Узброеныя с?лы Рэспубл?к? Сербскай сербск. : Во?ска Републике Српске (ВРС) Vojska Republike Srpske (VRS)
Эмблема Арм?? Рэспубл?к? Сербскай
Гады ?снавання	1992 ? 2006
Кра?на	Рэспубл?ка Сербская
Тып	узброеныя с?лы
Заступн?к	святы прарок ?лья
Удзел у	Басн?йская вайна Вайна ? Харваты?
Камандз?ры
Вядомыя камандз?ры	Ратка Младз?ч ( 1992 ? 1996 )

Узброеныя с?лы Рэспубл?к? Сербскай ( сербск. : Во?ска Републике Српске (ВРС), Vojska Republike Srpske (VRS) , таксама называюць Арм?я басн?йск?х серба? , Войска Рэспубл?к? Сербскай ) ? узброеныя фармаванн? Рэспубл?к? Сербскай , якая цяпер з’я?ляецца энтытэтам   (руск.)  ( бел. у складзе Босн?? ? Герцагав?ны . ?снавал? ? перыяд з 1992 па 2006 год. Прымал? акты?ны ?дзел у грамадзянскай вайне ? Югаслав?? . З 2003 года ?зброеныя с?лы Рэспубл?к? Сербскай пачал? ?ваходз?ць у склад узброеных с?л Босн?? ? Герцагав?ны   (руск.)  ( бел. . У 2005 годзе частк? рэфармаванай арм?? Босн?? ? Герцагав?ны, як?я складал?ся з басн?йск?х , харвацк?х ? сербск?х падраздзялення?, был? ск?раваны у складзе каал?цыйных с?л у ?рак . 6 чэрвеня 2006 года ?зброеныя с?лы Рэспубл?к? Сербскай канчаткова перастал? ?снаваць, увайшо?шы ? склад арм?? Босн?? ? Герцагав?ны ^[1] .

Г?сторыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Перадг?сторыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Босн?я ? Герцагав?на г?старычна была шматнацыянальнай дзяржавай. Паводле дадзеных перап?су 1991 года, 43,7 адсотка насельн?цтва был? басн?йск?м? мусульманам?, 31,4 адсотка ? сербам?, 17,3 адсотка ? харватам? ? 5,5 адсотка вызначал? сябе як югаславы ^[2] . Большасць югаслава? был? сербам?, або дзецьм? ад змяшаных шлюба?. У 1991 годзе 27 % шлюба? был? змяшаным? ^[3] .

У вын?ку першых шматпартыйных выбара?, што адбыл?ся ? л?стападзе 1990 года, перамагл? тры найбуйнейшыя нацыянал?стычныя парты? Партыя дэмакратычнага дзеяння   (руск.)  ( бел. , Сербская дэмакратычная партыя   (руск.)  ( бел. ? Харвацкая дэмакратычная садружнасць .

Бак? падзял?л? ?ладу па этн?чнай л?н?? так, што к?ра?н?ком рэспубл?к? ста? басн?ец-мусульман?н Ал?я ?зетбегав?ч , старшынём парламента ? серб Мамчыла Кра?шн?к, а прэм’ер-м?н?страм ? харват Юрэ Пел?ван. 15 кастрычн?ка 1991 года парламент Сацыял?стычнай рэспубл?к? Босн?? ? Герцагав?ны ? Сараеве прыня? ≪Мемарандум пра суверэн?тэт Босн?? ? Герцагав?ны≫ простай большасцю галасо? ^{[4] [5]} . Мемарандум сустрэ? гарачыя пярэчанн? сербск?х члена? басн?йскага парламента, як?я сцвярджал?, што пытанн?, што тычацца паправак у канстытуцыю, пав?нны быць падтрыманы 2/3 членам? парламента. Нягледзячы на гэта, ≪Мемарандум≫ бы? зацверджаны, што прывяло да байкоту парламента з боку басн?йск?х серба?. Падчас байкоту было прынята заканада?ства рэспубл?к? ^[6] . 25 студзеня 1992 года падчас сес?? басн?йскага парламента ён закл?ка? да рэферэндуму па пытанн? незалежнасц?, прызначы?шы яго на 29 лютага ? 1 сакав?ка ^[4] .

29 лютага  ? 1 сакав?ка 1992 года ? Босн?? ? Герцагав?не прайшо? рэферэндум пра дзяржа?ную незалежнасць. Я?ка на рэферэндуме склала 63, 4 %. 99, 7 % выбарца? прагаласавал? за незалежнасць ^[7] . Незалежнасць рэспубл?к? была пацверджана 5 сакав?ка 1992 года парламентам. Аднак сербы , як?я складал? трац?ну насельн?цтвы Б?Г, байкатавал? гэты рэферэндум ? заяв?л? пра непадпарадкаванне новаму нацыянальнаму ?раду Б?Г, пача?шы з 10 красав?ка фармаваць уласныя органы ?лады з цэнтрам у горадзе Баня-Лука . Нацыянальны рух серба? узначал?ла Сербская дэмакратычная партыя Радавана Караджыча .

