Кувейт
же
Кувейт мамлекети
(Даулят аль-Кувейт) ? Батыш Азиядагы ?лк?. Араб жарым аралынын т?нд?к-чыгышында жана Перс булу?ундагы аралдарда (Бубиян, Маскан, Варба ж. б.) жайгашкан. Т?нд?г?н?н жана батышынан Ирак, т?шт?г?н?н
Сауд Арабиясы
менен чектешип, чыгышынан Перс булу?у менен чулганат (жээк сызыгынын узундугу 499 км).
Аянты 17,8 ми? км2. Калкы 2906,7 ми? (2008). Борбору ?
Эль-Кувейт
. Расмий тили ? араб тили. Акча бирдиги ? кувейт динары. Административдик-аймактык жактан 6 губернаторлукка б?л?н?т.
Кувейт
? Бириккен Улуттар Уюмунун (1963), ЭВФтин (1962), Эл аралык реконструкция жана ?н?г?? банкынын (1962), ОПЕКтин (1960), Араб ?лк?л?р? лигасынын (1961), Ислам конференция уюмунун (1969), Б?тк?л д?йн?л?к соода уюмунун (1995), Перс булу?у араб ?лк?л?р?н?н кызматташтык советинин (1981) м?ч?с?.
Кувейт ? унитардык мамлекет. Кувейттин Конституциясы 1962-ж. 11-ноябрда кабыл алынган. Башкаруу формасы ? конституциялык монархия. Мамлекет башчысы ? эмир. Мыйзам чыгаруу бийлиги эмир менен Улуттук чогулушка, аткаруу бийлиги эмир менен Министрлер ке?ешине таандык. Кувейт ас-Сабах тукумунун ≪мурасчыл эмираты≫. Мыйзам чыгаруучу органы ? бир палаталуу парламент (Улуттук чогулуш), 50 депутаттан, ошондой эле ?км?тт?н 15 м?ч?с?н?н турат, бийлик м??н?т? 4 жыл. Эмир мураскор канзааданы, ошондой эле премьер-министрди жана анын к?рс?тм?с? менен министрлерди дайындайт же кызматтан алат. ?км?тт? салт боюнча мураскор канзаада жетектеген, 2003-жылдан мураскор канзаада менен премьер-министрдин кызматтары б?л?нг?н. Кувейтте саясий партияларга тыюу салынган.
Перс булу?унун жээги негизинен т?з??, Кувейт булу?у гана кургактыкка 40 кмге кирип турат. Кувейт булу?унда калк отурукташкан жалгыз арал ? Файлака жайгашкан. ?лк?н?н аймагынын басымдуу б?л?г?н ч?лд?? т?зд?к ээлейт (бийиктиги 290 мге чейин, ?лк?н?н э? бийик жери). Т?нд?г?нд? таштуу ч?лд?р ?ст?мд?к кылат, алар кургак тере? нуктар ? вадилер (Эль-Батин ж. б.) менен тилмеленген; борбордук жана т?шт?к б?л?кт?р?н дюна рельефт?? кумдуу ч?лд?р ээлейт. Кувейттин аймагы тектоникалык жактан кембрийге чейинки Араб платформасынын т?нд?к-чыгыш чет-жакасында, Басра-Кувейт ойду?унда жайгашкан. Негизги минералдык байлыгы ? нефть, анын запасы боюнча д?йн?д? 7-орунду ээлейт (2008). Кувейттин б?т аймагы жана акваториясы Перс булу?у нефть-газ бассейнине кирет. Ири кендери ? Чо? Бурган, Эр-Раудатайн, Сабрия ж. б. Ошондой эле табигый газ, цемент сырьёлору (акиташ тектери), сал туз кендери бар. Тропиктик ч?л климаты ?к?м с?р?т. Жылдык жаан-чачыны 75?150 мм, к?б?нч? кышында н?ш?р т?р?нд? Администрациялык-аймактык б?л?н?ш? (2008) жаайт. Айрым жылдары 25 мм гана т?ш?т. Жылдын басымдуу б?л?г?нд? ысык аптап кармалат (июлдун орточо температурасы 36?37
