Jean Antoine Watteau
, beter bekend als
Antoine Watteau
, (
Valencijn
,
10 oktober
1684
?
Nogent-sur-Marne
,
18 juli
1721
) was een
Franse
kunstschilder
uit de
rococoperiode
. Watteau's geboortestad, het
Henegouwse
Valencijn werd in
1678
door de Fransen veroverd.
Het werk van Watteau markeerde het begin van een nieuwe stijl in Frankrijk, de rococo, die diepgaand verschilde van de zware barokke stijl die onder
Lodewijk XIV
tot ontwikkeling was gekomen: lichtvoetig in plaats van pompeus, asymmetrisch in plaats van symmetrisch, vrouwelijk in plaats van mannelijk, gericht op Parijs in plaats van
Versailles
. Watteau hield van het allervroegste begin schetsboeken bij met snelle aanduidingen van figuren naar het leven. Hij wist fragiliteit en sterkte te verbinden en de zoektocht naar evenwicht hierin over te brengen in zijn schilderkunst. Watteau werd al door zijn tijdgenoten beschouwd als een van de grootste tekenaars van dat moment. Kunstenaars die verwantschap vertonen met de schilderstijl van Watteau zijn
Francois Boucher
(1703-1770),
Jean Honore Fragonard
(1732-1806),
Jean-Baptiste Simeon Chardin
(1699-1779) en
Thomas Gainsborough
(1727-1788).
Na zijn vroegtijdige dood liet hij een grote hoeveelheid tekeningen na, vooral snelle figuurstudies naar het leven, die een inspiratiebron waren voor zijn
schilderkunstig
werk. Een tijdgenoot van Watteau schreef: "Wanneer hij de aandrift voelde tot het maken van een schilderij, baseerde hij zich op studies in zijn tekenboek". In zijn tekeningen hanteerde hij zoals
Peter Paul Rubens
de trois-crayons techniek, ofwel het combineren van rood, zwart en wit
krijt
in een tekening.
[1]
In theaterscenes of huiselijke taferelen wilde de schilders van die tijd 'het geluk' voorstellen door de weergave van gelukkige momenten. Watteau schilderde de mythische plaatsen van geluk (zoals
Arcadia
,
Cythera
...), maar situeerde ze in een onmiskenbaar Frans landschap en bevolkte ze met tijdgenoten, zoals in zijn weergaven van het
fete champetre
.
De thematiek van de liefde is een graag gezien onderwerp in de 18de eeuw. Vaak gaat het hier om de verboden liefde die zich clandestien afspeelt in een natuurdecor. Deze onderwerpen vinden we ook terug bij Fragonard. Op de schilderijen zijn altijd duidelijk liefdesscenes te zien van jonge koppeltjes die dromen van een gelukkig bestaan. Veelal maakt de heer de dame het hof met poezie of muziek. Deze taferelen ontsproten aan de fantasie van de schilder: arme mensen hadden geen tijd voor luxe-geluk en de rijken werden uitgehuwelijkt, waardoor hun kans op liefdesgeluk een stuk kleiner was. Deze thematiek vindt men ook terug op medaillons van Sevres-porselein.
In de 17de en 18de eeuw was het leven aan het hof een waar theater en daarmee werd vaak gespot. Een voorbeeld is de "Gilles", een symbolische figuur die het middelpunt van spot is. Deze figuren vinden we onder andere terug in het
Carnaval van Venetie
. Hoewel ook andere kunstenaars uit die tijd theater als thema voor hun werk kozen, krijgen de acteurs bij Watteau meer realisme. De kledij van "Mezzetin" of van "Gilles" is geen vermomming meer, maar brengt hun authentieke karakter tot uitdrukking. De "Gilles" zou een soort spiritueel zelfportret van Watteau zijn, of wordt ook wel vergeleken met de figuur van de "
Ecce Homo
", de compositie met de onschuldige "Gilles" in het wit herinnert aan de bespotting van Christus.
-
Een genant voorstel
, 1715,
Hermitage
, Sint-Petersburg
-
De familie van Mezzetin
, ca. 1717,
Wallace Collection
, Londen
-
De verrassing
, ca. 1718,
Getty Center
, Los Angeles
-
Pierrot
, ofwel
Gilles
, ca. 1718?19,
Louvre
, Parijs
- ↑
Gijsbert van der Wal,
De slankere nichtjes van
Rubens
, in:
NRC Handelsblad
, 17 februari 2017, p. C19.
- ↑
Watteau in het Teylers Museum, Haarlem