?tva se - revoltiran sve ve?im socijalnim razlikama i ekonomskim krizama - pridru?uje
komunisti?kom
radni?kom pokretu. Od 1930-ih je Split pod sjenom nadolaze?eg
fa?izma
i
italijanskih
prisezanja koje ?e eskalirati s
aprilskim ratom
i okupacijom. Nakon
kapitulacije Italije
i kratkotrajnog oslobođenja Split do?ivljava svoje najte?e dane pod njema?kom okupacijom i bespo?tednim savezni?kim bombardiranjem, da bi se nakon povratka partizana kona?no zavladao mir i Split u?ao u novo doba
socijalisti?ke Jugoslavije
.
Svi ti događaji su prikazani iz vizure ?iroke palete likova, od kojih je samo dio njihov aktivni u?esnik, dok su ve?ina obi?ni "mali" ljudi koji nastoje ?ivjeti mirnim ?ivotom, ali u tome ?esto ne uspijevaju, jer su - neposredno ili posredno - zahva?eni vrtlogom "velikih" historijskih zbivanja. Dio likova u romanu i seriji je fiktivan, a dio temeljen na jednoj ili vi?e historijskih li?nosti.
| Glumac
|
Lik
|
Temeljen na hist. li?nosti
|
Profesija
|
| Boris Dvornik
|
Me?tar
|
?piro Kanazir
/
Aleksandar Duka
|
brija?.
|
| Zdravka Krstulovi?
|
Violeta
|
fiktivan
|
vlasnica plesne ?kole.
|
| Mustafa Nadarevi?
|
Duje
|
Fabjan Kaliterna
/
Luka Kaliterna
|
trener
Hajduka
.
|
| ?piro Guberina
|
Jozo
|
fiktivan
|
smetlar.
|
| Mato Ergovi?
|
Pu?anstvo
|
fiktivan
|
gradski policajac, trgovac sli?ica svetaca.
|
| Ines Fan?ovi?
|
Mare
|
fiktivan
|
prodava?ica povr?a.
|
| Mladen Barbari?
|
Pegula
|
fiktivan
|
student, arhitekt, slu?benik Hajduka
|
| Vlasta Knezovi?
|
Marjeta
|
fiktivan
|
te?akinja
|
| Uglje?a Kojadinovi?
|
Profesor
|
?iro Gamulin
/
Josip Bara?
|
profesor gimnazije
|
| Milan ?trlji?
|
Ton?i
|
fiktivan
|
student, oficir
jugoslavenske kraljevske vojske
|
| Mira Furlan
|
Kate
|
fiktivan
|
doma?ica
|
| Danko Lju?tina
|
Mijo
|
fiktivan
|
gradski policajac, prodava? svetih sli?ica
|
| Ivo Gregurevi?
|
Netjak
|
fiktivan
|
smetlar,
partizan
|
| Aljo?a Vu?kovi?
|
Ferata
|
fiktivan
|
voza? po?tanske ko?ije, sindikalni aktivist
|
| Fabijan ?ovagovi?
|
Toma
|
fiktivan
|
te?ak
|
| Boris Buzan?i?
|
Dotur Vice
|
Vicko Mihaljevi?
|
gradona?elnik, odvjetnik
|
| Ratko Buljan
|
Toni
|
fiktivan
|
slikar
|
| Mirjana Majurec
|
Ane
|
fiktivan
|
te?akinja, partizanka
|
| Slobodan Aligrudi?
|
Major Stojan
|
Stojan Trnokopovi?
|
srpski
, kasnije jugoslavenski oficir
|
| Ivica Vidovi?
|
O?alinko
|
fiktivan
|
brija?ki pomo?nik
|
| Du?ko Valenti?
|
Papundek
|
Germano Senjanovi?
/
Ante Jurjevi? Baja
|
brija?ki pomo?nik, partizan, oficir
OZNA
-e
|
| Etta Bortolazzi
|
Baba Marta
|
Marta Katunari?
|
vidarka pustinjak
|
| Antun Nalis
|
Miotto
|
fiktivan
|
vlasnik staklarske radnje
|
| Aleksandar Cvjetkovi?
|
Rico
|
Nikola Gazdi?-Janj?i?
|
igra? Hajduka
|
| Vinko Kraljevi?
|
Bakalar
|
fiktivan
|
brija?ki pomo?nik
|
Reference u politici i popularnoj kulturi
[
uredi
|
uredi kod
]
Iako je Miljenko Smoje po?etkom 1990-ih bio
nepo?udan
za slu?benu hrvatsku vlast a TV-serija bila skinuta s programa dr?avne televizije sve do 1998. godine, popularnost serije se odra?avala u nizu referenci, kako u politici, tako i u popularnoj kulturi.
Godine
1992
. je Boris Dvornik kao kandidat
Hrvatske demokratske zajednice
u kampanji za
Sabor
tako parafrazirao najpoznatiju po?tapalicu svog lika iz serije.
Godine
1995
. je TV-spot za pjesmu
Nostalgija
grupe
Magazin
rekonstruirao neke od scena iz serije, a u njemu se pojavila i Zdravka Krstulovi? kao Violeta.
Jedna od najpopularnijih picerija u Splitu je dobila ime po TV-seriji, a isti naziv je dobila izborna lista splitskih poduzetnika -
Lista Velog Mista
- formirana pred lokalne izbore 2005. godine, koja je do 2009. sudjelovala u upravljanju gradom.