Kon Ichikawa

市川 崑

Prawdziwe imi? i nazwisko	Giichi Ichikawa
Data i miejsce urodzenia	20 listopada 1915 Ujiyamada
Data i miejsce ?mierci	13 lutego 2008 Tokio
Zawod	re?yser
Lata aktywno?ci	1946?2006
Strona internetowa

Kon Ichikawa ( jap. 市川 崑 Ichikawa Kon ; ur. 20 listopada 1915 w Ujiyamada (obecnie Ise , zm. 13 lutego 2008 w Tokio ) ? japo?ski re?yser filmowy.

Do chwili ?mierci (zmarł w wieku lat 92, na zapalenie płuc) uwa?any był za ostatnie ogniwo ł?cz?ce wspołczesn? kinematografi? japo?sk? z powojennym pokoleniem wielkich mistrzow japo?skiego kina. Przez niektorych krytykow filmowych stawiany był w jednym rz?dzie z Akir? Kurosaw? , Kenjim Mizoguchim , czy Yasujir? Ozu ? zwłaszcza, gdy brana jest pod uwag? jego tworczo?? z lat 50. i 60.

Młodo?? i pocz?tki tworczo?ci filmowej Kona Ichikawy [ edytuj | edytuj kod ]

Kon Ichikawa urodził si? 20 listopada 1915 roku w Ujiyamadzie (obcnie Ise) w prefekturze Mie , w rodzinie zajmuj?cej si? handlem kimonami . W dzieci?stwie, podobnie jak Akira Kurosawa , był dzieckiem chorowitym oraz przejawiał zamiłowanie do rysunku. Miał ambicj? zostania malarzem. B?d?c entuzjast? owczesnego kina, obejrzał wi?kszo?? filmow przedwojennych japo?skich re?yserow, takich zwłaszcza jak Daisuke It? i Masahiro Makino ; natomiast spo?rod dzieł kinematografii obcej najwy?ej cenił filmy Jeana Renoira , Charliego Chaplina i Walta Disneya . Filmy Disneya stały si? dla młodego Ichikawy pewnego rodzaju objawieniem ? dzi?ki nim u?wiadomił sobie, ?e animacja filmowa mo?e poł?czy? obydwie jego pasje, rysowania oraz filmu.

W latach 1930?1933 Ichikawa kształcił si? w dziedzinie animacji w Ichioka Sh?gy? w Osace , po czym znalazł zatrudnienie jako rysownik w oddziale animacji J.O. Studio, ktore wła?nie w tym samym czasie przekształcało si? z lokalnej wypo?yczalni filmowej w wytworni? filmow?. W pocz?tkach lat 40. nast?piło poł?czenie wytworni J.O. z Osaki z wytworni? P.C.L. z Tokio ? powstało wowczas gigantyczne studio Toho Film Company z siedzib? w Tokio. Po likwidacji przez Toho oddziału animacji Ichikawa przyj?ł propozycj? pracy w roli asystenta re?ysera. W wytworni Toho Ichikawa poznał swoj? przyszł? ?on?, Natto (Natsuto) Wad? (1920-1983), ktora wowczas pracowała dla tej wytworni jako tłumacz j?zyka angielskiego.

Pierwsz? samodzieln? produkcj? Kona Ichikawy był film Musume D?j?-ji (tyt. angielski: A Girl in Dojo Temple) z roku 1946. Była to historia o duchach opowiedziana w konwencji teatru lalkowego. Film ten został skonfiskowany przez ameryka?skie władze okupacyjne pod zarzutem zawierania zbyt tradycjonalistycznych tre?ci i przez dłu?szy czas uwa?any był za zniszczony, b?d? zagubiony.

