Окумуштуулардын изилд??л?р? к?рс?тк?нд?й, COVID-19 оорусун SARS-CoV-2 таажывирусу козгойт экен. Адамдын организиминде бул вирустун барлыгын аныктоо максатында 400д?н ашуун ар т?рд?? тесттер иштелип чыккан ^[1] . Алар т?м?нк? адамдарга сунушталат:

• COVID-19 белгилери бар адамдар ^[2] ,
• COVID-19 диагнозу коюлган, жугуштуу адам менен тыгыз байланышта болгон адамдар (жалпысынан 15 м?н?тт?н ашык жана андан ашык),
• бул текшер??г? райондук дарыгери, жергиликт?? жана мамлекеттик саламаттыкты сактоо мекемелери тарабынан жиберилген адамдар,
• эл аралык саякатка чыккан адамдар ^[2] .

Адамдын организминде таажывирустун барлыгын аныктоочу тесттердин т?рл?р? [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Жалпысынан, аларды 3 топко б?л??г? болот:

• полимераз чынжыр реакциясы боюнча тест (ПЧР тест; элге “ПЦР тест” деген орусча аталышы к?б?р??к белгил??);
• вирустук антиген боюнча тест (ИФА тест, ИХА тест);
• вируска каршы антитулкулар (антитела) боюнча серологиялык тест.

ПЧР тест жана антиген боюнча тест кишинин организминде таажывирус инфекциясынын бар же жок экенин аныктоо ?ч?н колдонулат. Ал кишинин вирусту жуктурушу ыктымалдыгын да аныктоого м?мк?нд?к берет. кишинин организминде мурда SARS-CoV-2 вирусу болгон-болбогонун аныктоо ?ч?н антитулкулар боюнча серологиялык тест колдонулат.

ПЧР тест [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

ПЧР ? полимераздык чынжыр реакциясы (ПЧР, PCR). Полимераз чынжыр реакциясын изилд?? усулу молекулярдык биологиянын т?пк?л?кт?? усулдарынын бири болуп саналат. ПЧР тест ? бул “молекулярдык биологиянын биологиялык материалдагы аз топтолгон нуклеин кычкылынын (ДНК) айрым фрагменттерин кыйла чо?ойтуу ыкмасын колдонгон эксперименталдык усулу” ^[3] . Азыркы кезде бул кишинин организминде вирустун барлыгын аныктай турган э? так усулдардын бири болуп саналат. ПЧР тест таажывирусту, вирустук гепатитти, кургак учукту, энцефалитти, КИВ-инфекцияны, жыныстык жол менен берил??ч? инфекцияларды жана башка жугуштуу ооруларды аныктоо ?ч?н колдонулат.

Анализ ж?рг?з?? ?ч?н биологиялык материал катары эмне алынат? [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Анализ ?ч?н пациенттин мурдунан жана жуткулугунан с?рт?м (б.а. ДНКны камтыган генетикалык материал) алынат. Айрым учурларда изилд?? ?ч?н ?пк?д?н чыккан какырык да пайдаланылышы м?мк?н.

Жа?ы т?р?лг?н ымыркайларды SARS-CoV-2 инфекциясына текшергенде, аларды "териде пайда болушу м?мк?н болгон вирустун б?л?кч?л?р?н тазалоо ?ч?н т?р?лг?нд?н кийин жууш керек". Адатта, бул анализ т?р?лг?нд?н кийин 24 жана 48 саат ?тк?нд?н кийин ж?рг?з?л?т ^[4] .

Алынган материалдарда вирус табылбаса, бул кишинин жугуштуу инфекцияга чалдыкпагандыгын билдирбейт, анткени ал организмдин башка б?л?кт?р?нд? болушу ыктымал. Дал ошондуктан мурда COVID-19 менен ооруган адамдардан ПЧР о? натыйжа к?рс?тк?н учурлар кездешет.

ПЧР анализди догдур пациенттин ?й?нд? да, амбулатордук борбордо же стационарда да алса боло берет.

ПЧР боюнча экспресс-тест [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

ПЧР боюнча экспресс-тест ? бул лабораторияда ?тк?р?л??ч? классикалык ПЧР-тесттин альтернативасы, ал кыдырганда, чакыруу менен барганда атайын жабдуу менен алынат. Лабораториялык изилд??г? узак убакыт (бир нече к?нг? чейин) талап кылынат, ал эми экспресс-тестке бир саатка жетпеген (45 м?н?тт?й) эле убакыт керек. Экспресс-тесттин ыктымал изилд??л?р?н?н саны 80ден ашпайт, ал эми лабораториялык изилд??л?рд?к? ми?ге жакын.

