Bertrand Russell

Bertrand Arthur William Russell

Bertrand Russell (1916)
Data i miejsce urodzenia	18 maja 1872 Ravenscroft , Monmouthshire , Walia
Data i miejsce ?mierci	2 lutego 1970 Penrhyndeudraeth , Walia
Zawod, zaj?cie	filozof, logik, matematyk, działacz społeczny i eseista
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Bertrand Russell

J?zyk	angielski
Dziedzina sztuki	literatura
Gatunek	esej
Nagrody
Nagroda Nobla w dziedzinie literatury
Cytaty w Wikicytatach

Bertrand Arthur William Russell, 3. hrabia Russell (ur. 18 maja 1872 w Ravenscroft , Walia , zm. 2 lutego 1970 w Penrhyndeudraeth , Walia ^[1] ) ? brytyjski filozof , logik , matematyk , działacz społeczny i eseista . Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1950 ^[2] . Zainicjował w 1954 roku kampani? pokojow? Pugwash ^[3] .

Jest uwa?any za tworc? filozofii analitycznej razem ze swoim poprzednikiem Gottlobem Frege , wspołpracownikiem G.E. Moore’em oraz uczniem Ludwigiem Wittgensteinem . Uznaje si? go za jednego z najlepszych logikow dwudziestego wieku. Jego prace miały znacz?cy wpływ w matematyce , logice , teorii mnogo?ci , lingwistyce , sztucznej inteligencji , kognitywistyce , informatyce oraz filozofii , w szczegolno?ci filozofii j?zyka , epistemologii oraz metafizyce ^[4]   .

W 1950 r. otrzymał nagrod? Nobla w dziedzinie literatury ?w uznaniu jego ro?norakich i znacz?cych pism, w ktorych bronił ideałow humanitarnych i wolno?ci my?li” ^[5] , chocia? sam utrzymywał, ?e nagrod? otrzymał za ksi??k? ? Mał?e?stwo i moralno?? ” ( ang.   Marriage and Morals ) ^[6] , w ktorej opowiedział si? za ?woln? miło?ci?” i swobod? seksualn? ^[7] .

Był socjalist? ^[8] , a tak?e agnostykiem (chocia? w celach pragmatycznych okre?lał si? ateist? ) ^[9] i otwarcie krytykował chrze?cija?stwo np. w sławnym eseju Dlaczego nie jestem chrze?cijaninem ^[10] . Za swoj pacyfizm trafił do wi?zienia podczas I wojny ?wiatowej ^[11] . Afer? zako?czyło si? jego wyrzucenie z Trinity College (Cambridge) , co sprawiło, ?e został przywrocony, jednak po?niej sam zrezygnował ^[12] . Jego przyj?ciu jako wykładowcy filozofii na City College of New York towarzyszyło medialne oburzenie, a nowojorski biskup Ko?cioła Episkopalnego wytoczył przeciwko niemu post?powanie s?dowe, co sko?czyło si? ? w S?dzie Najwy?szym stanu Nowy Jork ( New York Supreme Court ) ? niekorzystnym dla Russella wyrokiem. S?dzia na podstawie napisanych przez Russella ksi??ek ^[a] orzekł, i? jest on ?moralnie niezdatny do nauczania filozofii” ^[13] . Zareagował na to Albert Einstein , ktory w obronie Russella napisał ?wspaniałe osobowo?ci zawsze napotykały na brutaln? opozycj? miernych umysłow” ^[14] . Pomimo tych skandali, Russell w 1949 roku otrzymał brytyjski Order Zasługi , a w 1950 nagrod? Nobla w dziedzinie literatury ^[4]   . Laureat Medalu Sylvestera za rok 1934 ^[15] .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Bertrand Russell był najmłodszym z trojga dzieci 2. hrabiego Russell , wnuka ksi?cia Bedford Johna Russella . Jego dziad, lord John Russell, 1. hrabia Russell , był za panowania krolowej Wiktorii dwukrotnym premierem Wielkiej Brytanii. Rodzina Russell była jedn? z najbardziej wpływowych i najszacowniejszych w Imperium, z tytułem ksi???cym i wielowiekow? histori?.

