Тима Вень
(
роч?н
Чисталёв Вениамин Тимофеевич
) (
1890
?
1939
) ? нималана
коми гижысь
, поэт,
коми литератураса
классик, вуджoдчысь, велoдысь.
Тима Вень чуж?ма
1890 вося
йирым т?лысь 20 лун?
В?л?гда губерняысь
Усть-Сысольск уездса
Помoсдiн
в?л?сьтын
(?н? ?
Коми республикаысь
Кул?мд?н районса
Пом?сд?н
сикт
). Велoдч?ма медводз Помoсдiнса подув школаын, сэсся
Дереванн?й
сиктса второкласснoй школаын.
1908 восянь
?
Пожoг
школаын велoдысь. Медым лоны велoдысьoн, экзаменъяссo сдайт?ма экстернoн. Лoсьoд?ма быдм?гъяс йылысь небoг да роча-коми кывкуд.
1914 воын
В.Т. Чисталёвoс босьт?ны сар армияo, кор пансь?
Медводдза мир?в?й тыш
. Служит?ма
Украинаын
.
1918 восянь
1933 во
oдз неыджыд косталoмoн Тима Вень велoд?ма Помoсдiнса школаын.
1920
-oд вояс пансигoн Чисталёв В.Т. уджал?ма
Коми госиздатын
, редактируйтiс 16
неб?г
.
1934 воын
сiйo вoл?ма сoветскoй гижысьяслoн медводдза Ставсоюзса Съезд делегатoн (воссис
1934
вося
моз тoлысь 13 лунo
).
1937 воын
? Тима Веньoс мыжт?г репрессируйтiсны кыдзи ≪буржуазнoй идеология пропагандистoс≫.
1939 вося
йирым т?лысь 13 лун?
кул?ма
Вылыс Човса
тюрьмаын. Дзебан?ныс абу т?дса, но чайт?ны, мый гуал?ма Сыктывкарса ш?р шойнаын. Казьтылана пернас? сувт?д?ма
Прометей Чисталёвлы
паметникк?д орчч?н.
Реабилитируйт?ма
1956 воын
.
Медводдза гижан сямыс ? тайo вуджoдoм
кывбуръяс
. Вуджoдiс
Иван Никитинлысь
≪Песня бобыля≫ (
1908
) да
Алексей Кольцовлысь
≪Песня старика≫ (
1909
) кывбуръяс.
Медводдза мир?в?й тыш
кадo гижис ≪Гут да ном≫ (
1916
), ≪Кoнкo веж турун пoвстын≫ (
1917
) кывбуръяс.
Гражданскoй тыш
пыр мунoм бoрын гижис ≪1919 во≫
поэма
, ≪Шог асыв≫, ≪Тшыг во≫, ≪Сартас би улын≫ висьтъяс да мукoд.
Октябрса революциялы
10 во кежлo гижис
≪Ленин гу дорын≫
(
1927
) и ≪Му вежандыр≫ (
1927
) поэмаяс.
Сылoн поэзияын абу этша конъюнктурнoй кывбур, кодъясoс гижoма сы кадся политика дорйoм могысь: ≪Кодi гoрд му понда олo?≫, ≪Дубинушка≫, ≪19-oд во≫, ≪Важ олoм колльoдoм≫, ≪Том ёртлы≫, ≪Олан да вылан, Сoвет Коми му≫, ≪Юкмoсo≫ и мукoд. Татшoм кывбурыс абу этша. Но йoз да туялысьяс казялoны мoд сикас кывбуръяс ? найo этшаджыкoсь, дженьыдoсь да мыла кывъяoсь. Найoс тoдo быд коми морт ? ≪Менам кывъясoй≫, ≪Потандорса≫, ≪Ок, эськo≫.
Тима Веньлoн кывбуръясыс матынoсь йoз кост сёрнилань, тайo чери кыйысьяслoн, вoралысьяслoн, нянь быдтысьяслoн сёрни.
≪Поэзия артмoм≫ кывбур (
1921
?