О
С абсолюттук максимуму 52
О
С); э? жагымдуу мезгил ? кыш (декабрь ? январдын орточо температурасы 12?14
О
С). Ча?да т?нк? температура 0
О
Сге чейин т?м?нд?йт. Майдан ноябрга чейин чейин кургак т?нд?к-батыш шамалдары (шимал) согуп, ча? жана кум бороондору менен коштолот. Кувейтте суу ?т? тартыш, туруктуу аккан агын суусу жана к?л? жок. Жер астындагы суулуу горизонттор бар, алар ?лк?н?н т?нд?к б?л?г?нд? тузсуз, т?шт?г?нд? т?рд?? де?гээлде минералдашкан. Суу менен камсыз болуунун негизги булагы ? тузсуздандырылган де?из суусу (жылына 231 млн м
3
суу тузсуздандырылат). Кувейт тузсуздандыруучу курулмаларынын кубаттуулугу боюнча д?йн?д? алдынкы орунда. Т?нд?г?нд? шагыл-таштуу, борбордукжана т?шт?к б?л?кт?р?нд? кумдуу ч?л басымдуу; айрым боз топурактуу жерлеринде сейрек ч?п жана бадал ?с?мд?кт?р? кездешет. ?лк?н?н Ирак менен чыр-чатагынан кийин айлана-ч?йр?н? жана табигый ч?л ландшафтты калыбына келтир?? жана коргоого алынган жа?ы аймактарды уюштуруу боюнча иш-чаралар к?р?л??д?. Аларга стационардык Эс-Сулайбия илимий резерваты, Эз-Заур тумшугу улуттук паркы, 3 де?из паркы ж. б. кирет.
Кувейттин калкынын басымдуу б?л?г?н (71,2%ин) арабдар т?з?т: 57,8%и кувейттиктер (анын 10%и бедуиндер), 3,8%и
ирактыктар
, 3,6% леванттыктар, 2,2%и египеттиктер, 1,9%и палестиналыктар, 0,9%и
йемендиктер
, 0,5%и оман арабдары, 0,5%и сириялыктар. К?рдд?р 10,6%, перстер 4,6, армяндар 0,9%, т?шт?к азиялыктар 8%, филиппиндиктер 3,4%. Ошондой эле ассириялыктар, америкалыктар, француздар, кытайлар да жашайт. Мамлекеттик дини ? с?нн?т ислам дини. Кувейттин калкы 1961?2008-жылдары 9 эсе ?ск?н; анын себеби ? т?р?л??н?н к?пт?г? (1000 адамга 21,9 бала), ?л?м-житим 2,4 адам, сырттан жумушчу к?ч? к?п келет (сырткы миграциянын сальдосу 1000 тургунга 16,4 адам; 2008). Калктын курактык структурасында эмгекке жарамдуулар (15?64 жаштагылар) басымдуу ? 70,6%, 15 жашка чейинки балдар 26,5%, 65 жаштан ашкандар 2,9%. Калктын ?м?р?н?н к?т?лг?н орточо узактыгы 77,6 жыл (эркектердики 76,4, аялдардыкы 78,7 жыл). 100 аялга 153 эркек туура келет. Орточо жыштыгы: 1 км
2
жерге 163,3 адам туура келет (2008). ?лк?н?н чыгышында жыш (1 км
2
жерге орто эсеп менен 6,4 адам) отурукташкан. Шаар калкы 96%тей. Ири шаарлары (2008): Жалиб-эш-Шуюх (калкы 177,9 ми?), Сабах-эс-Салим (141,7 ми?), Эс-Салимия (134,5 ми?), Эль-Курайн (131,1 ми?).
Экономикалык активд?? калкы 2,1 млн (анын 80%и чет ?лк?л?к жумушчулар).
