Wilhelm Marx (aytılıwı: Vilgelm Marks; 1863-jıl 15-yanvar, Kyoln ? 1946-jıl 5-avgust, Bonn) ? nemis yuristi ham siyasatshısı (Tsentra partiyası). 1923-1924 ham 1926-1928-jıllarda Weimar Respublikası reyxskansleri bolıp xızmet etken.

1925-jıl da Wilhelm Marx Weimar koaliciyası (SPD, NDP ham Germaniya Tsentra partiyası) tarepinen Reyx prezidentligine kandidat retinde korsetildi, biraq Poul fon Gindenburgqa je?ildi. Wilhelm Marx mudamı basqa siyasatshılardı?: Gustav Stresemann yamasa Fridrix Ebert ti? sayasında edi. So?an qaramay, Weimar Respublikası tariyxında ol demokratiyalıq lagerdi? birligi ushın guresken oraylıq siyasıy ?ayratkerlerden biri retinde saqlanıp qaldı.

Omiri [ redaktorlaw | derekti ja?alaw ]

Mektep oqıtıwshısı sha?ara?ında tuwıl?an, Kyolnda osken. Shıpakerler onı salmaqlı miyopi sebepli askeriy xızmetke jaramsız dep jariyala?anınan keyin, ol Bonn universiteti ne oqıw?a kirdi ham sol jerde huqıq fakultetinde oqıdı.

Oqıwdı tamamla?annan keyin, ol Elberfeld te, keyin Kyoln ham Dyusseldorf ta sudya bolıp isledi, biraq ozini? katolik dini ham Oray partiyasına tiyisliligi sebepli Prussiya da mamleket xızmetinde ayrıqsha shı?lar?a erise almadı.

1891-jılda ol Iyoganna Ferkoyenge uylendi. Neke 55 jıl dawam etti, olardı? tort perzenti bar edi, eki ulken balası erte oldi.

1899-jıl dan tap 1918-jıl ?a shekem Wilhelm Marx Prussiya parlament deputatı boldı. 1910-jılda ol Reyxstag deputatı bolıp, onda oz partiyasını? frakciyasın basqardı ham mektep talimi ham de madeniyat salasında aktiv qatnastı. Marxtı? dushpanları az bol?an. Ol saldamlı, sheshimge keliwshi siyasatshı esaplanar edi.

Birinshi jahan urısı waqtında Marx 1917-jıl 19-iyul da?ı tınıshlıq rezolyuciyasın qollap-quwatladı.

Urıstan keyin Wilhelm Marx Weimar Sholkemlestiriw Assambleyasına saylandı. Rur kelispewshilikleri waqtında, basıp alın?an regionlarda?ı basqa koplegen siyasatshılardan tısqarı, Marx regiondı Prussiyadan ajıratıw?a qarsı shıqtı. Marx Versal shartnaması n qollap-quwatlaw ushın dawıs beriwin aytıp, birinshi nawbette, eger kelisim pitimi bolmasa, Reyn ayma?ı Prussiyadan putkilley ajralıp shı?ıwınan qorqıw menen tusindirdi.

Weimar Respublikası dawirinde Marx birinshi nawbette Jozef Wirth kabinetin kushli qollap-quwatlaw ushın parlamenttegi oray kushlerin birlestiriwge ba?ıshladı ham ol ozini? siyasıy usılı ham katolik isenimi sebepli tabısqa eristi.

1923-jıl da Strezeman kabineti napaqa?a shıqqanınan keyin, Wilhelm Marx Reyx prezidenti Fridrix Ebertti? Reyx kansleri lawazımın iyelew usınısın qabıl etedi ham 1919-jıldan Germaniyanı? onınshı hukimetin basqaradi. Marx eki ret Reyx kansleri lawazımında bol?an: birinshi ret ? derlik 13 ay (1923-jıl 30-noyabrden 1925-jıl 15-yanvar?a shekem), ekinshi marte ? 25 ay (1926-jıl 17-maydan 1928-jıl 29-iyun?a shekem). Bul dawirde Marx imperator hukimetini? tort quramına basshılıq qılıw mumkinshiligine iye boldı.

