Krzysztof Zanussi

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Krzysztof Zanussi
Ilustracja
Krzysztof Zanussi (2010)
Data i miejsce urodzenia

17 czerwca 1939
Warszawa

Zawod

re?yser
scenarzysta

Wspołmał?onek

El?bieta Grocholska-Zanussi [1]

Lata aktywno?ci

od 1967

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Krzyż Komandorski Orderu „Za Zasługi dla Litwy” Order Księcia Jarosława Mądrego V klasy Order Zasługi Republiki Włoskiej IV Klasy (1951-2001) Order Słonia (Dania) Odznaka Honorowa „Krzyż Pamięci Szlaku Nadziei”
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Krzysztof Pius Zanussi (ur. 17 czerwca 1939 w Warszawie [2] ) ? polski re?yser , scenarzysta i producent filmowy, ktorego tworczo?? zwi?zana jest głownie z dwoma nurtami polskiego filmu: kinem Młodej Kultury oraz kinem moralnego niepokoju . Komandor Orderu Odrodzenia Polski , od 1992 profesor sztuk filmowych.

Renom? intelektualisty dotykaj?cego problemow moralno?ci , wiary , zła i człowiecze?stwa zdobył takimi filmami, jak Struktura kryształu (1969), Iluminacja (1972), Barwy ochronne (1976), Spirala (1978), Constans (1980) i Imperatyw (1982). Realizował filmy nie tylko w Polsce, ale rownie? w Republice Federalnej Niemiec , we Włoszech oraz w Rosji . Był tak?e producentem mi?dzy innymi Weisera (2000) Wojciecha Marczewskiego , Pr?g (2003) Magdaleny Piekorz i Pokotu (2016) Agnieszki Holland . Laureat Złotego Lwa w Wenecji za film Rok spokojnego sło?ca (1984), dwukrotny laureat Grand Prix Festiwalu Polskich Filmow Fabularnych za Barwy ochronne oraz ?ycie jako ?mierteln? chorob? przenoszon? drog? płciow? (2000).

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Młodo?? i wykształcenie [ edytuj | edytuj kod ]

Urodził si? 17 czerwca 1939 w Warszawie , jako jedyne dziecko Wandy z domu Niewiadomskiej i Jerzego Zanussich. Ojciec Krzysztofa był z pochodzenia Włochem i wykonywał zawod in?yniera budowlanego. Jerzy Zanussi pragn?ł, by syn poszedł w jego ?lady [3] . Jednak?e Krzysztof Zanussi obrał inn? drog?. Pocz?tkowo studiował fizyk? na Uniwersytecie Warszawskim , lecz w 1959 porzucił ow kierunek na rzecz filozofii na Uniwersytecie Jagiello?skim . W 1962 porzucił i te studia, po czym ostatecznie zdecydował si? zosta? re?yserem. Podj?ł studia re?yserskie w Pa?stwowej Wy?szej Szkole Filmowej w Łodzi , ktore uko?czył w 1966 [3] [4] . Był aktywny w amatorskim ruchu filmowym [4] . 17 kwietnia 1992 otrzymał tytuł profesora sztuk filmowych w specjalno?ci re?yserii filmowej [5] .

Etiudy filmowe i pierwsze filmy telewizyjne (1961?1968) [ edytuj | edytuj kod ]

Podczas studiow w łodzkiej szkole filmowej nakr?cił osiem etiud: Ułana i dziewczyn? , Parasol przy pogodzie , Łapa? złodzieja , Holden (wszystkie 1961), Samolot z Budapesztu (1962), Studentow (1963), ?wiadka (1964) oraz ?mier? prowincjała (1965) [6] . Najwa?niejszy okazał si? ten ostatni film. W ?mierci prowincjała Zanussi ukazał szczegoln?, pozbawion? słow relacj? mi?dzy konserwatorem dzieł sztuki a prowincjałem zakonnym. ?mier? prowincjała była wielokrotnie nagradzana na mi?dzynarodowych festiwalach, zapewniaj?c re?yserowi mi?dzy innymi Grand Prix Złoty Dukat na Mi?dzynarodowym Festiwalu Filmowym w Mannheim [7] .

Uko?czywszy łodzk? szkoł? filmow?, Zanussi nakr?cił na zlecenie Telewizji Polskiej Przemy?l (1966) o tytułowym mie?cie na Podkarpaciu [8] oraz film o?wiatowy Maria D?browska o tytułowej pisarce. Kolejny utwor telewizyjny Twarz? w twarz (1967) był moralitetem o urz?dniku stoj?cym w obliczu niebezpiecze?stwa zagra?aj?cego drugiemu człowiekowi [9] . Przygotowuj?c si? do swojego debiutu pełnometra?owego, Zanussi zrealizował te? z udziałem Daniela Olbrychskiego komedi? Zaliczenie (1968) o cwanym studencie, ktory probuje wymusi? na swoim wykładowcy wpisanie zaliczenia do indeksu [10] .

Kino Młodej Kultury (1969?1974) [ edytuj | edytuj kod ]

Debiut Zanussiego, Struktura kryształu (1969), okazał si? wielkim przełomem w jego karierze. Struktura kryształu czerpie inspiracj? z filmu Pi?knego Serge’a (1958) Claude’a Chabrola . Utwor Zanussiego ukazuje spotkanie dwoch naukowcow, z ktorych pierwszy wybrał wielkomiejsk? karier? naukow?, drugi za? dobrowolnie z niej zrezygnował i pracuje na wsi jako meteorolog. Struktura kryształu cechowała si? ascetyczn? form?, czarno-biał? kolorystyk? oraz wykorzystaniem naturalnych plenerow i wn?trz [11] . Film wpisywał si? w postulaty nowego nurtu filmowego, nazywanego kinem Młodej Kultury [12] .

Realizuj?c film gorski Gory o zmierzchu (1970), Zanussi wprowadził do swojego kina stał? aktork?, Maj? Komorowsk? . W 1970 roku Komorowska otrzymała głown? rol? w filmie ?ycie rodzinne , W tym filmie partnerowała znacznie bardziej do?wiadczonemu Olbrychskiemu, ktory wcielił si? w rol? architekta przybywaj?cego do rozpadaj?cego si? domu rodzinnego. Komorowska, graj?c siostr? głownego bohatera, zdominowała na ekranie owczesnego gwiazdora, jakim był Olbrychski [13] . Jako ojciec bohatera w filmie wyst?pił te? Jan Kreczmar . ?ycie rodzinne zdobyło uznanie publiczno?ci, otrzymuj?c w plebiscycie czasopisma ? Film ” Złot? Kaczk? za najlepszy polski film roku. Jednak?e zdarzały si? głosy sprzeciwu, takie jak ten Maryli Hopfinger : ?Porozumienie z ojcem jest niemo?liwe i niepotrzebne. […] A je?li tak, po co autor styka ich z sob? ponownie? […] Proby zetkni?cia przeciwie?stw w ≪konwencji paramilitarnej≫ nie były w stanie złagodzi? znakomite aktorstwo, malowniczo?? obrazu, narracja i realizatorska sprawno??” [14] .

Do dylematow z ?ycia rodzinnego Zanussi nawi?zał jeszcze w realizowanym w koprodukcji polsko-zachodnioniemieckiej utworze Rola ( Die Rolle , 1971). W Roli Zanussi obsadził ponownie Kreczmara i Olbrychskiego w rolach ojca i syna [15] . W Za ?cian? (1971), kolejnym filmie telewizyjnym re?ysera, ponownie wyst?piła Komorowska. Wcieliła si? w rol? zachowawczej, wyautowanej naukowiec, ktora składa wizyt? u mieszkaj?cego w pokoju obok, wyrachowanego cynika. W roli tego ostatniego Zanussi obsadził kolejnego stałego aktora, Zbigniewa Zapasiewicza . W przeciwie?stwie do ?ycia rodzinnego , zdaniem Hopfinger ?diagnoza uogolniaj?ca przekonuje. […] Autor nie ukrywa swego przesłania: nadziei na rozbudzenie niepokoju, na wstrz?s, ktory skłoni do autorefleksji i rewizji, i nikłego cienia wiary w szans? podwojnego ocalenia” [14] .

Za najgło?niejszy film Zanussiego epoki Kina Młodej Kultury uchodzi jednak Iluminacja (1972), ktorej głowny bohater ? grany przez naturszczyka Stanisława Latałł? ? rozpoczyna studia i karier? naukow? w poszukiwaniu prawdy o istnieniu. Tej jednak nie odnajduje w nauce, probuje wi?c szuka? sensu ?ycia tak?e w duchowo?ci. Zanussi w swoim dziele wytwarzał ? dialektyczne napi?cie mi?dzy tym, co duchowo odczuwalne, acz nieweryfikowalne przez nauk?, a ≪naukowo?ci?≫, ktora przy pozorach podania wyja?nienia nie oferuje ?adnej wiedzy istotnej” [16] . Na sławie Iluminacji zawa?yła tak?e forma, przypominaj?ca filmy Jeana-Luca Godarda . Jak pisał Sebastian Jagielski, ?utwor oparty został na strukturze eseju: fikcja ł?czy si? tu z dokumentem, wykład o?wiatowy z wypowiedziami naukowcow wprost do kamery” [17] . Iluminacja została uhonorowana Grand Prix, nagrod? FIPRESCI oraz Nagrod? Jury Ekumenicznego na Mi?dzynarodowym Festiwalu Filmowym w Locarno [18] .