Файлака аралынан табылган шаар калдыктары, грек храмдарынын жана устаканаларынын эски урандылары ж. б. Кувейттин азыркы аймагы б. з. ч. 3 ми? жылдыктан Дильмун мамлекетинин курамына киргендигин айгинелейт. Б. з. ч. 2-ми? жылдыктын 2-жарымында Кувейт Вавилонияга, 8-кылымдын ортосунда Жа?ы Ассирия державасына, 626-ж. кайрадан Вавилонияга баш ийген. Б. з. ч. 539-ж. Перс, б. з. ч. 4-кылымдын аягынан Селевкиддер, кийин араб мамлекети Харакенанын курамына кирген. Б. з. 7-кылымынан Халифат бийлигине караган. Кувейт аймагын 1258-ж. мо?гол аскерлери, 15-кылымдын аягына чейин жергиликт?? араб урууларынын шейхтери башкарган. 16-кылымда Кувейт аймагы Осмон империясынын, 17-кылымдын 2-жарымында Бану Халид эмиратынын курамына кирген. 1756-ж. шейх Сабах ибн Жабер ас-Сабах (1752?62) Кувейт аймагында жашаган бардык урууларды бириктирип, Кувейт эмиратын т?зг?н (1937-ж. чейин Кувейт башкаруучулары шейх деп аталган). Сабахтар династиясы Кувейтти Индия менен Батыштын ортосундагы соода борборуна айлантып, ?лк?н?н абалын жакшырткан.
Тышкы саясатын ийкемд?? ж?рг?з?п, осмон башкаруучулары Басра жана Саудиддер менен тынчтыкты колдогон. 1793-ж. Эль-Кувейт шаарында Британиянын Ост-Инд компания (ОИК) факториясы негизделип, 1798?99-жылдары вахабиттердин кол салуусунан Кувейтти коргоп калган. 1899-ж. Улуу Британия шейх Мубаракты жашыруун келишимге кол коюуга мажбурлаган. Натыйжада Кувейт ?км?т? Улуу Британиянын макулдугусуз башка мамлекеттер менен мамиле т?з??д?н четтелген. 20-кылымдын башында Кувейтте ?н?р-жай ?нд?р?ш? пайда болгон. 1910-ж. Кувейтте табылган нефтиге ээ болуу ?ч?н Улуу Британия менен АКШнын ортосунда атаандаштык башталып, 1913-ж. Улуу Британия нефть чалгындоо жана иштеп чыгарууга укук алган. 1914-ж. ноябрда Улуу Британия менен Кувейттин ортосунда жа?ы келишимге кол коюлуп, Кувейт британиялык протекторатка айланган. 1917?22-жылдары аймактык маселелер боюнча Саудиддер менен кагылышуулар болуп, 1920-ж. Эль-Жахранын алдындагы салгылашта Кувейт же?илген. 1920-ж. апрелден 1921-жылдын октябрына чейин ?лк?н? саудиддер армиясы оккупациялаган. 1922-ж. ноябрь-декабрдагы Укайр конференциясынын негизинде Кувейттин бир б?л?г? Саудиддерге берилип, кувейт-сауд чек ара зонасы (1942-жылдан бейтарап зона) т?з?лг?н. 1927-ж. Кувейтте ≪Kuwait Oil Co≫ компаниясы т?з?л?п, нефть казуу иштерин ж?рг?з??д? англичандар менен америкалыктар те? укукка ээ болушкан. 1929?33-жылдары д?йн?л?к экономикалык кризиске байланыштуу Кувейттин экономикалык абалынын начарлашы кувейттиктер кыймылынын ?с?ш?н? алып келген. Египет революциясы (1952) жана Суэц кризисине (1956) байланыштуу Кувейтте британиялык ?км?тк? каршы нааразычылыктар к?ч алган. 1961-ж. 19-июнда Кувейт к?з каранды эмес мамлекет болуп жарыяланган. 1961-ж. 20-июлда Кувейт араб мамлекеттеринин лигасына м?ч? болгон. 1962-ж. 16-ноябрда Кувейттин жа?