Фармаванне арм?? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Падчас фармавання арм?? басн?йск?м сербам значную дапамогу зраб?ла югасла?скае пал?тычнае ? ваеннае к?ра?н?цтва. Член Прэз?дыума СФРЮ ад Серб?? Барыса? Ёв?ч у сва?м дзённ?ку ад 4 снежня 1991 года пак?ну? зап?с з нагоды дапамог? басн?йск?м сербам ^{[8] [9]} :

Кал? Босн?я ? Герцагав?на будзе прызнана на м?жнародным ро?н?, ЮНА будзе абвешчана на яе тэрыторы? замежнай арм?? ? будзе змушана выйсц? ? каротк?я тэрм?ны. У гэтай с?туацы? сербскае насельн?цтва апынецца безабаронным… Слаба (Слабадан М?лошав?ч) думае, што мы пав?нны адкл?каць ус?х грамадзян Серб?? ? Чарнагоры?, як? праходз?л? службу ? ЮНА на тэрыторы? Б?Г, а ?с?х басн?йца? з ЮНА за межам? рэспубл?к? перадыслакаваць у Босн?ю. Тады ? к?ра?н?цтва басн?йск?х серба? з'яв?цца магчымасць узяць пад сваю каманду сербскую частку ЮНА ? Босн??.

У канцы 1991 года ? станов?шчы падвышанай сакрэтнасц? пачынаецца перавод у Босн?ю ? Герцагав?ну тых серба?-аф?цэра?, як?я там нарадз?л?ся. 25 снежня так? сакрэтны загад падп?свае ? федэральны м?н?стр абароны Велька Кадз?ев?ч   (руск.)  ( бел. . Барыса? Ёв?ч п?са? ^{[8] [10]} :

Тольк? мы з М?лошав?чам абмярко?вал? гэта. Больш н?кому не казал?. Мы аддал? ?казанне Генштабу перак?нуць ус?х, хто родам з Босн??, у Босн?ю, а тых, што родам з Серб?? ? Чарнагоры? ? у Серб?ю ? Чарнагорыю… Да часу прызнанн? незалежнасц?, у Босн?? знаходз?лася 90 000 вайско?ца? ЮНА, з як?х, я думаю, 85% был? басн?йск?м? сербам?.

3 студзеня 1992 года Югасла?ская народная арм?я была рэарган?завана. Яе падраздзяленн? на тэрыторы? Босн?? ? Герцагав?ны был? аформлены ? 2-ю Ваенную вобласць са штабам у Сараеве пад камандаваннем генерал-палко?н?ка М?луц?на Куканяца. Частка тэрыторы? Герцагав?ны ?вайшла ? зону адказнасц? 4-й ВВ, пад камандаваннем генерал-палко?н?ка Па?ле Стругара. Разам з навучэнцам? ? выкладн?кам? шматл?к?х вайсковых школ, размешчаных у Б?Г, колькасць ЮНА на тэрыторы? рэспубл?к? складала да 110 000 чалавек. На ?збраенн? было каля 500 танка?, БТР ? БМП, каля 550 адз?нак палявой артылеры? кал?бру 100 мм ? вышэй, 48 рэакты?ных с?стэм залпавага агню ? 350 м?намёта? кал?брам 120 мм. ВПС мел? ? Босн?? 120 зн?шчальн?ка? ? зн?шчальн?ка?-бамбардз?ро?шчыка?, 40 лёгк?х верталёта? ? 30 транспартных ^{[11] [8] [12]} .

Апроч падраздзялення? ЮНА басн?йск?я сербы абап?рал?ся на атрады Тэрытарыяльнай абароны, як?я функцыянеры Сербскай дэмакратычнай парты? ?зял? пад кантроль увосень 1991 года, ствары?шы крыз?сныя штабы. Так?м чынам, вясной 1992 года ? Босн?? ?снавала дзве Тэрытарыяльнай Абароны: адна, сербская ? у абшчынах, дзе сербы складал? большасць, ?ншая была падкантрольная мусульмана-харвацкаму ?раду. Да сярэдз?ны красав?ка 1992 года, колькасць Тэрытарыяльнай абароны басн?йск?х серба? ? добраахвотн?цк?х падраздзялення? складала каля 60 000 чалавек ^[11] . Склад атрада? ТА вар’?рава?ся ад 300 ваяро? у Босанска-Крупе, да 4 200 у аб’яднаных с?лах злучын Сокалац ? Олава. Кожнае падраздзяленне знаходз?лася ? падначаленн? крыз?снага штаба, якое ?значальва? старшыня мясцовай арган?зацы? СДП ^[8] .