Nakr?ciwszy filozoficzn? powiastk? Hipoteza (1972) o naukowcu, ktory waha si? nad pomoc? ton?cej kobiecie, Zanussi probował kariery za granic?. Ameryka?skie Morderstwo w Catamount ( The Catamount Killing , 1974) odbiega od dotychczasowego dorobku re?ysera, jako ?e opowiada kryminaln? histori? bankiera, ktory obrabowuje swoj własny bank [19] . Dla odmiany wyre?yserowany w Polsce Bilans kwartalny (1974), ponownie z udziałem Komorowskiej, stanowi opowie?? o kobiecie, ktora poddaje rewizji przebieg swego dotychczasowego mał?e?stwa [20] . Tematem telewizyjnego Miłosierdzia płatnego z gory (1975) jest starcie postaw jugosłowia?skiej gastarbeiterki ( Jadwiga Jankowska-Cie?lak ) oraz władczej baronowej ( Elisabeth Bergner ), u ktorej została zatrudniona [21] .

Kino moralnego niepokoju (1976?1980) [ edytuj | edytuj kod ]

Barwy ochronne (1976) stanowi? szczegolnie wa?ny film w dorobku re?ysera. Zanussi wpisał si? nim w formacj? nazywan? kinem moralnego niepokoju , w ostrym, satyrycznym ?wietle przedstawiaj?c mikrokosmos obozu naukowego dla j?zykoznawcow. Tematem filmu jest pojedynek postaw oderwanego od rzeczywisto?ci uczelnianej doktoranta Jarosława Kruszy?skiego ( Piotr Garlicki ) oraz pozbawionego złudze? docenta Jakuba Szelestowskiego (Zapasiewicz), ktory otwiera mu oczy na wszechobecn? korupcj? panuj?c? na rodzimej uczelni. Satyra ta, jak podkre?lał Marek Radziwon, obejmuje całe ?rodowisko uczelniane: ?prorektor jest zwykłym nieukiem, jego ?ona ? idiotk?, […] Jarek ? obro?c? głupiej sprawy, a studenci ? dzieciarni? […]. Jedyn? osob?, ktora nie manifestuje wielkich ambicji albo te? skrywa je najskuteczniej, jest Jakub” [22] . Barwy ochronne otrzymały Grand Prix Festiwalu Polskich Filmow Fabularnych , jednak okoliczno?ci przyznania nagrody były dla Zanussiego poni?aj?ce. Owczesny wiceminister kultury Janusz Wilhelmi , ktory uwielbiał tworczo?? Zanussiego, wywarł presj? na jury festiwalu tak, aby pogr??y? Andrzeja Wajd? i nie dopu?ci? do przyznania jakiejkolwiek nagrody konkursowej filmowi Człowiek z marmuru (1976) tego?. Wilhelmi wysłał po Zanussiego ?migłowiec, ktorym re?yser Barw ochronnych miał dotrze? do Gda?ska. Jednak w ge?cie solidarno?ci z Wajd? Zanussi nie przybył na uroczysto??, co przypłacił konieczno?ci? czasowego wyjazdu za granic?. Na terenie RFN-u nakr?cił dwa obyczajowe filmy: Lekcj? anatomii ( Anatomiestunde , 1977) oraz Dom kobiet ( Haus der Frauen , 1977) [23] [24] .

Powrociwszy do Polski po tragicznej ?mierci Wilhelmiego w wypadku lotniczym, Zanussi wyre?yserował kolejne prowokacyjne studium człowiecze?stwa, Spiral? (1978). Jan Nowicki zagrał w nim rol? zgorzkniałego turysty podro?uj?cego po Tatrach, ktory konsekwentnie d??y ku ?mierci ? najpierw udaj?c si? na strace?cz? podro? wspinaczkow? zako?czon? przysypaniem przez lawin?, a nast?pnie, po odratowaniu przez taternikow ? wyskakuj?c przez okno. Spirala była pierwszym filmem Zanussiego docenionym i wyro?nionym na Festiwalu Filmowym w Cannes , dzi?ki czemu umocniła mi?dzynarodow? renom? re?ysera. Ow film porownywano z utworem Louis Malle’a Bł?dny ognik ( Le Feu follet , 1963) [25] . Po sukcesie Spirali Zanussi nakr?cił ? znow w Niemczech Zachodnich ? Drogi po?rod nocy ( Wege in der Nacht , 1979), studium konformizmu uosabianego przez posta? wyrafinowanego estety Friedricha ( Mathieu Carriere ), ktorego ?ona (Komorowska) z obrzydzeniem ?ledzi jego poci?g ku nazizmowi [26] . Drogi w?rod nocy były jednak oceniane gorzej, staj?c si? zdaniem Charlesa Kraszewskiego modelowym przykładem afirmacji stereotypow polsko-niemieckich [27] .

W 1980 roku, w momencie przełomu solidarno?ciowego, Zanussi nakr?cił dwa kolejne filmy. Constans ? opowie?? o uzale?nionym od matki studencie matematyki, ktory po jej ?mierci zwraca si? przeciwko całemu ?wiatu ? wielce przypadła do gustu publiczno?ci mi?dzynarodowej. David Paul i Sylvia Glover opisywali Constans jako dzieło o ??yciu i ?mierci, skromno?ci i moralnej zgnili?nie, osobistym szcz??ciu i odpowiedzialno?ci wobec społecze?stwa” [28] . Gorzej została przyj?ta komedia po?wi?cona ?socjalistycznej bur?uazji” ukształtowanej za rz?dow Edwarda Gierka , Kontrakt . Zdaniem Paula i Glover Kontrakt , mimo ?e zawiera pewne elementy tragiczne, nie wyrasta ponad ?oburzaj?c? fars?” [29] . Kontrakt okazał si? filmem znamiennym dla nowej fazy w tworczo?ci re?ysera: ?wła?nie wtedy Zanussi, dotychczasowy ulubieniec inteligenckiej widowni, zacz?ł rozmija? si? z jej gustem” ( Tadeusz Lubelski ) [30] .

Na emigracji (1981?1988) [ edytuj | edytuj kod ]

Krzysztof Zanussi w 1988

Gestem otwartego poparcia Zanussiego dla opozycji antykomunistycznej była seria filmow nakr?conych na obczy?nie. Zachodnioniemieckie Pokuszenie ( Die Versuchung , 1981) demonstrowało starcie postaw pomi?dzy otwart? i uczuciow? polsk? malark? (Komorowska) a jej m??em, chłodnym i wyobcowanym Niemcem ( Helmut Griem ); w finale malarka opuszcza m??a i udaje si? do klasztoru [31] . Zrealizowana na zlecenie koprodukcja włosko-brytyjska, Z dalekiego kraju ( Da un paese lontano , 1981), stanowiła biografi? Karola Wojtyły do momentu, gdy ten został wybrany papie?em Janem Pawłem II [32] . James L. Franklin z ? The Boston Globe ” kwitował film słowami, ?e ?wi?cej mowi nam o owym dalekim kraju ani?eli o samym człowieku” [33] . Zachodnioniemiecko-szwajcarski Sinobrody ( Blaubart , 1982) według powie?ci Maxa Frischa ukazywał losy lekarza, ktory ?ywi platoniczn? miło?? do prostytutki [34] .

Bardziej osobisty charakter miały dwa filmy Zanussiego wy?wietlane w kinach. W zachodnioniemieckim Imperatywie ( Imperativ , 1982) Zanussi rozwijał w?tki z Iluminacji. Głowny bohater filmu, matematyk i wykładowca akademicki ( Robert Powell ), poszukuje sensu ?ycia w dysputach filozoficznych z popem . Owe poszukiwania prowadz? matematyka na skraj rozpaczy. Richard Grenier z ? The New York Timesa ” opisywał Imperatyw jako dzieło ?dziwne, lecz interesuj?ce ? rozgadane, pełne fanatyzmu, nieco szalone” [35] . Prawdziwym triumfem Zanussiego jako mi?dzynarodowego autora na wygnaniu stał si? jednak kr?cony w koprodukcji Rok spokojnego sło?ca (1984). Jest to melodramat o Polce (Komorowska), ktor? po II wojnie ?wiatowej gn?bi ubek (Zapasiewicz). Kobieta zyskuje szans? na emigracj? dzi?ki uczuciu, ktore ?ywi do niej ameryka?ski ?ołnierz ( Scott Wilson ). Przeszkod? w opuszczeniu kraju jest jednak matka, ktor? Polka musi si? opiekowa?. Dla władz komunistycznych film z oczywistych powodow był niewygodny, gdy? ?ewidentnie ≪szkalował≫ władz? ludow?, przypominaj?c jej grzechy zało?ycielskie” (Ewa Ciszewska, Marta Kasprzak) [36] . Gdy jednak Rok spokojnego sło?ca otrzymał Złotego Lwa na Mi?dzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji , został ostatecznie wł?czony do szerszej kinowej dystrybucji w Polsce [37] .

