Ion Iliescu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ion Iliescu
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

3 marca 1930
Olteni?a

Prezydent Rumunii
Okres

od 20 grudnia 2000
do 20 grudnia 2004

Poprzednik

Emil Constantinescu

Nast?pca

Traian B?sescu

Prezydent Rumunii
Okres

od 20 czerwca 1990 [1]
do 29 listopada 1996

Nast?pca

Emil Constantinescu

podpis
Odznaczenia
Łańcuch Orderu Gwiazdy Rumunii (republ.)
Krzyż Wielki Orderu Wiernej Służby (Rumunia) Krzyż Wielki Orderu Zasługi (Rumunia) Wielki Order Króla Tomisława (Chorwacja) Order Słonia (Dania) Order Krzyża Ziemi Maryjnej I Klasy (Estonia) Łańcuch Orderu Zasługi Cywilnej (Hiszpania) Order „Przyjaźń” (Kazachstan) Wielki Łańcuch Orderu Sikatuny (Filipiny) Wielki Krzyż Orderu Witolda Wielkiego (Litwa) Order Orła Białego Krzyż Wielki Orderu Zasługi RP Order Podwójnego Białego Krzyża I Klasy (Słowacja) Order Królewski Serafinów (Szwecja) Order Zasługi Republiki Włoskiej I Klasy z Wielkim Łańcuchem Złoty Order Wolności Republiki Słowenii
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Ion Iliescu w telewizji podczas rewolucji w 1989

Ion Iliescu (wym. [ i ? o n i l i ? e s k u ] ; ur. 3 marca 1930 w Olteni?a [2] ) ? rumu?ski polityk, wieloletni działacz komunistyczny, minister do spraw młodzie?y (1967?1971), jedna z głownych postaci rewolucji z 1989 , lider Frontu Ocalenia Narodowego , tymczasowa głowa pa?stwa w latach 1989?1990, prezydent Rumunii w latach 1990?1996 i 2000?2004, przewodnicz?cy ugrupowa? postkomunistycznych i senator.

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Działalno?? do 1989 [ edytuj | edytuj kod ]

Urodził si? jako syn kolejarza i działacza Rumu?skiej Partii Komunistycznej . W młodo?ci wst?pił do zwi?zanej z komunistami organizacji młodzie?owej Uniunea Tineretului Comunist [3] . Z wykształcenia in?ynier, uko?czył studia w Instytucie Politechnicznym w Bukareszcie , po czym kształcił si? na Uniwersytecie Moskiewskim . Od 1955 pracował jako projektant w Institutul de Studii si Proiectari Energetice, instytucie badawczym sektora energetycznego [4] . W 1948 i 1956 wspołtworzył dwie organizacje studenckie [3] . Od 1949 do 1956 był członkiem komitetu centralnego komunistycznej młodzie?owki Uniunea Tineretului Muncitor, w tym od 1954 jego sekretarzem [4] .

Awansował stopniowo rownie? w strukturze Rumu?skiej Partii Komunistycznej, do ktorej doł?czył w 1953. Stał si? jednym z protegowanych Nicolae Ceau?escu , ktory w 1965 stan?ł na czele partii [2] . W tym samym roku Ion Iliescu doł?czył do komitetu centralnego PCR [3] . W latach 1967?1971 sprawował urz?d ministra do spraw młodzie?y, po czym przez kilka miesi?cy był sekretarzem KC Rumu?skiej Partii Komunistycznej. Usuni?ty z tej funkcji na skutek sporu z Nicolae Ceau?escu na tle rozwijaj?cego si? kultu jednostki. Wysłano go wowczas na prowincj?. W latach 1971?1974 był wiceprzewodnicz?cym rady okr?gu Temesz , nast?pnie do 1979 przewodnicz?cym rady okr?gu Jassy . W latach 1979?1984 kierował w Bukareszcie krajow? rad? zajmuj?c? si? kwestiami dotycz?cymi gospodarki zasobami wodnymi. Odszedł z tego stanowiska po krytyce jego zdaniem nierealnych projektow postulowanych przez Nicolae Ceau?escu [3] [4] . W tym samym roku, na skutek narastaj?cego konfliktu z dyktatorem, został wykluczony z komitetu centralnego partii [5] . Do 1989 pełnił funkcj? dyrektora specjalistycznego wydawnictwa technicznego w Bukareszcie [4] . Pomimo pozostawania poza kierownictwem partii utrzymał silne wpływy w jej strukturach, tworz?c sie? powi?za? i kreuj?c swoj wizerunek ledwo tolerowanego przez re?im dysydenta. Nieoficjalnie wymieniano go jako potencjalnego nast?pc? rumu?skiego przywodcy, ktorego pozycja stopniowo podupadała [3] .