Радаван Караджыч пазней так успам?на? пра час, кал? фармавалася Арм?я РС ^{[13] [8]} :

Першыя 45 дзён, кал? ? нас не было н? арм??, н? аб'яднанага камандавання арм?? ? пал?цы?, мы перажывал? хаос. Усё ненав?дзел? ?с?х, усё ваявал? супраць ус?х. Гэта бы? працяг Другой Сусветнай вайны, людз? ?спам?нал?, што з ?м? зраб?ла тая ц? ?ншая сям'я, ? яны баял?ся, што гэта па?торыцца ? казал?: давайце заб'ём ?х перш, чым яны заб'юць нас. Людз? не забывал?, хто заб?ва? ?х бацька?, дзядо?, мац?. Усё асцерагал?ся помсты ? пачынал? першым?.

5 сакав?ка 1992 года Босн?я ? Герцагав?на абвясц?ла незалежнасць. Прызнаць яе адмов?л?ся басн?йск?я сербы. На тэрыторы? рэспубл?к? пачал?ся сутыкненн?, як?я перарасл? ? баявыя дзеянн?. На тэрыторыю Босн?? был? ?ведзены харвацк?я войск?, як?я атакавал? падраздзяленн? югасла?скай арм?? ? атрады басн?йск?х серба? ^[13] . Л?дар басн?йск?х мусульмана? Ал?я ?зетбегав?ч адда? загад пра ?сеагульны напад на жа?нерн? ЮНА. 27 красав?ка Прэз?дыум Б?Г, сабра?шыся ? няпо?ным складзе, запатрабава? ад югасла?скай арм?? скласц? зброю ? пак?нуць тэрыторыю рэспубл?к?. 2 мая 1992 года мусульманск?я с?лы абсадз?л? жа?нерн? ЮНА ? Сараеве ? распачал? шэраг напада? на патрул? ? ваенныя аб’екты ^[8] . У ма? 1992 года на фоне баё? у Босн?? ? Герцагав?не Югасла?ская Народная Арм?я пачала пак?даць рэспубл?ку ^[14] . Да таго часу ? ёй заставал?ся практычна тольк? сербы ? чарнагорцы. Тыя з ?х, хто был? выхадцам? Б?Г, застал?ся ? рэспубл?цы, уступ??шы ? стваранае Войска Рэспубл?к? Сербскай. ЮНА пак?нула ?м ? цяжкае ?збраенне ^[8] .

К?ра?н?цтвам Югаслав?? было прынята рашэнне пра падтрымку басн?йск?х серба? ? дапамог? ? фармаванн? арм??. Падчас вываду частак ЮНА, аф?цэры ? салдаты родам з Босн?? ? Герцагав?ны застал?ся на радз?ме ? перайшл? на службу ва УС РС. Таксама новай арм?? было пак?нута цяжкае ?збраенне, танк?, ав?яцыя ? ?нш. 12 мая Скупшчына басн?йск?х серба? пастанав?ла стварыць узброеныя с?лы ^{[1] [15]} . На чале арм?? бы? прызначаны генерал Ратка Младз?ч , як? да гэтага ?значальва? 9-ы Кн?нск? корпус ЮНА, як? прыма? акты?ны ?дзел у баях у Сербскай Кра?не ^{[8] [12]} . У ма? 1992 года был? сфармаваны пяць карпусо? ? Гало?ны Штаб, начальн?кам якога ста? генерал Манойла М?лаванав?ч   (руск.)  ( бел. . Гало?ным чынам падраздзяленн? ЮНА, як?я ?л?л?ся ? склад УС РС, мел? досвед баявых дзеяння? у Харваты?. Гало?ны штаб Арм??, што фармава?ся на глебе штаба 2-й Вайсковай вобласц?, бы? укамплектаваны дасведчаным? аф?цэрам? ^[8] .