ы Конституциясы кабыл алынып, эмирге ке?ири укуктар берилген. 1963-ж. 23-январда Кувейтте алгачкы парламенттик шайлоолор ?тк?р?л?п, Улуттук чогулуш т?з?лг?н. 1968-ж. Араб ?лк?л?р?н?н (Сауд Арабиясы жана Ливия) уюму ? нефть ?н?кт?шт?р бирикмеси негизделген. 1975-ж. Кувейт ?км?т? чет ?лк?л?к нефть компанияларынын таасирин чект?? чараларын к?р?п, ≪Kuwait Oil Co≫ компаниясынын м?лкт?р?н мамлекеттештирген. 1976-ж. ?лк?д? саясий кырдаал курчуган. Эмир Сабах III аль-Салем ас-Сабах атайын жарлыгы менен Улуттук чогулушту таркаткан. ?лк?д? массалык толкундоолор башталып, ислам экстремисттик уюмдардын иш-аракеттери к?ч?г?н. Элдик толкундоолордон чочулаган Кувейт бийлиги парламентти кайра калыбына келтир?? ?ч?н чечим кабыл алган. 1981-ж. Улуттук чогулушка шайлоо ?тк?р?лг?н, бирок ?лк?д? туруктуу абал т?з?лг?н эмес. 1990-жылдары кайрадан Ирак менен Кувейттин мамилелери курчуп, Ирак аскерлери Кувейтти оккупациялаган. 1991-ж. 28-февралда ≪Ч?лд?г? бороон≫ операциясы учурунда Иракка каршы коалициялык к?чт?р Кувейтти бошоткон. 1990-жылдары Кувейт АКШ, Улуу Британия, Франция, Россия ж. б. мамлекеттер менен аскердик кызматташуу ж?н?нд? келишимге кол коюлган. 1992-ж. Улуттук чогулуш кайрадан ишин уланткан. Кувейт бийлиги финансы иштерин кыянаттык менен пайдаланууга жана коррупцияга каршы к?р?ш??г?н?р-жай б. к???л бурушкан. 2003-ж. Иракта С. Хусейндин режимин кулатууда Кувейт АКШ жана анын союздаштарын колдоп, ?з аймагына Иракка каршы коалициялык к?чт?рд? жайгаштырган. 2006-ж. Сабах аль-Ахмед аль-Джабер ас-Сабах эмирликке шайланып, к?пт?г?н ?лк?л?р менен диплатиялык мамилелерди т?зг?н.
Экономикасынын негизин нефть ?н?р-жай т?з?т. 21-кылымдын башталышынан нефть ?нд?р?? жана ажыратуу Ички д?? продукция (ИДП) наркынын 50%ке жакынын, т?шк?н валютанын 90%тен ашыгын, мамлекеттик бюжет кирешесинин 95%ин камсыз кылат. Нефтини экспорттоодон т?шк?н каражат экономиканы жа?ылоого, саламаттыкты сактоону, билим бер??н? ж. б. ?н?кт?р??г? жумшалат. Мамлекеттик 2 резервдик фонд т?з?лг?н: Келечектеги муундар фонду (жылдык чегер?? нефтиден т?шк?н кирешенин 10%ин т?з?т) жана Жалпы резервдик фонд; резервдик фонддордун жалпы наркы 209 млрд долларга бааланат. Кувейт ? ири эл аралык донор, 1961-жылдан Кувейт араб ?лк?л?р? экономикалык ?н?г?? фондусу аркылуу араб ?лк?л?р?н? (Египет, Сирия, Иордания ж. б.) экономикалык жардам берет. ?лк?н?н экономикалык саясатынын артыкчылыктуу багыттары ? экономиканы диверсификациялоо, нефть секторуна жана мамлекеттик субсидияга к?нкорлугун баса?датуу (2000-жылдардын ортосунан мамлекеттик сектордун экономикадагы жетект??ч? ролу сакталууда), чет ?лк?л?к инвестицияны тартуу, мамлекеттик м?лкт? менчиктештир?? программасын (нефть секторунан башкасын) ишке ашыруу. 2005-жылдан коммуналык сектордун ишканалары, порттор, май куюучу станциялар, телекоммуникация ишканалары менчиктештириле баштаган.