Kolejny film nakr?cony w RFN, Paradygmat, czyli pot?ga zła ( Paradigma , 1985), ukazuje losy studenta teologii, ktory paradoksalnie brnie w post?puj?ce uzale?nienie od zła, ubiegaj?c si? o stypendium od demonicznego producenta broni ( Vittorio Gassman ). Paradygmat dowodził post?puj?cego rozwarstwienia opinii krytykow wobec Zanussiego. O ile filmoznawca Tomasz Kłys chwalił po latach film jako ?arcydzieło […] mieni?ce si? znaczeniowymi niuansami” [16] , o tyle Małgorzata Sadowska oraz Bartosz ?urawiecki ostro krytykowali Paradygmat za skrajnie homofobiczny portret fabrykanta, ktory niemal gwałci głownego bohatera [38] . W zrealizowanym trzy lata po?niej filmie Gdzie?kolwiek jest, je?li? jest ( Wherever You Are , 1988) Zanussi zaj?ł si? z kolei histori? ambasadora Urugwaju w Polsce, ktory za sw? bierno?? wobec potajemnych zbroje? mniejszo?ci niemieckiej przed II wojn? ?wiatow? zostaje ukarany; jego ?ona popada w szale?stwo oraz zostaje po?niej zamordowana przez hitlerowcow [39] .

Powrot do Polski (po 1989) [ edytuj | edytuj kod ]

Krzysztof Zanussi w czasie zdj?? do filmu Persona non grata we wrze?niu 2004 w Moskwie
Krzysztof Zanussi w 2008
Krzysztof Zanussi podczas GoEast w 2014
Ekipa filmowa na prezentacji polskiego filmu Pokot na 67. Mi?dzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie
Krzysztof Zanussi w Regionalnym Instytucie Kultury w Katowicach , w 2020

W 1989 roku Zanussi powrocił na stałe do Polski, gdzie nakr?cił Stan posiadania , opowie?? o dawnym opozycjoni?cie ( Artur ?mijewski ), ktory po transformacji ustrojowej zakochuje si? w cynicznej cenzorce ( Krystyna Janda ). Stan posiadania zdobył na Mi?dzynarodowym Festiwalu Filmowym w Moskwie nagrod? jury ekumenicznego, gdy? podejmował zdaniem Marioli Marczak problem ?konieczno?ci zgodnego wspoł?ycia z dawnymi opresorami”, ale te? ?weryfikacji etycznej i pragmatycznej zachowa? inteligencji oraz jej ethosu w czasach kreowania nowego porz?dku społecznego” [40] . Uko?czywszy niemiecki film telewizyjny Długa rozmowa z ptakiem (1990), re?yser podj?ł si? realizacji hagiograficznej biografii ojca Maksymiliana Kolbe , ktory poniosł m?cze?sk? ?mier? w obozie koncentracyjnym w Auschwitz . Jednak zdaniem Kłysa film ?ycie za ?ycie. Maksymilian Kolbe (1990), pozbawiony autorskiego sznytu, nale?ał do ?najsłabszych w dorobku re?ysera” [16] . Natomiast Dotkni?cie r?ki (1993) o studencie muzykologii, ktory zach?ca dawno nieaktywnego zawodowo maestra ( Max von Sydow ) do skomponowania swego wy?nionego utworu, cieszyło si? lepsz? renom? w?rod krytykow. Michał Zacharzewski pisał, i? ?w Dotkni?ciu r?ki Zanussi podejmuje temat natchnienia i inspiracji. […] Re?yser zastanawia si? bowiem, czy istnieje co? takiego jak powołanie do stworzenia czego? wiekopomnego” [41] .

Cwał (1995), jeden z ostatnich filmow Zanussiego z udziałem Mai Komorowskiej, okazał si? szczegolnym utworem w jego dorobku. Osadzony w realiach epoki stalinowskiej komediodramat był po?wi?cony chłopcu ( Bartosz Obuchowicz ), synowi akowca wysłanemu przez matk? do ekscentrycznej ciotki (Komorowska). Ta ?wiadomie wybrała strategi? dwojmy?lenia , aby przetrwa? mroczne czasy stalinizmu. Zanussi przekonywał przy okazji realizacji Cwału , ?e ten film ma dla? charakter autobiograficzny i jest jak ?karta wyj?ta z rodzinnego albumu” [42] . Cwał został uhonorowany mi?dzy innymi Nagrod? Specjaln? Jury na Festiwalu Polskich Filmow Fabularnych, a z uznaniem spotkały si? te? role Komorowskiej i Obuchowicza. Jerzy Pła?ewski pisał, ?e Cwał traktuje o ?filozofii przetrwania” w erze, ktora nie sprzyja człowiecze?stwu [43] .

Po realizacji Cwału Zanussi podj?ł si? wyre?yserowania serialu Opowie?ci weekendowe (1996?2000), w zamierzeniu kontrapunktu dla cyklu telewizyjnego Dekalog (1988) Krzysztofa Kie?lowskiego [44] . Nakr?cił te? kolejny hagiograficzny film, Brata naszego Boga (1997) na podstawie sztuki Wojtyły o Adamie Chmielowskim [16] . Jednak?e najwi?kszy sukces artystyczny w Polsce po 1989 roku re?yser osi?gn?ł filmem ?ycie jako ?miertelna choroba przenoszona drog? płciow? (2000). Jego głowny bohater, ?miertelnie chory i zgorzkniały profesor (Zapasiewicz), z zemsty za niemo?no?? odwrocenia swojego losu obraca swoj gniew przeciwko młodej parze. ?ycie spotkało si? z uznaniem krytykow i zostało nagrodzone Grand Prix Festiwalu Polskich Filmow Fabularnych, jednak nie miało szans na szerok? dystrybucj? poza Polsk?. Derek Elley z ? Variety ” pisał, ?e ? ?ycie, przejrzy?cie wyre?yserowane, bardzo proste i ?wiadome ogranicze? sztuki filmowej, jest łatwym, wci?gaj?cym seansem ? rodzajem pewnego jako?ciowego kina europejskiego, ktore ju? prawie wygasło, pochodz?cego prosto z serca, nie za? podr?cznikowego” [45] . Zanussi podj?ł wkrotce po nakr?ceniu ?ycia decyzj? o wyre?yserowaniu jego spin-offa pod nazw? Suplement (2002), ktory skupiał si? wła?nie na młodej parze. ?Nieo?wieceni odrzuc? dzieło rzemie?lnika jako filozoficzn? oper? mydlan?, ale dla nadaj?cych na tych samych falach, co Zanussi, Suplement b?dzie pochłaniał a? do momentu rozproszenia uwagi” ? pisano w ?Variety” [46] . Suplement został uhonorowany nagrod? FIPRESCI na Mi?dzynarodowym Festiwalu Filmowym w Moskwie [46] .

Sukces artystyczny Zanussi odniosł te? filmem Persona non grata (2005), w ktorym ambasador RP w Urugwaju (Zapasiewicz) gorzknieje w obliczu niemo?no?ci naprawienia ?wiata. W Personie non grata jako rosyjski wiceminister spraw zagranicznych wyst?pił ceniony wowczas rosyjski re?yser Nikita Michałkow , po?niejszy apologeta Władimira Putina [47] .

Kolejne filmy Zanussiego spotykały si? jednak z coraz wi?ksz? krytyk?. Kr?cone w koprodukcji polsko-ukrai?skiej Serce na dłoni (2008), w ktorym ukrai?ski biznesmen ( Bohdan Stupka ) poszukuje nadziei na przeszczep serca w młodym desperacie, było zło?liwie komentowane. Paweł T. Felis pisał: ?Najbardziej przera?a nie to, ?e Zanussiemu film si? nie udał, ale fakt, ?e tworca Iluminacji nakr?cił obraz tak jednoznacznie mizdrz?cy si? do widza” [48] . Rewizyta (2009), w ktorej wybrani bohaterowie filmow Zanussiego ponownie si? ze sob? spotykali, rownie? nie przyniosła sukcesu arty?cie [49] . Całkowit? kl?sk? artystyczn? okazało si? jednak Obce ciało (2014). Nakr?cona w koprodukcji polsko-włosko-rosyjskiej opowie?? o polskiej katoliczce ( Agata Buzek ), pragn?cej poj?? do klasztoru wbrew zdaniu jej włoskiego partnera (Riccardo Leonelli), zderzała szlachetno?? Polki z cynizmem wychowanej przez komunistk? szefowej korporacji ( Agnieszka Grochowska ). Tadeusz Lubelski odczytywał ow kontrast jako wyj?tkowo nachalny: ?Walcz?c ze swoj? epok? w imi? warto?ci, w ktore wierzy, zasłu?ony re?yser osi?ga efekt odwrotny do zamierzonego: po?nymi nieudanymi filmami nikogo do swoich racji nie przekonuje, a dawnych miło?nikow ? ostatecznie do siebie zra?a” [50] . Obce ciało otrzymało sze?? filmowych antynagrod ? W??y ? w tym dla najgorszego polskiego filmu roku [51] . Wariacja na temat mitu Fausta , Eter (2018), te? nie miała najlepszej prasy. Tomasz Gardzi?ski z portalu Spider’s Web kwitował film słowami, ?e Zanussi ?nie jest w stanie wystarczaj?co zaufa? ich [widzow] inteligencji i dojrzało?ci, by zej?? z pozycji m?drca na poziom towarzysza. Poucza zamiast anga?owa? i ostatecznie ponosi pora?k?” [52] .

