Уварванне на Грэнаду
Асно?ны канфл?кт: Халодная вайна
Паз?цыя 105-мм га?б?цы M102 1-га дыв?з?ёна 319-га артпалка 82-й паветрана-дэсантнай дыв?з?? (Грэнада, 1983 год)
Дата	25?27 кастрычн?ка 1983
Месца	Грэнада
Вын?к	Перамога ЗША, акупацыя вострава
Прац??н?к?
ЗША   Ямайка   Барбадас   Дам?н?ка   Сент-Люс?я   Сент-В?нсент ? Грэнадз?ны   Грэнада   Куба (абмежаваны ?дзел)
Камандуючыя
Рональд Рэйган Джозеф Меткаф Хадсан Осц?н
С?лы бако?
Больш за 7300 вайско?ца? ЗША 353 ваеннаслужачых усходнекарыбск?х дзяржа? [1] 12 баявых караблё? (у тым л?ку 1 ав?яносец, 1 крэйсер, 3 эсм?нца), больш за 70 самалёта?, 30 верталёта?, 5 танка? ? ?ншая бронетэхн?ка 1200?1500 ваеннаслужачых Народна-рэвалюцыйнай арм?? 10 БТР-60 2 БРДМ-2 некальк? 23-мм ЗП-23 700 куб?нск?х рабочых [2]
Страты
19 заб?тых 116 параненых 9 верталёта? зб?та [3] 45 вайско?ца? Грэнады, 25 (27 [4] ) куб?нск?х грамадзян ? не менш за 24 (71 [4] ) м?рных жыхаро? заг?нулым?, 12 БТР, 12 зен?так захоплена
Агульныя страты
1 супрацо?н?к савецкага пасольства паранены [5]
Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

Аперацыя ≪Urgent Fury≫ ( ≪Успышка лютасц?≫ ) ? аперацыя Узброеных С?л ЗША па ?варванн? на Грэнаду ? 1983 годзе, прадпрынятая, па сцвярджэнн? адм?н?страцы? ЗША, для абароны амерыканск?х грамадзян ? адна?лення стаб?льнасц? ? кра?не на падставе звароту Арган?зацы? амерыканск?х дзяржа? . Аперацы? папярэдн?ча? дзяржа?ны пераварот, у вын?ку якога бы? звергнуты ?рад ? пакараны смерцю к?ра?н?к дзяржавы Морыс Б?шап .

Перадг?сторыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Грэнада атрымала незалежнасць ад Вял?кабрытан?? ? 1974 годзе пры акты?ным удзеле Эрыка Гейры ? л?дара Аб’яднанай Лейбарысцкай парты? , як? бы? прэм’ер-м?н?страм кра?ны з 1967 года. Партыя прытрымл?валася сацыял-дэмакратычнай ?дэалог??, аднак знаходз?лася пад моцным уплывам папул?сцк?х ? праварадыкальных ?дэй. З 1970 года рэжым Гейры ста? адкрыта а?тарытарным, а апаз?цыя душылася з выкарыстаннем пал?цы? ? незаконных узброеных фарм?равання? (≪ банда мангуста? ≫).

13 сакав?ка 1979 года на Грэнадзе ? вын?ку дзяржа?нага перавароту ?рад Эрыка Гейры бы? звергнуты, ? да ?лады прыйшо? левы рух ≪ New Jewel Movement ≫ на чале з Морысам Б?шапам . Новае к?ра?н?цтва кра?ны ?зяло курс на акты?нае супрацо?н?цтва з сацыял?стычным? кра?нам? , у першую чаргу з Кубай ? СССР . Пры гэтым Грэнада заставалася Карале?ствам Садружнасц? , ? раней прызначаны англ?йскай каралевай генерал-губернатар не бы? зрынуты.

З замежнай дапамогай арм?я Грэнады была пераабсталявана ? да 1983 годзе ?я?ляла сабой найбольш баяздольныя ?зброеныя с?лы ва ?сходняй частцы Карыбскага мора ^[6] , пера?зыходзячы па колькасц? арм?? ?с?х суседн?х дзяржа? Малых Антыльск?х астраво? разам узятыя ^{[7] [8]} . За чатыры гады Грэнада заключыла з СССР тры пагадненн? аб ваенных паста?ках, першае з як?х ацэньвалася ? суму 58 млн долара? ^[9] . Узбраенне закуплялася ? ? шэрагу ?ншых кра?н; у прыватнасц?, пагадненне з КНДР , заключанае вясной 1983 года, прадугледжвала ваенныя паста?к? на суму 12 млн долара? ^[10] .

Новы знешнепал?тычны курс Грэнады выкл?ка? значную занепакоенасць з боку ЗША, чыё пал?тычнае дам?наванне ? рэг?ёне Цэнтральнай Амерык? ?жо было паста?лена пад сумне? прыходам сандз?н?ста? да ?лады ? Н?карагуа ? дзеянням? левых партызан у Сальвадоры .

У красав?ку 1982 года прэз?дэнт ЗША Рональд Рэйган на сустрэчы з к?ра?н?кам? ?сходнекарыбск?х дзяржа? адкрыта абв?навац?? урад Грэнады ? распа?сюдзе ≪в?руса маркс?зму ≫ ? ?ншых кра?нах ^[11] . У сакав?ку 1983 года Рэйган абвясц?? Грэнадзе байкот ? закл?ка? амерыканск?х турыста? адмов?цца ад наведвання вострава. Адначасова ВМС ЗША правял? вучэнн? пабл?зу тэрытарыяльных вод дзяржавы.

