Bitwa na Morzu Jawajskim

II wojna ?wiatowa , wojna na Pacyfiku
Atak japo?skich bombowcow na HMS ?Exeter” w czasie bitwy na Morzu Jawajskim
Czas	27 lutego 1942
Miejsce	Morze Jawajskie , na połnoc od Jawy
Terytorium	Holenderskie Indie Wschodnie
Przyczyna	proba powstrzymania japo?skich desantow na wyspach Indonezji
Wynik	decyduj?ce zwyci?stwo Japonii
Strony konfliktu
Holandia   Stany Zjednoczone   Wielka Brytania   Australia   Japonia
Dowodcy
Karel Doorman  † Conrad Helfrich Takeo Takagi
Siły
2 ci??kie kr??owniki, 3 lekkie kr??owniki, 9 niszczycieli 1 lekki lotniskowiec, 2 ci??kie kr??owniki, 2 lekkie kr??owniki, 14 niszczycieli, 10 transportowcow
Straty
2 lekkie kr??owniki zatopione, 3 niszczyciele zatopione, 2300 marynarzy zabitych lekkie uszkodzenia ro?nych okr?tow
Poło?enie na mapie Indonezji miejsce bitwy
5°S   111°E / -5,000000   111,000000

Bitwa na Morzu Jawajskim ? bitwa morska stoczona 27 lutego 1942 roku podczas II wojny ?wiatowej , mi?dzy flotami alianck? i japo?sk? na Morzu Jawajskim , na połnoc od Jawy . Zako?czyła si? zwyci?stwem japo?skim i zniszczeniem trzonu floty holenderskiej na obszarze Azji Południowo-Wschodniej . Nast?pstwem bitwy było kilka mniejszych akcji morskich wokoł Jawy, w tym mała, ale znacz?ca bitwa w Cie?ninie Sundajskiej .

Podło?e [ edytuj | edytuj kod ]

Rownocze?nie z atakiem na ameryka?sk? baz? morsk? Pearl Harbor 7 grudnia 1941, zapocz?tkowuj?cym działania II wojny ?wiatowej na Pacyfiku , Japo?czycy skierowali głowne uderzenie na południe, w celu zaj?cia w pierwszym rz?dzie archipelagow Filipin i Indonezji oraz Połwyspu Malajskiego z Singapurem . Obszar Indonezji stanowił wowczas koloni? holendersk? ? Holenderskie Indie Wschodnie . Jej wielkim bogactwem były zło?a ropy naftowej . Jedynym sposobem opanowania Filipin i Indii Wschodnich były desanty morskie przy pomocy statkow transportowych, pod osłon? marynarki japo?skiej i dominuj?cego w powietrzu japo?skiego lotnictwa. Jeszcze w grudniu Japo?czycy wyl?dowali na wyspie Borneo , a w styczniu na Celebesie . Od Sumatry i Jawy odgradzało ich wewn?trzne Morze Jawajskie .

Po zatopieniu dwoch brytyjskich pancernikow 10 grudnia 1941 pod Kuantanem , flocie japo?skiej mogły si? przeciwstawi? jedynie stosunkowo słabe i nieliczne siły pa?stw alianckich na tym obszarze. 3 stycznia 1942 utworzono wspolne dowodztwo nad sprzymierzonymi siłami ameryka?skimi , brytyjskimi , holenderskimi i australijskimi na obszarze południowo-wschodniej Azji, nazwanymi ABDA (skrot od angielskich nazw sprzymierzonych pa?stw). 15 stycznia dowodztwo nad flot? ABDA obj?ł ameryka?ski wiceadmirał Thomas Hart . Jej głown? baz? była Surabaja na Jawie. 3 lutego sformowano Zespoł Uderzeniowy sił ABDA ( ABDACOM Striking Force ), pod dowodztwem holenderskiego kontradmirała Karela Doormana , przeznaczony do walki z japo?skimi zespołami inwazyjnymi. W jego skład pocz?tkowo wchodziły dwa holenderskie kr??owniki lekkie ? De Ruyter ” i ?Tromp” , ameryka?ski kr??ownik ci??ki USS ?Houston” i lekki USS ?Marblehead” oraz kilka niszczycieli .

