Марий-влак ( черемис , cарм?с , чирмеш ) ? финн-угор калык Российште , марий мландын т?п калыкше, кызыт т?? шотышто Марий Эл Республикыште. Тушто арий калыкын пелыж деч шукырак ужаш ила, 604 т?жем е? ( 2002 ). Моло марий-шамыч вес вел да республиклаште Юл серыште да Уралыште илат. Марий-шамычын нылыт т?шкем уло: олык (марий калыкын шукылыкшо, Юл да Виче э?ер коклаште илат), курык (пурла да шола Юл серыштыже), эрвел (Виче велыште, Суас Элыште, Пошкырт Элыште, Уралыште), да й?двел-касвел ( Угарман , Кострома да Киров веллаште) марий-шамыч. Марла да курык марла ойлат. Тиде йылмевлак урал ешын финнугор т?шкаш пурат. Шуко эрвелмарий-шамыч суасла моштат. Шочмо тын-влак: Юмынй?ла да Кугу сорта . Тыгак танле тыным да Ислам кучышо е?-влак улыт. Кызытсе жапыште улаш балтий Мари .

Лекмаш [ т?рлаташ | кодым т?рлаташ ]

Эртымгорно [ т?рлаташ | кодым т?рлаташ ]

" Черемис " мутлан келшыше мутым эн ончыч VI курымышто гот историк Иордан кучылтын. Но "имнискарис" мутым "черемис" мут дене та?астараш й?сырак. Кызытсе марий-влакын кугезе-влакышт V да VIII курым коклаште гот, хазар калык дене, Юлысо Булгарий дене кылым кучен. XIII ден XV курым коклаште марий-влак Ш?ртнь? Ордашке пуреныт, Оза? ханствыште лийыныт. Кунам руш саркалык Оза? ханлыкым 1552 -шо ийыште се?еныт, марий мланде Моско Кугыжанышыш пурен. 4 Кылме 1920 ийыште марий-влаклан РСФСР-ыште автономийым пуеныт, 5 Теле 1936 ? АССР лийын.

Ончыч марий-влак руш да суас ?чашымаш деч Юл сер деч В?тла э?ерын к?шыл ужашышкыже куржыныт. Тыште марий-влаклан шукырак эрык лийын, руш князь-влак да суас хан-влак дечат тораште. В?тламарий коклаште сар демократий шочын. Тудо икмыняр рушла ийсерышыште "Ветлужское черемисское княжество" семын палемдалтын. В?тламарий-влак тыгай мут-влакым кучалтыныт: кугуз - кугыза, да кугузвыж - кугыжаныш.

Кугуз-влак эн патыр, кугу пагалымаш сарзе кокла гыч ойырымо (сайлыме) вуйлатыше-влак лийыныт, докан. Икмыняр кугызын л?мышт ийсерышлаште возалт кодын: Ходжа-Яралтем , Кай , Бай-Пондаш , Кельдебек , Ибраг . Нунын шкеныштын "пе?гыдемдыме вер" (ола манаш лиеш) лийыныт: В?тла-Юр , Шанга да молат.

Марий калыкын тистыже [ т?рлаташ | кодым т?рлаташ ]

Марий калыкын тистыжым Марий Ушемын погынымашыштыже пе?гыдемденыт. Марий Элын тистыж деч ойыртемалтеш. Кум т?с гыч шога, ош т?с чимарийын яндарлыкшым ончыкта, йошкар т?с - илышым, шем т?с мланде дене кылдалтеш.

Л?млo марий-шамыч [ т?рлаташ | кодым т?рлаташ ]

• Васильев, Валериан Михайлович ? йылмышанчызе , этнограф, фольклорист, сылнымутчо
• Григорьев, Александр Владимирович ? с?ретче
• Ефремов, Тихон Ефремович ? сотемдарче
• Ефруш, Георгий Захарович ? сылнымутчо
• Иванов, Михаил Максимович ? почеламутчо
• Игнатьев, Никон Васильевич ? сылнымутчо
• Искандаров, Алексей Искандарович ? семлызе , хормейстер
• Йыван Кырла ? почеламутчо, киноактёр
• Миклай Казаков ? почеламутчо
• Кислицын, Вячеслав Александрович ? Марий Элын кокымшо Президентше
• Колумб, Валентин Христофорович ? почеламутчо
• Конаков, Александр Фёдорович ? драматург
• Лекайн, Никандр Сергеевич ? сылнымутчо
• Луппов, Анатолий Борисович ? семлызе
• Макарова, Нина Владимировна ? совет семлызе
• Микай, Михаил Степанович ? сылнымутчо
• Молотов, Иван Николаевич ? семлызе
• Мосолов, Василий Петрович ? агроном, академик
• Мухин, Николай Семёнович ? сылнымутчо, кусарыше
• Николаев, Сергей Николаевич ? драматург
• Олык Ипай ? почеламутчо
• Орай, Дмитрий Фёдорович ? сылнымутчо
• Палантай, Иван Степанович ? семлызе, фольклорист, туныктышо
• Пет Першут ? почеламутчо
• Сави, Владимир Алексеевич ? сылнымутчо
• Сапаев, Эрик Никитич ? семлызе
• Смирнов, Иван Николаевич ? эртымгорнышанчызе , этнограф
• Тойдемар, Павел Степанович ? мурызо
• Тыныш Осып ? драматург
• Шабдар Осып ? сылнымутчо
• Шадт Булат ? почеламутчо, сылнымутчо, драматург
• Шкетан, Яков Павлович ? сылнымутчо
• Чавайн, Сергей Григорьевич ? почеламутчо, сылнымутчо, драматург
• Элексейн, Яков Алексеевич ? сылнымутчо
• Элмар, Василий Сергеевич ? почеламутчо
• Эшкинин, Андрей Карпович ? сылнымутчо
• Эшпай, Андрей Андреевич ? кинорежиссёр, сценарист, продюсер
• Эшпай, Андрей Яковлевич ? совет семлызе
• Эшпай, Яков Андреевич ? этнограф и семлызе
• Юзыкайн, Александр Михайлович ? сылнымутчо
• Юксерн, Василий Степанович ? сылнымутчо
• Ялкайн, Яныш Ялкаевич ? сылнымутчо, критик, этнограф
• Ямбердов, Иван Михайлович ? с?ретче

Тыгеак ончо [ т?рлаташ | кодым т?рлаташ ]

• Дьяково археологик т?выра

• Марий йылме
• Курыкмарий йылме
• Марий сем
• Эрвел марий с?ан

Кылвер-влак [ т?рлаташ | кодым т?рлаташ ]

Словарь марийской мифологии

Негыз [ т?рлаташ | кодым т?рлаташ ]

• Ксенофонт Сануков "Кок тул коклаште". Марий Сандалык. №1 2009 ий

Важ-влак [ т?рлаташ | кодым т?рлаташ ]