Урады ?сходнекарыбск?х астра?ных дзяржа? насцярожана став?л?ся да таго, што адбываецца на Грэнадзе. Прэм’ер-м?н?стры Ямайк? , Барбадаса , Дам?н?к? ? Эдвард С?ага , Том Адамс , Юджын?я Чарлз ? прытрымл?вал?ся праамерыканскага курсу ? был? варожа настроены да маркс?сцкага рэжыму Б?шапа. У ма? 1983 года Фрэнс?с Алекс?с , К?т М?тчэл ? ?ншыя эм?гранты- антыкамун?сты заснавал? на Барбадасе Дэмакратычны рух Грэнады , як? пастав?? мэтай звяржэнне ?рада Б?шапа.

26 сакав?ка 1983 г. Грэнада прывяла сваю арм?ю ? стан баявой гато?насц? ? маб?л?завала часц? пал?цы?, як?я нал?чвал? 3 тысячы чалавек. Зрэшты, Б?шап разуме? небяспеку станов?шча ? ?мкну?ся пазбегнуць эскалацы? канфл?кту. У л?пен? ён прыляце? у Вашынгтон ? сустрэ?ся з У?льямам Кларкам, памочн?кам прэз?дэнта ЗША па нацыянальнай бяспецы. Морыс Б?шап абмеркава? магчымасц? паляпшэння аднос?н з ЗША ? паабяца? перагледзець свае сувяз? з Кубай. Прагматычная паз?цыя прэм’ера Грэнады не спадабалася членам урада, настроеным леварадыкальна.

Аэрапорт [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У ма? 1982 года ?рад Грэнады падп?са? пагадненне з брытанскай ф?рмай ≪Плес? Эйрпортс≫ аб буда?н?цтве ? Пойнт-Сал?нас новага м?жнароднага аэрапорта са ?злётнай паласой 2700 м, якое пав?нна было быць завершана да пачатку 1984 года ^[12] . Кантракт на буда?н?цтва бы? заключаны з брытанскай ф?рмай, а непасрэдна буда?н?цтва выконвалася куб?нск?м? рабочым?.

17 сакав?ка 1983 года намесн?к м?н?стра абароны ЗША Ф. ?кле прадэманстрава? фотаздымк? аэрадрома, зробленыя амерыканск?м самалётам-разведчыкам, на пасяджэнн? сенацкай кам?с?? па справах Заходняга па?шар’я, пасля чаго паведам??, што на востраве ?дзе збудаванне ≪куб?нскай ваеннай базы≫ ^[13] .

Урад Грэнады зраб?? заяву, што новы аэрапорт не з’я?ляецца ваенным аб’ектам ? прызначаны для разв?цця турызму. Дэрык Кольер, генеральны дырэктар брытанскай кампан?? ≪Плес? Эйрпортс≫, якая праектавала аэрапорт, паведам?? на прэс-канферэнцы?, што аэрапорт прызначаны для грамадзянск?х самалёта?, на ?м няма ваенных ? падземных збудавання?, рэзервуары з гаручым размешчаны адкрыта, а ?злётна-пасадачная паласа будуецца ? адпаведнасц? з патрабаванням? ?КАО ? нават карацей, чым у аэрапортах ?ншых кра?н Карыбскага арх?пелага (да?жыня ВПП аэрапорта Трын?дад-?-Табага складала 3220 м, аэрапорта Барбадаса ? 3300 м) ^[14] .

Зрэшты, прадста?н?к? адм?н?страцы? ЗША зая?лял?, што з ул?кам супрацо?н?цтва пам?ж грэнадск?м, куб?нск?м ? савецк?м урадам? аэрапорт будзе выкарыстаны ? якасц? ваенна-паветранай базы, здольнай прымаць нават савецк?я стратэг?чныя бамбардз?ро?шчык?. Прэз?дэнт ЗША Рональд Рэйган таксама неаднаразова зая?ля?, што ≪пад выглядам м?жнароднага аэрапорта на Грэнадзе будуецца стратэг?чная савецка-куб?нская ваенная база, якая нясе пагрозу бяспецы ЗША≫ ^[15] .

Пасля захопу вострава буда?н?цтва аэрапорта было завершана, аднак ЗША ?жо не мел? прэтэнз?й да яго функцыянавання ^[16] .

Пераварот 13?14 кастрычн?ка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

М?ж тым да сярэдз?ны 1983 года ? руху ≪New Jewel Movement≫ намец??ся раскол. Радыкальныя камун?сты ? прых?льн?к? намесн?ка прэм’ер-м?н?стра Бернарда Корда ? камандуючага грэнадскай арм?яй генерала Хадсана Осц?на ? был? незадаволены памярко?насцю Морыса Б?шапа ? планам? па нармал?зацы? аднос?н з ЗША. 13 кастрычн?ка група Корда?Осц?на здзейсн?ла пераварот. Морыс Б?шап бы? арыштаваны.

19 кастрычн?ка ?зброеныя прых?льн?к? Б?шапа вызвал?л? яго з-пад арышту. Нато?п рушы? на армейск? штаб у Форт-Руперт ? захап?? яго. Улады прынял? рашэнне с?лай здушыць пратэсты. Ахова адкрыла агонь, заб??шы дзясятк? м?рных жыхаро? ^[17] .