4 lutego, podczas ataku japo?skich samolotow na siły zespołu koło wysp Kangean na połnoc od Bali , uszkodzone zostały kr??ownik USS ?Houston”, na ktorym bomba zniszczyła jedn? z trzech wie? artyleryjskich oraz kr??ownik USS ?Marblehead”, ktory nast?pnie został odesłany na remont na Cejlon i nie uczestniczył w dalszych działaniach w tym rejonie. W skład Zespołu Uderzeniowego wł?czono za to brytyjski ci??ki kr??ownik HMS ?Exeter” i lekkie kr??owniki: australijski HMAS ?Hobart” i holenderski ?Java” . 15 lutego zespoł wyruszył w celu przechwycenia japo?skich transportowcow w pobli?u wyspy Bangka , lecz operacja nie powiodła si? wobec ataku japo?skiego lotnictwa pokładowego. W nocy z 19 na 20 lutego doszło do nocnego boju w cie?ninie Badung koło Bali z japo?skim zespołem transportowym, ktory jednak zako?czył si? niepowodzeniem aliantow. W walce z japo?skimi niszczycielami uszkodzony został kr??ownik ?Tromp”, na skutek czego został skierowany na remont do Australii, oraz zatopiony został jeden holenderski niszczyciel.

Bitwa [ edytuj | edytuj kod ]

26 lutego alianci uzyskali informacj?, ?e w morze w kierunku Jawy wyszły na południe dwa japo?skie du?e zespoły transportowcow, osłaniane przez grupy niszczycieli i kr??ownikow. Holenderski wiceadmirał Conrad Helfrich , ktory zmienił wiceadmirała Harta na stanowisku głownodowodz?cego flot? ABDACOM (mimo ?e samo dowodztwo ABDACOM zostało ju? rozwi?zane), nakazał Zespołowi Uderzeniowemu zaatakowa? Japo?czykow. Zespoł wyszedł z Surabai wieczorem 26 lutego, w składzie kr??ownikow ci??kich USS ?Houston” i HMS ?Exeter”, kr??ownikow lekkich ?De Ruyter”, ?Java” i australijskiego HMAS ?Perth” oraz 9 niszczycieli: holenderskich ? Kortenaer ”, ? Witte de With ”, brytyjskich HMS ?Electra” , ?Encounter” i ? Jupiter ” oraz starych ameryka?skich typu Clemson : USS ?John D. Edwards” , ?Alden” , ?John D. Ford” i ?Paul Jones” . Okr?tem flagowym kontradmirała Doormana był ?De Ruyter”. Przez noc i połow? nast?pnego dnia 27 lutego zespoł kr??ył u połnocnego wybrze?a Jawy w poszukiwaniu wroga, lecz bez skutku, wi?c zdecydował wroci? do portu dla uzupełnienia zapasow. Po godzinie 14, kiedy alianckie okr?ty ju? przymierzały si? do wej?cia do portu, kadm. Doorman uzyskał informacj? dowodztwa o spostrze?eniu japo?skiego zespołu ok. 80 mil morskich od niego, na zachod od wysepki Bawean , po czym rozkazał zespołowi zawroci?.

O godzinie 16:12 brytyjskie niszczyciele jako pierwsze spostrzegły wrogie okr?ty, płyn?ce w trzech zespołach. Były to dwie flotylle du?ych niszczycieli prowadzone przez lekkie kr??owniki ? Jintsu ” i ? Naka ” (ł?cznie 14 niszczycieli) oraz zespoł sił przykrycia admirała Takagi w składzie dwoch ci??kich kr??ownikow ? Nachi ” i ? Haguro ”. Okr?ty te oddzielały aliancki zespoł od sił transportowych, na zniszczenie ktorych miał nadziej? Doorman. Alianckie kr??owniki płyn?ły w szyku: ?De Ruyter”, HMS ?Exeter”, USS ?Houston”, ?Java” i HMAS ?Perth”.