Okres dojrzało?ci tworczej Kona Ichikawy (lata 50. i 60.) [ edytuj | edytuj kod ]

Po ?lubie Kona Ichikawy z Natto Wad? (10 kwietnia 1948), mał?onkowie stworzyli niezwykle udany tandem tworcow filmowych ? ?ona była autorem wi?kszo?ci scenariuszy do filmow swego m??a; z perspektywy czasu okazało si?, ?e w tych najwy?ej cenionych. Ich tworcze partnerstwo rozpocz?ło si? w 1949 roku filmem Ningen moy? (Design of a Human Being) i trwało do 1965 roku, kiedy powstał film T?ky? Orimpikku ( Olimpiada tokijska ), po ktorym Wada wycofała si? z udziału w tworzeniu filmow. Do tego czasu opracowała 34 scenariusze ? szczegolny talent przejawiała w adaptacji dzieł literackich dla potrzeb filmu, ktore m?? jej z perfekcj? przenosił na ekran. Dzi?ki temu partnerstwu powstały znakomite adaptacje filmowe kilkunastu japo?skich powie?ci, nowel i komiksow (opisy w filmografii).

W okresie swej 60-letniej kariery filmowej Ichikawa stworzył ogołem blisko 90 dzieł filmowych. Jego tworczo?? obejmuje szerokie spektrum gatunkow, form i tematow: od dramatow antywojennych i filmow historycznych ( jidai-geki ), poprzez komedie satyryczne (z ?ycia powojennego społecze?stwa japo?skiego), a? po filmy dokumentalne oraz animowane . Mo?liwo?? korzystania z własnych do?wiadcze? pracy rysownika-animatora pozwoliło Ichikawie osi?gn?? rzadko spotykane w filmach innych re?yserow poł?czenie perfekcji technicznej z artystyczn? gł?bi? ? dbało?ci o szczegoły z mistrzowsk? ich kompozycj?. Wprowadzenie szerokiego ekranu pozwoliło talentom plastycznym Ichikawy jeszcze bardziej rozbłysn??.

Filmy Kona Ichikawy charakteryzuj? si? gł?bokim humanizmem ? przejawianym jednak w sposob do?? niezwykły dla dzieł tego rodzaju, bo przyprawionych cierpk? ironi?, sarkazmem oraz du?? dawk? czarnego humoru.

Niestety, wiele spo?rod filmow tego wybitnego re?ysera nie doczekało si? (lub zaledwie w niewielkim stopniu) odpowiedniej prezentacji poza Japoni? ? nawet pomimo wysokich ocen wystawianych im przez krytykow, pomimo ich cz?stych nominacji i wygrywania przez nie festiwalowych nagrod. Dotyczy to zwłaszcza filmow, takich jak: Conflagration (1958), Klucz (1959), Ototo (1960), The Outcast (1962), Zemsta Yukinojo (1963), Sam na Pacyfiku (1963).

Najlepiej znanymi widowni zachodniej (a mo?e tylko przez to cenionymi przez ni? najwy?ej) filmami Kona Ichikawy s? Harfa birma?ska (1956) oraz Ognie polne (1959) ? dwa dzieła o niezwykle silnej wymowie antywojennej, ktore s? zarazem najbardziej pos?pnymi filmami Ichikawy.

Do najlepiej znanych i najwy?ej cenionych obecnie dzieł Ichikawy nale?y rownie? jego Olimpiada tokijska (1965). Jest to niezwykły film dokumentalny, pokazuj?cy to wielkie sportowe wydarzenie bynajmniej nie z perspektywy osi?gni?tych wowczas rekordow i ko?cowych wynikow, lecz kieruj?ce uwag? widza na pi?kno ludzkiego ciała w trudzie sportowego wysiłku, na dramatyzm towarzysz?cy sportowej rywalizacji oraz emocje wyra?ane przez sportowcow, rownie? tych przegrywaj?cych. Wykorzystuj?c swoje wielkie umiej?tno?ci plastyczne oraz mo?liwo?ci szerokiego ekranu, posługuj?c si? ?rodkami artystyczno-filmowymi rzadko wowczas stosowanymi w reporta?u filmowym Ichikawa ukazał w tym niezwykle pi?knym obrazie wielki triumf ludzkiego ducha. Jednak?e materiał filmowy, ktory został nakr?cony przez 16 kamerzystow, wywołał wielkie zaskoczenie podczas jego wst?pnej prezentacji dla organizatorow, sponsorow i producentow. Przygotowany przez Ichikaw? materiał okazał si? ?zbyt artystyczny”, oczekiwali oni czego? zupełnie innego, czyli stereotypowego reporta?u. W rezultacie do produktu finalnego, wykorzystano wowczas tylko cz??? materiału, natomiast jego szerokoekranowy format przyci?to do proporcji wła?ciwej owczesnej telewizji (4:3). Ju? wowczas, pomimo tak znacznego okaleczenia, Olimpiada tokijska Ichikawy zyskała opini? jednego z najwybitniejszych dzieł o charakterze sportowo-dokumentalnym. Ocalały po tej ?rzezi” wielkim szcz??ciem materiał filmowy poddano po latach ponownej obrobce ? powstały w ten sposob film został ponownie wydany na kr??ku DVD w 2002 roku, tym razem w swoim oryginalnym szerokoekranowym formacie oraz w blisko 3-godzinnej wersji. Obecnie film ten uznawany jest za arcydzieło, i to nie tylko w swoim gatunku.

