Archaik ( ang.   Archean , od gr.   arche ?na przedzie’), archeozoik (z gr.   dzoe ??ycie’), azoik (z gr. ?bez ?ycia’)

• w sensie geochronologicznym : najstarszy eon w dziejach Ziemi, trwaj?cy ok. połtora miliarda lat (od 4,0 do 2,5 mld lat temu). Archaik dzieli si? na cztery ery : eoarchaik , paleoarchaik , mezoarchaik i neoarchaik .

• w sensie chronostratygraficznym : najni?szy eonotem , ni?szy od proterozoiku . Archaik dzieli si? na cztery eratemy : eoarchaik, paleoarchaik, mezoarchaik i neoarchaik.

Pierwsze 600 milionow lat dziejow Ziemi zaliczane jest do hadeiku , jednak jest to jednostka nieformalna.

Geologia [ edytuj | edytuj kod ]

Archaik stanowi najstarszy etap dziejow litosfery . Bardzo cz?sto jest ł?czony z proterozoikiem i okre?lany wspoln? nazw? prekambru . Temperatura powierzchni we wczesnym archaiku wynosiła mniej ni? 100 °C. Stygn?ca lawa utworzyła cienk?, p?kaj?c? skorup? , powstały pierwsze skały magmowe i metamorficzne , a po?niej skały osadowe . Atmosfera składała si? głownie z wodoru , metanu , amoniaku i pary wodnej . Trwały nieustanne procesy gorotworcze i wybuchy wulkanow . Skały archaiczne wyst?puj? w najstarszych fragmentach skorupy kontynentalnej ? tarczach . Rozpoznano w nich ?lady deformacji ? orogenez : saamijskiej , białomorskiej , kenora?skiej , a na pograniczu z proterozoikiem ? algomijskiej . Nast?powały wtedy wielkie intruzje skał magmowych.

G?sta atmosfera, w skład ktorej mogły wchodzi? rownie? takie zwi?zki jak: cyjanowodor , siarkowodor , dwutlenek i tlenek w?gla , nie przepuszczała promieni słonecznych. Panowało przy tym olbrzymie ci?nienie rz?du 300?400 MPa ^{[ potrzebny przypis ]} . (Dla porownania obecnie ci?nienie atmosferyczne wynosi ok. 0,10 MPa.) Skały, niepokryte ro?linno?ci?, ulegały szybkiej erozji. Liczne wyładowania atmosferyczne i erupcje wulkaniczne były jedynymi ?rodłami ?wiatła na Ziemi ^{[ potrzebny przypis ]} .

W archaiku powstało ?ycie na Ziemi . Pojawiły si? archeany (archeobakterie) i bakterie (w tym sinice ).

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz galeri? zwi?zan? z tematem: Archaik

Zobacz hasło archaik w Wikisłowniku

• tabela stratygraficzna
• prekambr
• Apex Chert
• Isua

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Tabela stratygraficzna opublikowana przez International Commission on Stratigraphy (2013)