Wilhelm Marx Weimar Respublikası hukimetin koplegen krizisli dawirlerden birinde basqar?an. Bular: Saksoniya ham Bavariya jerleri menen toqnasıwlar, basıp alın?an Reyndegi ayırmashılıq hareketleri. 1923-jıl da?ı giperinflyaciyadan keyin ekonomikalıq ham finanslıq maseleler menen birge ja?a valyutanı iske tusiwi guzetildi, o?an Marx byudjetti tejew ilajları, xızmetkerlerdi bosatıw ham ja?a salıqlardı engiziw menen juwap berdi. 1924-jıl yanvar ayını? aqırında ja?day turaqlılasqanınan keyin askeriy ja?day biykar etildi. Marxti? reyxskanslerlik dawirinde Dous jobası qabıllandı.

Wilhelm Marx Reyxskanslerligini? ekinshi dawirinde Germaniya Milletler Ligasına qosıldı. Marx general-polkovnik Hans von Sekt ti jumıstan bosatadı. Bu?an sebep Reyxsverdi mamleket ishindegi mamleketke aylantır?anı edi. Lekin keyinirek Marx ayne Reyxsverde qa?ılıp qaladı. Social-demokrat Filipp Schaidemann Reyxstagta Reyxsverdi? Qızıl Armiya menen jasırın sheriklik faktlarin jariyalaydı.

1925-jıl da Germaniyada bolıp otken birinshi ulıwma milliy prezidentlik saylawlarında qatnastı: birinshi turde ? Oray partiyası kandidati retinde, ekinshi turde ? ?Xalıq blokı“ sol-orayshılardı? wakili retinde. Ekinshi turde 45,3 % dawıs al?an halda, 48,3 % dawıs al?an Poul fon Gindenburgqa je?ildi.

1925-jıl 10-fevraldan 18-martqa shekem Wilhelm Marx ozini? miyrasxorı Hans Luther hukimetinde Prussiya Bas ministri, keyininen Reyx Adillik ministri bolıp isledi. 1932-jıl?a shekem Wilhelm Marx Reyxstag a?zası boldı.

Milliy socializm dawirinde Wilhelm Marx siyasattan uzaqlastı ham Bonnda jasadı.

Adebiyatlar [ redaktorlaw | derekti ja?alaw ]

• Ulrich von Hehl . Wilhelm Marx 1863?1946, eine politische Biographie . Mainz: Matthias-Grunewald, 1987. ISBN  3-7867-1323-5 .  
• Patrushev A.I. Bismarktan Merkelge shekem bol?an Germaniya kanclerleri. ? M.: Moskva universiteti baspası, 2009-jıl.

Siltemeler [ redaktorlaw | derekti ja?alaw ]

• Nemis tariyxiy muzeyi web-saytında Wilhelm Marxti? omirbayanı Arxivlendi 2013-09-09 Wayback Machine saytında. (Germ.) [1] Arxivlandi 2013-09-09 Wayback Machine saytında. (Germ.)
• Marx Bavariya mamleketlik kitapxanası web-saytında?ı Reyxstag deputatları ma?lıwmatlar bazasında [sayt islemeydi] (Germ.)
• Oqıw jobası federal arxiv web-saytında (Germ.)

k t r Germaniya kanclerleri (1867-jıldan) Arqa Germaniya Konfederaciyası Bundeskanzler (1867?1871)  • Otto fon Bismark Germaniya imperiyası Reyxkansler (1871?1918)  • Otto fon Bismark  • Leo von Caprivi  • Chlodwig  • Bernhard von Bulow  • Theobald von Bethmann Hollweg  • Georg Michaelis  • Georg von Hertling  • Maximilian  • Friedrich Ebert Veymar Respublikası Reyxskansler (1919?1933)  • Philipp Scheidemann  • Gustav Bauer  • Hermann Muller  • Konstantin Fehrenbach  • Joseph Wirth  • Wilhelm Cuno  • Gustav Stresemann  • Wilhelm Marx  • Hans Luther  • Wilhelm Marx  • Hermann Muller  • Heinrich Bruning  • Franz von Papen  • Kurt von Schleicher Fashistler Germaniyası Reyxskansler (1933?1945)  • Adolf Hitler  • Joseph Goebbels  • Count Schwerin von Krosigk Germaniya Bundeskanzler (1949?)  • Konrad Adenauer (CDU, 1949?1963)  • Ludwig Erhard (CDU, 1963?1966)  • Kurt Georg Kiesinger (CDU, 1966?1969)  • Willy Brandt (SPD, 1969?1974)  • Helmut Schmidt (SPD, 1974?1982)  • Helmut Kohl (CDU, 1982?1998)  • Gerhard Schroder (SPD, 1998?2005)  • Angela Merkel (CDU, 2005?2021)  • Olaf Scholz (SPD, 2021?present) Kansler dizimi

1. ↑ ^{1,0 1,1} (unspecified title)