Kolejny film pod tytułem Liczba doskonała (2022), znow oparty na pojedynku postaw m??czyzny u kresu ?ycia ( Andrzej Seweryn ) i młodego matematyka ( Jan Marczewski ), miał problemy dystrybucyjne; został pomini?ty w konkursie głownym na Festiwalu Polskich Filmow Fabularnych [53] , a po premierze kinowej w kwietniu 2023 roku spotkał si? ze spolaryzowanym odbiorem. Przykładowo, ks. Andrzej Luter z ? Wi?zi ” pisał: ?Zanussi pyta widza, tu i teraz, w 2023 roku: kim jeste?, po co istniejesz, co robisz, i co chcesz robi?? Nie odpowiada na te pytania indoktrynacyjnie, niczego nie narzuca. Pozostawia przestrze? wolno?ci” [54] . Z drugiej strony, Janek Brzozowski z portalu Film.org.pl przekonywał, ?e dysputy głownych bohaterow ?mog? wydawa? si? pocz?tkowo interesuj?ce, z czasem grz?zn? jednak na intelektualnej mieli?nie” [55] .

Działalno?? pozare?yserska [ edytuj | edytuj kod ]

Wykładowca Wydziału Radia i Telewizji im. Krzysztofa Kie?lowskiego Uniwersytetu ?l?skiego [5] [56] , Collegium Civitas w Warszawie [57] oraz Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego [58] . Recenzent rozpraw doktorskich i habilitacyjnych [59] . Członek krajowy czynny Wydziału VI Tworczo?ci Artystycznej Polskiej Akademii Umiej?tno?ci (od 1994) [60] , stacji PAU w Katowicach oraz Komitetu ?Polska w Zjednoczonej Europie” Prezydium Polskiej Akademii Nauk [5] . Pełni funkcj? przewodnicz?cego Rady Programowej i wykładowcy Akademii Multi Art w Krakowie [61] [62] . Jest honorowym przewodnicz?cym włoskiego festiwalu Popoli e Religioni ? Terni Film Festival [63] .

Osobie i tworczo?ci Krzysztofa Zanussiego po?wi?cono dwa filmy dokumentalne: Struktur? człowieka (1989, re?. Gra?yna Banaszkiewicz ) [64] i Niepokoj (2004, re?. Krzysztof Tchorzewski ) [64] .

Styl filmowy [ edytuj | edytuj kod ]

Dorota Narewska twierdziła, ?e ?kino Zanussiego dotyka duchowo?ci jako pewnej ogolnej wła?ciwo?ci rozumnej osoby ludzkiej poszukuj?cej prawdy” [65] . Halina Orczak-Moraczewska dodawała, i? bohaterem zbiorowym dzieł re?ysera jest ?człowiek postawiony przed wyborem mi?dzy warto?ciami a pokus? ich odrzucenia. Probierzem jest jego moralna wra?liwo?? wyra?aj?ca si? kompromisem pomi?dzy sfer? marze? o indywidualnej wolno?ci a ?yciow? praktyk?, ktora t? wolno?? dobrowolnie ogranicza” [4] . Howard Feinstein rozwijał tematyk? pojedynku postaw, wskazuj?c trzy typy star? u Zanussiego: pomi?dzy determinizmem a woln? wol?; pomi?dzy empiryzmem (analiz? rozumow?) a wiar? katolick? (łask?); wreszcie pomi?dzy samo?wiadomo?ci? człowieka a niewidzialn? presj? ze strony społecznego ?rodowiska [66] . Magdalena Nawisielska interpretowała kino Zanussiego jako psychoanalityczn? aren? zmaga? z wiecznym brakiem, ktory jego bohaterowie wypełniaj? (nieobecno?? ojca lub te? Boga ) [67] .

Jakub Majmurek , oceniaj?c dorobek re?ysera, pisał i? ?wszystkie najlepsze filmy Zanussiego rozgrywały si? w ?rodowisku polskiej, peerelowskiej inteligencji. Re?yser doskonale znał i czuł to ?rodowisko, jego problemy, symboliczne (nie tylko zreszt?) stawki, o jakie toczyła si? w nim gra”. Jednak?e tworczo?? Zanussiego po 1989 roku zdaniem Majmurka składa si? z filmow, ktore ?cho? poprawne warsztatowo, s? sztywne, akademickie, nie ma w nich eksperymentow z form? i j?zykiem filmowym, nie ma ducha tworczych poszukiwa?” [68] . Wiktor Rusin oskar?ał po?ne kino Zanussiego o pozorowanie dylematow moralnych:

?wszystkie pytania i dramaty s? wył?cznie pozorne, albowiem padaj? ze skrycie pewnej siebie, sztucznej perspektywy stworzonej przez aspiracje etyczne (duch etyki zachodniego chrze?cija?stwa) oraz estetyczne (styl ≫prawdziwego inteligenta≪) wspołczesnego, moralnego konformisty” [67] .

Pogl?dy [ edytuj | edytuj kod ]

Krzysztof Zanussi deklarował si? jako konserwatysta i wierz?cy katolik . Wielokrotnie z dezaprobat? wyra?ał si? o ?wiecko?ci cywilizacji zachodnioeuropejskiej, wieszcz?c jej rychły upadek [69] [70] . Obawiał si? jednak rownie? populistycznych rz?dow we Włoszech, w Polsce oraz na W?grzech, ktore jego zdaniem były ?oznakami pewnej niedojrzało?ci społecznej” [69] . Z niepokojem obserwował tak?e demonta? studiow filmowych na rzecz scentralizowanej produkcji filmowej w 2019 roku, kwituj?c ow? inicjatyw? owczesnego ministra kultury Piotra Gli?skiego jako pomysł ?PRL-owski” [71] . Przyjmował jednocze?nie z rozczarowaniem rz?dy Prawa i Sprawiedliwo?ci po 2015 roku, twierdz?c i? ?bezideowo??” wcze?niej rz?dz?cej Platformy Obywatelskiej została zast?piona ?fałszyw? ideowo?ci?” [72] . Był zwolennikiem demokracji przedstawicielskiej jako pragmatycznie lepszej ni? dyktatura, podkre?laj?c, ?e władza ?nie powinna spoczywa? w r?kach jednej partii czy ludzi” [73] . Miał tak?e ?wiadomo??, ?e zmierzch cywilizacji zachodniej wynikał z ?ilo?ci upokorze?, ktore na przestrzeni wiekow zafundowali?my ludziom z innych kontynentow […]. Odwet jest przecie? naturaln? potrzeb? człowieka. My?l?, ?e mo?emy si? go spodziewa?” [70] .

Zanussi sprzeciwiał si? drugiej fali feminizmu :

?Jestem za tym dobrym feminizmem, ktory kazał paniom domaga? si? praw wyborczych, mo?liwo?ci kształcenia itd.… Ale przeciw temu złemu, ktory ma je dzi? uczyni? identycznymi jak m??czy?ni ? w karierowiczostwie, bezwzgl?dno?ci, wulgarno?ci” [74] .

Zanussi był w bliskich kontaktach z rosyjskimi lud?mi kultury, fascynował si? tamtejsz? kultur?: ?społecze?stwo rosyjskie ? w przeciwie?stwie do polskiego znacznie szybciej krzepnie w nowych warunkach” [75] . Był jednak w?rod intelektualistow, ktorzy protestowali przeciwko uwi?zieniu przez Rosjan ukrai?skiego re?ysera Ołeha Sencowa [76] . Pot?piał rownie? agresywno?? Kremla w polityce zagranicznej: bombardowanie Czeczenii, agresj? na Ukrain? [77] . Podkre?lał swe przywi?zanie do sceptycyzmu , ktory ?pozwala mi broni? warto?ci. Nie pozwala mi ich zbyt łatwo zaakceptowa?, poniewa? zawsze dostrzega w człowieku jego ro?ne oblicza” [78] .