Jednak?e po owczesnej, swoistej pora?ce Ichikawy, ?ona re?ysera, Natto Wada, zaprzestała pisania scenariuszy filmowych. Był to jej milcz?cy protest wobec naciskow wywieranych przez producentow filmowych, zmuszaj?cych re?yserow do spłycania gramatyki filmowej oraz upraszczania metod prezentacji materiału. Uwa?a si?, ?e po?niejsze filmy Ichikawy wiele straciły po wycofaniu si? Natto Wady z udziału we wspolnym tworzeniu filmow.

Rezultatem konfliktow narastaj?cych pomi?dzy wytworni? T?h? a Konem Ichikaw? (jak rownie? pomi?dzy t? wytworni? a kilku innymi pracuj?cymi dla niej re?yserami), było odej?cie przez czterech z nich ( Akira Kurosawa , Masaki Kobayashi , Kon Ichikawa, Keisuke Kinoshita ) i utworzenie własnej wytworni filmowej, Yonki-no-Kai (Klub Czterech Rycerzy).

Tworczo?? Kona Ichikawy po roku 1965 [ edytuj | edytuj kod ]

Re?yser był tworczy do ostatnich lat swego ?ycia. W po?niejszym okresie na szczegoln? uwag? zasługuj? takie jego filmy, jak: Genji monogatari (1966), The Wanderers (1973), Rodzina Inagumich (1976), Makioka Sisters (1983), Koneko Monogatari (1986), Princess from the Moon (1987), 47 R?nin (1994), Człowiek zwany Dora-heita (2000) oraz Kah-chan (2001). Ichikawa zrealizował tak?e dwa remaki własnych filmow: Harfa birma?ska (1985) oraz Inugamis (2006). Oba po upłyni?ciu trzydziestu lat od realizacji pierwszych wersji.

Wybrana filmografia Kona Ichikawy [ edytuj | edytuj kod ]

Rok produkcji ? tytuł japo?ski ? tytuł angielski lub polski (je?eli jest znany). Uwagi dotycz?ce filmu