ИДПнин к?л?м? 149,1 млрд доллар, аны киши башына б?лшт?рг?нд? 57,4 ми? доллардан туура келет (2008). ИДПнин реалдуу ?с??с? 8,5% (2008). Адамзат ?н?г??с?н?н индекси 0,916 (2007; д?йн?д?г? 182 ?лк?н?н ичинен 31-орунда). ИДПнин структурасында ?н?р-жайынын ?л?ш? 52,4%, тейл?? ч?йр?с?н?к? 47,3%, а. чарбаныкы 0,3%, чет ?лк?л?к инвестиция 19,7%. ?лк?н?н нефтисинин аныкталган запасы д?йн?л?к нефтинин 9%тен ашыгын т?з?т. 2007-ж. суткасына 2,6 млн баррель нефть ?нд?р?лг?н. ?нд?р?лг?н нефтинин 90%тен ашыгы экспорттолот. Иштетилип жаткан негизги кендери ?лк?н?н т?нд?г?нд? (Эр-Раудатайн жана Сабрия кендери), батышында (Минакиш, Умм-Гудайр), т?шт?к-чыгышында (Чо? Бурган кендер тобу), мурдагы Бейтарап зонанын чегинде (Эль-Бахра), ошондой эле Перс булу?унун шельфинде жайгашкан. Табигый газ негизинен башка кендер менен кошо (2006-ж. 12,5 млрд м
3
) ?нд?р?л?п, толугу менен ?лк? ичинде пайдаланылат. Энергетикасы ?з?н?н углеводород сырьёсун пайдаланат. 44,75 млрд кВт.с электр энергиясы ?нд?р?л?п, 39,5 млрд кВт.сы пайдаланылат (2006). Ири ЖЭСтери Эль-Кувейт, Эль-Ахмади, Эль-Фухайхил шаарында. Нефть ажыратуучу 3 ири заводу (жалпы кубаттуулугу суткасына 900 ми? баррель нефть) иштейт; алар ЭльАхмади, Мина-Абд-Аллах, Мина-Шуайб шаарларында. Эш-Шуайбда ири нефть-химия комплекси иштейт. Металл иштет??ч? жана металлургия, тиричилик техникасын чыгаруучу, нефть жабдууларын ремонттоочу, кеме куруучу, курулуш материалдарын чыгаруучу ишканалары бар. Де?из суусун тузсуздандыруучу 5 ишкана иштейт.
Айыл чарбага жарактуу жери чектел??. Кувейт кризисинин учурунда (1990?91) айыл-чарба жеринин кыйла б?л?г? ?ртт?н жана нефть каптоодон ?т? жапа чеккен. Азык-т?л?кт?н 80%тен ашыгын сырттан сатып алат. 21-кылымдын башында ?лк?н?н жеринин 1%ке жакын аянты иштетилген; анын Эб?л?г? жа?ы технологияны пайдаланып сугарылат. Негизинен жашылча жана курма пальмасы ?ст?р?л?т. Балык уулоо жана де?из продуктуларын (негизинен креветка) кармоо ?н?кк?н. Экономикалык жактан активд?? ?н?кк?н сектору, башкы тармактары ? мамлекеттик башкармалуу, банк-финансы иштери, чет элдик туризм, соода. Банк сектору Кувейт Борбордук банкынан (1969-ж. негизделген), 7 коммерциялык банктан (анын ичинде Кувейт Улуттук банкы, 1952-ж. негизделген, Перс булу?у аймагындагы алгачкы улуттук банк) жана ислам банкынан турат. Камсыздандыруу бизнесинде 37 коммерциялык банк иштейт; ?лк?д?г? э? ири Кувейт фонд биржасы Перс булу?у ?лк?л?р?нд?г? Сауд фонд биржасынан кийинки 2-орунда. Чет ?лк?л?к туризмден т?шк?н киреше жылына 6 млрддан ашык АКШ долларын т?з?т.
