Jan Philip Roothaan
(ook
Joannes Philippus Roothaan
) (
Amsterdam
,
23 november
1785
?
Rome
,
8 mei
1853
) was een Nederlands jezuiet; hij was de 21e
generaal-overste
van de
Societeit van Jezus
.
Roothaan werd geboren in de
Laurierstraat 62
te Amsterdam, als jongste van drie zoons van de
chirurg
Matthias Egbert Roothaan en diens echtgenote Maria Angela ter Horst. De familie was oorspronkelijk
protestant
, maar na zijn verhuizing uit
Frankfurt am Main
was grootvader Roothaan
katholiek
geworden. Als kind was Roothaan misdienaar in
de Krijtberg
. Hij bezocht in Amsterdam het gymnasium, welke school hij op 16-jarige leeftijd succesvol afsloot. Vervolgens genoot hij aan het
Athenaeum Illustre
onderwijs bij
David Jacob van Lennep
.
Op
30 juni
1804
trad Roothaan in de orde en begon aan zijn
noviciaat
in
Daugavpils
(Dunaburg) in
Letland
. Op
21 juni
1806
deed hij zijn eenvoudige eeuwige geloften. Hij werkte tot
1809
in het gymnasium. Vervolgens studeerde hij
filosofie
en
theologie
aan het opleidingsinstituut van zijn orde in Polozk. In januari
1812
ontving hij de
priesterwijding
en in hetzelfde jaar werd hij als
professor
voor
retorica
aangesteld aan het college te
Pusza
. Van
1816
tot
1820
werkte hij aan het college te
Orscha
in
Wit-Rusland
. In maart 1820 moesten alle jezuieten Rusland verlaten. Roothaan week uit naar
Brig
in
Wallis
(
Zwitserland
). Hij was daar drie jaar als docent werkzaam. In
1823
werd hij aangesteld als leider van het
college
in
Rome
.
Nadat op 29 januari
1829
de 20e
generaal-overste
van de Jezuietenorde,
Aloisius Fortis
, was gestorven werd Roothaan op 9 juli van dat jaar als zijn opvolger gekozen. De belangrijkste opgave gedurende zijn
generalaat
bestond uit het stabiliseren van de orde der Jezuieten, die in 1773 door
Paus Clemens XIV
was verboden en pas in
1814
door
paus Pius VII
weer werd toegestaan. Roothaan wordt om die reden soms wel de 'tweede stichter van de jezuietenorde' genoemd. Roothaan spoorde de
provinciaal oversten
aan zoveel mogelijk priesters voor de
RK-missie
uit te zenden naar de
Verenigde Staten
, net zoals in voorgaande eeuwen honderden missionarissen de
conquistadores
vergezeld hadden naar Latijns Amerika en de Filipijnen. Zijn aansporingen speelden een belangrijke rol in het
Brabants katholiek offensief
in de VS.
De
revolutie van 1848
dwong Roothaan tijdelijk de stad Rome te verlaten. Hij maakte van de mogelijkheid gebruik door Europa te reizen en bezocht Nederland in 1849. In
1850
keerde hij terug naar het moederhuis in Rome.
Roothaan stierf na een lange ziekte op 67-jarige leeftijd te Rome. Zijn opvolger was de Vlaming
Peter Jan Beckx
. Roothaan werd begraven in een speciale grafkelder voor jezuietengeneraals in de
Gesukerk
. In
1953
werden zijn stoffelijke resten herbegraven in een zijkapel van de kerk.
Wegens de
devotie
tot Roothaan werd in
1927
het proces van zijn
zaligverklaring
begonnen. Het hart van Roothaan werd in 1935 op sterk water gezet en in een buste geplaatst. Deze stond lange tijd in de sacristie van het
generalaat
in Rome. Op
5 mei
1957
werd in het achterhuis van de pastorie van de Krijtberg het Roothaan-museum geopend. Er werden onder meer een haarlok, een stukje bot, zijn bureau en twee beelden bewaard.
Afnemende devotie en het uitblijven van
wonderen
hebben de zaligverklaring van Roothaan vertraagd. Hoewel het proces al lang lijkt stil te staan, is het nooit gesloten. Om de devotie nieuw leven in te blazen werd op zondag 23 november 2008 in de Amsterdamse kerk de Krijtberg door pauselijk
nuntius
Francois Bacque
een nieuwe reliekschrijn onthuld met het op sterk water gezette hart van Roothaan.
Naar Roothaan werd het
Roothaanhuis
en
Roothaantheater
aan de
Rozengracht
in Amsterdam genoemd (
1929
); een scoutinggroep uit
Doetinchem
(rond
1937
); een klok van de Krijtberg (1949); een jongensgilde in Den Haag (rond 1950); een katholieke basisschool in
Creil
(1957); Mount Roothaan,
Idaho
, VS.
- P. Albers SJ,
De Hoogeerwaarde Pater Joannes Philippus Roothaan, XXI generaal der Societeit van Jezus en de voornaamste lotgevallen zijner orde
. Nijmegen, Malmberg. 1912.
- L.F.M. de Jonge SJ,
De Dienaar Gods Jan Philip Roothaan S.J. 1785-1853
. Wassenaar, Dieben. z.j. (=1934).
- J. van Heugten SJ,
Pater Roothaan in zijn tijd
. Bussum, Uitgeverij Paul Brand. 1952.
- C.J. Ligthart SJ,
De Nederlandse Jezuitengeneraal Jan Philip Roothaan.
Nijmegen, Dekker & van de Vegt. 1972.
- Marc Lindeijer SJ,
Pater Ligthart en de zaak Roothaan
. Hilversum, Uitgeverij Verloren. 2010.