Форт-Руперт бы? узяты ?радавым? с?лам?. Б?шап зда?ся, каб пазбегнуць далейшага кровапрал?цця, аднак байцы армейскага падраздзялення пад камандаваннем лейтэнанта Кал?стуса Бернарда без суда ? следства расстралял? былога к?ра?н?ка дзяржавы ? семярых яго найбл?жэйшых паплечн?ка? (сярод заб?тых была м?н?стр адукацы? Жакл?н Крэфт , неаф?цыйная жонка экс-прэм’ера). Генерал-губернатара Пола Скуна змясц?л? пад дамашн? арышт.

Бы? экстрана сфармавана новы ваенны ?рад ? Рэвалюцыйны ваенны савет ( РВС ) пад старшынствам генерала Осц?на. Хутна ?вяла кругласутачы каменданцк? час на чацвёра сутак ? правё? шэраг арышта?.

Падрыхто?ка аперацы? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пасля трагеды? ? Форт-Руперт 21 кастрычн?ка была скл?кана пазачарговая сес?я Арган?зацы? Усходне-карыбск?х дзяржа? , каб абмеркаваць шлях? спынення анарх?? ? гвалту на Грэнадзе. Дзейн?чаючы ? адпаведнасц? з артыкулам 8 Дагавора аб калекты?най бяспецы АУКД 1981 года, удзельн?к? сес?? звярнул?ся да Барбадасу , Ямайцы ? ЗША з прапановай увайсц? ? склад шматнацыянальных м?ратворчых с?л на Грэнадзе ^[18] . Шэсць з сям? члена? арган?зацы? (за выключэннем Дам?н?к? ), якая асцерагал?ся, што ? будучын? Ф?дэль Кастра зможа выкарыстаць гэты востра? для пашырэння свайго ?плыву на ?ншыя частк? арх?пелага) падтрымалi прапанову ^[19] .

У гэты час на Грэнадзе (ва ?н?верс?тэце Сент-Джорджэса, а таксама ? студэнцк?х кампусах ≪True Blue≫ ? ≪Grand Anse≫ у раёне аэрапорта Перлз) знаходз?л?ся каля 630 студэнта? з ЗША ^[20] . Патэнцыйная пагроза ?х бяспек? стала аф?цыйнай падставай для ваеннай аперацы? амерыканскай адм?н?страцы?.

Паводле ?ншай верс??, адразу пасля перавароту Рэйган загада? эскадры ВМС ЗША, якая нак?ро?валася ? Л?ван з новай зменай марск?х пяхотн?ка?, зайсц? на Грэнаду, у выпадку неабходнасц? эваку?раваць амерыканск?х студэнта? ^[19] .

Ключавой праблемай аперацы? ≪ Успышка лютасьц? ≫ была амаль по?ная адсутнасць актуальнай разведвальнай ?нфармацы? аб размяшчэнн? с?л грэнадскай арм?? ? куб?нца?. З-за спешк?, у якой рыхтавалася аперацыя, у ходзе ?варвання адбылося шмат накладак. Так, амерыканск?я салдаты не мел? карт Грэнады ? был? вымушаны арыентавацца па турыстычных даведн?ках.

Крын?цай ?нфармацы? стал? здымк?, зробленыя самалётам-разведчыкам SR-71 , ? даныя амерыканск?х турыста?. Напярэдн? ?варвання на востра? высадз?л?ся некальк? разведгруп амерыканскага спецназа, як?я паведам?л? новыя звестк?, што пастав?л? ?сю аперацыю пад сумне?. У прыватнасц?, разведчык? паведам?л?, што недабудаваны аэрапорт у Пойнт-Сал?нас, куды планавалася высадз?ць падраздзяленн? 75-га палка рэйнджара? ? 82-й паветрана-дэсантнай дыв?з?? , бы? заблакаваны буда?н?чай тэхн?кай, а таксама прыкрыты некальк?м? 23-мм а?таматычным? зен?тным? гарматам? ? 12,7-мм кулямётам?. Кал? гэтая ?нфармацыя стала даступнай амерыканскаму камандаванню, самалёты з дэсантн?кам? ?жо знаходз?л?ся ? паветры.

С?лы бако? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

ЗША [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Агульнае камандаванне групо?кай ВПС ЗША па ?варванн? на Грэнаду ажыцця?ля? камандуючы 2-м флотам (с?лам? ВМС ЗША ? Атлантыцы) в?цэ-адм?рал Д. Меткалф . Аператы?най групо?цы ?варвання было прысвоена абазначэнне Аб’яднаная аператы?ная група УС № 120 (Joint Task Force 120).

У аперацы? ?варвання на Грэнаду прымал? ?дзел с?лы ВМС ЗША (з л?ку 2-га флота), паветрана-дэсантныя, артылерыйск?я ? ?нжынерныя часц? СВ ЗША ? ав?яцыйныя часц? ВПС ЗША .

Са складу караблё? 2-га АФ ВМС был? сфармаваны ав?яносная ? амф?б?йная аператы?ныя карабельныя групы ? складзе 12 баявых караблё?.

ВМС [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У склад ав?яноснай групы ?вайшл? ав?яносец ≪?ндэпендэнс≫ ? шэсць караблё? суправаджэння: крэйсер КРЗ ^{[К 1]} ≪Рычманд К. Тэрнер≫, эсм?нец КРЗ ≪Кунц≫, эскадраныя м?наносцы ≪Мусбрагер≫ ? ≪Кэрон≫, фрэгат КРЗ ≪Кл?фтон спраг≫ ? плывучы склад боепрыпаса? ≪Сурыбачы≫.