Арм?я РС у гады вайны [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У 1992 годзе, пасля вываду югасла?скай арм?? з Б?Г, асно?най мэтай арм?? басн?йск?х серба? было ?зяцце пад кантроль тэрыторый з большасцю сербскага насельн?цтва ? тых раёна?, на як?я прэтэндавала Рэспубл?ка Сербская ^[8] . Ужо ?весну 1992 года пачал?ся ба? ? Сараеве, перарослыя ? працяглую аблогу горада. УС РС ? добраахвотн?цк?я атрады, што ?мацавал?ся ? населеных сербам? прыгарадах, абложвал? стал?цу Б?Г аж да Дэйтанск?х пагаднення?. Аблога Сараева вельм? адмо?на адб?лася на ?м?джы басн?йск?х серба? ? ?х арм??. У Заходняй Босн?? сербы ?зял? пад кантроль Прыедар, Босанска-Крупе, Санск?-Мост ? Ключ. У Пасав?не ?м супрацьстаял? як фармаванн? мусульмана?, так ? падраздзяленн? басн?йск?х харвата? ? рэгулярнай арм?? Харваты?. Яны змагл? пераразаць так званы ≪Кал?дор жыцця≫ ? вузкую палосу тэрыторы? ? раёне Брчко, як? злуча? Сербскую Кра?ну ? заходн?я раёны РС з яе ?сходн?м? раёнам? ? Саюзнай Рэспубл?кай Югаслав?яй. У вын?ку працяглай аперацы? пад назвай ≪Кал?дор-92≫ был? разгромлены буйныя харвацк?я с?лы, а сам ≪Кал?дор≫ бы? пад сербск?м кантролем на працягу ?сёй вайны. ?ншай буйнай перамогай серба? стала аперацыя ≪ Врбас-92   (руск.)  ( бел. ≫, падчас якой УС РС змагл? заняць Яйцэ ? яго наваколл?, а таксама дзве важныя ГЭС на рацэ Врбас. Ва Усходняй Босн?? ? Падрынне УС РС выб?л? мусульмана? з Б?ел?ны, Зворн?ка, Вышаграда, Фочы ? ?ншых гарадо?. Аднак сербы не змагл? замацавацца ? Срэбран?цы, у якой утвары?ся мусульманск? анкла?. Ва Усходняй Герцагав?не ?летку 1992 года басн?йск?я харваты ? арм?я Харваты? правял? буйнае наступленне, у вын?ку якога с?лы серба? был? адк?нуты ад Мостара. У снежн? 1992 года з-за ?зрослай акты?насц? мусульман у анклавах у Падрынн? ? складзе УС РС бы? утвораны Дрынск? корпус ^[8] .

У пачатку 1993 года ВРС адб?вал? спробы мусульман ? харвата? пераразаць ≪Кал?дор≫. У ма? ? л?пен? сербы распачал? некальк? аперацый па яго пашырэнн?, здоле?шы пасунуць частк? прац??н?ка. З?мой ? вясной сербы адлюстро?вал? атак? мусульман са Срэбран?цы, як?я падчас сва?х рэйда? зн?шчыл? некальк? сербск?х сёл. Потым УС РС, карыстаючыся падтрымкай югасла?скай арм??, перайшл? ? наступленне, прычын??шы значную шкоду с?лам мусульман. У с?туацыю ?мяшалася ААН, абвясц??шы горад зонай бяспек?. Таксама ?весну сербы правял? наступ у раёне Вышаграда, узя?шы пад кантроль значную па памерах тэрыторыю. У л?пен? 1993 года УС РС разгарнул? аперацыю ≪Лукавац-93≫, у вын?ку якой было занята Трнова ? шэраг ?ншых населеных пункта?, а Сараева апынулася ? по?ным акружэнн?. У заходняй Босн?? сербы падтрымал? Ф?крэта Абдз?ча, як? выйша? з падначалення ?раду ? Сараеве. Яго с?лы, абап?раючыся на дапамогу з боку арм?й Сербскай Кра?ны ? Рэспубл?к? Сербскай, пачал? баявыя дзеянн? супраць 5-га корпуса АРБ?Г ^[8] .

Амерыканск? публ?цыст Арнольд Шэрман п?са? у 1993 годзе ^[16] :

Мужчыны дзеляць час пам?ж звычайнай працай ? салдацк?м рамяством. У выпадку патрэбы яны ?мгненна з'я?ляюцца са зброяй там, дзе па?стала небяспека. Яны ведаюць, хто можа вяртацца дахаты, а хто застанецца на баявых паз?цыях, кал? ?ц?хне першая трывога. У м?рным жыцц? яны звычайныя суседз? ? сябры, на вайне ? таварышы па збро?. Гэта арм?я грамадзян, як?я не маюць патрэбы ? ?н'екцыях патрыятызму. Яны ? дасло?ным сэнсе вядуць змаганне за свае дамы, за сваю маёмасць, за свае сем'?, за сваё жыццё.