1922
) гижoма карел-фин эпослoн ритмoн, дженьыд, нёльысь куим визя кывбурoн:
Ог тoд, кодi менo чужтiс,
Кодi быдтiс, вердiс-удiс,
Сьывны-мойдны йoзo дэдзис...
Гашкo, лoзов чoд тусь пиын,
Быдми меoй вoр туй дорын,
Да oктiс кудъяс ветлысь-мунысь.
Гашкo, вoр ты пыдoс ваыс
Вoлi меным потан пыдди,
Чoж-пoткаыс oввo сьывлiс.
Гашкo, вoлi лoня вoрыс...
Меным висьтъяс йoлoгаo
Тoлысь югoр чукoрталiс.
1929
сылoн чужис ≪Трипан Вась≫ гиж?д ? коми литератураын медбуръяс
висьтъяс
лыдысь.
Тима Вень уна вуджoдiс роч да ставмирса литература.
Вoр-ва серпасъяс йылысь да му вылын уджалысьяс йылысь гижис татшoм кывбуръяс, кыдзи: ≪Тувсов вой≫ (
1920
), ≪Кайла, видзoдла≫ (
1921
), ≪Гожoм пом≫ (
1922
), да мукoд.
Бура т?дса сыл?н ≪Изкар≫, ≪Ныв сетoм≫ пьесаясыс.
20?oд воясo Тима Веньлoн гижoдъясыс (кывбуръяс, висьтъяс, очеркъяс) тшoкыда петавлiсны гижoд чук?ръясын, торйoн нин велoдчысьяслы лыддьысян неб?ъясын. Шуам,
1923
вося ≪Выль туйoд≫ хрестоматияын вoлi й?з?дoма 21 гижoд.
20?oд вояс мoд джынйын да 30?oд воясo гижысь ёна й?з?дчис
≪Ордым≫
да
≪Ударник≫
журналъясын. Войвывса вoр?ва йылысь, туйвывса пасйoдъяс да oткымын мукoд гижoд петiсны и
≪Вoрлэдзысь≫
газетын.
Тима Вень
т?дса с?дзж? кыдзи коми фольклор чук?ртысь. 1920-?д вояс? гижал?с коми
ворсoмъяс
,
пудъясянкывъяс
,
приметаяс
да
сьыланкывъяс
. Мыйсюр? в?л? й?з?д?ма. Гиж?дъясыс куйл?ны
Коми республикаса Национальн?й музейын
да
Коми республикаса национальн?й архивын
.
- Изкар (Важ коми олoмысь нёль торъя драма. ?
Сыктывд?нкар
,
1926
.
- Чисталёв Тима Веньлoн гижoдъяc. Воддза книга. Муртoса да муртoстoм лыддьoгъяс. ?
Сыктывд?нкар
:
Коми книга лэдзанiн
,
1928
.
- Ыджыд висьт гижoдысь серпасторъяс. ?
Сыктывд?нкар
:
Коми книга лэдзанiн
,
1929
.
- Олoм вояс. Бoрйoмторъяс гижoд чукoрысь. Мoд том. ?
Сыктывкар
:
Коми государственнoй издательство
,
1936
.
- Олoм вояс. Бoрйoм гижoдъяс. ?
Сыктывкар
:
Коми книжнoй издательство
,
1957
.
- Во гoгoр кытшовтoм. ?
Сыктывкар
:
Коми книжнoй издательство
,
1959
да
1978
вояс). (вел?дчысьлы библиотека серия)
- Менам гора тулыс. ?
Сыктывкар
,
1980
.
- Эжва йывса колип. ?
Сыктывкар
,
2000
.
- Ния (1908?1929 воясся гиж?дъяс) / Отв. ред., сост., заключ. ст.
В.А. Лимеровой
. ? Сыктывкар:
Изд-во ≪Кола≫
,
2010
. ? 592 с.
- Пом?сд?н сиктын паметник.
- Сыктывкарса ш?р шойнаын казьтылана паметник.
- ↑
1,0
1,1
1,2
Чисталёв Вениамин Тимофеевич //
Большая советская энциклопедия
: [в 30 т.]
/ под ред.
А. М. Прохоров
? 3-е изд. ?
М.
:
Советская энциклопедия
, 1969.