• 1946 ? Musume D?j?-ji ? A Girl at Dojo Temple. Pierwszy samodzielny film Ichikawy, wcze?niej uwa?any za zginiony, niedawno został odnaleziony i jest obecnie restaurowany przez Cinematheque Francaise
• 1949 ? Ningen moy? ? Human Patterns (Design of Human Being). Film według scenariusza Natto Wady
• 1951 ? Koibito ? The Lover. Film według wspolnego scenariusza Natto Wady i Kona Ichikawy
• 1952 ? Ashi ni sawatta onna ? The Woman Who Touched Legs. Film według wspolnego scenariusza Natto Wady i Kona Ichikawy, remake filmu Yutaki Abe z 1926 roku
• 1953 ? Pu-san ? Pan Poo. Film według wspolnego scenariusza Natto Wady i Kona Ichikawy, ktory był adaptacj? mangi; pełna komizmu opowie?? o sposobach w jaki szary człowiek dokonuje swoich codziennych a zarazem ?yciowych wyborow
• 1953 ? Aijin ? The Lovers. Film według wspolnego scenariusza Natto Wady i Kona Ichikawy
• 1954 ? Okuman-ch?ja ? A Billionaire. Film według wspolnego scenariusza Natto Wady, Kona Ichikawy i Kobo Abe, komedia satyryczna
• 1955 ? Kokoro ? The Heart. Film według scenariusza Natto Wady; adaptacja powie?ci Natsume S?sekiego (w Polsce ksi??ka została wydana pt. Sedno rzeczy)
• 1956 ? Biruma no tategoto ? Harfa birma?ska . Film według scenariusza Natto Wady, opartego na powie?ci Michio Takeyamy; film antywojenny, nominowany do Oskara; zdobył szereg innych nagrod, m.in. San Giorgio Prize na Festiwalu w Wenecji w 1956 roku
• 1956 ? Shokei no heya ? Punishment Room. Film według scenariusza Natto Wady, opartego na powie?ci Shintaro Ishihary
• 1956 ? Nihonbashi ? Bridge of Japan. Film według scenariusza Natto Wady
• 1957 ? The Men of Tohoku
• 1957 ? Man'in densha ? A Crowded Streetcar. Film według wspolnego scenariusza Natto Wady i Kona Ichikawy, komedia satyryczna
• 1958 ? Enjo ? Płomie? udr?ki . Film według wspolnego scenariusza Natto Wady i Kona Ichikawy, opartego na powie?ci Yukio Mishimy pt. Kinkakuji (tyt. polaski: Złota Pagoda); opowie?? o młodym mnichu, ktory podpalił Złoty Pawilon w Kioto, by w ten sposob uchroni? to miejsce od duchowego zniszczenia; fabuła została osnuta na autentycznym wydarzeniu z 1950 roku
• 1959 ? Kagi ? Odd Obsession (The Key). Film według scenariusza Natto Wady, opartego na powie?ci Jun’ichir? Tanizakiego ; film opowiada o obsesji starzej?cego si? człowieka, pragn?cego przy pomocy wyszukanych praktyk odrodzi? własn? sprawno?? seksualn?. Okre?lany jako ?perwersja w najlepszym tego słowa znaczeniu”. Nominowany do Złotej Palmy na Festiwalu w Cannes w 1959, zdobył rownie? nagrod? Złotego Globu w 1960
• 1959 ? Nobi ? Ognie polne. Film według scenariusza Natto Wady, opartego na powie?ci Shoheia Ookiego (w Polsce wydanej pt. Ognie polne); film antywojenny, zawieraj?cy wstrz?saj?ce sceny zwi?zane z kanibalizmem w?rod japo?skich ?ołnierzy ukrywaj?cych si? po przegranej wojnie w filipi?skiej d?ungli
• 1960 ? Ototo ? Younger Brother (Little Brother). Film nominowany do Złotej Palmy na Festiwalu w Cannes w 1960; zdobył wowczas nagrod? Technical Grand Prize
• 1961 ? Kuroi j?nin no onna ? Ten Dark Women. Film według scenariusza Natto Wady, komedia
• 1962 ? Hakai ? The Outcast (The Sin, The Broken Commandement). Film według scenariusza Natto Wady, opartego na powie?ci Tosona Shimazakiego; film obna?a dyskryminacj? społeczn? wobec kasty burakumin ; stanowi jednocze?nie wyrazisty przykład, jak Ichikawa ukazuj?c sceny moralnego zła potrafił je zrownowa?y? estetycznym pi?knem filmowych uj??
• 1962 ? Watashi wa nisai ? Being Two Isn't Easy. Film według scenariusza Natto Wady, opartego na powie?ci Michio Matsudy; niezwykło?? filmu polega na tym, ?e perypetie rodzinne ukazane s? z perspektywy widzenia ?wiata przez ... dwuletnie dziecko