Zanussi otwarcie gardził humanistami , uznaj?c fundusze przeznaczane na nauki humanistyczne za zmarnowane: ?w humanistyce kompletna niedorajda, najbardziej popychana, z najwi?kszymi pieni?dzmi, nie zajdzie bardzo daleko” [79] . Przeło?yło si? to na tre?? jego filmow, w ktorych to wła?nie przedstawiciele nauk ?cisłych s? przedstawieni jako dostojni, tymczasem humani?ci ? jako ludzie groteskowi [79] . Zdaniem filmoznawcy Sebastiana Jagielskiego, w swoich filmach i wywiadach z nim przeprowadzanych Zanussi zdradzał te? homofobiczn? retoryk?. W wywiadzie z 1998 roku dla ?Kina” re?yser stawiał znak rowno?ci mi?dzy homoseksualizmem a pedofili? [80] . Jagielski zauwa?ył, ?e w wielu filmach re?ysera homoseksualizm kojarzony jest ?z demoralizacj? i sadomasochizmem ( Paradygmat , Urok wszeteczny ), szanta?em ( Gdzie?kolwiek jest, je?li? jest ) czy zniewie?ciałymi ≪ciotami≫ ( Kontrakt , Serce na dłoni )” [81] . Gdy jeszcze w 2006 roku Małgorzata Sadowska i Bartosz ?urawiecki opublikowali tekst o homofobicznych tropach w filmach Zanussiego, ten straszył autorow publikacji pozwem s?dowym [82] ; sam po?niej ironizował, ?e stał si? w mediach ?dy?urnym homofobem” [83] .

?ycie prywatne [ edytuj | edytuj kod ]

?onaty z El?biet? Grocholsk?-Zanussi [84] . Mieszka w Laskach [85] .

Filmografia [ edytuj | edytuj kod ]

  Zobacz te?: Filmografia Krzysztofa Zanussiego .

Publikacje ksi??kowe [ edytuj | edytuj kod ]

  • O monta?u w filmie amatorskim (1968)
  • Nowele filmowe (Warszawa 1976)
  • Scenariusze filmowe (Warszawa 1978)
  • Rozmowy o filmie amatorskim (Warszawa 1978)
  • Kontrakt (Warszawa 1980)
  • Scenariusze filmowe II (Warszawa 1985)
  • Scenariusze filmowe III (Warszawa 1992)
  • Opowie?ci weekendowe. Cykl nowel telewizyjnych (Wrocław 1997)
  • Pora umiera?. Wspomnienia, refleksje, anegdoty (Warszawa 1997)
  • Scenariusze filmowe IV (Warszawa 1998)
  • Mi?dzy jarmarkiem a salonem (Warszawa 1999)
  • ?Wielbł?d i ucho igielne” (Zamo?? 2001)
  • Bigos nie zginie! … w rodzinnej Europie (Warszawa 2003)
  • Strategie ?ycia, czyli jak zje?? ciastko i je mie? (Pozna? 2015)

Nagrody i wyro?nienia [ edytuj | edytuj kod ]

