Sazvije?đe

S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Sazvije?đa, 1661.

Sazvije?đa ili konstelacije su skupine zvijezda koje su prividno povezane u posebne zvjezdane skupove. U trodimenzionalnom prostoru ve?ina zvijezda koje vidimo su relativno povezane, ali se nerijetko grupi?u u nebeskoj sferi no?noga neba. Ljudi su kroz historiju grupisali zvijezde u sazvije?đa prema tome koliko su daleko jedna od druge. "Neslu?beno" sazvije?đe je poznato kao asterizam . Zvijezde u sazvije?đu ili asterizmu rijetko imaju bilo kakve veze jedna s grugom, a kad se gledaju sa Zemlje ?ini se da su vrlo blizu jedna drugoj, iako su na velikim međusobnim udaljenostima. Grupisanje zvijezda u sazvije?đa je u biti proizvoljno, jer su razne kulture na razne na?ine imenovale sazvije?đa, mada njih nekoliko o?itijih te?e da se ?esto vrate u upotrebu, kao npr. Orion i Scorpius (?korpion).

Internacionalna Astronomska Unija (IAU) dijeli nebo na 88 slu?benih sazvije?đa s preciznim granicama, tako da se svaki pravac pridru?uje ta?no jednom sazvije?đu. U sjevernoj nebeskoj hemisferi

Ve?ina naziva su preuzeta iz anti?ke gr?ke tradicije i tako pre?li u upotrebu i u srednjem vijeku . Dvanaest sazvije?đa iz ju?ne nebeske hemisfere Grci nisu bili u stanju promatrati, te su njihove nazive u upotrebu uveli holandski moreplovci Pieter Dirkszoon Keyser (Piter Dirkson Kejser) i Frederik de Houtman (Frederik de Hautman) u XVI vijeku, a prvi ih je katalogizirao Johann Bayer (Johan Bajer) u svom dijelu pod nazivom Uranometria . [1]

Prvih dvanaest su znakovi zodijaka. Sem ovih dvanaest Ptolomej je naveo drugih 36 (kojih sada broji oko 48, zbog podjele Argonautske lađe ili Argo Navisa). [1]

Mnogo ranije ova je lista dopunjavana, kao prvo da popuni praznine među Ptolomejevim znacima (jer Grci su smatrali nebom i sazvije?đa i tamni prostor između njih), i drugo da "popune" ju?no nebo da bi evropski istra?iva?i putovali tamo gdje bi ih mogli vidjeti.

Druga predlo?ena sazvije?đa nisu uvedena u upotrebu, pa ni najzna?ajnije Quadrans Muralis ili Zidni Kvadrant (sada dio Volara ili Bootesa) prema kome su kvadrantidski meteori dobili ime. Isto tako i sazvije?đe Argo Navis je bilo preveliko tako da je podijeljeno na nekoliko raznih sazvije?đa.

Razni drugi manje slu?beni znaci su postojali pored sazvije?đa zvanih asterizmima, poput Velikog Medvjeda (poznatog i kao Velika kola) i Malog medvjeda (Malih kola).

Sazvije?đa i kretanje Zemlje [ uredi | uredi izvor ]

Zbog kretanja Zemlje, nagnutosti Zemljine osi i ovisno o geografskoj ?irini na kojoj se nalazimo, u određeno doba godine bit ?e vidljiv razli?it dio neba i razli?ita sazvije?đa. Tokom no?i zvijezde prividno izlaze na isto?nom nebu i zalaze za obzor na zapadnom nebu, ?to je posljedica rotacije Zemlje oko vlastite osi u suprotnom smjeru, od zapada ka istoku. Prividno se sve zvijezde kre?u po kru?nicama oko spojnice sjevernog i ju?nog nebeskog pola i iz na?e perspektive ?ine kuglu koju nazivamo nebeska sfera .

Ukoliko se nalazimo na sjevernom ili ju?nom Zemljinom polu uvijek vidimo iste zvijezde koje se paralelno s horizontom okre?u oko ta?ke ta?no iznad nas. Niti jedna zvijezda ne izlazi niti zalazi. Pomjeraju?i se s polova ka manjim zemljopisnim ?irinama, izgled neba se mijenja. ?to se kre?emo bli?e ekvatoru, sve vi?e zvijezda po?inje izlaziti i zalaziti, a sve manje ih je vidljivo tokom cijele no?i. Zvijezde i drugi objekti koji su za određenog promatra?a uvijek iznad horizonta nazivaju se cirkumpolarnim . Za promatra?a na sjevernom polu cijelo sjeverno nebo je cirkumpolarno , dok je cijelo ju?no nebo anticirkumpolarno (nikada ne izlazi iznad obzora ). Zvijezda Sjevernja?a (lat. Polaris ) nalazi se gotovo ta?no u smjeru sjevernog nebeskog pola, udaljena od njega ne?to manje od 3/4 lu?nog stupnja, zbog ?ega se ve? dugo vremena koristi pri orijentaciji u prostoru, uvijek pokazuju?i smjer sjevera.

Posmatra? na ekvatoru jedini je u stanju vidjeti cijelo nebo, za njega niti jedan dio neba nije cirkumpolaran ni anticirkumpolaran. Sjevernja?a se vidi ta?no na obzoru (u pravcu sjevera), a nebeski ekvator prolazi kroz zenit , odakle se spu?ta na isto?nu i zapadnu to?ku obzora.

Iz na?ih krajeva vidljiva su sazvije?đa sjevernog neba, a u ljetnim mjesecima i dio ju?nog neba. Sazvije?đa koja vidimo kao cirkumpolarna su: Veliki i Mali medvjed, Zmaj , Kefej , Kasiopeja , ?irafa ,te dijelovi zvije?đa Perzej , Ris .

Reference [ uredi | uredi izvor ]

  1. ^ a b Linda K. Glover, DIE GROSSE NATIONAL GEOGRAPHIC ENZYKLOPADIE WELTALL, S. 28-30 National Geographic Deutschland, Hamburg 2005 ISBN 3-937606-26-2 (de)

Vanjski linkovi [ uredi | uredi izvor ]


Preuzeto iz " https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Sazvije?đe&oldid=3489166 "