Карабельная дэсантная група ВМС ЗША (аператы?на-тактычная карабельная група ВМС № 124, Task Force 124) уключала ? сябе пяць караблё?:

• дэсантны вертолетоносец № 9 (≪Востра? Святой Алены≫) (тыпу ≪?вадз?ма≫)
• дэсантны карабель-док (ДКД) № 14 (≪Трэнтан≫) (тыпу ≪Осц?н≫)
• ДКД № 30 (≪Форт Снел?нг≫) (тыпу ≪Томастан≫)
• Танкадэсантныя карабл? (ТДК) № 1180 (≪Мэн?тавак≫) ? № 1197 (≪Барнстэйбл Ка?нц?≫)

На караблях дэсантнай групы знаходз?л?ся:

• 22-? экспедыцыйны полк Корпуса марской пяхоты ЗША (у складзе 2-га батальёна 8-га палка марской пяхоты, 261-й ? 167-й ав?яэскадрылл? армейскай ав?яцы? (АА) Корпуса марской пяхоты ЗША, падраздзялення? цяжкага ?збраення ? сапёрных падраздзялення?) з нададзенай батарэяй лёгк?х га?б?ц ? ?зводам танка? М60 .
• Разведвальна-дыверс?йныя групы спецыяльнага прызначэння (СпП) са складу 4-га палка СпП ВМС ? група байцо? асобнага палка ВМС па барацьбе з тэрарызмам на моры .

СВ [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Агульная колькасць паветранага дэсанту складала каля 5000 чалавек. С?лам? паветранага дэсанту камандава? першы намесн?к камандуючага аператы?най групо?кай генерал-маёр Н. Шварцкопф .

• Брыгадныя групы 82-й ПДД (аператы?на-тактычная група СВ № 123, Task Force 123):
  • 2-я пдбр (325-ы пдп з падраздзяленням? ?змацнення)
  • 3-я пдбр (1-ы ? 2-? пдб 505-га пдп з падраздзяленням? ?змацнення)
• 75-ы пдп (двухбатальённага складу ? 1983 г.) (аператы?на-тактычная група СВ № 121, Task Force 121)
• падраздзяленн? 1-га аператы?нага палка спецыяльнага прызначэння Сухапутных войск (1-га ап СпН СВ) (≪Дэльта≫) .

Часц? армейскай ав?яцы? (АА) СВ ЗША:

• 160-ы АП СпН СВ
• 18-я рота АА са складу 269-й АЭ (батальёна) АА СВ.

?нжынерна-сапёрныя часц?:

• ?нжынерна-сапёрныя роты са складу 60-га пп? 9-й ПД
• 27-ы сапёрны батальён 20-й сапёрнай брыгады СВ ЗША
• 548-ы сапёрны батальён СВ ЗША.

Часц? забеспячэння ? тылу:

• Корпусны штаб забеспячэння ? тылу са складу 3-й арм?? СВ ЗША
• 50-ы пдб сувяз? са складу 35-й пбр сувяз? СВ ЗША
• 9-ы батальён пс?халаг?чнай вайны (ПВ) СпП са складу 4-га палка ПВ СпН
• 7-ы а?тамаб?льны батальён
• 546-я а?тамаб?льная рота
• 44-я брыгада медыцынскай службы СВ ЗША
• 82-я рота ф?нслужбы
• падраздзяленн? ваеннай пал?цы?
  • дзве роты са складу 18-га паветрана-дэсантнага корпуса СВ ЗША
  • рота са складу 3-га пяхотнага корпуса СВ ЗША.

ВПС [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Ав?яцыйныя часц? ВПС:

• 33-е зн?шчальнае ав?якрыло забяспечвала заваёву пераваг? ? паветры ? СПА наземнай групо?к? перахопн?кам? F-15A
• 552-ы АП ДРЛА забяспечва? кантроль паветранай прасторы ? навядзенне пры дапамозе самалёта? ДРЛА ВПС E-3A
• 23-ы ШАП забяспечва? непасрэдную падтрымку прасо?вал?ся частак СВ штурмав?кам? A-10 Thunderbolt
• 16-ы АП СпН ВПС забяспечва? непасрэдную падтрымку часцей СВ самалётам? агнявой падтрымк? AC-130H
• 43-? ? 317-? ПТАП забяспечвал? забеспячэнне групо?к? пры дапамозе самалёта? ВТА C-141 ? C-130
• 317-? АП запра?шчыка? забяспечва? дазапра?ку ? паветры самалёта?
• Часц? ВПС Нацыянальнай гварды? падал? ? распараджэнне групо?к? некаторую колькасць штурмав?ко? A-7 Corsair II .

Часц? ав?янаводчыка? ВПС:

• Групы ав?янаводчыка? са складу 507-га АП ? 21-га АЭ был? нададзеныя брыгадным групам 82-й ПДД .

Дапаможныя часц? ВПС:

• 60-ы, 63-? ? 443-? ПТАП вылучал? са свайго складу 60-ю, 63-ю ? 443-ю роты па ахове аэрадрома? на Грэнадзе ? Барбадасе (60-ы ПТАП)
• 62-я зводная група бяспек? ВПС забяспечвала ?трыманне ? адпра?ку ваеннапалонных для часцей ? падраздзялення? 82-й ПДД
• Метэаралаг?чныя групы са складу 5-га палка метэаралаг?чнай службы ВПС был? нададзеныя брыгадным групам 82-й ПДД.