Japo?skie ci??kie kr??owniki otworzyły ogie? jako pierwsze z odległo?ci powy?ej 24 000 m, po czym ogie? otworzyły alianckie ci??kie kr??owniki i oba zespoły skierowały si? na zachod na kursach rownoległych. Ju? o 16:31 kr??ownik ?De Ruyter” otrzymał pierwsze trafienie, aczkolwiek bez gro?nych skutkow. Teoretycznie oba zespoły miały podobn? sił?, lecz w rzeczywisto?ci po stronie Japo?czykow le?ał szereg atutow. Ich dwa ci??kie kr??owniki nale?ały do jednych z najsilniejszych na ?wiecie, uzbrojone w 10 dział kaliber 203 mm ka?dy, podczas gdy brytyjski HMS ?Exeter” nale?ał do ?oszcz?dno?ciowego” typu i uzbrojony był jedynie w 6 dział tego kalibru, a ameryka?ski USS ?Houston” miał rownie? 6 dział sprawnych z powodu zniszczenia rufowej wie?y artyleryjskiej. Mniejsze znaczenie miała niewielka przewaga aliantow w lekkich kr??ownikach. Niejednorodno?? alianckiego zespołu nie wpływała dobrze na jego sprawno??, gdy? załogi nie miały wcze?niej okazji do ?wicze? w jednym zespole, podczas gdy japo?scy marynarze byli ?wietnie wyszkoleni do walk w zespole, a zwłaszcza do walk w nocy. Znacz?cym czynnikiem okazała si? tak?e doskonało?? techniczna torped kalibru 610 mm , w jakie uzbrojone były japo?skie okr?ty. Ponadto, japo?skie wodnosamoloty rozpoznawcze z okr?tow przez wi?kszo?? czasu ?ledziły aliancki zespoł i korygowały ogie? artylerii, podczas gdy zespoł kontradmirała Doormana pozbawiony był rozpoznania powietrznego.

W celu wprowadzenia do walki artylerii 150 mm lekkich kr??ownikow, kadm. Doorman zmienił kurs w celu zbli?enia si? do przeciwnika. Niszczyciele japo?skie z kolei wykonały atak torpedowy, ale nie był on skuteczny z du?ej odległo?ci. Na skutek jednak kolejnego ataku torpedowego, holenderski niszczyciel ? Kortenaer ” został trafiony torped?, przełamał si? i zaton?ł. Po godz. 17 kr??ownik ?Exeter” został trafiony pociskiem, ktory rozerwał si? w dziobowej kotłowni , uszkadzaj?c 6 z 8 kotłow . W obłoku pary kr??ownik wykonał zwrot w lewo, na południe, w kierunku od przeciwnika. Za ?Exeterem” zwrot wykonały zdezorientowane dalsze kr??owniki, a w ko?cu, po około 5 minutach, tak?e id?cy w czele flagowy ?De Ruyter”. Lekki kr??ownik HMAS ?Perth” postawił zasłon? dymn? w celu osłony ?Exetera”, kład?c si? niemal na burt? w ciasnym zwrocie. Kadm. Doorman wysłał holenderskie i brytyjskie niszczyciele do ataku torpedowego. Brytyjski niszczyciel ?Electra” po przej?ciu przez zasłon? dymn? znalazł si? w bezpo?rednim pobli?u trzech niszczycieli japo?skich, ktore, dysponuj?c silniejsz? artyleri? kaliber 127 mm, zatopiły go w pojedynku ogniowym. Niewielkie uszkodzenia odniosł japo?ski ? Asagumo ”. Atak pozostałych niszczycieli alianckich nie powiodł si?.

Boj uległ przerwaniu. Uszkodzony ?Exeter” popłyn?ł w eskorcie niszczyciela ? Witte de With ” z mał? pr?dko?ci? do Surabai, a pozostałe okr?ty zgrupowania skierowały si? na wschod. Rownolegle do nich zawrociły na połnocy rownie? okr?ty japo?skie, odcinaj?c je ponownie od osłanianych sił transportowych. Kontradmirał Doorman wysłał jeszcze 4 ameryka?skie niszczyciele do ataku torpedowego z du?ej odległo?ci, lecz bez powodzenia, a nast?pnie, po 18:30, w zapadaj?cych ciemno?ciach, utracił kontakt z siłami przeciwnika. Mimo to, japo?skie samoloty rozpoznawcze ?ledziły ruchy alianckiego zespołu. Sprzyjała te? obserwacji ksi??ycowa noc.

