Dit artikel is gesjreve (of begos) in 't
Mestreechs
. Laes
hie
wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs omgaon.
't Sint-Pietersplein in Roeme
De
Roems-Kathelieke Kerk
(vaan
Grieks
katholikos
, "algemein"), ouch-wel 't
Kathelicisme
geneump, is de groetse vaan de Kathelieke
Kerke
en ouch vaan alle
Christeleke
kerkgenootsjappe. Ze heet mie es ein miljard lede. In de
Limborge
en de
Euregio Maos-Rien
is 't Kathelicisme vaanaajds de religie vaan de euverweldegende mierderheid vaan de bevolking. Ouch binne de
Europese Unie
is 't nog altied de groetse religie.
De Roems-Kathelieke Kerk claimp de einege orzjineel christeleke kerk te zien, die rechstreeks aofstamp vaan de lier vaan
Zjezus Christus
en de door haor volgelinge gestiechde kerk ('n claim die evels ouch weurt gemaak door de
Orthedox-Christeleke kerk
). Inderdaod waor d'n
apostel
Petrus
d'n ierste
paus
en daomet de veurluiper vaan de huidege kerkprins. De paus resideert sinds de daog vaan Christus in
Roeme
. De paus is op dit momint
Franciscus
. 't Machscentrum vaan de Roems-Kathelieke Kerk weurt 't
Vaticaan
geneump.
In 't jaor
1054
, met 't
Groet Sjisma
, splitsde de Christeleke kerk in
Europa
in 'n oosteleke en westeleke kerk. De westeleke kerk woort de allewijle Roems-Kathelieke kerk, wijl de oosterse bekind gong stoon es de
Orthedox-Kathelieke kerk
(al weurt zie allewijl meistes de Orthedox-Christeleke kerk geneump). Heinao oontstoond 'n min of mie geografisch te definiere breuk tosse 't Roems-Kathelieke
Wes-
,
Noord-
en
Zuid-Europa
en 't Orthedox-Christeleke
Oos-Europa
, met
Centraol-Europa
es 'n religieus gemengde regio.
Tijes en nao 't
Westers Sjisma
(
1378
-
1417
) en de
Riffermatie
(vaanaof
1517
) begos de Roems-Kathelieke Kerk aon 'n niergaank in terme vaan religieuze autoriteit in Europa. Daomet zou door de iewe heer de Roems-Kathelieke monopolie op religie in Wes-, Noord- en Centraol-Europa (en met minder maote ouch Zuid-Europa) vervaange weure door 'n religieuze dualiteit tosse Kathelicisme en 't opkommend
Prottestantisme
. De positie die de Roems-Kathelieke Kerk veur de Prottestante opkoms had, heet zie daonao noets mie trok kinne kriege ondaanks versjellende poginge um dat wel te doen. Allewijl zien de ban tosse Kathelieke en Prottestante, boete de Kerk vaan Roeme um, evels sterk verbeterd. De opkoms vaan
christendemocratische
polletieke partije
in
Europa
nao de
Twiede Wereldoorlog
, 'n bewoste polletieke alliantie tosse Kathelieke en Prottestante, is dao 'n good veurbeeld vaan.
De basis vaan de religie is, wie bij de aander christeleke genootsjappe, de
Biebel
. Umtot de kerk evels in de loup vaan de iewe veur vaol praktische probleme kaom te stoon, helt me ouch oetsprake vaan 't Vaticaan, zoegeneumde
dogmata
, es riechsnoer veur de religie aon. Dao-in versjelt de kerk vaan 't
protestantisme
. De lier sjrief veur tot Zjezus de lede vaan de kerk opreup ziech op 'n zeker meneer te gedrage nao de medemins touw.
De Roems-Kathelieke Kerk kint zeve zoegeneumde
sacreminte
. Dat zien rituele die betrekking hobbe op veurnaom gebaortenisse in 't leve die d'n aondach vaan de geluivege verdene en boebij dee bij zien religie betrokke weurt. De sacreminte weure ummer door 'ne
preester
aofgenome. De zeve sacreminte zien:
Lui die ziech hendeg verdeenstelek hobbe gemaak veur de religie en door de kerk geach weure einege
mirakele
te hobbe laote gebaore, kinne
heileg
verklaord weure. Dat helt in tot dee persoen in de kerk verierd maag weure. Heilege hobbe ummer 'ne fiesdaag veur ziech. De paus deit de heilegverklaoringe, die nao 'n gecompliceerde proceduur gedoon weure. Iers moot de persoen
zaoleg
verklaord weure. Daan doen twie functionarisse,
promotores fides
, hun werk: d'n eine zeuk groonde veur de zaolege heileg te verklaore, d'n aandere brink zoevaol meugelek arguminte bijein boeveur dee
neet
heileg verklaord maag weure. Officieus weure ze
avvekaot vaan God
en
avvekaot vaan d'n Duvel
geneump. Daonao nump de paus e besluut.
De Roems-Kathelieke Kerk is hierarchisch opgebouwd. Bovenaon steit, wie gezag, de paus. Rech oonder haom stoon de
kardinaole
, die deil oetmake vaan de
Romeinse Curie
.
Kerkprovincies
, boe-in de gaanse wereld is ingedeild, weure bestuurd door
eertsbisjoppe
. Kerkprovincies zien zelf in
bisdomme
verdeild, die alle door
bisjoppe
bestuurd weure. Ouch de eertsbisjoppe en de paus hobbe hun eige bisdom; de paus is bisjop vaan Roeme. Bisjoppe zien formeel de opvolgers vaan de apostele. 'n Bisdom is verdeild in dekenaote boe 'nen
deke
de leiing gief. 'n Dekenaot besteit oet mierdere
parochies
.
De
pestoer
is 'ne
preester
dae leiing gief in 'n
parochie
. Heer weurt geassisteerd door ein of mierder
keplaons
of
diakes
. 'ne Keplaon is 'ne gewijde preester. 'ne Diake heet de ierste van de drei preesterwijinge gehad. Dewijl alle geisteleke ziech aon 't
celibaat
mote hawwe, maag 'ne getrouwde man wel diake weure.