Кантынгент Усходнекарыбск?х дзяржа? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У агульнай складанасц?, у склад ≪Карыбск?х м?ратворчых с?л≫ (≪Caribbean Peace Force≫) увайшл? каля 350 вайско?ца? ? пал?цэйск?х з пяц? астра?ных дзяржа? (атрымала хаджэнне фармулё?ка ≪пяць усходнекарыбск?х дэмакратый≫) ? Ямайк? , Барбадаса , Дам?н?к? , Сент-Люс?? , Сент-В?нсента ? Грэнадз?ны . Найбольш прыкметныя был? ямайск? ? барбадоск? кантынгенты:

• Ямайка ? стралковая рота, аддзяленне м?намёта? ? медыка? ? усяго 150 чалавек;
• Барбадас ? стралковае падраздзяленне каля 50 чалавек.

У баявых дзеяннях усходнекарыбск?я падраздзяленн? ?дзелу не прымал?. Тым не менш барбадоск?я войск? згулял? ролю ва ?сталяванн? акупацыйнага рэжыму ?, паводле некаторых сведчання? ? у тым л?ку Бернарда Корда ? прая?лял? асабл?вую жорсткасць ^[21] .

Узброеныя с?лы Грэнады [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Узброеныя с?лы Грэнады нал?чвал? каля 1000 чалавек, як?я знаходз?л?ся ? складзе аднаго пяхотнага батальёна пастаяннай гато?насц? ? пяц? няпо?ных пяхотных батальёна?. На востраве знаходз?л?ся каля 800 куб?нск?х буда?н?ко?, як?я прынял? ?дзел у баявых дзеяннях на баку Узброеных С?л Грэнады. Якога б там н? было цяжкага ?збраення (баявыя карабл?, самалёты, танк?, цяжкая артылерыя) народна-рэвалюцыйная арм?я Грэнады не мела, за выключэннем 10 савецк?х БТР-60 ? 2 БРДМ-2 . У раёне аэрапорта ? на ?звышшы ля аэрапорта Перлз было ?стано?лена некальк? 12,7-мм кулямёта? ? 23-мм зен?так . Пасля амерыканцы зладз?л? экспаз?цыю ?сёй захопленай збро?: адз?н БРДМ-2, два БТР-60ПБ, 12 зен?так ЗП-23, 65 м?намёта?, 68 гранатамёта? ^[22] , 6322 або 6330 в?нтовак, 291 п?сталет-кулямёт ? 5,6 млн патрона? ^[23] , прычым сярод збро? был? нават адназарадныя в?нто?к? ?зору 1870 г. ^[24]

Уварванне [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Уварванне на Грэнаду пачалося а 6 гадз?ны ран?цы (паводле ?ншых звестак, а 5:40 25 кастрычн?ка 1983 года). Рональд Рэйган у кн?зе ≪Шчыра кажуч≫ сцвярджае, што непасрэдна перад уварваннем Белы дом апавясц?? СССР ? Кубу аб аперацы?, у надзе? пазбегнуць зал?шняга кровапрал?цця, ≪але Кастра адда? сва?м куб?нцам загад змагацца да смерц?, ? мног?я так ? зраб?л?≫.

Пасля пачатку аперацы? адз?ным каналам сувяз? са знешн?м светам для ?рада Грэнады заста?ся перадатчык у куб?нск?м пасольстве, пакольк? незадо?га перад пачаткам аперацы? (або не?забаве пасля яе пачатку) на востраве раптам выйшл? (або был? выведзены) з ладу с?стэмы сувяз? ^[25] .

Дыктар радыё Грэнады паспе? выйсц? ? эф?р ? паведам?ць аб распачатым уварванн?, аднак праз 45 хв?л?н на гэтай хвал? пачал? вяшчанне амерыканцы ^[26] .

На прэс-канферэнцы? ? Гаване намесн?к м?н?стра замежных спра? Кубы Р. Аларнон паведам??, што, згодна з радыёпаведамленнем з куб?нскага пасольства ? Сент-Джорджэсе, ран?цай 25 кастрычн?ка 1983 года куб?нцы, як?я знаходз?л?ся ? раёне аэрапорта, был? атакаваны шасцю баявым? верталётам? ЗША, з прычыны чаго куб?нск?я добраахвотн?к? был? вымушаны адкрыць агонь у адказ. Паводле паведамлення пасольства, у 6:55 будынак, у як?м абаранял?ся куб?нцы, што знаходз?л?ся ? раёне аэрапорта, бы? зн?шчаны артылерыйска-м?намётным агнём прац??н?ка. У баявым сутыкненн? ? раёне аэрапорта заг?нул? шэсць куб?нск?х грамадзян ^[27] , яшчэ двое куб?нца? был? цяжка паранены ^[28] . Адказваючы на пытанн? журнал?ста?, Р. Аларнон паведам??, што куб?нцы, як?я знаходз?л?ся на востраве, на законнай падставе выкарысто?вал? стралковую зброю, якая была раней перададзена ?м урадам Грэнады для самаабароны ^[27] .