Gdy Bertrand miał dwa lata, zmarły jego matka i siostra, kiedy miał cztery ? ojciec. Chłopca, razem z jego starszym bratem, oddano na wychowanie do babki, hrabiny Russell. Postarała si? ona dla wnukow o najlepsze guwernantki i najlepszych nauczycieli domowych. Ci ostatni wszczepili małemu Bertrandowi zamiłowanie do matematyki. Dorastanie Russella było samotne i cz?sto rozwa?ał samobojstwo . W swojej autobiografii zauwa?ył, ?e jego najwi?ksze zainteresowanie ?przyrod? i ksi??kami oraz (po?niej) matematyk? uchroniło go przed całkowitym przygn?bieniem” ^[16] . W latach młodo?ci odkrył dzieła Percy'ego Bysshe Shelleya . Russell napisał: ?Cały swoj wolny czas sp?dzałem na czytaniu go i uczeniu si? go na pami??, nie znaj?c nikogo, komu mogłbym powiedzie? o tym, co my?l? lub czuje. Rozmy?lałem, jak wspaniale byłoby pozna? Shelleya i zastanawiałem si?, czy powinienem spotka? jakiego? ?ywego człowieka, ktorego darz? tak? sympati?" ^[17] . W latach 1890?1897 studiował w Trinity College University of Cambridge . Zmarł na gryp? 2 lutego 1970 roku w swoim domu w Penrhyndeudraeth, w wieku 97 lat ^[18] .

Dorobek [ edytuj | edytuj kod ]

Bertrand Russell był wspołtworc? i animatorem, wspolnie z Alfredem N. Whiteheadem , programu logicyzacji matematyki . W dziele Principia Mathematica podał sposob redukcji aksjomatow arytmetyki liczb naturalnych do j?zyka logiki . Koncepcja ta została zrealizowana dzi?ki stworzeniu teorii typow co pozwalało unikn?? antynomii zbioru wszystkich zbiorow oraz klas samozwrotnych , b?d?cych wad? poprzednich prob tego typu ( Frege ).

Cen? była nierealistyczna komplikacja. Dlatego teoria typow nigdy si? w matematyce nie przyj?ła, cho? cieszyła si? sentymentem nielicznych logikow. Teoria ta dała natomiast pocz?tek typom powszechnie u?ywanym w dzisiejszych j?zykach programowania .

Teoria typow unika paradoksow poprzez wprowadzenie i rygorystyczne separowanie ro?nych typow. Wymaga to definiowania tego samego obiektu matematycznego wielokrotnie, na ro?nych poziomach typow. W szczegolno?ci nie ma jednego zbioru liczb naturalnych, lecz potencjalnie niesko?czenie wiele. Wprowadza si? je za ka?dym razem, gdy ma si? do czynienia z nast?pnym poziomem i rodzajem typu. Logikom to nie przeszkadza, ale matematyk tak pracowa? praktycznie nie mo?e.

Russell był tak?e jednym z najwybitniejszych filozofow XX wieku. Najwi?ksz? sław? filozoficzn? przyniosła mu teoria deskrypcji ? wyło?ona w roku 1905 w artykule ?On Denoting” (?O denotowaniu”). Nale?y ona do dzisiaj do kanonu wspołczesnej filozofii analitycznej . Ewolucj? swoich pogl?dow filozoficznych Russell opisał w ksi??ce ?Moj rozwoj filozoficzny” ? wydanej tak?e w j?zyku polskim.

Działalno?? pacyfistyczna [ edytuj | edytuj kod ]

Był pacyfist? i przeciwstawiał si? wszelkim działaniom wojennym, w zwi?zku z czym w okresie I wojny ?wiatowej został skazany na sze?? miesi?cy wi?zienia za opublikowanie artykułu sugeruj?cego, ?e stacjonuj?ce w Anglii oddziały ameryka?skie były wykorzystywane do łamania strajkow antywojennych ^[4]   . Powodem drugiego pobytu Russella w wi?zieniu w latach pi??dziesi?tych XX w. było obywatelskie nieposłusze?stwo w ramach kampanii przeciwko nuklearnym zbrojeniom. Russell był trzykrotnym kandydatem w wyborach parlamentarnych: w 1907 roku jako kandydat Partii Liberalnej oraz w 1922 i 1923 z ramienia Partii Pracy .

