Karbono-14

El Vikipedio, la libera enciklopedio

Karbono 14 estas izotopo de karbono . ?i ne estas stabila, sed havas duoni?tempon de ?irka? 5730±40 jaroj.

Pro du faktoj per ?i tiu izotopo eblas radiokarbona datado , kiu i?is grava en arkeologio kaj historio :

  • Vivantaj organismoj da?re inter?an?as siajn karbon-atomojn kun la ?irka?a atmosfero kaj tiel havas konstantan kaj konatan proporcion inter atomoj de karbono 14 kaj karbono 12 (la ordinara karbono);
  • La duoni?tempo estas klare supera al homa vivtempo, sed ene de historiaj temposkaloj.

Pro tiuj faktoj eblas kun sufi?a precizeco mezuri, kiom da tempo pasis post la morto de iu trovita organismo. Tio povas esti anka? parto de organismo, ekzemple tonditaj haroj de iu besto, uzitaj kiel vesta?oj. Tiun mezur-metodon en 1949 evoluigis Willard Frank Libby , kiu en 1960 ricevis la Nobel-Premion pri Kemio .

La menciita duoni?tempo de 5730±40 jaroj estas la nun konata mezurvaloro. Libby kaj liaj unuaj dis?iploj uzis la tiam konatan valoron de 5568±30 jaroj. Por klare distingi inter diversbazaj mezuroj oni distingas inter la valoroj de Libby kaj "de Kembri?o ".

Post la malkovro de Libby oni diversrilate plifajnigis la metodon. Oni trovis periodajn variojn de la atmosfera enhavo je karbono 14 kaj efikojn de industrii?o kaj nukleaj armiloj .