Ok. 19:30 ponownie okr?ty obu stron weszły w pojedynek artyleryjski z odległo?ci 8000 m, lecz wkrotce przerwany odej?ciem sił alianckich na południe, ku wybrze?u Jawy. Około godziny 21 cztery ameryka?skie niszczyciele odł?czyły si? od zespołu i skierowały do Surabai z powodu ko?cz?cego si? paliwa i wystrzelanych wszystkich torped. Mimo to, reszta zespołu dalej kr??yła u wybrze?a Jawy, w poszukiwaniu japo?skich sił desantowych. O godzinie 21:25 brytyjski niszczyciel HMS ?Jupiter” wszedł na min? holenderskiej zagrody minowej i zaton?ł (w starszej literaturze istnieje wersja o storpedowaniu go przez japo?ski okr?t podwodny, co nie znajduje potwierdzenia).

Maj?c ju? tylko jeden niszczyciel, kontradmirał Doorman ponownie zawrocił na połnoc, w kierunku wroga. Przy tym, niszczyciel ?Encounter” odnalazł w morzu rozbitkow z zatopionego ?Kortenaera”. O 23:15 ponownie kurs przegrodziły zespołowi alianckiemu japo?skie ci??kie kr??owniki, w odległo?ci ok. 8000 m. Podczas wymiany ognia ?De Ryuter” został trafiony w dziob , po czym kontradmirał Doorman zarz?dził zawroci? przez praw? burt?, na południe, w kierunku od przeciwnika. O 23:22 japo?skie kr??owniki ci??kie ?Nachi” i ?Haguro” wystrzeliły w stron? alianckiej kolumny salwy zło?one odpowiednio z o?miu i czterech torped, znanych jako ?długie lance” . O godz. 23:36 lekki kr??ownik ?De Ryuter” został trafiony jako pierwszy przez torped? pochodz?c? z ?Haguro”, ktora eksplodowała przy rufowym zbiorniku. Niespełna cztery minuty po?niej ?Java” została trafiona jedn? torped? pochodz?c? z kr??ownika ? Nachi ” w lew? burt?, co z kolei spowodowało eksplozj? amunicji na rufie ^[1] . ?Java” zaton?ła w ci?gu 20 minut ok. 35 mil morskich na południowy zachod od wyspy Bawean , bior?c ze sob? na dno wi?kszo?? załogi ? 512 z ok. 526 osob, wraz z dowodc?. Na tym starcie obu flot zako?czyło si?. Kr??owniki HMAS ?Perth” i USS ?Houston” odeszły do Batawii . Po 3 godzinach ?De Ruyter” zaton?ł z wi?kszo?ci? załogi ? 344 osobami (uratowano 90). Zgin?li rownie? dowodca i kontradmirał Doorman, ktorzy nie opu?cili ton?cego okr?tu.

Podsumowanie [ edytuj | edytuj kod ]

Mimo ?e celem japo?skich sił osłony nie było zniszczenie alianckiej floty, lecz osłona sił transportowych, co powodowało defensywn? taktyk?, zdołali oni rozbi? ostatni zorganizowany zespoł silnych okr?tow alianckich działaj?cy na wodach Indonezji, a tym samym wyeliminowa? przeszkody do opanowania Jawy i morz wewn?trznych Indonezji. Japo?czycy odnie?li zwyci?stwo umiej?tnie manewruj?c i wykorzystuj?c przewag? rozpoznania, wyszkolenia oraz techniczn?, nie ponosz?c przy tym strat. Trzeba przy tym podkre?li?, ?e liczba trafie? na okr?tach alianckich była stosunkowo niewielka, jak na kilkugodzinne starcie (zwłaszcza porownuj?c z agresywnymi działaniami kr??ownikow japo?skich na wodach Guadalcanalu ). Flota aliancka podejmowała kilkakrotne ?miałe proby ataku, lecz na przebiegu bitwy zawa?ył te? brak planu starcia ze strony aliantow. Bitwa była przy tym katastrof? holenderskiej marynarki wojennej, ktora nie uczestniczyła ju? w wojnie jako samodzielna siła zbrojna.

