Prowizje oksfordzkie , reformy ustrojowe w Anglii osłabiaj?ce władz? krolewsk? wymuszone na Henryku III w 1258 r. przez angielskich mo?nowładcow pod przywodztwem Szymona z Montfort . Prowizje oksfordzkie przez niektorych historykow nazywane s? pierwsz? konstytucj? angielsk?.

Geneza [ edytuj | edytuj kod ]

Plantageneci uwikłani ci?gle w obron? ogromnych rodowych posiadło?ci na kontynencie, szczegolnie we Francji , obci??ali Angli? kosztami swych wojen. Jednocze?nie otaczali si? "obcymi" (dla Anglikow), pochodz?cymi z Francji, doradcami, przekazuj?c im władz? w cz?stych okresach nieobecno?ci w krolestwie. Henryk III przez całe panowanie ( 1216 - 1272 ) borykał si? z buntami angielskich baronow, chc?cych uzyska? wpływ na władz? w Anglii i domagaj?cych si? usuni?cia obcych. Sytuacja władcy stała si? szczegolnie trudna, gdy papie? Aleksander IV za??dał od Henryka wywi?zania si? z porozumienia zawartego z papie?em Innocentym IV , w ktorym krol zobowi?zał si? do znacznej pomocy finansowej papie?owi w jego walce we Włoszech z Hohenstaufami w zamian za obietnic? korony sycylijskiej dla syna Henryka, Edmunda . Papie? zagroził krolowi ekskomunik? . Angielscy baronowie na zje?dzie zwołanym wiosn? 1258 r., zwanym w?ciekłym parlamentem , zasypali Henryka III pretensjami co do sposobu rz?dzenia i postulatami zmian. Ostatecznie jednak zgodzili si? na specjalne podatki w zamian za powołanie komisji, ktora miała przygotowa? program reform. W jej skład weszły 24 osoby, z ktorych połow? wybrał krol, a drug? ro?ne ugrupowania baronow. Przygotowane przez komisj? propozycje (prowizje) krol zatwierdził, a baronowie zaprzysi?gli 10 czerwca w Oksfordzie .

Postanowienia [ edytuj | edytuj kod ]

Prowizje oksfordzkie nie zawierały ostatecznych postanowie?, ale tworzyły maj?cy obowi?zywa? 12 lat system, ktory miał zapewni? warunki do przeprowadzenia uzgodnionych w tym czasie reform. Opozycja antykrolewska była wewn?trznie skonfliktowana i nie potrafiła przyj?? jednolitego programu, dlatego ustalono przej?ciowy charakter prowizji. Symbolicznym wyrazem zło?ono?ci sytuacji w obozie baronow było przywodztwo Szymona z Montfort , Francuza, szwagra krola i przez wiele lat jego ulubie?ca, znienawidzonego w przeszło?ci przez "wyspiarskich" baronow.

System wprowadzony przez prowizje znacznie ograniczał władz? krolewsk?. Władca miał wspołrz?dzi? z 15-osobow? Tajn? Rad? ( Privy Council ) wybieran? przez baronow, ktora w okresie nieobecno?ci krola (w zwi?zku z rozległo?ci? posiadło?ci Plantagenetow w Europie było to cz?ste) stawała si? faktycznie najwy?szym organem władzy. Wszyscy urz?dnicy krolestwa mieli składa? przysi?g? wierno?ci nie tylko krolowi, ale rownie? Radzie. Specjalna 12-osobowa komisja miała nadzorowa? lokaln? administracj? i pobor podatkow. Mianowanych dowolnie przez krola szeryfow mieli zast?pi? rycerze maj?cy ziemie w hrabstwach , ktorymi zarz?dzali. Ustalono regularne (3 razy w roku) odbywanie zgromadzenia składaj?cego si? z krolewskiej Rady, dzier?awcow krolewskich, przedstawicieli rycerstwa i miast, zwoływanego dot?d sporadycznie przez krolow od XI w. , nazywanego coraz cz??ciej parliamentum .

Potwierdzenie wprowadzenia w ?ycie prowizji oksfordzkich zostało rozesłane do szeryfow w poszczegolnych okr?gach obok j?zyka francuskiego i łaciny tak?e po angielsku . Prawdopodobnie był to pierwszy wa?ny dokument, w przypadku ktorego tak uczyniono.