Działalno?? w latach 1989?1990 [ edytuj | edytuj kod ]

W połowie grudnia 1989 w Rumunii wybuchła rewolucja przeciwko dyktaturze. 22 grudnia Nicolae Ceau?escu uciekł helikopterem ze stolicy. Tego samego dnia ujawnił swoje powstanie Front Ocalenia Narodowego , powołany m.in. przez wojskowych i opozycyjnych działaczy komunistycznych. Ion Iliescu jako jego rzecznik wyst?pił wowczas w Televiziunea Roman? , ogłaszaj?c przez FSN władzy [3] [4] . 26 grudnia, dzie? po szybkim procesie i egzekucji mał?onkow Ceau?escu, Ion Iliescu obj?ł funkcj? przewodnicz?cego Rady Frontu Ocalenia Narodowego [3] . Został tym samym tymczasow? głow? pa?stwa, od 13 lutego 1990 jako przewodnicz?cy Tymczasowej Rady Jedno?ci Narodowej [6] . Okoliczno?ci przej?cia przez niego władzy budziły w po?niejszych latach szereg w?tpliwo?ci. Wskazywano na to, ?e było to od jakiego? czasu przygotowywane, a nowy rumu?ski przywodca miał aktywne kontakty z Michaiłem Gorbaczowem . Władimir Bukowski zarzucił po?niej, ?e polityk był agentem KGB , ktora zaplanowała cał? operacj? [3] .

Do utrzymania władzy kierowane przez Iona Iliescu ?rodowisko FSN zacz?ło wykorzystywa? gornikow skupionych wokoł Mirona Cozmy , ktorzy na wezwanie urz?dzali siłowe interwencje w Bukareszcie (tzw. mineriady ). Do pierwszej z nich doszło w styczniu 1991, wykorzystano j? do zaatakowania protestuj?cych opozycjonistow [7] . W maju 1990 lider FSN wystartował w powszechnych wyborach prezydenckich , wygrywaj?c w pierwszej turze głosowania z wynikiem 85,1% głosow [8] . Urz?d prezydenta obj?ł oficjalnie 20 czerwca tego? roku. Pozostał przy tym liderem FSN działaj?cego wowczas jako partia polityczna [6] . Kilka dni przed inauguracj? doszło do kolejnej i najkrwawszej mineriady, ktorej uczestnicy brali udział w rozbiciu pokojowej demonstracji zorganizowanej przeciwko wyborczym manipulacjom [9] [10] .

Działalno?? od 1990 [ edytuj | edytuj kod ]

We wrze?niu 1991 na jego kolejne wezwanie gornicy pod przywodztwem Mirona Cozmy ponownie najechali na rumu?sk? stolic?. Prezydent posłu?ył si? wowczas nimi do rozprawienia si? ze swoim byłym sojusznikiem, premierem Petre Romanem , ktory nast?pnie podał si? do dymisji [7] [11] .

Gdy w 1992 doszło do rozłamu we froncie, stan?ł na czele powołanego przez swoich zwolennikow Demokratycznego Frontu Ocalenia Narodowego [6] . W tym samym roku jako kandydat FDSN ubiegał si? o prezydentur? w kolejnych wyborach , ktore przeprowadzono po uchwaleniu nowej konstytucji. W pierwszej turze z wrze?nia otrzymał 47,3% głosow. W drugiej turze z pa?dziernika poparło go 61,4% głosuj?cych. Uzyskał wowczas reelekcj?, pokonuj?c reprezentuj?cego centroprawicow? Rumu?sk? Konwencj? Demokratyczn? Emila Constantinescu [12] . Ust?pił wowczas z funkcji partyjnej [6] . W listopadzie 1996 kandydował po raz trzeci w wyborach prezydenckich , reprezentuj?c utworzon? głownie na bazie FDSN Parti? Socjaldemokracji w Rumunii . W pierwszej turze poparło go 32,3% głosuj?cych, w drugiej turze dostał 45,6% głosow, ulegaj?c Emilowi Constantinescu [12] , ko?cz?c urz?dowanie 29 listopada tego? roku [6] .

Rownie? w 1996 uzyskał mandat członka Senatu na czteroletni? kadencj? [13] . W 1997 obj?ł funkcj? przewodnicz?cego Partii Socjaldemokracji w Rumunii, ktor? kierował do 2000 [6] . W wyborach w 2000 po raz czwarty w karierze ubiegał si? o prezydentur?. W pierwszej turze z listopada dostał 36,4% głosow, w drugiej turze z grudnia poparło go 66,8% głosuj?cych. Wygrał tym samym wybory, pokonuj?c Corneliu Vadima Tudora , reprezentuj?cego nacjonalistyczn? Parti? Wielkiej Rumunii [12] . Stanowisko prezydenta zajmował od 20 grudnia 2000 do 20 grudnia 2004, kiedy to zast?pił go Traian B?sescu [6] . W kadencji 2004?2008 ponownie zasiadał w rumu?skim Senacie [13] . Reprezentował Parti? Socjaldemokratyczn? (powstał? z przekształcenia PDSR). W 2005 ubiegał si? o przywodztwo w PSD, pokonał go wowczas Mircea Geoan? . W 2006 został natomiast honorowym przewodnicz?cym socjaldemokratow [4] .

