Een
oorlogsverklaring
is de formele aanzegging van oorlog van een land tegen een ander land, en is daarmee het officiele begin van een oorlog.
Het vervolg van een oorlogsverklaring is vaak dat het oorlogsverklarende land het land binnenvalt waaraan de oorlog verklaard is. De oorlog is officieel pas afgelopen als er een
vredesverdrag
is getekend, of als een van de partijen heeft verloren. Dit kan de volgende consequenties hebben:
- Het verliezende land wordt tijdelijk
bezet
;
- Het verliezende land wordt
ingelijfd
;
- Een deel van het land wordt ingelijfd;
- Het land moet toezeggingen doen en/of
(herstel)betalingen
doen;
- Het
regime
wordt afgezet.
De
aanval op Pearl Harbor
had vrijwel direct moeten volgen op een oorlogsverklaring van Japan. De afgezant van Japan in Amerika bracht de oorlogsverklaring door omstandigheden echter pas na de aanval over. De Amerikanen spraken daarom meteen van een laffe aanval op een neutraal land.
Oorlogsverklaringen worden aanvaard als diplomatieke maatregel sinds de
Renaissance
, toen de eerste formele oorlogaanzeggingen gedaan werden.
In het
internationaal recht
houdt een oorlogsverklaring de erkenning in van een toestand van vijandelijkheden en dit brengt een aantal gedragsregels tussen de strijdmachten met zich mee. De belangrijkste multilaterale verdragen die deze verklaringen regelen zijn de
Verdragen van Den Haag
van
1899
en
1907
.
Omdat de
Volkenbond
na de
Eerste Wereldoorlog
niet in staat bleek de
Tweede Wereldoorlog
te voorkomen, werden de
Verenigde Naties
opgericht om internationale agressie door oorlogsverklaringen te voorkomen.
Het
Charter van de Verenigde Naties
probeert te bekomen dat leden alleen nog kunnen oorlog voeren onder beperkte omstandigheden, in het bijzonder alleen voor defensieve redenen.
Paradoxaal genoeg werd de VN zelf een oorlogspartij nadat
Noord-Korea
Zuid-Korea
binnenviel op
15 juni
1950
. De
Veiligheidsraad
veroordeelde de Noord-Koreaanse actie met een stemming van 9 tegen 0 (de
Sovjet-Unie
was afwezig) en riep haar leden op Zuid-Korea te helpen. De
Verenigde Staten
en 15 andere landen vormden een VN-macht om dit uit te voeren. President
Truman
van de VS noemde deze actie geen "oorlog", maar een "politie-actie".
De Verenigde Naties hebben resoluties uitgevaardigd waardoor sommige oorlogen als gewettigd door het internationaal recht werden erkend, in het bijzonder resolutie 678, die de
Eerste Golfoorlog
rechtvaardigde in
1991
.
In de meeste
democratische
landen moet een oorlogsverklaring door de wetgever goedgekeurd worden. Sommige democratische landen voeren een beperkte vorm van oorlog zonder oorlogsverklaring door er een andere naam aan te geven, bijvoorbeeld "militaire actie" of "gewapend antwoord". Belangrijke voorbeelden hiervan zijn de Verenigde Staten en de inmenging in
Vietnam
gedurende meer dan 10 jaar, en
Frankrijk
, dat meermaals ingreep en "de orde handhaafde" in sommige van zijn voormalige
kolonies
.
Door niet officieel de oorlog te verklaren kan de uitvoerende macht soms grondwettelijke beperkingen omzeilen, en gebondenheid aan krijgswetten omzeilen. Door het woord "oorlog" niet te gebruiken, vermijdt men ook het publiek af te schrikken. Dit zijn redenen waardoor oorlogsverklaringen tegenwoordig niet meer voorkomen.
Enkele oorlogsverklaringen zijn op dit moment nog van kracht, hoewel ze eerder behouden worden door gebrek aan een vredesverdrag dan door een actieve toestand van vijandelijkheden.