Afrika W?s?????y? Aj?y? T?s?? Ŋgb?y? (CEDEAO)

P?l??na Wikipediya

TAAN???T??M?? AWAT?Ŋ (CEDEAO) taa K?lab?m taa n?? w?l?? takaya? ŋga k?y??d?? Laŋh?z?y? t?m y?? ma?z?? tam. ?y?wa?? t?m, ?ja??t?, Demokrasii n? aj?ya taa ?ama taas?? n? l?? p?-l?ŋw?l?? y?, palab?-k? se kawaz? w?l?yaa, w?l?y? hal?n?n? n? abal?n?n?.

Agoza fena? k?yak? 28 n?ŋg? wiye p?na? 1975 taa pan?? nesi ?ama tisina? takaya? taa Lagos, Naajeeriya , n? Afrika w?s?????y? taa aj?y? t?s?? ŋgb?y? (CEDEAO) n?. L?ma?z?y? ?oyo k?k?na se p??s?na t?s?? n?ma? taa ?ama s?na? n? ?ama taa s?? n? l??, n? p?ha n?ma? n? Kideŋ h??l?? ŋg? k?-taa aj?y? la n?? k???ma? t?s?? n? kobo p?-t?m taa. Mb? yekina n? h??l?? ŋ?g? k?-taa, ?yaa hi? pa-t? paz?, t?s?? w?? kpeetuu y??, aj?ya h?k? taa taabal?y? c?y?, n? p?ha n?ma? n? Afrika Kideŋ wobina ?s?ndaa n? puhuuna-k?.

CEDEAO location map

P????ŋ mb? n? puwokina ?s?ndaa l?, l?ma?z?y? ?oyo ?n? ??l???z?, mb? p?y?? y?, p?t?ŋ? p?w?? p?l??z?? kedeŋga kpeekpe y??, n? p?w?? ?z? kakanap?s? naatal?? taa t?m. ???? l?, l?ma?z?y? ?oyo ?n? ?l??zaa se p????z?na aj?ya 15 wena aw? K?ga? taa y?, a-h?k? taa taabal?y? si? n?? si?u ?b? k?maŋ w?? n? ?ama y?? n??? n? k?y?? p?-y?? y?. Se p???z?na ???? asi? n?? si?u m?b? ŋgb?y? ???, ?ama y?? wiluu, n? pat?ŋ? pa-t? y?? w?? t?m y?? y?.

T?m l??t? nd? pan?n? ?ama t?-y?? y?, nd?’l? p??c?l? pa-?ama taaz?? l?ma?z?y? n? p?-tama? n? p?la k???m; ŋgb?y? n?? ??-taa aj?ya ?taakpa? h?z?ŋ ?ama y??; laŋh?z?y?, t?t? k??nams?? n? p??y?? taa w?? p?w?? tam k?b?l?sa? aj?ya ana a-taa; na??ŋ h?z?? nika? taa; ?y? wa?? nam, ??-y?? l?b? se ?iwobina ?s?ndaa n? ??-y?? kand??; demokrasii n? komina ?ja?? cam?y? ??k?? y?? l?b? se powobina ?s?ndaa n? paka lila, n? p?kp?nd?na k?j?y?? ŋg? aj?ya w?na se at??z?? mb? alak? y? n? alak? si?si? lakas? t?s?? t?m taa n? sama? t?ma t?m taa y?.

Afrika w?s? ????y? h??l?? ŋg? k?-taa, y??das? w? nd?nd?, s?nz? n? m?s? w?? nd? nd?, n? politiki n? sama?t?ma t?m w?? kpegbeka. P?-y?? l?, m?b? CEDEAO ?? k?-t? y?, p?-y?? ??m t?k? ale?ya t?m.

K?l?, s?n? k?yak? k?n?, ?yaa s?ma CEDEAO kedeŋga kpeekpe y?? se k?k?na t?s?? ??gb?nd?y? n?? ??lab? ?ama taa s?? t?ma ??-aj?ya taa y?. P?-t?ŋ? mb? y?, aj?ya n?nd?naa mba pal?z? CEDEAO y?, k?-taa aj?ya n?nd?naa mab? pa-laŋga taa mab? mb? n? pakpa? pa-t? p?c?l? t?m?y? c?l?? mb? y?, n? m?ba ?ba petisaa se afrika w?s? ??d?y? taa ?ama taa s?? n? l?? l?ma?z?y? k? l?ma?z?y? k?ban?? y?, pa-t?ŋ? pay? po-?oŋ taa.

Kideŋ ??h??l?? ŋ?g? k?-taa, na??ŋ h??y?? wi?iiwi?ii. CEDEAO ca? se laŋh?z?y? y??’l?, k?t?ŋ??na n?maŋ naadozo y??: na??ŋ n?maŋ ka?? l??t?, laŋh?z?y? y?? kanday?? n? laŋh?z?y? k?na? n? ?oŋ ?en?e p??c?? kpem y?. Wondu cab? ha?na wa?? se k?t?ŋ? n?maŋ ?n? ?-niidozo: p?na? 1999 taa t?m t?m takaya? ŋga k?y??d?? yoŋ n?maŋ ????, ?-h?t?? n?maŋ t?ŋ?? n? i-loluu t?m y?, p?na? 2001 taa t?m t????????????m kusuyum takaya? ŋga k?s?z? demokrasii n? komina ?ja?? cam?y? ??k?? t?m y?, p?na? 2008 taa CEDEAO tisi yoŋ n?maŋ ka?? t?m nd? t?-y?? y?, n? p?na? 2003 taa t?m-t?m takaya? ŋga k?y??d?? w?l?? n? kp?l?k?? p?-t?m y?. CEDEAO n?wa n? k?-kajala? p?nz? 37 nz? s???wa y?, n? p?k?l?na kajala? p?nz? 20 taa, k?l?z? poli????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????tikinaa mba, kisi? n?? t?m nd? nd? nd?, k??? a?aŋnaa mba, n? k??? k?-n?? ?en?e ?en?e pay? y?, si?si? n? kiimuluuwondu t?n?, t?-n?ma? taa k???ma. Mb? yebina n? ?en?e ?en?e ?yaa, samas?, ha?aa, ?ja?? k???m?? taa n?mba yaa ?ja?? na??y? n? l???? papama ?ama n? ?s? y?, po-loluu tak?l? lab? ka??.