Stworzył impulsywn? teori? wojny , w ktorej zakładał, ?e wojna ma swoje korzenie w impulsach ludzkich, ktore z kolei mog? przerodzi? si? w impulsy zbrojne, ktore nie ograniczaj? si? do poszczegolnych jednostek, lecz dotykaj? całe społecze?stwa (tworzy si? tzw. gor?czka wojenna). Zbiorowy impuls nie bierze pod uwag? racjonalnych czynnikow i przeciwwskaza? co do prowadzenia wojny ? impuls jest całkowicie irracjonalny. Nie odro?niał wojen napastniczych i obronnych ? były one dla niego jednakowo gro?ne i nieakceptowalne. Interesowały go natomiast skutki ? sposoby usprawiedliwiania działa? wojennych.

Wybrane dzieła [ edytuj | edytuj kod ]

• 1896, German Social Democracy (Niemiecka socjaldemokracja).
• 1897, An Essay on the Foundations of Geometry (O podstawach geometrii)
• 1900, A Critical Exposition of the Philosophy of Leibniz (Krytyczne przedstawienie filozofii Leibniza)
• 1903, The Principles of Mathematics (Zasady matematyki)
• 1905, Denotowanie ( On Denoting ), wydanie polskie 1967 (w: Logika i j?zyk. Studia z semiotyki logicznej )
• 1910-1913, Principia Mathematica (z Alfredem N. Whiteheadem ), 3 tomy
• 1912, Problemy filozofii ( The Problems of Philosophy ), wyd. pol. 1995, 2003, 2004, pod tytułem Zagadnienia filozofii 1913, 2002
• 1914, Nasza wiedza o ?wiecie zewn?trznym jako pole bada? dla metody naukowej w filozofii ( Our Knowledge of the External World as a Field for Scientific Method in Philosophy ), wyd. pol. 2000
• 1916, Przebudowa społeczna ( Principles of Social Reconstruction ), wyd. pol. 1932
• 1918, Drogi do wolno?ci. Socjalizm, anarchizm i syndykalizm ( Roads to Freedom: Socialism, Anarchism, and Syndicalism ), wyd. pol. 1934, 1987
• 1918, Wst?p do filozofii matematyki ( Introduction to Mathematical Philosophy ), wyd. pol. 1958, 2003
• 1918, The Philosophy of Logical Atomism (Filozofia logicznego atomizmu)
• 1920, The Practice and Theory of Bolshevism (Praktyka i teoria bolszewizmu) ^[19]
• 1921, The Analysis of Mind (Analiza my?lenia)
• 1922, The Problem of China (Problem Chin)
• 1923, The ABC of Atoms (ABC atomow)
• 1925, ABC teorii wzgl?dno?ci ( The ABC of Relativity ), wyd. pol. 2000
• 1925, What I Believe (W co wierz?)
• 1926, O wychowaniu. Ze specjalnym uwzgl?dnieniem wczesnego dzieci?stwa ( On Education, Especially in Early Childhood ), wyd. pol. 1932
• 1927, The Analysis of Matter (Analiza materii)
• 1927, Zarys filozofii ( An Outline of Philosophy ), wyd. pol. 1939
• 1927, Dlaczego nie jestem chrze?cijaninem ( Why I Am Not a Christian ), wyd. pol. 1962, 1981, 1984 (w: Religia i ja )
• 1928, Szkice sceptyczne ( Sceptical Essays ), wyd. pol. 1937, 1957, 1996
• 1929, Mał?e?stwo i moralno?? ( Marriage and Morals ), wyd. pol. 1931
• 1930, Podboj szcz??cia ( The Conquest of Happiness ), wyd. pol. 1933
• 1931, Pogl?dy i widoki nauki wspołczesnej ( The Scientific Outlook ), wyd. pol. 1934
• 1932, Education and the Social Order ( Wychowanie a ustroj społeczny ), wyd. pol. 1933
• 1934, Wiek dziewi?tnasty ( Freedom and Organization, 1814?1914 ), wyd. pol. 1936, 2 tomy
• 1935, Pochwała pro?niactwa (In Praise of Idleness), wyd. pol 1937
• 1938, Władza. Nowa analiza społeczna ( Power: A New Social Analysis ), wyd. pol. 2001
• 1940, An Inquiry into Meaning and Truth ( Badania dotycz?ce znaczenia i prawdy ), wyd. pol. 2011
• 1945, Dzieje filozofii Zachodu ( A History of Western Philosophy ), wyd. pol. 2000
• 1947, Philosophy and Politics (Filozofia i polityka)
• 1948, Human Knowledge: Its Scope and Limits (Wiedza ludzka: jej zasi?g i ograniczenia)
• 1949, Władza i jednostka ( Authority and Individual ), wyd. pol. 1997
• 1950, Szkice niepopularne ( Unpopular Essays ), wyd. pol. 1997
• 1956, Portrety z pami?ci. Warto?? wolnej my?li ( Portraits from Memory and Other Essays ), wyd. pol. 1995
• 1959, Moj rozwoj filozoficzny ( My Philosophical Development ), wyd. pol. 1971
• 1959, M?dro?? Zachodu ( Wisdom of the West ), wyd. pol. 1995
• 1967, Zbrodnie wojenne w Wietnamie ( War Crimes in Vietnam ), wyd. pol. 1969
• 1967-1969, Autobiografia ( The Autobiography of Bertrand Russell ), 3 tomy, wyd. pol.: t. I 1971, 1996, t. II 1998, t. III 1999