Автомобиль жолунун жалпы узундугу 5749 км. Кувейт автомобиль жолдору аркылуу Ирак (Басра) жана Сауд Арабиясы (Эр-Рияд, Даммам) менен байланышат. Де?из соода флотунда 38 де?из кемеси бар, анын 22си ? нефть танкери. Башка ?лк?л?рд?н (анын ичинде Сауд Арабиясы, Катар, Бахрейндин) желеги менен 34 Кувейт соода кемеси с?з?п ж?р?т. Негизги де?из порттору: Мина-эль-Ахмади (?лк?н?н экспорттук негизги порту), Эш-Шуайба, Эш-Шувайх, Мина-Абд-Аллах, Эль-Кувейт. 7 аэропорту бар; эл аралык аэропорту Эль-Кувейт шаарында. Магистралдык куур транспортунун узундугу 866 км, анын 540 кми нефть кууру, 269 кми газ кууру 57 кми нефть продукту трубасы (2007). Сырткы соода товар ж?г?рт??с?н?н к?л?м? 84,3 млрд доллар (2007); анын 63,7 млрд доллары экспортко, 20,6 млрд доллары импортко туура келет. Негизги экспорттук товарлары: нефть жана нефт продуктулары, ошондой эле аз ?лч?мд? химия ?н?р-жай продукциялары (негизинен семирткичтер). Экспорттук соода шериктери: Япония, Т?шт?к Корея, Кытай, Сингапур, АКШ, Нидерланд. Азык т?л?к, ?н?р-жай жана транспорт жабдуулары, автомобиль, курулуш материалдары, кийим ж. б. АКШ, Япония, Германия, Кытай, Сауд Арабиясы, Италия, Улуу Британия, Индия, Т?шт?к Кореядан сатып алат. ==Маданияты==
Билим бер??с? 4 жаштан 6 жашка чейин мектепке чейинки, милдетт?? 8 жылдык окутуу (4 жылдык башталгыч, 4 жылдык толук эмес орто мектеп) жана 4 жылдык толук орто билим бер??н? камтыйт. Толук эмес орто билимдин базасында атайын коллеждер иштейт. Эркек балдар жана кыздар б?л?к окутулат. Окутуу ? акысыз (бала бакчадан Жогоку окуу жайларына чейин). 15 жаштан жогорку калктын сабаттуулугу 93,3%ти т?з?т (2007). Жогорку билим бер??н? Кувейт университети (1966) жана мамлекеттик эмес Жогоку окуу жайлары (Кувейт-Маастрихт бизнес мектеби, 2003; Америка университети, 2004; ж. б.) ишке ашырат. Кувейт Улуттук китепканасы (1936) иштейт. Улуттук (1957), илимий педагогикалык (1972), ислам искусствосу (1983), Т. Ражаб атындагы (1980) ж. б. музейлери бар. К?н сайын чыгуучу 7 гезиттин беш?? (≪Аль-Анба≫, 1976; ≪Ал-Кабас≫, 1972; ≪Аль-Ватан≫, 1976 ж. б.) араб тилинде, эк?? англис тилинде (≪The Arab Times≫, 1963; ≪The Kuwait Times≫, 1961) чыгат. Жума сайын ≪Ар-Раид≫ (1969), ≪Аль-Хадаф≫ (1961) ж. б. гезиттер жарык к?р?т. Айына 105, жумасына 110 журнал чыгарылат. Радиоуктуруусу 1951-жылдан, телек?рс?т??с? 1957жылдан иштейт.
Кувейт элинин адабияты ? жалпы араб мадтынын бир б?л?г?. Абдель Жалил ат-Табата ? Кувейт адабиятынын баштоочусу жана агартуучу деп эсептелет. Анын классикалык араб адабиятынын негизинде жазылган ырлар жыйнагы 1882-ж. Индияда басылган. 1911-ж. уюшулган аль-Мубаракия мектеби мадтты кайра т?з??н? баштаган. Анын айрым б?т?р??ч?л?р? к?р?н?кт?? адабий ишмерлер жана агартуучулар болушкан: Абд аль-Азиз ар-Рашид (≪Кувейттин тарыхы≫, 1926), Халида ибн-Мухаммад аль-Фараджи (≪Мунира≫, 1929) ж. б. 1940-жылдары Халид Халяф (≪Тагдырдын кылдаттыгы≫, ≪Суу менен асман аралыгында≫ новеллалары, эк?? те? 1947), Фахда ад-Дувейрлер (≪Болумуш≫, 1948, ж. б. а?гемелери) прозада ийгиликке жетишти. Улуу муундагы жазуучулардан Мухаммад аль-Фаиз (≪Моряктын эскер??с?≫, 1961; ≪Бирюза шакек≫, 1984), Ахмад аль-Удван (≪Тамчы≫, 1996), Кувейттин гимнинин автору акын жана драматург Фаик Абдель Жалил (≪Абу Зейд ? баатыр из кубар≫, 1974 ж. б.) белгил??. 1960-жылдардын аягында Кувейт адабиятында прозага жа?ы муундун ?к?лд?р? Сулейман аш-Шат, Сулейман аль-Хулайф, Исмаил Фахд Исмаил, жазуучу-фантаст Абдель-ваххаб ас-Саид келишти, поэзия ?н?г??д? (Суад Мухаммад ас-Сабах ж. б.). Жазуучулар прозада жаратылышты жана бедуиндердин жашоосун мактоону заманбап араб коомундагы социалдык маселелерди талдоону, элдин жашоо м?н?з?нд?г? ?зг?р??л?рд? тема кылып алышты.