Aj?ya n? kewiyisi n?nd?naa ?? mb? mb? se p?s?na si?si? t?ma, laŋh?z?y? n? ?i??i? ca?? y?, p?-taa nab?y? y? CEDEAO taa pa?t? l?z?? p?l??, t?m h??t?ŋ n? you kal??nale s??janaa.

Yee paa p?k?na toovenim se mb? mb? p?w? s?n? n? p?k?na laŋh?z?y? y?? ma?z?? wondu y?, yoŋ ka? ka??, ?-h?z?? n? i-loluu n? ?-l?b?na?, p?t?ŋ? p?k? p?y? k?ban? y?, ?ama taa s?? n? l?? l??l?? mb? k?fam y?, p?p?z?? se kaca n? kaca l?, pat?m-p?, pesi?ti lakas?, n? pa?? a?aŋnaa k?fama n? p??a?n? waz?? p?k?l?. P?-n?ma? taa patam n?? se l?ŋw?l?? n? l?ŋw?l?? t?m?y? lab?na? p?k? laŋh?z?y? ??w?? tam Afrika w?s? ????y? h??l?? taa.

P?-taa t??w? n?? yee ŋma?z?na n?-s?y? y?, ŋna? se l?ŋ t?naa (evebiya n? p?laa) ?? p?ŋŋ. N? p?w?? se paka l?ŋ t?naa mba pa-n?ŋ taa ?eu n? pat?ŋ?na sukuli w?l?? y?? n? pan?? laŋh?z?y? y?? ma?z?? tam t?m. P?-y?? CEDEAO ma k?lab?m taa n?? w?l?? takaya?, kawaz?? w?l?yaa w?l?y? hal?n?n? n? abal?n?n?, n? k?-?gba?d?naa ??-k? nesi. Paba taa nab?y? y? UNESCO-BREDA ŋg? ki-kpela? w? Dakar y? n? Afrika huu pank? (BAD).

P?na? 2006 kpalaahoye paz? l??. ?yaa c? Afrika h??l?? ŋg? k?-taa se pan?? ?yaa n?s? taa. CEDEAO h??l?? taa Laŋh?z?y? t?m taa kar?s? kas?ma p?-y??waa n? UNESCO taa n?mba paba n?s?z? pa-t?l?t? n? W?l?? takaya? kan? k?k? laŋh?z?y? loluu t?naa p?y? s?s? Afrika w?s? ????y? h??l?? taa.

Takaya? taa w? w?l?? tindima l?b? (7) n? a-t?m ta?na : laŋh?z?y? y?? ma?z?? tam n? Kuyoziŋ n?maŋ ???? n? ?-h?z??; ?y? wa??; T?ba?w?t? n? ?ja?? t?; Demokrasii n? komina ?ja?? cam?y? ??k??; H?l?t? n? ?b?l?t? pa-k?m?ŋ t?m n? Huuu ; Sama? alaaf?ya, t?t? n? t?-y?? n?m n? huuu le?uu; n? ?ama taa s?? n? l??. Paa w?l?? tindimiye n?? l?, ??-taa w? K?kp?l?k?t? n? paa K?kp?l?k?t? nd? l?, t?-taa w? kan?a? mab?, takay?s? nz? s?-taa ?y? p?z?? ?kal? n? ?tas? p?-taa n?? y?, ka???s? s?s?s? nz? s?w?l?? w?l?y? n?ma? y?, c?l?? kpatanaa mba w?l?y? p?z?? ?p?s?-w? ?z? ?s??l?? y? n? p?m?na yaa p???z?na w?l?? wondu nd? t?w? ?-?ja?? taa y? colo. ????’l?, w?l?yaa w?l?? takaya? ŋga, ka-t?m?y? lab?n?y? p?z?? ?t?ŋ?na k?-y?? ?z? ?s??l?? y?, ?w?l?na w?l?yaa mba paw?l?? sukulina ma?ma? taa yaa pana na?? sukulina taa y?, paa sukuli ?aŋ ŋg? k?-taa paw?l??.

W?l?? takaya? ka???wa yeli’l? se kaw?l? w?l?ya sak?y? CEDEAO taa n? p?w??na w?l?? t?l?t? siŋŋ, ?l?, p?-w?t? taa ?w?l? ???? se koobiye s??l?m, lakas? k?banz? y?? ??m n? p?-??n? taa’l?, laŋh?z?y? t?m y?? pekpeeti?. P?kp?nd?na ?ama kat?? n? ca? ??ca? n? na??? ?taaw??.

?b? ??ca? se CEDEAO taa w?l?? takaya? kan?y? laŋh?z?y? y?? ma?z?? tam, ?y? wa??, ?ja?? t?; Demokrasii n? komina ?ja?? cam?y? ??k?? p?-y??’l?, w?l?yaa w?l?yaa tika? s?s?a ?s?m-k? n? p?ha n?ma?? n? Aj?ya wena atat??w?n?da w?l?? l?ma?za ana y?, akpa?-y? as??na a-t?, n? wena al? t?ma-y? w?na? y?, asi?ti ?en?e p?m?naa y? yaa asuyi mb? p?taaw? p?-t? y?.