Pennsylvanie
(
Engelsk
:
Pennsylvania
,
pennsylvanisk duutsk
:
Pennsilfaani
), officieel et Pennsylvaniske Gemeynebest, is eyne van de
Vereynigde Staten
van Amerika. Wat kultuur angeyt hoyrt et in de noordoustelike,
groutemearen
-,
Appalachen
en
Midatlantiske streaken
van Amerika. Et grenset an
Delaware
up et suudousten,
Maryland
up et suden,
Westvirginia
up et suudwesten,
Ohio
up et westen, et
Eriemear
en de
kanadeeske
provincy
Ontario
up et noordwesten,
Stat Nyjork
up et noorden en
Nyjersey
up et ousten. Et
Appalachen
-gebargde lopt der dwars doarhen.
Wat grotde angeyt is Pennsylvanie den 33. stat en hevt vulgens ne telling van 2010 up veer staten na de meyste inwoaners. Pennsylvanie's twey grotste staden sint
Philadelphia
(1.580.863 inwoaners) en
Pittsburgh
(302.407). De hoyvdstad is
Harrisburg
. Et hevt 225 km an waterlyne, langs et Eriemear en de rivyr de
Delaware
.
Den stat is eyne van de 13 oorsprungelike staten van de Vereynigde Staten. Et wor sticht in
1681
doardat et as koaninglike skenking an
William Penn
dan wor, de soane van de naamgeaver van den stat. Langs de rivyr de Delaware was ooit de
kolony
van
Nysweyden
. Pennsylvanie was den tweyden stat wat de amerikaanske grundwet annoam, up 12 december 1787. De Unafhangeliksheidshalle, war as de amerikaanske unafhangelikheidsverklaring en de grundwet upesteld worden, steyt in Philadelphia. In den
Amerikaansken Borgeroorlog
wor de
Slag by Gettysburg
in et suden van den stat uutevochten.
Pennsylvanie meat 274 km van noord nar suud en 455 km van oust nar west. Darmed hevt et ne uppervlakde van 119.283 kilometer in et veerkant. Doar et afwesselende landskap is et in te deylen in vyv streaken: et
Allegheny-hougland
,
Richel- en dalstreake
,
Atlantiske kustvlakde
, Piedmont en de Erievlakde.
Ruwweg van et suudwesten nar et noordousten, dwars doar den stat hen, lopt et Appalachengebargde in nen lechten ummedraiden S-form.
De
Delaware
,
Susquehanna
,
Monongahela
,
Allegheny
en
Ohio
sint de grotste rivyren in de stat. Andere belangryke stroyme sint de
Lehigh
,
Toughener
en
Oalykreek
.
Grottere nomenswaerde staden sint:
In
2019
had Pennsylvanie ungevaar 12.801.989 inwoaners. Darvan noomt sik 28,5%
duutsken
afstammeling, 18,2%
yrsk
, 12,8%
italiaansk
, 9,6%
afrikaansk amerikaansk
, 8,5%
engelsk
, 7,2%
poolsk
en 4,2%
fransk amerikaansk
.
De hardstgroiende grup sint de latynsk-amerikanen. Oar getal noam to med 82,6%. De meysten darvan kummet uut
Puerto Rico
.
De
de fakto
officiele sprake van den stat is
engelsk
, mar en deyl van de inwoaners sprekt ouk
pennsylvanisk duutsk
. Dee name sorget in et Engelsk voar verwarring umdat see et selv
Dutch
nomet, wat rechtevoord "uut Neaderland" bedudet. De meyste sprekkers sittet in de
Olde Amish
-gemeynskappen. Darbuten is et haste vord, al sint wat woorde in et lokale engelsk terechtekummen.
De meyste inwoaners 53% noomt sik geloyvig. Darvan sint 47% ne ard
protestantsk
.
Roumsk-Katolik
sint der 24%. By de telling van 2014 gavven 21% an dat se neet-geloyvig warren.
Hindustanen
maket 1% uut,
joaden
0,8% en
islamiten
0,6%.
Med en
BBP
van $803 miljard hevt Pennsylvanie de sesde-grotste
ekonomy
van de VS. As et nen selvstandigen stat was, stund et 19. up de lyste van grotste ekonomien van de wearld. Et grotste uutvoorprodukt is
stal
. Darnoast doot de pennsylvaniske buren et good in
champignonkweaken
,
appels
,
karstboyme
,
eier
, grossouden, mais en druve.