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• ewentyzm
• antyteizm
• antynomia Russella
• czajniczek Russella
• Poliamoria
• Manifest Russella-Einsteina

Uwagi [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• A. J. Ayer . Bertrand Russell , New York: Viking Press, 1972, reprint ed. London: University of Chicago Press, 1988: ISBN  0-226-03343-0 .
• Ronald W. Clark . The Life of Bertrand Russell , London: Jonathan Cape, 1975 ISBN  0-394-49059-2 .
• Ronald W. Clark. Bertrand Russell and His World , London: Thames & Hudson, 1981 ISBN  0-500-13070-1 .
• Book Review: ‘Russell Remembered’: The Socialist Party of Great Britain . Oxford University Press , 1970. ( ang. ) . brak strony w ksi??ce
• Andrew David A.D.   Irvine   Andrew David A.D. , Bertrand Russell , [w:] Edward N. E.N.   Zalta (red.), Stanford Encyclopedia of Philosophy , Winter 2017 Edition, Metaphysics Research Lab, Stanford University , 29 czerwca 2017 , ISSN 1095-5054 [dost?p 2017-12-25] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-21]   ( ang. ) .
• John Lewis . Bertrand Russell: Philosopher and Humanist , London: Lawerence & Wishart, 1968
• Ray Monk . Bertrand Russell: Mathematics: Dreams and Nightmares London: Phoenix, 1997 ISBN  0-7538-0190-6 .
• Ray Monk. Bertrand Russell: 1872?1920 The Spirit of Solitude Vol. I, New York: Routledge, 1997 ISBN  0-09-973131-2 .
• Ray Monk. Bertrand Russell: 1921?1970 The Ghost of Madness Vol. II, New York: Routledge, 2001 ISBN  0-09-927275-X .
• George Santayana . ‘Bertrand Russell’, in Selected Writings of George Santayana , ed. Norman Henfrey, Cambridge: Cambridge University Press, I, 1968, s. 326?329
• Katharine Tait . My father Bertrand Russell , New York: Thoemmes Press, 1975
• David Wallechinsky & Wallace Irving. 1975?1981, ?Famous Marriages Bertrand Russell & Alla Pearsall Smith Part 1" & ?Part 3", on ?Alys” Pearsall Smith, webpage content from The People’s Almanac , webpages: Part 1 & Part 3 (accessed 18 May 2014).
• Alan Wood. Bertrand Russell The Passionate Sceptic London: George Allen & Unwin, 1957.

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: Bertrand Russell w MacTutor History of Mathematics archive ( ang. )
• Biografia z nobel.org
• Bertrand Russell Society ( ang. )