• 1963 ? Yukinojo henge ? An Actor's Revenge. Film według scenariusza Natto Wady; b?d?cego przerobk? scenariusza Daisuke It? ; film z gatunku jidai-geki; opowiada o wyszukanej zem?cie dokonanej przez aktora teatru kabuki na ludziach, ktorzy dwadzie?cia lat wcze?niej doprowadzili do samobojczej ?mierci jego rodzicow
• 1963 ? Taiheiyo hitori-botchi ? Alone on the Pacific. Film według scenariusza Natto Wady, opartego na powie?ci Keichi Horie; film nominowany do Złotej Palmy na Festiwalu w Cannes w 1963
• 1965 ? Tokyo Orimpikku ? Olimpiada Tokijska. Film według wspolnego scenariusza Natto Wady i Kona Ichikawy
• 1966 ? Genji monogatari ? The Tale of Genji. Film z gatunku jidai-geki (samurajski), obrazuj?cy autentyczne wydarzenia historyczne z ko?ca XII wieku
• 1973 ? Visions of Eight ? film dokumentalny
• 1973 ? The Wanderers
• 1975 ? Wagahai wa neko de aru ? I Am a Cat. Scenariusz filmu powstał na podstawie powie?ci S?seki Natsume (w Polsce ksi??ka ta została wydana pt. ?Jestem kotem”); niezwykła opowie?? przedstawiaj?ca ?wiat z punktu widzenia ... kota
• 1976 ? Inugamike no ichizoku ? The Inugamis
• 1977 ? Rhyme of Vengeance
• 1978 ? The Devil's Island (The Devil's Ballad)
• 1979 ? Galaxy Express 999: The Signature Edition
• 1983 ? The Makioka Sisters. Scenariusz filmu został oparty na powie?ci Jun’ichiro Tanizakiego pt. Sasameyuki
• 1985 ? The Burmese Harp. Kolorowy remake własnego filmu z 1956 roku
• 1987 ? Princess from the Moon (zob. Opowie?? o zbieraczu bambusu )
  • Filmowa adaptacja popularnej japo?skiej opowie?ci (przyprawiona szczypt? science-fiction), ktorej akcja jest osadzona w epoce Heian ; ta okoliczno?? była dla re?ysera pretekstem do prezentacji rzadko pokazywanych w japo?skich filmach przepi?knych strojow z tej epoki; cało?? jest poł?czeniem oszałamiaj?cej kolorystyki z mistrzowsk? kompozycj? obrazu; doskonała obsada aktorska ( Toshir? Mifune ? w nietypowej dla siebie roli!), Ayako Wakao i Yasuko Sawaguchi . Film jest dost?pny na DVD z napisami w j?zyku angielskim (PAL, region 2 ).
• 1988 ? Tsuru ? Crane. Film według scenariusza Natto Wady
• 1994 ? Shij?shichi-nin no shikaku ? 47 R?nin. Film z gatunku jidai-geki (samurajski); filmowa wizja Ichikawy tej autentycznej historii o 47 r?ninach
• 1996 ? The 8-Tomb Village
• 2000 ? Shinsengumi . Film z gatunku jidai-geki (samurajski); o formacji Shinsengumi z lat 60. XIX wieku
• 2000 ? Dora-heita
  • Film z gatunku jidai-geki (samurajski); krytyka skorumpowanej władzy lokalnej, utrzymana w tonie komediowym, z elementami sensacji oraz sztuk walki; w filmie tym Ichikawa wykorzystał scenariusz, ktorego wspołautorami byli czterej wielcy mistrzowie kina japo?skiego: on sam, Keisuke Kinoshita , Akira Kurosawa oraz Kenji Mizoguchi , i ktory pierwotnie miał by? zrealizowany w roku 1969 jako ich wspolna produkcja; film zdobył nagrod? na 50. Festiwalu Filmowym w Berlinie. Dost?pny jest na DVD z napisami w j?zyku angielskim (tylko w wersji NTSC, dla regionu 1 ).
• 2001 ? Kah-chan ? Big Mama. Film według scenariusza Natto Wady, opartego na powie?ci Shugoro Yamamoto .
• 2006 ? Yume j?ya - Ten Nights of Dreams. Re?yseria jednego z epizodow filmu nowelowego (jedenastu re?yserow) według powie?ci S?seki Natsume pod tym samym tytułem.
• 2006 ? Inugamike no ichizoku . Remake własnego filmu z roku 1976.

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Donald D.   Richie   Donald D. , A Hundred Years of Japanese Film , Paul P.   Schrader , wyd. Rev. ed, Tokyo: Kodansha International, 2005, ISBN  4-7700-2995-0 , OCLC   61116307   . brak strony (ksi??ka)

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Kon Ichikawa w bazie IMDb ( ang. )
• Senses of Cinema: Great Directors Critical Database
• Strictly Film School: Kon Ichikawa . filmref.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-03-21)].