La milito de Jom Kippur , anka? konata kiel oktobra milito a? milito de Ramadano , estis milito batalita de Israelo kontra? Egiptio kaj Sirio en 1973 . La milito komenci?is kiam Sirio kaj Egiptio subite atakis Israelon la 6-an de oktobro , la tagon de Jom Kippur , kiu estas la plej altaj judaj sanktaj tagoj kiam judoj fastas kaj ne laboras. Ili elektis tiun tagon por ataki, ?ar ili opiniis, ke en tiuj tagoj la israelanoj estos malpli pretaj por reagi. La milito ?esis post dudek tagoj al la 25-an de oktobro , post kiam la Unui?intaj Nacioj postulis ?esigon de la batalado.

Okazinta?o [ redakti | redakti fonton ]

Israelo okupis la Sinajon , Cisjordanion kaj la Golanajn Alta?ojn en la Sestaga milito en 1967 . Por la arabaj ?tatoj ?i estis militara kaj politika katastrofo, ?ar ili perdis stratege gravajn teritoriojn kaj milionoj da araboj vivis nun sub israela garnizono. Krome, Israelo fari?is militara grandpotenco en la Proksima Oriento . ?i komencis kun la konstruado de judaj setlementoj en la okupitaj teritorioj, forpelinte miloj da araboj el iliaj hejmoj.

Ankora? en la sama jaro de la milito, Egiptio batalis la Milito per eluza?o kontra? israelaj trupoj ?e la Sueza Kanalo . Oni ne konsideras ?i tion kiel verdira milito, sed kiel minoraj aeratakoj kaj bataletoj, tamen mortis 1.600 israelaj soldatoj kaj 6.000 egiptoj, precipe civiluloj. La tiama egipta prezidanto ?amal Abd al-Nasser volis eluza?i tiele la israelan militaron en la Sinajo kaj malrapide enpenetri en la dekstra flanko de la kanalo, sed li mortis en 1970 kaj ne povis fini siajn intencojn. Lia postsekvanto Anvar Sadat subite post sia ina?guracio komencis kun la planado de efika atako kontra? Israelo.

Egipta taktiko [ redakti | redakti fonton ]

Sadat trovis komence nur Sirion kiel aliancanon en ebla milito. La jordana re?o paci?is anta?e kun Israelo. Kiel tria ?tato en la alianco elmontri?is Irako , kiu sekvis malamikan kaj reven?isman direkton koncerne Israelon. Egiptio havis je dispono proksimume 300.000 soldatojn, Sirio 60.000 kun iraka subteno de proksimume 10.000 soldatoj. Egiptio esperis je senpera subteno de la amikigita Sovetunio , sed ?i rifuzis enbataligon ka?ze de la stre?ita situacio en la evoluo de la malvarma milito kun Usono . Egiptio provizis sin per tre modernaj kontra?aviadilaj artilerioj sovetiaj ( SAM ).

?ekomenca atako devus esti efika trafo kontra? la forte sekuritaj limpostenoj transe de la kanalo, kiu estis konstruita en 1968 en la evoluo de la milito per eluza?o . En dua fazo, la egipta militfortoj devus koncentri?i mezen de Sinajo por konkeri du montpasejojn. En tria fazo, la armepartoj devus koncentri?i je la sudo por sie?i ?arm el ?ei? , dum aliaj armepartoj movi?us orienten.

Atako devus esti tute surpriza por eviti denovan preventivan atakon de Israelo kiel en la sestaga milito. Plie, la surprizo estus la pli granda kiam la israelaj militfortoj estas totale neorganizataj kaj malfacile mobilizeblaj. Por tio, Sadat planis la atakon dum la judaj festtagoj de Jom Kippur , en kiu la vivo en Israelo tute stagnas.

Batalregiono Sinajo [ redakti | redakti fonton ]

La 6-an de oktobro 1973 meznokte, egiptaj armefortoj transiris tute surprize la Suezan kanalon apud Port Said , Ismailia kaj Suez . En la sekvantaj 24 horoj 17 de 18 forte sekuritaj israelaj postoj estis konkeritaj kaj la egipta armeo en anta?enmar?o orienten. ?is la 14-a de oktobro la egipta armefortoj enpenetris parte 35 kilometroj en israele kontrolata teritorio kaj forpu?is la israelan defendon orienten. La kutime forta israela aerarmeo estis nekapabla, ?ar la bone aran?itaj egiptaj kontra?aviadilaj artilerioj estis preska? netrapaseblaj. ?is la kvina tago de la milito 85 israelaj batalaviadiloj estis malsuprenpafitaj.