Улетку 1993 года Гало?ны штаб УС РС распрацава? серыю наступальных аперацый пад агульнай назвай ≪Дрына-93≫, як?я планавал?ся ? раёне Азена ? Тузлы, а таксама Б?хачскай к?шэн?. Сербскае наступленне пача?ся ? л?стападзе 1993 года ? скончы?ся пад канец лютага 1994 года, дасягну?шы частковых поспеха?. Тады ж пад ц?скам з боку ААН ? НАТО УС РС адвял? цяжкае ?збраенне ад Сараева. Пад канец сакав?ка сербы пачал? буйнае наступленне на мусульманск? анкла? у Гораждзе. Спачатку яно разв?валася паспяхова, але потым у яго ход умяшал?ся с?лы НАТО, наносячы бомбавыя ?дары па паз?цыях УС РС. Пад ц?скам Па?ночнаатлантычнага альянсу сербы был? змушаны спын?ць аперацыю, пагадз??шыся на размяшчэнне ? анклаве м?ратворца? ААН. 1994 год для арм?? басн?йск?х серба? адзначы?ся таксама абарончым? баям? па ?сёй л?н?? фронту, падзеннем Купрэса ? зацятым? б?твам? ? Б?хачскай к?шэн?. З вясны 1994 года аднав?л?ся баявыя дзеянн? пам?ж басн?йск?м? сербам? ? харватам?, як?я аднав?л? саюзн?цк?я аднос?ны з мусульманам? ^[8] .

У 1995 годзе буйныя ваенныя аперацы? ? Б?Г пачал?ся вясной. Сербы змагл? адб?ць наступленне мусульман на Влашычы, Маев?цэ ? ? раёне Кал?нав?ка, зраб??шы серыю контрудара?. Улетку 1995 года ВУС РС таксама ?трымал? паз?цы? вакол Сараева, наносячы цяжк?я страты 1-му корпусу мусульманскай арм??. У л?пен? сербы занял? Срэбран?цу ? Жэпу. Паводле дадзеных Гаагскага трыбунала, гэта суправаджалася масавай расправай з мусульманск?м? ваеннапалонным?. Дадзеная аперацыя ? падзе? за ёй нанесл? вел?зарную шкоду ?м?джу УС РС. Таксама ? л?пен? сербы распачал? буйны наступ на Б?хач. Аднак басн?йск?я харваты ? падраздзяленн? рэгулярнай Арм?? Харваты? ? сваю чаргу пачал? атак? на Гламач ? Босанска-Грахава. Кал? гэтыя два гарады пал?, УС РС был? змушаны згарнуць аперацыю пад Б?хачам. У жн??н? ? кастрычн?ку 1995 года сербы перайшл? да абароны па ?сёй л?н?? фронту. У вын?ку супольнага мусульманска-харвацкага наступлення ? масавых ав?янапада? з боку ав?яцы? НАТО Рэспубл?ка Сербская пазбав?лася значных тэрыторый у Заходняй Босн??, раёне Азена ? г.д. Пад канец кастрычн?ка ба? ? Босн?? ? Герцагав?не спын?л?ся ^[8] .

У паваенны час [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пасля сканчэння вайны ? Б?Г у Арм?? Рэспубл?к? Сербскай пачал?ся паступовыя рэформы. З прыкладна 180 000 салдата? ? аф?цэра? за некальк? гадо? колькасць асабовага склада скарац?лася да 20 000 чалавек. Паралельна ?шо? працэс змены структуры, з шасц? карпусо? застал?ся чатыры, а потым тры. Гало?ны штаб бы? пераназваны ? Генеральны штаб ? перасунуты ? Б?ел?ну. У пачатку 2000-х гг. колькасць Арм?? РС складала 10 000, а пасля скасавання тэрм?новай службы зменшылася да 7 000 ваяро?. Перад улучэннем у Б?Г яна нал?чвала 3 981 салдата ? аф?цэра ^[15] .

Нават пасля рэформа? ? скарачэння? Арм?я Рэспубл?к? Сербскай мела значныя запасы ?збраення. У 1999 годзе был? 73 танк? М-84 ? 204 Т-55. З ?ншай бранятэхн?к? был? 118 БМП М-80, 84 БТР М-60, 5 ПТ-76, 19 БТР-50, 23 БОВ-ВП. Артылерыя нал?чвала 1522 адз?нк?, у тым л?ку: 95 ракетных установак ? РСЗА, 720 самаходных, палявых ? супрацьтанкавых гармат, 561 безадкатная гармата ? 146 м?намёта?. У ВПС был? 22 самалёты ? 7 баявых верталёта?. Пры гэтым паводле Дэйтанск?х пагаднення? УС РС мел? права тольк? на 137 танка?, 113 БТР ? БМП ? 500 артылерыйск?х гармат ^[17] .