W 2017 został oskar?ony wraz z m.in. byłym premierem Petre Romanem w post?powaniu dotycz?cym spacyfikowania przez gornikow w czerwcu 1990 antyrz?dowych manifestacji w Bukareszcie [9] [10] . W 2019 przedstawiono mu zarzuty zbrodni przeciwko ludzko?ci zwi?zane z jego działaniami w trakcie rewolucji z grudnia 1989 i ?mierci? w jej trakcie 862 osob [14] .

?ycie prywatne [ edytuj | edytuj kod ]

?onaty z Nin? Iliescu ; mał?e?stwo pozostało bezdzietne [4] .

Odznaczenia [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Jako tymczasowa głowa pa?stwa od 26 grudnia 1989.
  2. ↑ a b Iliescu, Ion (Alexandru) . rulers.org. [dost?p 2020-02-06]. ( ang. ) .
  3. ↑ a b c d e f g h Ion Iliescu . cidob.org. [dost?p 2020-02-06]. ( hiszp. ) .
  4. ↑ a b c d e f g Ion Iliescu . ziare.com. [dost?p 2020-02-06]. ( rum. ) .
  5. ↑ Iliescu Ion , [w:] Encyklopedia PWN [dost?p 2017-09-02] .
  6. ↑ a b c d e f g Leaders of Romania . zarate.eu. [dost?p 2020-02-06]. ( ang. ) .
  7. ↑ a b Michał Wasiucionek: ??mier? inteligentom!” ? czym była mineriada? . histmag.org, 13 czerwca 2011. [dost?p 2020-02-06].
  8. ↑ Alegeri prezidentiale 2014 ? Jocul numerelor la scrutinele prezidentiale . ziare.com, 5 pa?dziernika 2014. [dost?p 2020-02-06]. ( rum. ) .
  9. ↑ a b Były prezydent Rumunii oskar?ony o zbrodnie przeciwko ludzko?ci . tvp.info, 13 czerwca 2017. [dost?p 2017-09-02].
  10. ↑ a b Trial starts for ex-Romanian president charged with crimes against humanity in ?miners’ riot” case . romania-insider.com, 20 lutego 2018. [dost?p 2020-02-06].
  11. ↑ Jozef Darski: Kryzys . jozefdarski.pl, 1999. [dost?p 2020-02-06].
  12. ↑ a b c Rezultate inregistrate la alegeri preziden?iale, din 1990 pan? in 2009 . dcnews.ro, 29 pa?dziernika 2014. [dost?p 2020-02-06]. ( rum. ) .
  13. ↑ a b Ion Iliescu . cdep.ro. [dost?p 2020-02-06]. ( rum. ) .
  14. ↑ Ion Iliescu: Romania's ex-leader charged with crimes against humanity . bbc.com, 8 kwietnia 2019. [dost?p 2020-02-06].
  15. ↑ Ordenens Navn: Elefantordenen (R.E.) . borger.dk. [dost?p 2017-09-02]. ( du?. ) .
  16. ↑ Apdovanot? asmen? duomen? baz? . lrp.lt. [dost?p 2020-02-06]. ( lit. ) .
  17. ↑ M.P. z 2004 r. nr 5, poz. 92
  18. ↑ M.P. z 2005 r. nr 14, poz. 248
  19. ↑ Rad bieleho dvojkri?a, I. trieda . prezident.sk. [dost?p 2020-02-06]. ( słow. ) .
  20. ↑ Cavaliere di Gran Croce Ordine al Merito della Repubblica Italiana . quirinale.it, 15 pa?dziernika 2013. [dost?p 2017-09-02]. ( wł. ) .
Prezydenci Rumunii
Przewodnicz?cy Tymczasowego Prezydium
Przewodnicz?cy Prezydium
Wielkiego Zgromadzenia Narodowego
Przewodnicz?cy Rady Pa?stwa
Prezydenci

  1. ↑ a b c Jako wiceprzewodnicz?cy
  2. ↑ Kolegialna głowa pa?stwa
  3. ↑ Głowa pa?stwa jako przewodnicz?cy Frontu Ocalenia Narodowego (1989?1990), a nast?pnie
    przewodnicz?cy Tymczasowej Rady Jedno?ci Narodowej (1990)
  4. ↑ a b Jako przewodnicz?cy Senatu
?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ion_Iliescu&oldid=73098683 ”