Уварванне мела ?нфармацыйна-прапагандысцкае суправаджэнне: з моманту ?варвання пачала вяшчанне радыёстанцыя ≪Спайс Айлэнд≫, якая закл?кала насельн?цтва Грэнады ≪захо?ваць спакой≫, а вайско?ца? грэнадскай арм?? ? ≪не аказваць супрац?ву≫. Пасля высадк? на востраве с?л ЗША жыхарам пачал? бясплатна раздаваць газету ≪Голас Грэнады≫, у якой змяшчалася тэарэтычнае абгрунтаванне ?варвання ^[29] . Па некаторых даных, да дапаможных функцый пры амерыканск?х вайско?ца? был? прыцягнуты вызваленыя з турмы былыя члены ≪ Банды мангуста? ≫.

Нягледзячы на зен?тны агонь, высадка паветранага дэсанту ? Пойнт-Сал?нас прайшла паспяхова. Затым рэйнджары пры падтрымцы ав?яцы? адлюстравал? контратаку, якую распачал? тры БТР-60 матарызаванай роты ? у вын?ку два БТР-60 был? падб?ты з супрацьтанкавых гранатамёта? LAW ? 90-мм гармат , а трэц? ? агнём з самалёта AC-130 . Грэнадцы адступ?л?, пак?ну?шы двух заб?тых ^[30] .

Увечары 26 кастрычн?ка ЗША был? вымушаны нак?раваць на Грэнаду дадатковыя с?лы ? два батальёны.

Штурмав?к A-7 палубнай ав?яцы? ВМФ ЗША па памылцы нанёс удар па пс?х?ятрычнай лякарн?, дзе заг?нула па меншай меры 12 пацыента? ^{[31] [К 2]} .

Нягледзячы на хаос першых гадз?н аперацы?, по?ная амерыканская перавага ? агнявой моцы зраб?ла сваю справу.

27 кастрычн?ка баявыя дзеянн? был? ? асно?ным завершаны. Апошн?я амерыканск?я студэнты был? вызвалены з-пад аховы 28 кастрычн?ка , больш чым праз трое сутак пасля высадк? дэсанта.

Пытанне аб куб?нскай ваеннай прысутнасц? на Грэнадзе [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Усяго ? момант ?варвання на Грэнадзе знаходз?лася 784 куб?нца, у тым л?ку 636 буда?н?ко?, 44 лекара ? наста?н?ка, 43 вайско?ца ^[32] . Ускосна ? сам? амерыканцы пацвярджаюць, што куб?нцы на Грэнадзе не был? салдатам? ^[33] , але па куб?нск?х законах усе грамадзяне кра?ны праходзяць ваенную падрыхто?ку ? ?меюць звяртацца са зброяй. Па некаторых даных ^[34] , буда?н?к? был? ?зброены а?таматам? ? кулямётам?. Ф?дэль Кастра адмежава?ся ад перавароту адразу пасля яго здзяйснення, куб?нск? кантынгент на востраве размяшча? тольк? стралковай зброяй ? адседжва?ся ? сва?х казармах ^[35] . Па яшчэ адной верс??, перад высадкай дэсанту ЦРУ дакладвала, што на буда?н?цтве аэрадрома занятыя ?сяго 200 рабочых з Кубы, але гэтыя звестк? апынул?ся недакладным?. Марская пяхота сутыкнулася з добра арган?заваным супрац?вам больш чым 700 куб?нца? ^[4] .

Страты бако? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• ЗША: Па аф?цыйных даных урада ЗША, абвешчаных 17 снежня 1983 года, у ходзе аперацы? заг?нул? 19 ? 116 атрымал? раненн? вайско?ца? ^{[36] [37]} . Агнём з зямл? был? зб?ты некальк? верталёта?, у тым л?ку адз?н CH-46Е, адз?н MH-6, два AH-1T ≪Cobra≫ ? тры UH-60A. Усяго за тры дн? было страчана 9 амерыканск?х верталёта? ? некальк? было пашкоджана, пры гэтым грэнадцы не мел? супрацьпаветраных ракет ? выкарысто?вал? тольк? зен?тныя кулямёты ^[3] .
• Грэнада : Па аф?цыйных даных урада ЗША, абвешчаных 17 снежня 1983 года, у ходзе аперацы? был? заб?ты 45 ? паранены 337 жыхаро? Грэнады ^[36] . На зямл? был? захоплены прынамс? два самалёты грамадзянскай ав?яцы? ( Ан-2 ? Ан-26 ) ^{[5] [37]} . Узброеныя С?лы Грэнады был? раззброены ? расфармаваны. У вын?ку ?варвання ?нфраструктуры ? эканом?цы вострава бы? нанесены значны матэрыяльны ?рон.
• Куб?нцы : л?чбы страт сярод куб?нск?х буда?н?ко?, грэнадск?х вайско?ца? ? м?рных жыхаро? у розных крын?цах разыходзяцца, але яны был? невял?к?я. Па аф?цыйных даных урада ЗША, абвешчаных 17 снежня 1983 года, у ходзе аперацы? 24 куб?нца заг?нул?, 49 был? параненыя ^[36] , больш за 600 чалавек трап?л? ? палон.

Двойчы амерыканск?м? с?лам? было памылкова абстраляна савецкае пасольства. Адз?н з супрацо?н?ка? бы? цяжка паранены ^[5] .

Страты СССР уключаюць таксама нявернуты крэдыт на суму 160 тыс. савецк?х рублё? (станам на пачатак 2003 года застава?ся не выплачаны) ^[38] .