У жн??н? 2005 года Скупшчына РС пагадз?лася прыняць план фармавання адз?ных узброеных с?л ? м?н?стэрства абароны ? Босн?? ? Герцагав?не ? рамках шырокай абароннай рэформы кра?ны. У л?стападзе 2005 года Скупшчына РС таксама прыняла план рэфармавання пал?цы? Б?Г, як? прапанаваны Е?расаюзам ? агадва? стварэнн? адз?ных шматэтн?чных праваахо?ных органа?. А ? снежн? 2005 года ? Сараеве пад эг?дай м?жнароднай адм?н?страцы? Б?Г пачал?ся трохбаковыя перамовы пра змену канстытуцы? кра?ны шляхам узмацнення рол? ? па?намоцтва? адз?ных м?жэтн?чных уладных структур, г.зн. пра скасаванне Дэйтанск?х пагаднення?. Прэз?дэнт РС Драган Чавыч, каментуючы рашэнне пра скасаванне м?н?стэрства абароны РС, адзначы?, што яно было ≪хварав?тым, але ?сё ж унёскам у будучыню≫. Ён таксама падкрэсл??, што басн?йск?я сербы зац?ка?лены ва ?ступе Б?Г у НАТО, пакольк? гэта адказвае ≪?нтарэсам агульнай с?туацы? з бяспекай у кра?не≫ ^[18] .

Пасля ?лучэння Арм?? РС ва Узброеныя с?лы Босн?? ? Герцагав?ны склады з узбраеннем был? перададзены пад супольны кантроль басн?йск?х вайско?ца? ? м?ратворца?. Частка ваеннай тэхн?к? была зн?шчана як ≪л?шак узбраення≫ ^[17] , а частка была перададзена шэрагу прыватных ф?рма?, як?я потым прадал? яго ? ?ншыя кра?ны, у прыватнасц? ? Груз?ю. Частка збро? з арсенала? УС РС апынулася ? руках с?рыйскай апаз?цы? ^[19] .

В?навачанн? ? ваенных злачынствах [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Шэраг эп?зода? ваенных дзеяння?, так?я як аблога Сараева ? разня ? Срэбран?цы моцна нашкодз?л? ?м?джу УС РС. Пасля вайны Гаагск? трыбунал зв?навац?? шэраг вышэйшых чыно? УС РС у ваенных злачынствах. Некаторыя з ?х был? арыштаваны ? Босн??, ?ншыя ? Серб?? ? ?ншых кра?нах. Радаван Караджыч ? Ратка Младз?ч у наш час знаходзяцца ? Гаазе, над ?м? ?дзе суд. Таксама был? асуджаны генералы Гал?ч ? М?лошав?ч ^[20] за аблогу Сараева, Тал?м?р ^[21] , Крстыч ? Беара за забойствы ? Срэбран?цы . Шэраг вайско?ца? ? пал?цэйск?х аф?цэра? был? асуджаны за масавае высяленне несербскага насельн?цтва ? Заходняй Босн?? ? стварэнне лагера?. Усяго МТБЮ зв?навац?? 53 сербск?х вайско?ца? з шэрага? УС РС ^[15] .

Склад узброеных с?л [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У 1993 годзе [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Армейск?я карпусы ^[1] :

• 1-ы Кра?нск? корпус   (руск.)  ( бел. . Бы? сфармаваны на глебе былога 5-га корпуса Югасла?скай Народнай Арм?? ^[22] . Штаб корпуса знаходз??ся ? Баня-Луцы ^{[23] [24]} . Корпус адказва? за Заходнюю Босн?ю, ён бы? самым буйным ? магутным у арм?? басн?йск?х серба? ^[25] .
• 2-? Кра?нск? корпус   (руск.)  ( бел. . Бы? сфармаваны на базе 9-га ? 10-га карпусо? ЮНА ^[22] , выведзеных з Харваты?. Штаб корпуса знаходз??ся ? Дрвары ^[24] . Корпус адказва? за Заходнюю Босн?ю ? Герцагав?ну. Бы? самым слабым у Арм?? РС. Увосень 1995 года панёс цяжк?я страты ? баях з фармаванням? басн?йск?х мусульман ? харвата? ? рэгулярным? брыгадам? Арм?? Харваты? ^[23] .
• Усходне-Басн?йск? корпус   (руск.)  ( бел. . Бы? сфармаваны з падраздзялення? былога 17-га корпуса ЮНА ^[22] . Штаб корпуса знаходз??ся ? Б?ел?не ^[24] . Корпус адказва? за Па?ночна-Усходнюю Босн?ю. Бы? адз?ным падраздзяленнем у арм?? басн?йск?х серба?, як? ме? у назве вызначэнне ≪басн?йск?≫ ^[23] .
• Сарае?ска-Раман?йск? корпус   (руск.)  ( бел. . Бы? створаны на глебе 4-га корпуса ЮНА ^[22] . Штаб корпуса размяшча?ся ? Лукав?цы ^[23] . Зонай адказнасц? корпуса было наваколле Сараева ? вобласць Раман?я.
• Дрынск? корпус   (руск.)  ( бел. . Бы? сфармаваны ? л?стападзе 1992 года з-за атак мусульманск?х падраздзялення? у Падрынне. Штаб корпуса знаходз??ся ? Плахце. Корпус адказва? за Усходнюю Босн?ю ? Падрынне ^[26] .
• Герцагав?нск? корпус   (руск.)  ( бел. . Бы? арган?заваны на глебе 13-га корпуса ЮНА ^[22] , выведзенага з Харваты?. Штаб корпуса размяшча?ся ? Б?лечы ^[24] . Зонай адказнасц? корпуса была Усходняя Герцагав?на. Корпус вё? баявыя дзеянн? як супраць басн?йск?х мусульман ? харвата?, так ? супраць рэгулярных харвацк?х падраздзялення? у па?днёвай частцы зоны адказнасц? ^[26] .