Uroczysto?? wr?czenia Medalu Per Artem Ad Deum ? Krzysztof Zanussi z Prezesem Targow Kielce , dr. Andrzejem Mochoniem
Nagrody za filmy
Rok Film Instytucja Nagroda [6]
1967 ?mier? prowincjała Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Mannheim Złoty Dukat
Festiwal Etiud PWSFTviT Nagroda Dyskusyjnych Klubow Filmowych
Mi?dzynarodowy Festiwal Filmow Dokumentalnych w Wenecji Lew ?w. Marka w kategorii fabularnych filmow krotkich
1968 Festiwal Etiud Studenckich WGIK w Moskwie nagroda za najlepszy film zagraniczny
Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Valladolid Złota Aurelia
1969 Krzysztof Penderecki Krakowski Festiwal Filmowy Srebrny Lajkonik
Mi?dzynarodowy Festiwal Filmow Dokumentalnych i Animowanych w Lipsku Srebrny Goł?b
Struktura kryształu Pa?stwowa Wy?sza Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna w Łodzi Nagroda im. Andrzeja Munka
Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Kolombo II nagroda
1970 Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Mar del Plata Nagroda za scenariusz
Nagroda Federacji Argenty?skich Klubow Filmowych
Nagroda argenty?skich krytykow filmowych za debiut re?yserski
Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Panamie Nagroda specjalna
Klub Krytyki Filmowej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich Syrenka Warszawska
Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Valladolid Premio Cidad de Valladolid
1971 Za ?cian? Mi?dzynarodowy Festiwal Filmow Autorskich w San Remo Grand Prix
?ycie rodzinne Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Chicago Srebrny Hugo
1972 Czasopismo ? Film ” Złota Kaczka za najlepszy film polski
Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Valladolid II Nagroda ?Premio de San Gregorio”
Premio Cidad de Valladolid
Lubuskie Lato Filmowe Nagroda Koordynacyjnej Rady Artystycznej Kin Studyjnych
Nagroda za scenariusz
1973 Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Kolombo II nagroda
Gory o zmierzchu Festiwal Filmow Gorskich i Podro?niczych w Trydencie Trofeum Narodow
Iluminacja Koszali?ski Festiwal Debiutow Filmowych ?Młodzi i Film” Grand Prix ?Wielki Jantar”
Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Locarno Grand Prix
nagroda FIPRESCI
nagroda jury ekumenicznego
Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Mannheim wyro?nienie
Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Rawennie Grand Prix
1974 Festiwal Polskich Filmow Fabularnych Nagroda Specjalna Jury
Lubuskie Lato Filmowe Nagroda Koordynacyjnej Rady Artystycznej Kin Studyjnych
Klub Krytyki Filmowej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich Syrenka Warszawska
1975 Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Figueira da Foz Złoty Medal
Bilans kwartalny Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie Nagroda Mi?dzynarodowej Katolickiej Organizacji Filmowej
1976 Lubuskie Lato Filmowe Złote Grono
Iluminacja Czasopismo ? Film ” Nagroda za najlepszy film o tematyce wspołczesnej
1977 Barwy ochronne Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Teheranie Złoty Kozioro?ec za re?yseri?
Festiwal Polskich Filmow Fabularnych Złote Lwy Gda?skie
Nagroda za re?yseri?
1978 Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Rotterdamie Nagroda dziennikarzy
Spirala Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Cannes Nagroda Jury Ekumenicznego
Festiwal Polskich Filmow Fabularnych Nagroda dziennikarzy
Lubuskie Lato Filmowe Nagroda Koordynacyjnej Rady Artystycznej Kin Studyjnych
1979 Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Panamie nagroda za re?yseri?
nagroda za scenariusz
Czasopismo ? Film ” Złota Kamera za najlepszy film o tematyce wspołczesnej
1980 Kontrakt Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji wyro?nienie Katolickiego Biura Filmowego
wyro?nienie UNICEF
Constans Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Cannes Nagroda Specjalna Jury
Nagroda Jury Ekumenicznego
Festiwal Polskich Filmow Fabularnych Nagroda Specjalna Jury
1981 Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Panamie Wielka Nagroda
Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Kartagenie nagroda za scenariusz
1982 Imperatyw Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji Nagroda Specjalna Jury
1983 Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Figueira da Foz Grand Prix
1984 Rok spokojnego sło?ca Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji Złoty Lew
nagroda Zwi?zku Włoskich Dziennikarzy Filmowych dla filmu zagranicznego
1989 Stan posiadania Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Moskwie nagroda jury ekumenicznego
1990 Komitet Kinematografii Nagroda Szefa Kinematografii (Przewodnicz?cego Komitetu Kinematografii) za tworczo?? filmow? w dziedzinie filmu fabularnego
Festiwal Filmowy w Strasburgu nagroda jury
1993 Dotkni?cie r?ki Nagroda Koła Pi?miennictwa Filmowego Stowarzyszenia Filmowcow Polskich Złota Ta?ma
1996 Cwał Festiwal Polskich Filmow Fabularnych Złoty Klakier
Nagroda Specjalna Jury
Nagroda redakcji " Go?cia Niedzielnego ”
Nagroda Dziennikarzy
Nagroda ?100° Fahrenheita”
Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Tokio Nagroda Specjalna Jury
1997 Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy ?Złoty Rycerz” w Rosji Srebrny Rycerz
1999 Brat naszego Boga Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Teheranie nagroda za scenariusz
2000 ?ycie jako ?miertelna choroba przenoszona drog? płciow? Festiwal Polskich Filmow Fabularnych Złote Lwy Gda?skie
Nagroda Dziennikarzy
Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Moskwie Nagroda Głowna
2001 Wine Country Film Festival w Kalifornii najlepszy re?yser w konkursie mi?dzynarodowym
Polska Akademia Filmowa Orzeł za najlepszy film
Orzeł za najlepsz? re?yseri?
Orzeł dla najlepszego producenta
Orzeł za najlepszy scenariusz
Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy ?Złoty Rycerz” w Rosji Nagroda Specjalna Jury
Tarnowska Nagroda Filmowa Nagroda Jury Młodzie?owego
Ogolnopolski Festiwal Sztuki Filmowej ?Prowincjonalia” Nagroda Głowna ?Ja?cio Wodnik”
Nagroda Koła Pi?miennictwa Filmowego Stowarzyszenia Filmowcow Polskich Złota Ta?ma
Czasopismo ? Film ” Złota Kaczka za najlepszy polski film
2002 Suplement Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Moskwie Nagroda FIPRESCI
2005 Persona non grata Festiwal Polskich Filmow Fabularnych Nagroda Jury
2006 Nagroda Koła Pi?miennictwa Filmowego Stowarzyszenia Filmowcow Polskich Złota Ta?ma
2014 Obce ciało Mi?dzynarodowy Festiwal Kina Prawosławnego ?Pokrow” w Kijowie Nagroda Głowna w konkursie filmow fabularnych
2018 Eter Festiwal Filmow Polskich w Los Angeles Hollywood Eagle Award
Nagrody honorowe
Rok Instytucja Nagroda Uzasadnienie [6]
1971 Ministerstwo Kultury i Sztuki Nagroda Ministra Kultury I Sztuki III stopnia b.d.
1977 Lubuskie Lato Filmowe Złote Grono za ?tworczo?? w oparciu o konsekwentnie podejmowan? analiz? postaw moralnych człowieka we wspołczesnym ?wiecie”
1978 Towarzystwo Krzewienia Kultury ?wieckiej Nagroda za lata 1976?1977 b.d.
1982 Katolickie Centrum Filmowe ?La Novicella” w Rzymie Nagroda Katolickiego Centrum Filmowego b.d.
1984 Polska Rzeczpospolita Ludowa Nagroda Pa?stwowa I stopnia za osi?gni?cia w dziedzinie filmu kinowego i telewizyjnego
1987 Włoskie Stowarzyszenie Autorow Teatralnych i Filmowych nagroda ?Lumiere” za całokształt tworczo?ci w dziedzinie filmowej
1991 Komitet Kinematografii Nagroda Przewodnicz?cego Komitetu Kinematografii dla producentow filmowych b.d.
1997 Medal im. Vittorio de Siki za sacrum w sztuce filmowej
1998 Mi?dzynarodowa Grupa Lektury w San Miniato Nagroda Ostatnich Lat XX Wieku b.d.
2001 Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Nagroda w dziedzinie filmu b.d.
2001 Przegl?d ?Febiofest” w Pradze Nagroda za całokształt tworczo?ci b.d.
2002 Festiwal Premii Internazionali E. Flaiano w Pesarze we Włoszech Nagroda za całokształt tworczo?ci b.d.
2002 Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Jerozolimie Nagroda za całokształt tworczo?ci b.d.
2003 Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP , Ministerstwo Spraw Zagranicznych Federacji Rosyjskiej Dyplom za ?wybitne zasługi w dziele wzajemnego zrozumienia i zbli?enia społecze?stw Polski i Rosji”
2003 Festiwal Filmowy Palic w Suboticy nagroda im. Aleksandra Lifki za wkład w rozwoj kina europejskiego
2003 Fundacja Ente dello Spettacolo nagroda im. Roberta Bressona b.d.
2006 Festiwal Filmowy na wyspie Ischia Koralowy Klaps za całokształt tworczo?ci b.d.
2006 Festiwal Filmowy w Taorminie Taormina Arte Award for Cinematic Excellence 2006 b.d.
2007 Batumi International Art-House Film Festival Nagroda za całokształt tworczo?ci b.d.
2007 Uniwersytet Nawarry w Pampelunie Nagroda im. Luki Brajnovicia za całokształt tworczo?ci artystycznej
2007 I?skie Lato Filmowe w I?sku Złota Rybka za całokształt tworczo?ci b.d.
2009 Mi?dzynarodowy Festiwal im. Andrieja Tarkowskiego ?Zwierciadło” w Iwanowie Nagroda za ?wybitny wkład w kinematografi?”
2009 Lato Filmow w Warszawie Pioro Mistrza całokształt tworczo?ci scenariopisarskiej
2009 Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Sewastopolu Nagroda Specjalna za ?wkład w rozwoj ?wiatowej kinematografii”
2009 Federacja Rosyjska Bałtycka Gwiazda za zasługi w umacnianiu kontaktow i wi?zi kulturalnych pa?stw regionu Morza Bałtyckiego
2009 Klub Inteligencji Katolickiej Nagroda ?Pontifici” b.d.
2010 Festiwal Grand OFF w Warszawie Grand OFF za całokształt tworczo?ci b.d.
2010 Festiwal Re?yserii Filmowej w ?widnicy Kryształowy Dzik za całokształt tworczo?ci b.d.
2010 Papieska Rada ds. Kultury Medal Per Artem ad Deum b.d.
2011 Kino Charlie w Łodzi Złoty Glan za całokształt tworczo?ci b.d.
2012 Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy w Goa Nagroda za całokształt tworczo?ci b.d.
2013 Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy ?Tofifest” w Toruniu Złoty Anioł za całokształt tworczo?ci b.d.
2014 Zamojski Festiwal Filmowy ?Spotkania z histori?” Grand Prix za szczegolne zasługi dla polskiej kinematografii historycznej
2014 Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy ?Transilvania” w Klu?u-Napoce Nagroda za całokształt tworczo?ci b.d.
2015 Akademia Telewizyjna ?SuperWiktor” za całokształt tworczo?ci b.d.
2015 12. Festiwal Filmow ? Spotka? NieZwykłych w Sandomierzu Korona Sandomierska b.d.
2016 Sanktuarium w Ł?gowie Człowiek Pojednania i Pokoju [86] b.d.
2017 Prezydent Gda?ska Festiwal Solidarity of Arts b.d.
2017 Festiwal Filmu Polskiego w Ameryce Nagroda Specjalna ?Skrzydła” za dokonania w dziedzinie sztuki filmowej poza Polsk?
2018 Instytut Polski w Moskwie Człowiek Dialogu dla tworcow i działaczy kultury zaanga?owanych w dialog polsko-rosyjski
2019 Festiwal Polskich Filmow Fabularnych w Gdyni Platynowe Lwy za całokształt tworczo?ci b.d.
2019 Wojewoda kujawsko-pomorski Nagroda ?w uznaniu zasług dla kultury polskiej”
2019 Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy ?Listapad” w Mi?sku Nagroda Prezydenta Republiki Białorusi za ?zachowanie i promowanie duchowych tradycji w kinematografii”
2019 Mi?dzynarodowy Festiwal Filmowy ?Bałtyckie debiuty” w Swietłogorsku Nagroda za ?wkład w rozwoj kina”
2019 Wojewoda kujawsko-pomorski statuetka ?Ta?cz?cej pary kujawsko-pomorskiej” ?w uznaniu zasług dla kultury polskiej”
2019 Festiwal ?Kino Pavasaris” w Wilnie Nagroda Honorowa b.d.
2019 Tarnowska Nagroda Filmowa Nagroda za całokształt i wkład w polsk? kinematografi? b.d.
2019 Polska Akademia Filmowa Orzeł za osi?gni?cia ?ycia b.d.
2019 Fundacja Polskiego Godła Promocyjnego ? Teraz Polska ” Wybitny Polak
2020 Stowarzyszenie Autorow Zdj?? Filmowych Nagroda Specjalna b.d.
2023 Camerimage Nagroda za całokształt tworczo?ci b.d.

Tytuły honoris causa [ edytuj | edytuj kod ]

Ordery i odznaczenia [ edytuj | edytuj kod ]