?ar la egiptaj armefortoj ne koncentri?is kaj batalis dise paralele al la kanalo, la israela armeo povis komenci kontra?ofensivon en nudaj regionoj kaj koncentri?is por trapenetri la fronton, nur la norda fronto modeste movi?is orienten. La kontra?ofensivo prosperis je la 16-a de oktobro sub la komando de Ariel Sharon . Du aliaj armepartoj transiris ?is al la 23-a de oktobro la Suzan kanalon , sed suferis ege sub forta kontra?staro de ?iuj flankoj. Anka? la prizorgado de la trupoj fari?is neebla, ?ar egiptaj kompanioj persekutis la israelajn ta?mentojn. Pro tio la israelanoj devis movi?i suden. Kun tio, ili atingis la trian egiptan armeon, batalintan apud Suez, pu?intan montpasejon kaj nun ?irka?itan. Tamen ?i povis defendi sin tutflanke ?is al la fino de la milito.

Batalregiono Golanaj Alta?oj [ redakti | redakti fonton ]

Samtempe, la siriaj armeo eniris la Golanajn Alta?ojn kun 1.400 tankoj . La sirianoj konkeris 11 de 12 israelaj postenoj kaj eliminis du israelajn kompaniojn en la da?ro de 48 horoj. La armepartoj mar?is okcidenten por parte 21 kilometroj. ?is la 10-a de oktobro , la plejparto de la siriaj ta?mentoj povis esti pu?itaj reen. La nur 40 kilometroj defora siria ?efurbo Damasko estis forte bombardita de la israela aerarmeo, mortigante tiel milojn da civiluloj. La israela armeo tiam komencis kontra?atakon, kiu ebligis israelan enpenetradon de 25 kilometroj. La alveno de iraka kaj jordana subteno devigis ?esigon de la kontra?ofensivo. La fre?a provizo stabiligis la fronton kaj ebligis malgrandajn rekonkerojn, interalie la stratege grava urbeto Kunajtra - hodia? fantoma urbo -, tamen 70% de la operacinta siriaj armeparoj estis disbatitaj.

Nafto kiel armilo [ redakti | redakti fonton ]

Post la komenco de la milito, la araba alianco malpliigis la eksporton de nafto. La prezo plialti?is rapide. Post kiam fari?is publika, ke Usono subtenis Israelon per provizado de arma?oj, aliaj arabaj ?tatoj proklamis la embargon kaj ?esigis la naftoeksporton. Tiel komencis la tutmonda naftokrizo de 1973 . Unuafoje en la historio nafto estis uzita kiel armilo. ?i atingis maksimumajn prezojn kaj estis porciumita en Usono kaj Nederlando . Pro tio multaj landoj devigis Israelon komenci cedi la kontra?atakon, kaj la Unui?intaj Nacioj decidis ?iesvo?e batalhalton.

Rezulto [ redakti | redakti fonton ]

Por Israelo [ redakti | redakti fonton ]

La milito de Jom Kippur signifis fortan ?okon por Israelo. La arabaj landoj pruvis, ke ili estis sufi?e militare potencaj por minaci serioze Israelon. La israela armeo ja rebatis la agreson sukcese, sed ?i suferis egajn dama?ojn. Proksimume 3.000 soldatoj mortis en dudek tagoj kaj 50% de la arma?o estis eluzita a? detruita. La Golanaj Alta?oj estis konsideritaj ne permeabla, la Sinajo kiel bone sekurigita limo. Israelo nun komencis trovi paceman solvon en la proksima-orienta konflikto. Jam 1974 komencis pactraktadoj kun Egiptio. Sekvis politikaj kaj ekonomiaj krizoj.

Por Egiptio [ redakti | redakti fonton ]

Anvar Sadat fari?is militheroo en la araba mondo. Li sukcese kontra?batalis la kvaza?e nevenkeblan israelan armeon. Li malaperigis la sovetian influon en Egiptio kaj povis reformi sian landon, ?ar li nun estis amita de sia popolo. Jam en 1973 komencis retiri?o de la israela armeo el la Sinajo kun la alveno de la internacia pacmisio UNEF 2. La judaj setlejoj estis forigitaj. En 1978 sekvis packontrakto en kiu la Sinajo estis senkondi?e redonita kaj Israelo agnoskita.