Б. з. ч. 3 ми? жылдыктан б. з. 17-кылымна чейин маданият очогу Файлака аралы болгон. Архитектурасында байыркы грек жана ахеменид элементтери айкалышкан эллин мезгилиндеги чептердин урандылары б. з. ч. ми? жылдыктын ортосуна таандык байыркы курулмалар болуп саналат. Эль-Кусурдагы археологиялык казууда галереялары мененжана крест сыяктуу пландагы сыйынуу жайы бар эрте христиан чирк??с?н?н урандылары (б. з. 5-кылымнын аягы ? 6-кылымнын башы) ачылган. Эл-Куранияда 16?17-кылымдардагы чептин калдыгы табылган. 18?19-кылымдарда курулган шаар ?йл?р?н?н э? эскилери ? адатта ылайдан согулган, к?б?нч? бир кабаттуу, бир нече ички короосу бар типт?? ?йл?р (эс алуу жана эркектердин баарлашуу б?лм?л?р?н?н терезелери ?йд?н к?ч?н? караган фасадында). Турак ?йл?рд?н жасалгаларында т?рк, иран, индия элдеринин архитектурасынын таасирлери байкалат. Файлак аралында салттуу турак жай кварталы сакталган. Кувейттеги биздин к?нг? чейин сакталып келген э? эски мечиттер ? Аль-Хамис (1772?73) жана Абд аль-Раззак (1797; эк?? те? ? Эль-Кувейтте). Эль-Жахрда (1895) Кызыл сепил сакталган. 1950-ж. экономиканын жогорулашы жа?ы курулуштардын пайда болуусуна т?ртк? берди. Кувейтте чет элдик архитекторлор иштей баштайт. Эль-Кувейт ?ч?н модернизм стилинде функциялык зоналарга б?л?нг?н генералдык план сериясы (1952, ≪Monprio, Spensly and Macfarlen≫ бюросу; 1968, ≪C. Buchanan and Partners≫ ж. б.) иштелип чыккан. Ислам архитектурасы менен модернизм стили айкалышкан бараандуу курулуштар салынууда: аль-Сейф ?км?т дворецинин жа?ы имаратында (1960?64) мусулман зодчийлигинин басымдуулугу байкалса, Эль-Кувейт муниципалитетинин имараты (1962, архитектор Салам Абдель Баки) заманбап батыш архитектурасынын негизинде курулган. 1970-жылдары бул тенденциялардын баары постмодернизмге биригет: мисалы, ?км?т имараттар комплекси жана аль-Сейф дворецинин жа?ы канаты (1973?83, арх. Р. Пиетиля), Улуттук чогулуш имараты (1973?85, Й. Утзон), масштабдуу мамлекеттик мечит (1976?84, архитектор М. Макия) ж. б. Неомодернизм белгилери ≪Нефть секторунун≫ бийик имаратынан к?р?н?т (1996?2005, архитектор А. Эриксон). Кувейтте профессионалдык с?р?т искусствосу 20-кылымдын ортосунан башталат. Алгачкы Кувейт с?р?тч?л?р?н?н бири ? М. аль-Доссари реалисттик чыгармаларды жараткан. Ушул эле нукта 20-кылымда башка да живописчилер эмгектенишкен. Сюрреализмдин таасири скульптор С. Мухаммаддын чыгармачылыгында (20-кылымдын аягы ? 21-кылымдын башы); экспрессионизм живописчи С. Аль Айюбинин чыгармачылыгында байкалат. Элдик кол ?н?рч?л?к ?н?г??д?.