Galeria [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Barbara   Gruszka-Zych , W niebie nie pojd? do dentysty [online], Portal rodzina.wiara.pl, listopad 2010 [dost?p 2016-05-11] .
  2. ↑ Zanussi Krzysztof , [w:] Encyklopedia PWN [dost?p 2021-10-02] .
  3. ↑ a b ?Kino jak spowied?”. Re?yser Krzysztof Zanussi ko?czy 80 lat ? Polsat News [online], Polsat News, 17 czerwca 2019 [dost?p 2020-10-23] ( pol. ) .
  4. ↑ a b c Halina   Olczak-Moraczewska , Krzysztof Zanussi [online], Culture.pl [dost?p 2020-10-23] ( pol. ) .
  5. ↑ a b c Prof. Krzysztof Pius Zanussi , [w:] baza ?Ludzie nauki” portalu Nauka Polska ( OPI PIB ) [dost?p 2020-08-03] .
  6. ↑ a b c Krzysztof Zanussi w bazie filmpolski.pl
  7. ↑ ?mier? prowincjała w bazie filmpolski.pl
  8. ↑ Przemy?l w bazie filmpolski.pl
  9. ↑ Twarz? w twarz w bazie filmpolski.pl
  10. ↑ Zaliczenie w bazie filmpolski.pl
  11. ↑ ?Struktura kryształu”, re?. Krzysztof Zanussi [online], Culture.pl, 2001 [dost?p 2020-10-23] ( pol. ) .
  12. ↑ Marta   Hauschild , Trzecia fala polskiego kina? Dzieje kilku terminow , ?Kwartalnik Filmowy” (57?58), 2007, s. 112 , ISSN 0452-9502 [dost?p 2020-10-27] .
  13. ↑ Marcin   Malecko , Wra?liwo?? w słu?bie etyki. O aktorskich kreacjach Mai Komorowskiej w filmach Krzysztofa Zanussiego , ?Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantow Uniwersytetu Jagiello?skiego. Nauki Humanistyczne” (19), 2017, s. 76?77, DOI :  10.26361/ZNTDH.08.2017.19.05 , ISSN 2082-9469 [dost?p 2020-10-23] .
  14. ↑ a b Maryla   Hopfinger , Zanussiego ?wiczenia z ?ycia , ?Kino” (1), 1973, s. 4?11 [dost?p 2020-10-23] .
  15. ↑ Rola w bazie filmpolski.pl
  16. ↑ a b c d Tomasz   Kłys , Krzysztofa Zanussiego kino intelektualne , [w:] Ewelina   Nurczy?ska-Fidelska (red.), Kino polskie w trzynastu sekwencjach , Krakow: Rabid, 2005 [dost?p 2020-10-23] .
  17. ↑ Sebastian   Jagielski , Polska: nie tylko Kino Moralnego Niepokoju , [w:] Tadeusz   Lubelski , Iwona   Sowi?ska , Rafał   Syska (red.), Kino epoki nowofalowej , Krakow: Universitas, 2015, s. 1189 .
  18. ↑ Iluminacja w bazie filmpolski.pl
  19. ↑ The Catamount Killing w bazie filmpolski.pl
  20. ↑ Bilans kwartalny w bazie filmpolski.pl
  21. ↑ Nachtdienst w bazie filmpolski.pl
  22. ↑ Marek   Radziwon , Barwy ochronne nie wyblakły , ?Kwartalnik Filmowy” (18), 1997, s. 140 [dost?p 2020-10-23] .
  23. ↑ Anatomie Stunde w bazie filmpolski.pl
  24. ↑ Haus der Frauen w bazie filmpolski.pl
  25. ↑ Peter   Cowie , Made in Poland: The metaphysical cinema of Krzysztof Zanussi , ?Film Comment”, 16 (5), 1980, s. 34?39 , ISSN 0015-119X [dost?p 2020-10-23] .
  26. ↑ Wege in der Nacht w bazie filmpolski.pl
  27. ↑ Charles S.   Kraszewski , Of Whores and Heiresses: Polish Women, German Men and Stereotypes in Heinrich Boll’s ?Der Zug war punktlich” and Krzysztof Zanussi’s ?Drogi po?rod nocy” , ?Comparative Literature Studies”, 40 (3), 2003, s. 306?307 , ISSN 0010-4132 [dost?p 2020-10-23] .
  28. ↑ David   Paul , Sylvia   Glover , The Difficulty of Moral Choice: Zanussi’s Contract and The Constant Factor , ?Film Quarterly”, 2, 37, 1983, s. 21 .
  29. ↑ David   Paul , Sylvia   Glover , The Difficulty of Moral Choice: Zanussi’s Contract and The Constant Factor , ?Film Quarterly”, 2, 37, 1983, s. 20 .
  30. ↑ Tadeusz   Lubelski , Historia kina polskiego 1895?2014 , Krakow: Universitas, 2015, s. 445 .
  31. ↑ Die Versuchung w bazie filmpolski.pl
  32. ↑ Group raises $5 million to film Pope’s life story , ?The Globe and Mail”, 13 listopada 2020, s. 21 .
  33. ↑ TV’s flawed biography of a pope from Poland , ?Boston Globe”, 20 grudnia 1981, s. 1 .
  34. ↑ Blaubart w bazie filmpolski.pl
  35. ↑ Richard   Grenier , Film: 'Imperative,' a Religious Quest , ? The New York Times ”, 29 marca 1985, C14 .
  36. ↑ Ewa   Ciszewska , Marta   Kasprzak , Zagraniczna tworczo?? Krzysztofa Zanussiego w okresie PRL-u: Konteksty i konsekwencje wspołpracy z niemieckimi producentami telewizyjnymi , ?Kwartalnik Filmowy”, 103, 2018, s. 150 .
  37. ↑ David   Paul , Gdansk: Pole Position , ?Film Comment”, 22 (6), 1985, s. 38 .
  38. ↑ Małgorzata   Sadowska , Bartosz   ?urawiecki , Barwy ochronne, czyli kino seksualnego niepokoju [online], 2002 [dost?p 2020-10-26] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-26] .
  39. ↑ Wherever You Are w bazie filmpolski.pl
  40. ↑ Mariola   Marczak , Od inteligencji do klasy ?redniej. ?Dzieje” ethosu inteligenckiego w filmie polskim po roku 1989 , ?Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL”, 29 (2), 2016, s. 198 , ISSN 0860-8024 [dost?p 2020-10-26] .
  41. ↑ Michał   Zacharzewski , Dotkni?cie r?ki [online], Z dala od polityki, 3 wrze?nia 2018 [dost?p 2020-10-26] ( pol. ) .
  42. ↑ Dominika   Kaszuba , Re?yser nie tylko dla inteligentow [online], Onet Kultura, 24 lipca 2009 [dost?p 2020-10-26] ( pol. ) .
  43. ↑ Marek   Haltof , The Representation of Stalinism in Polish Cinema , ?Canadian Slavonic Papers / Revue Canadienne des Slavistes”, 42 (1/2), 2000, s. 58 , ISSN 0008-5006 [dost?p 2020-10-26] .
  44. ↑ Josephine   Woll , Polish film: Krzysztof Zanussi’s Opowiesci weekendowe [online], Kino Eye Magazine, 15 pa?dziernika 2001 [dost?p 2020-10-26] .
  45. ↑ Derek   Elley , Derek   Elley , Life as a Fatal Sexually Transmitted Disease [online], Variety, 13 listopada 2000 [dost?p 2020-10-26] ( ang. ) .
  46. ↑ a b Eddie   Cockrell , Supplement [online], Variety, 31 lipca 2002 [dost?p 2020-10-26] ( ang. ) .
  47. ↑ Wacław   Radziwinowicz , Michałkow ? genialny dworak Stalina, Chruszczowa i Putina [online], Gazeta Wyborcza, 29 sierpnia 2009 [dost?p 2020-10-26] .
  48. ↑ Paweł T.   Felis , Zanussi z Dod? mizdrzy si? do widza [online], Gazeta Wyborcza, 26 wrze?nia 2008 [dost?p 2020-10-26] .
  49. ↑ Tadeusz   Lubelski , Historia kina polskiego 1895?2014 , Krakow: Universita, 2015, s. 703 .
  50. ↑ Tadeusz   Lubelski , Historia kina polskiego 1895?2014 , Krakow: Universita, 2015, s. 704 .
  51. ↑ Jakub   Grygiel , W??e 2015 rozdane. Obce ciało bezkonkurencyjne [online], rozrywka.blog, 2 kwietnia 2015 [dost?p 2020-10-26] ( pol. ) .
  52. ↑ Tomasz   Gardzi?ski , To byłby udany film, gdyby tylko Zanussi zaufał widzowi. Eter ? recenzja [online], rozrywka.blog, 3 grudnia 2018 [dost?p 2020-10-26] ( pol. ) .
  53. ↑ Jacek   Szczerba , Nie kwestionuj? pyta? Zanussiego. ?mieszy mnie sposob ich ?opakowania” i nie chodzi jedynie o peruk? [online], Gazeta Wyborcza, 11 kwietnia 2023 [dost?p 2023-04-17] .
  54. ↑ Andrzej   Luter , ?Liczba doskonała”. Ten film trzeba przetrawi?, przemy?le?, prze?y? , ?Wi??”, 16 kwietnia 2023 [dost?p 2023-04-17] ( pol. ) .
  55. ↑ Janek   Brzozowski , Liczba doskonała. Płaszczaki Zanussiego [recenzja] [online], film.org.pl, 15 kwietnia 2023 [dost?p 2023-04-17] ( pol. ) .
  56. ↑ Prof. Krzysztof Zanussi [online], Uniwersytet ?l?ski, 6 pa?dziernika 2019 [dost?p 2020-10-31] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-11] .