Ваенна-паветраныя с?лы Рэспубл?к? Сербскай [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

ВПС РС атрымал? ав?яцыйную тэхн?ку ад Югасла?скай Народнай Арм?? , якая пак?дала Босн?ю, ? акты?на выкарысто?вал? яе падчас вайны. Ад ЮНА басн?йск?я сербы атрымал? 22 ?-21 ?астреб   (руск.)  ( бел. , 12 ?-22 Орао   (руск.)  ( бел. , 27 верталёта? Газела, 14 М?-8, а таксама комплексы ППА. Аф?цыйна ВПС ? ППА Рэспубл?к? Сербскай был? сфармаваны 27 мая 1992 года. У гэты дзень яны здзейсн?л? 16 баявых вылета?, атакуючы харвацк?я паз?цы? ? Пасав?не. Пасля вываду федэральнай арм?? з Босн?? УС РС прыступ?л? да фармавання новых падраздзялення? у ав?яцы?. Баявыя падраздзяленн? знаходз?л?ся на аэрадроме Маха?лян? бл?зу Баня-Лук?. Камандз?рам ВПС бы? прызначаны п?лот генерал Жывам?р Н?нкав?ч. За час баявых дзеяння? заг?нул? 79 салдата? ? аф?цэра? ВПС ? ППА ^[27] . У 2006 годзе, як ? ?се ?зброеныя с?лы РС, ВПС таксама был? расфармаваныя ? ?вайшл? ? склад ВПС Босн?? ? Герцагав?ны   (англ.)  ( бел. ^[28] .

Напа?вайсковыя ? добраахвотн?цк?я фармаванн? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Падчас вайны ? Босн?? ? Герцагав?не ва ?зброеных с?лах басн?йск?х серба? вял?кую ролю гулял? добраахвотн?цк?я ? напа?вайсковыя атрады, асабл?ва ? пачатку канфл?кту.

Падчас вайны 1992?1995 гг. басн?йск?я сербы атрымал? падтрымку славянск?х ? правасла?ных добраахвотн?ка? з шэрага кра?н ^[29] . Грэчаск?я валанцёры з Грэчаскай добраахвотн?цкай гварды? таксама брал? ?дзел у вайне, у прыватнасц? ва ?зяцц? Срэбран?цы сербам?. Кал? горад па?, над ?м бы? падняты сцяг Грэцы? ^[30] . На думку шэрага заходн?х даследчыка?, усяго на боку басн?йск?х серба? ваявал? да 4 000 ^[29] добраахвотн?ка? з Рас??, Укра?ны, Грэцы?, Румын??, Балгары? ? г. д.

Узбраенне [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Арм?я Рэспубл?к? Сербскай валодала вял?к?м? запасам? ?збраення?. Гало?ным чынам яна ?спадкавала ?х ад падраздзялення? Югасла?скай Народнай Арм??, якая пак?дала Босн?ю ? Герцагав?ну. На ?збраенн? ВРС знаходз?л?ся танк? Т-34-85 ? Т-55 , был? таксама ? сучасныя танк? югасла?скай распрацо?к? М-84   (руск.)  ( бел. . Парк БТР ? БМП бы? прадста?лены югасла?ск?м? М80   (руск.)  ( бел. , М-60   (руск.)  ( бел. ? БОВ-ВП, а таксама савецк?м? БТР-50 ? БРДМ-2 ^[15] .