Pozostało?ci Zespołu Uderzeniowego ABDACOM alianci probowali w ci?gu kolejnych dni wyewakuowa? z połnocnego wybrze?a Jawy na Ocean Indyjski , lecz kr??owniki USS ?Houston” i HMAS ?Perth” i holenderski niszczyciel ? Evertsen ” zostały przechwycone przez japo?skie okr?ty i zatopione w bitwie w Cie?ninie Sundajskiej 28 lutego. Kr??ownik ? Exeter ” i niszczyciele HMS ?Encounter” i USS ?Pope” zostały przechwycone na Morzu Jawajskim przez japo?skie okr?ty i zatopione w nierownej walce 1 marca (starcie to okre?lane jest tak?e jako druga bitwa na Morzu Jawajskim ). Niszczyciel ?Witte de With” został uszkodzony bomb? w porcie w Surabai 1 marca, nast?pnego dnia samozatopiony. Jedyne okr?ty, ktorym powiodło si? przedarcie na Ocean Indyjski, to cztery ameryka?skie niszczyciele USS ?John D. Edwards”, ?Alden”, ?John D. Ford” i ?Paul Jones”.

Siły ^[2] [ edytuj | edytuj kod ]

† - okr?ty zatopione (w toku samej bitwy)
# - okr?ty powa?nie uszkodzone

Alianci [ edytuj | edytuj kod ]

Zespoł Uderzeniowy ABDACOM ? kadm. Karel Doorman

• Ci??kie kr??owniki:
  • USS ?Houston” , HMS ?Exeter”
• Lekkie kr??owniki:
  • ?De Ruyter” † (okr?t flagowy), ?Java” †, HMAS ?Perth”
• 58 Dywizjon Niszczycieli US Navy:
  • USS ?John D. Edwards” (DD-216), USS ?Paul Jones” (DD-230) (typu Clemson )
• 59 Dywizjon Niszczycieli US Navy:
  • USS ?John D. Ford” (DD-228), USS ?Alden” (DD-211) (typu Clemson )
• niszczyciele brytyjskie:
  • HMS ?Electra” †, HMS ?Encounter” , HMS ?Jupiter” †,
• niszczyciele holenderskie:
  • ? Witte De With ”, ? Kortenaer ”† (typu Admiralen )

Japonia [ edytuj | edytuj kod ]

Wschodni zespoł uderzeniowy ? kadm. Sh?ji Nishimura

• 4 Eskadra Niszczycieli:
  • okr?t flagowy
    • kr??ownik lekki ? Naka ” (okr?t flagowy)
  • 2 Dywizjon Niszczycieli:
    • niszczyciele ? Yudachi ”, ? Samidare ”, ? Murasame ”, ? Harusame ” (typu Shiratsuyu )
  • 9 Dywizjon Niszczycieli:
    • niszczyciele ? Minegumo ”, ? Asagumo ” (typu Asashio )

Wschodni zespoł wsparcia ? kadm. Takeo Takagi

• 5 Dywizjon Kr??ownikow:
  • kr??owniki ci??kie ? Nachi ” (okr?t flagowy), ? Haguro ”
• 4 Eskadra Niszczycieli:
  • 24 Dywizjon Niszczycieli:
    • niszczyciele: ? Yamakaze ”, ? Kawakaze ” (typu Shiratsuyu )
  • 7 Dywizjon Niszczycieli:
    • niszczyciele: ? Sazanami ”, ? Ushio ” (typu Fubuki )
• 2 Eskadra Niszczycieli: (kadm. Raiz? Tanaka )
  • okr?t flagowy:
    • kr??ownik lekki ? Jintsu ”
  • 16 Dywizjon Niszczycieli:
    • niszczyciele: ? Yukikaze ”, ? Tokitsukaze ”, ? Amatsukaze ”, ? Hatsukaze ” (typu Kager? )

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Zbigniew Flisowski : Ognie Morza Jawajskiego . Pozna?: 1984. brak strony w ksi??ce
• Michał A. Piegzik: Holenderskie Indie Wschodnie 1941?1942 . Warszawa: 2014.