Вирустун антитулкусу боюнча тест (ИФА тест, ИХА тест) [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

ИФА - иммунофермент анализи. ИФА тест ? бул вируска иммундук жоопту аныктоо ?ч?н канды изилд??. Ал “антиген-антитулку” б?т?нч? реакциясы аркылуу “бирикмелер/макромолекулалар/вирустарды” аныктайт. Т?з?лг?н комплексти ферменттин жардамында айкындашат ^[5] . Антитулкунун табияты - анын антигенден коргоочу экендиги. Конкретт?? антиген бар болсо, конкретт?? антитулку ага биригет, бул лабораториялык изилд??д? к?р?н?т. Бул усул менен вирусту да, сакайгандан кийинки андан калган издерди да айкындоого болот.

ИФА усулу кишинин канында антигендерге карата иммуноглобулиндердин (SARS-CoV-2ге карата IgG менен IgM’дин) барлыгын жана алардын санын айкындоого м?мк?нд?к берет. кишинин COVID-19га чалдыгар-чалдыкпастыгын бил?? ?ч?н М иммундук жоопту к?рс?т??ч? иммуноглобулиндер боюнча изилд?? ж?рг?з?л?т. ?з кезегинде G иммуноглобулиндер кишинин ооруп айыккандыгын жана вируска каршы иммунитеттин бар экендигин билдирет ^[6] .

ИФА тесттин жыйынтыктары дээрлик 100% анык болот.

Вирустун антигенине экспресс-тест [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Иммунохемилюминесценттик анализ (ИХА тест) ? бул ИФА тесттин альтернативасы, вирустун антигенин аныктайт. Ал  IgM же IgG антитулкуларын да аныктоого м?мк?нд?к берет. Жыйынтыгын 10-20 м?н?тт? алууга болот.

Аны ж?рг?з?? ?ч?н лабораториялык жабдуу зарыл эмес: тест тилкечеге же кассетага кишинин канын эле с?рт?п койсо, жетишет. Эгер бир тилке к?р?нс?, антитулку табылбаганы. Эггер кандан антитулкулар табылса, тийишт?? т?рд? тилке-маркеллер к?р?н?т ^[7] .

Вируска каршы антитулку боюнча серологиялык тест (ELISA) [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Бул тест кишинин канынан SARS-CoV-2 вирусунун ?з?н табуу максатында эмес, ага карата иммун тутумунун реакциясын изилд?? максатында ж?рг?з?л?т. Эгер организмде антиген бар болсо, организмдеги антитулкулар иммунитеттин ишин активдештирет.

Илимий изилд??л?р к?рс?тк?нд?й, таажывирус инфекциясына антитулкулар COVID-19 жышаандары байкалгандан 9-10 к?н ?тм?й?нч? калыптанбайт да, 1,5 жыл бою сакталышы м?мк?н.

Антитулкулардын табылгандыгы кишинин таажывирус жуктуруп алганынан кабар берет (мында COVID-19 оорусунун кандай формада ? ат?г?л жышаансыз да) болуп ?тк?нд?г? эч кандай мааниге ээ эмес.

Изилд??н?н бул т?р? вирус инфекциясынын таралуу масштабын аныктоо ?ч?н да колдонулат.

Анализ ?ч?н эмнелер биологиялык материал болуп саналат? [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

“Серологиялык изилд??” ? бул кандын сары суусундагы антитулкулар боюнча анализ ж?рг?з?? ^[8] .  Антитулкулар боюнча серологиялык тест ж?рг?з?? ?ч?н кан алынат. Манжадан кан “вируска жооп катары организм иштеп чыккан антитулкуларды (кишинин иммундук клеткаларын)” изилд?? ?ч?н алынат ^[9] . Бул анализ катнаштан 7 к?н кийин ж?рг?з?л?т. Кандан IgG, IgM антитулкулары да аныкталат, бирок анализ катнаштан 9-10 к?н кийин ж?рг?з?л?т.

Изилд??н?н ж?рг?з?л?ш узактыгы ? кан алынган учурдан тартып 48 саат.

Шилтемелер [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

1. ↑ https://www.dw.com/ru/novye-dannye-o-testah-na-koronavirus-chto-nuzhno-znat/a-53323300
2. ↑ ^{2.0 2.1} Test for Current Infeaction. Center for Desease Control and Prevention
3. ↑ ПЧР: бул эмне? Жугуштуу ооруларды полимераз чынжыр реакциясы аркылуу диагноздоо https://invitro.kg/for-clients/mat/1133/
4. ↑ American Academy of Pediatrics. FAQs: management of infants born to mothers with suspected or confirmed COVID-19. Nov 2020 [internet publication]. [1]
5. ↑ Таажывирус боюнча ИФА тест ж?н?нд? эмнелерди билип алуу зарыл?
6. ↑ архив к?ч?рм?с? . Текшерилген к?н? 7 -февраль (бирдин айы) 2021. Т?п булактан архивделген к?н? 25 -ноябрь (жетинин айы) 2020 .
7. ↑ Таажывируска каршы антитулкулар боюнча экспресс-тесттер кандай иштейт жана канча турат [2]
8. ↑ COVID-19: Серология, антитулкулар жана иммунитет
9. ↑ https://universum.clinic/testirovanie-covid-covid-19-ru