• 
  М-84
• 
  Т-55
• 
  БМП М-80
• 
  Т-34-85
• 
  M18 ? M36

УС РС мел? магутную артылерыю. На ?збраенн? знаходз?л?ся РСЗА M63 ≪Пламен≫   (руск.)  ( бел. , M77 ≪Ога?≫   (руск.)  ( бел. , дальнабойныя M87 ≪Аркан≫   (руск.)  ( бел. . Палявая артылерыя была прадста?лена 155-мм га?б?цам? М-1, 152-мм га?б?цам? ≪Нара≫ ? Д-20   (руск.)  ( бел. , 130-мм гарматам? М-46, савецк?м? га?б?цам? Д-30 , як?я выраблял?ся ? Югаслав?? па л?цэнз?? ? атрымал? пазначэнне Д-30?, горным? гарматам? М-56   (руск.)  ( бел. ? савецк?м? гарматам? ≪З?С≫. Сярод супрацьтанкавага ?збраення был? савецк?я 100-мм гарматы Т-12, а таксама югасла?ск?я безадкатныя гарматы БсТ-82. Басн?йск?м? сербам? выкарысто?вал?ся таксама самаходныя артылерыйск?я ?сталё?к? 2С1 ≪Гвадз?к≫ ^[15] .

• 
  M-77 ≪Ога?≫ арм?? Рэспубл?к? Сербскай
• 
  З?С-3
• 
  Гарматы М46
• 
  Га?б?ца Д-30?

ВПС ? ППА УС РС таксама был? ?спадкаваны ад югасла?скай арм??. Ад ЮНА басн?йск?я сербы атрымал? самалёты ?-21 ?астреб ? ?-22 Орао , верталёты Газела ? М?-8. Зен?тныя гарматы был? пададзены ЗСУ М53/59 ≪Прага≫, БОВ-3 ? М55 ≪Троцевац≫. З ПЗРК выкарысто?вал?ся ?гла ? Страла-2 ^[15] .

• 
  ЗСУ М53/59 ≪Прага≫
• 
  ЗУ М55
• 
  ЗСУ-57-2

Гл. таксама [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Узброеныя с?лы Босн?? ? Герцагав?ны
• Басн?йская вайна

За?ваг? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Булатович Лиляна. Сербский генерал Младич. Судьба защитника Отечества. ? Москва: ИППК ≪ИХТИОС≫, 2013. ? 556 с. ? ISBN 978-5-8402-0348-3 .
• Валецкий О. В. Волки белые. ? М .: Грифон М, 2006. ? 288 с. ? ISBN 5-98862-023-X .
• Гуськова Е.Ю. История югославского кризиса (1990-2000). ? М .: Русское право/Русский Национальный Фонд, 2001. ? 720 с. ? ISBN 5941910037 .
• Поликарпов М. А. Русская сотня. Наши в Сербии. ? М .: Эксмо, 1999. ? ISBN 5-04-003353-2 .
• Югославия в XX веке: очерки политической истории. ? М .: Индрик, 2011. ? 888 с. ? ISBN 9785916741216 .
• Блажанови? J. Генерали Во?ске Републике Српске. ? Ба?а Лука: Борачка организациjа Републике Српске, 2005. ? 304 с.
• Боро?еви? Д., Иви? Д. Орлови са Врбаса. ? Рума: Штампа, 2014.
• Dimitrijevi? B. Modernizacija i intervencija: jugoslovenske oklopne jedinice. ? Beograd: Institut za savremenu istoriju, 2010. ? 406 p. ? 400 экз.  ? ISBN 978-86-7403-138-4 .
• Лисица Славко. Командант по потреби. ? Сомбор: Во?водина, 1995.
• Milutinovi? M. Rat je po?eo rije?ima. ? Banja Luka: Grafid, 2010. ? 495 p. ? 1 000 экз.  ? ISBN 978-99955-41-15-6 .
• Radinovi? R. La?i o sarajevskom rati?tu. ? Beograd, 2004. ? 261 p. ? 1 000 экз.  ? ISBN 86-7396-076-2 .
• R. Craig Nation. War in the Balkans 1991-2002. ? U.S. Army War College, 2003. ? 388 p. ? ISBN 1-58487-134-2 .
• David C. Isby. Balkan Battlegrounds: A Military History of the Yugoslav Conflict, 1990-1995 . ? Washington: Diane Publishing Company, 2003. ? Vol. 1. ? 501 p. ? ISBN 978-0-7567-2930-1 .
• Dr N Thomas & K Mikulan. The Yugoslav Wars (2). Bosnia, Kosovo and Macedonia 1992?2001. ? Osprey publishing, 2006. ? ISBN 1-84176-964-9 .

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

	Узброеныя с?лы Рэспубл?к? Сербскай на В?к?схов?шчы

• Документальный фильм ≪Заклетва≫ об Армии Республики Сербской   (серб.) . YouTube. Праверана 7 верасня 2014.
• Во?ска Републике Српске   (серб.) (недаступная спасылка) . Арх?вавана з першакрын?цы 21 верасня 2014. Праверана 7 верасня 2014.
• Армия Республики Сербской   (руск.) . Српска.ру. Праверана 7 верасня 2014.
• Очерки военной истории конфликта в Югославии (1991-1995)   (руск.) . ArtOfWar. Праверана 7 верасня 2014.