Грамадская рэакцыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Рэакцыя на Грэнадзе [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

3 л?стапада 1983 года амерыканская тэлекампан?я CBS правяла апытанне сярод грэнадца?: ва ?мовах акупацы? кра?ны амерыканск?м? войскам? 91% апытаных заяв?л?, што рады прыходу амерыканскай арм?? на востра? ^[39] , аднак праз два месяцы колькасць грэнадца?, як?я выступал? ? падтрымку ?нтэрвенцы?, зн?з?лася да 84%, а 12% выступал? супраць яе ^[40] . Разам з тым 59% апытаных выступал? за павел?чэнне амерыканскай ваеннай прысутнасц? на востраве, 9% ? за памяншэнне, 8% ? за по?ную л?кв?дацыю ^[40] .

Рэакцыя ? ЗША [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Уварванне падтрымала большасць грамадзян ЗША (па розных ацэнках, 51% ^[41] або каля 60% ^[42] ).

Сп?кер палаты прадста?н?ко? Томас Ф?л?п О'Нейл выступ?? з асуджэннем аперацы? ? назва? яе ≪працягам ? пал?тык? кананерак “≫ ^{[43] [44]} .

18 л?стапада 1983 года адз?наццаць амерыканск?х кангрэсмена? (Р. Дэлэмс, Дж. Коньерс, У. Клей, Дж. Крокет, М. Даймэл?, Д. Эдвардс, У. Фонтрай, П. М?тчэл, Г. Сэв?дж, Л. Сто?кс ? Т. Вайс) падал? ? акруговы суд Вашынгтона пазо? супраць прэз?дэнта ЗША Р. Рэйгана, м?н?стра абароны Уайнбергера, дзяржсакратара Шульца ? старшын? аб’яднанага кам?тэта начальн?ка? штабо? Вес? ? сувяз? з грубым парушэннем амерыканск?х закона? пры падрыхто?цы ? ажыцця?ленн? ?варвання на Грэнаду ^[45] .

М?жнародная рэакцыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Уварванне асудз?л? Францыя , Швецыя ? ?ншыя кра?ны ^[46] . Каля пасольства? ЗША ? Амстэрдаме , Лондане ? Боне прайшл? дэманстрацы? пратэсту. Мекс?ка ацан?ла ?варванне як крын?цу дадатковых пагроз у Цэнтральнай Амерыцы ? Карыбск?м арх?пелагу ? закл?кала Савет Бяспек? ААН прыняць меры да вываду замежных войска? ^[47] . Вял?кабрытан?я выступ?ла супраць правядзення аперацы? ^[48] .

Аперацыя была асуджана СССР, К?таем ? ?ншым? сацыял?стычным? кра?нам? .

З асуджэннем ? пратэстам супраць уварвання выступ?л? шэраг кра?н Лац?нскай Амерык?, у тым л?ку Гаяна , Куба , Н?карагуа , Трын?дад ? Табага .

28 кастрычн?ка 1983 года ЗША скарыстал?ся правам вета , каб перашкодз?ць прыняццю праекта рэзалюцы? Савета Бяспек? ААН у дачыненн? да падзей на Грэнадзе, за прыняцце якой прагаласавал? 11 з 12 члена? СБ ААН ? усе, за выключэннем ЗША ^[49] .

2 л?стапада 1983 года Генеральная Асамблея ААН прыняла рэзалюцыю № 38/7, якая ацан?ла ?варванне на Грэнаду як грубае парушэнне м?жнароднага права ? замах на незалежнасць, суверэн?тэт ? тэрытарыяльную недатыкальнасць гэтай дзяржавы ? ?трымл?вала патрабаванне неадкладна спын?ць узброеную ?нтэрвенцыю ? гэтай кра?не ? вывесц? адтуль замежныя войск? ^[50] . У падтрымку рэзалюцы? прагаласавал? 108 кра?н, супраць ? ЗША ? яшчэ 8 кра?н ^[51] .

Наступствы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Не?забаве пасля пачатку аперацы? куб?нскае пасольства было акружана падраздзяленнем амерыканск?х вайско?ца?, як?я не дазвалял? н?кому прайсц? на тэрыторыю дыпм?с?? або пак?нуць яе. Пры гэтым амерыканцам? был? затрыманы два прадста?н?ка куб?нскага дзяржа?нага кам?тэта па эканам?чным супрацо?н?цтве, як?х адправ?л? ? лагер ваеннапалонных (нягледзячы на ?х дыпламатычны статус) ? пратрымал? там некальк? гадз?н. 1 л?стапада генерал-губернатар П. Скан нак?рава? у куб?нскае пасольства ноту, у якой патрабава? пак?нуць востра? на працягу 24 гадз?н. У адказ куб?нск? ?рад нак?рава? ноту ? Вашынгтон, у якой паведам??, што дыпламаты не выедуць з кра?ны, пакуль адтуль не будзе эвакуяваны ?весь грамадзянск? персанал, што знаходз?цца на востраве ? у тым л?ку параненыя, захопленыя ? палон ? заг?нулыя ^[52] .

Таксама не?забаве пасля пачатку аперацы? бы? блакаваны с?лам? амерыканскай марской пяхоты будынак савецкай дыпм?с??. Вайско?цы не дазвалял? н?кому прайсц? на тэрыторыю пасольства ц? пак?нуць яго. Падчас адпра?к? ? аэрапорт кожнага з савецк?х грамадзян дапытвал?, а таксама абшуквал? ^[53] .