  57. ↑ ZANUSSI Krzysztof, prof. ? Collegium Civitas [online], civitas.edu.pl, 9 sierpnia 2020 [dost?p 2020-10-31] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-09] .
  58. ↑ Magdalena   Czernek , Krzysztof Zanussi odbierze Platynowe Lwy [online], Oficjalny serwis internetowy miasta Gdynia, 20 maja 2019 [dost?p 2020-10-31] ( pol. ) .
  59. ↑ prof. Krzysztof Pius Zanussi [online], recenzenci.opi.org.pl [dost?p 2020-10-31] .
  60. ↑ Rocznik Polskiej Akademii Umiej?tno?ci. Rok 2021 , wyd. Krakow 2022, s. 27 .
  61. ↑ Wykładowcy AMA Akademia Multi Art . Akademia Multi Art - AMA FILM SCHOOL. [dost?p 2016-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-13)].
  62. ↑ Rada Programowa Akademii Multi Art . Akademia Multi Art - AMA FILM SCHOOL. [dost?p 2016-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-10)].
  63. ↑ KRZYSZTOF ZANUSSI ? Terni Film Festival Popoli e Religioni [online] [dost?p 2020-10-27] ( wł. ) .
  64. ↑ a b Krzysztof Zanussi w bazie filmpolski.pl
  65. ↑ Dorota   Narewska , Kino Zanussiego ? co? wi?cej ni? ?gor?cy sprzeciw wobec tego, co działo si? wokoł” , [w:] Andrzej   Baczy?ski , Michał   Dro?d? (red.), Cierpienie i nadzieja w tworczo?ci filmowej Krzysztofa Zanussiego , Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie. Wydawnictwo Naukowe, 2015, s. 43, DOI :  10.15633/9788374384476.04 [dost?p 2020-10-27] .
  66. ↑ Howard   Feinstein , Zanussi, Krzysztof , [w:] Tom   Pendergast , Sara   Pendergast (red.), International Dictionary of Films and Filmmakers , Farmington Hills: St. James Press, 2000, s. 1098 .
  67. ↑ a b Ewa   Drygalska , Kryształy, iluminacje i słaba wiara: Krytyka Polityczna wraca do Zanussiego [online], Popmoderna [dost?p 2020-10-27] ( ang. ) .
  68. ↑ Jakub   Majmurek , Kino tworczego zastoju , wyd. 11, Dwutygodnik, sierpie? 2009 [dost?p 2020-10-26] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-26] ( pol. ) .
  69. ↑ a b Aleksandra   Jarecka , Krzysztof Zanussi na festiwalu GoEast: Europa Zachodnia jest kulturalnie wyczerpana [online], Deutsche Welle, 15 kwietnia 2019 [dost?p 2020-10-28] ( pol. ) .
  70. ↑ a b Mateusz   Demski , Trzeszcz?cy ?wiat ? rozmowa z Krzysztofem Zanussim [online], Przekroj, 31 pa?dziernika 2018 [dost?p 2020-10-28] ( pol. ) .
  71. ↑ Zanussi: Re?yserzy b?d? jako? probowali pracowa? w nowych warunkach. Ale b?d? one gorsze [online], TVN24, 3 stycznia 2019 [dost?p 2020-10-28] ( pol. ) .
  72. ↑ ?Wcze?niej bezideowo??, teraz fałszywa ideowo??”. Zanussi szczerze o PiS: Zawiedli mnie [online], Wprost, 26 marca 2017 [dost?p 2020-10-28] ( pol. ) .
  73. ↑ Zanussi komentuje działania PiS: Chyba nie ma powodu do trwogi [online], naTemat.pl [dost?p 2020-10-28] ( pol. ) .
  74. ↑ Krzysztof Zanussi: feminizm jest jak cholesterol ? wywiad [online], Onet Wiadomo?ci, 3 wrze?nia 2013 [dost?p 2020-10-28] ( pol. ) .
  75. ↑ Krzysztof Zanussi o Rosji i swoim nowym filmie [online], Onet Wiadomo?ci, 24 kwietnia 2006 [dost?p 2020-10-28] ( pol. ) .
  76. ↑ Zanussi o niedoko?czonej, proroczej sztuce Sencowa: Ostatni akt ?ycie dopisało [online], TOK FM [dost?p 2020-10-28] ( pol. ) .
  77. ↑ Natalia   Szostak , Krzysztof Zanussi w Russia Today upomniał si? o Czeczeni? i Ukrain?. ?Rosja jest 50 lat za ?wiatem” [online], Gazeta Wyborcza, 16 pa?dziernika 2015 [dost?p 2020-10-28] .
  78. ↑ Zdzislaw   Pietrasik , Applause for a Donkey: An Interview with Krzysztof Zanussi , ?Performing Arts Journal”, 12 (2/3), 1990, s. 26, DOI :  10.2307/3245550 , JSTOR :  3245550 [dost?p 2020-11-25] .
  79. ↑ a b Sebastian   Jagielski , Maskarady m?sko?ci. Pragnienie homospołeczne w polskim kinie fabularnym , Krakow: Towarzystwo Autorow i Wydawcow Prac Naukowych Universitas, 2013, s. 335, ISBN  978-83-242-2284-1 .
  80. ↑ Sebastian   Jagielski , Maskarady m?sko?ci. Pragnienie homospołeczne w polskim kinie fabularnym , Krakow: Towarzystwo Autorow i Wydawcow Prac Naukowych Universitas, 2013, s. 333, ISBN  978-83-242-2284-1 .
  81. ↑ Sebastian   Jagielski , Maskarady m?sko?ci. Pragnienie homospołeczne w polskim kinie fabularnym , Krakow: Towarzystwo Autorow i Wydawcow Prac Naukowych Universitas, 2013, s. 346, ISBN  978-83-242-2284-1 .
  82. ↑ Sebastian   Jagielski , ‘I Like Taboo’: Queering the cinema of Krzysztof Zanussi , ?Studies in Eastern European Cinema”, 4 (2), 2013 , s. 143, DOI :  10.1386/seec.4.2.143_1 , ISSN 2040-350X [dost?p 2023-03-06] ( ang. ) .
  83. ↑ Sebastian   Jagielski , Maskarady m?sko?ci. Pragnienie homospołeczne w polskim kinie fabularnym , Krakow: Towarzystwo Autorow i Wydawcow Prac Naukowych Universitas, 2013, s. 344, ISBN  978-83-242-2284-1 .
  84. ↑ Krzysztof Zanussi i El?bieta Grocholska: ?ałował, ?e rzucił si? w to uczucie tak po?no [online], Viva.pl [dost?p 2022-12-16] ( pol. ) .
  85. ↑ Krzysztof Zanussi [online], www.kobieta.pl [dost?p 2022-12-16] ( pol. ) .
  86. ↑ Krzysztof Zanussi odebrał statuetk? Człowieka Pojednania i Pokoju 2016, Dziennik Bałtycki .
  87. ↑ Doktorzy Honoris Causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II . kul.pl. [dost?p 2011-02-23].
  88. ↑ Doktorzy Honoris Causa . [w:] Uniwersytet Opolski [on-line]. uni.opole.pl. [dost?p 2015-08-12].
  89. ↑ Małgorzata D?browska , Krzysztof Zanussi doktorem honoris causa Uniwersytetu Łodzkiego , ? Przegl?d Nauk Historycznych ” 12 (2013), nr 2, s. 309?311.
  90. ↑ Pierwotnie, postanowieniem Prezydenta RP z dnia 28 czerwca 1999 ( M.P. z 1999 r. nr 29, poz. 444 ? pkt 1.), odznaczony ni?sz? klas? OOP ? Krzy?em Komandorskim; korekta wprowadzona postanowieniem Prezydenta RP z dnia 5 listopada 1999 ( M.P. z 2000 r. nr 5, poz. 94 ).
  91. ↑ Warszawa. Wr?czono złote medale ?Gloria Artis” . e-teatr.pl, 10 wrze?nia 2005. [dost?p 2011-06-21].
  92. ↑ Zanussi Maestro Krzysztof
  93. ↑ Apdovanot? asmen? duomen? baz? [online], Apdovanot? asmen? duomen? baz? | Lietuvos Respublikos Prezidentas [dost?p 2020-10-21] ( lit. ) .
  94. ↑ Указ Президента Укра?ни № 233/2009 . president.gov.ua. [dost?p 2011-04-13]. ( ukr. ) .
  95. ↑ Komunikat Nr 189/VI kad. . orka.sejm.gov.pl, 5 lipca 2010.
  96. ↑ Zanussi komandorem francuskiego orderu . Polski Instytut Sztuki Filmowej, 2012-12-14. [dost?p 2012-12-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-13)]. ( pol. ) .
  97. ↑ Spotkanie taszkenckiej Polonii z Prof. Krzysztofem Zanussim ? Polska w Uzbekistanie ? Portal Gov.pl [online], Polska w Uzbekistanie [dost?p 2022-10-13] ( pol. ) .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Filmy w re?yserii Krzysztofa Zanussiego
1960-69
1970-79
1980-89
1990-99
2000-09
2010-29

Polskie Nagrody Filmowe za najlepsz? re?yseri?
1990?1999
2000?2009
2010?2019
2020?2029
Laureaci nagrody ?Pontifici”
Laureaci Medalu Per Artem ad Deum
do 2009
2010?2019
lata 20. XXI wieku
?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Krzysztof_Zanussi&oldid=73239290 ”