29 кастрычн?ка ЗША адмян?л? ?се эканам?чныя санкцы?, уведзеныя супраць Грэнады, ? дал? востраву 110 млн долара? кампенсацы? за шкоду, нанесеную ? ходзе дзеяння? амерыканскай арм?? ^[4] .

Амерыканск?я войск? был? выведзены да 15 снежня 1983 года. На Грэнадзе засталося 300 вайско?ца? ЗША ^[54] (у тым л?ку адна рота ваеннай пал?цы? ? падраздзяленне ваеннай разведк?), а таксама прадста?н?к? ваеннага кантынгенту ?сходнекарыбск?х дзяржа?. Аф?цыйнай мэтай ?х знаходжання (у рамках аперацы? ≪Island Breeze≫) з’я?лялася ≪забеспячэнне бяспек? ? дапамога пал?цы?≫ ^[4] .

На вяртанне да ?лады прэтэндава? экс-прэм’ер Эрык Гейры, зрынуты Б?шапам у 1979 годзе. Перспектыва рэста?рацы? гейрызму не задавальняла большую частку грэнадскага грамадства ? адм?н?страцыю ЗША ^[55] . Прэтэнз?? на прэм’ерства выказва? Фрэнс?с Алекс?с. Тым не менш пераходны ?рад ? Часовы кансультаты?ны савет Грэнады ? узначал?? педагог Н?калас Брэтуэйт , як? л?чы?ся пал?тычна неангажаванай ф?гурай. Супраць Гейры была створана каал?цыя правацэнтрысцк?х с?л, аб’яднаная ? кансерваты?ную Новую нацыянальную партыю на чале з Гербертам Блейзам ^[56] . 3 снежня 1984 года ? кра?не прайшл? выбары, на як?х перамагла Новая нацыянальная партыя. Яна атрымала больш за 58% галасо?. Аб’яднаная лейбарысцкая партыя Эрыка Гейры сабрала 36%, Патрыятычны рух ?мя Морыса Б?шапа ? усяго 5%.

Станам на 7 лютага 1985 года на востраве заставал?ся 250 вайско?ца? ЗША ? 450 вайско?ца? ? пал?цэйск?х усходнекарыбск?х дзяржа?, як?я ≪па просьбе ?рада Грэнады≫ пав?нны был? заставацца ? кра?не да 30 верасня 1985 года ^[57] .

У 1986 годзе адбы?ся судовы працэс, як? атрыма? назву Грэнада 17 . Перад судом па?стал? 18 чалавек ? удзельн?к? звяржэння Б?шапа ? забойства ? Форт-Руперт. Бернард Корд, яго жонка Ф?л?с Корд , генерал Осц?н, лейтэнант Бернард ? 10 ?ншых абв?навачаных был? прысуджаны да смяротнага пакарання. Прысуд у 1991 годзе заменены на пажыццёвае , а затым на 30-гадовае зняволенне. Трое радавых атрымал? тэрм?ны ад 30 да 45 гадо?, адз?н бы? апра?даны ^[58] . Асуджаныя был? вызвалены ? 2000?2009 гадах. Першай на волю выйшла Ф?л?с Корд, адным з апошн?х ? Бернард Корд ^[59] .

Уварванне на Грэнаду было першай буйной аперацыяй Узброеных С?л ЗША пасля заканчэння В’етнамскай вайны . Нягледзячы на цэлы шэраг лакальных ня?дач, агульны зыход уварвання апыну?ся паспяховым. Аперацыя адыграла пэ?ную ролю ? адна?ленн? прэстыжу амерыканскай арм?? ЗША пасля В’етнама. Вынятыя з яе ?рок? был? ?л?чаны пры падрыхто?цы значна больш буйнога ?варвання ? Панаму ? 1989 годзе.

Пазней Рэйган п?са? у сва?х мемуарах:

Нельга было дазвол?ць, каб прыв?д В’етнама вечна луна? над кра?най ? перашкаджа? нам абараняць законныя ?нтарэсы нацыянальнай бяспек?. Я падазрава?, што, кал? мы нават пад самым строг?м сакрэтам паведам?? аб акцы? л?дарам кангрэсу, сярод ?х за?сёды знойдзецца чалавек, як? паведам?ць аб ёй сродках масавай ?нфармацы?. Мы не стал? н? ? каго пытацца дазволу, а паступ?л? так, як л?чыл? патрэбным [19] .

Пасля заканчэння ваеннай аперацы? новым урадам Грэнады было заснавана дзяржа?нае свята ? Дзень падзяк? ( Thanksgiving Day ). Святкуецца штогод 25 кастрычн?ка па сённяшн? дзень ^[60] .

У 2009 годзе м?жнароднаму аэрапорту ? Порт-Сал?нас было прысвоена ?мя Морыса Б?шапа ( Maurice Bishop International Airport ).

Адлюстраванне ? культуры ? мастацтве [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• х/ф ≪ Перавал разб?тых сэрца? ≫ (ЗША, 1986)
• ?ран?чны верш Аляксандра Сапро?скага ≪Ода на ?зяцце Сент-Джорджэса 25 кастрычн?ка 1983 года≫, стыл?заваная пад Дзяржав?на ^{[61] [62]} .

Каментары? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Зноск? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]