К?рыла Тура?ск?
Дата нараджэння	каля 28 красав?ка 1130
Месца нараджэння	Тура? , Тура?скае княства [1]
Дата смерц?	каля 1182
Месца смерц?	Тура? , Тура?скае княства
Манаскае ?мя	К?рыла
Шануецца	у правасла?най царкве
У л?ку	свяц?целя?
Дзень памяц?	28 красав?ка ? 4 чэрвеня (па юл?янск?м календары )
Працы	багасло?ск?я сачыненн? ? пропаведз?
Творы ? В?к?крын?цах
Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

К?рыла Тура?ск? (нар. не раней за 1110 ? не пазней за 1134 , 28 красав?ка 1113 ^[2] , Тура?  ? каля 1182, Тура?) ? царко?ны дзеяч, еп?скап тура?ск? (магчыма, з 1159/1161 па 1177). Святы правасла?най царквы , як? таксама шануецца ? грэка-катал?ко? Беларус?. А?тар вядомых царко?на-асветн?цк?х ? царко?на-л?таратурных твора?.

Б?яграф?чныя звестк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Звестак пра яго жыццё няшмат. Падрабязнасц? жыцця, так?я, як дакладныя даты нараджэння ? смерц?, свецкае ?мя ? ?нш., невядомыя; непасрэдныя дакументальныя звестк? абмяжо?ваюцца ≪Жыц?ем≫ ? адз?най летап?снай згадкай ( ?пацье?ск? летап?с , 1169). Магчыма, паходз?? з арыстакратычнай сям'?, а яго бацька служы? Святаполку II . У рукап?сных пралогах захавалася яго ≪Жыц?е≫. Тут гаворыцца, што ≪ Гэты шчасны К?рыла нарадз??ся ? горадзе Тураве . Сын заможных бацько? ён не люб?? багацця ? тленнай славы гэтага свету, але добра напрактыкава?ся ? Святых П?саннях ≫. Атрыма? добрае хатняе выхаванне, пазней спасц?г вышэйшыя навук? ? мастацтвы ад грэчаск?х наста?н?ка?. Па-майстэрску валода? народнай вобразнай ? стараславянскай мовам?, глыбока веда? в?зантыйскую культуру, асабл?ва паэз?ю ? красамо?ства. Рана ста? паслушн?кам аднаго з манастыро?. К?рыла Тура?ск? бы? першым на Рус? ≪сто?пн?кам≫.

Адзначаецца добрая адукаванасць К?рыла, асабл?ва ? багасло?? ; веда? мовы, у т.л. грэчаскую . Ён бы? пастрыжаны ? манах?, магчыма, Н?кольскага манастыра Турава (магчыма, у канцы 1120-х?пач. 1130-х гг.). В?даць, бы? узведзены ? ?гуменск? сан тамсама (не раней за 1140?1143), бы? ?гуменам да ~1148. Пасля паста?лення на Рускую м?трапол?ю Кл?мента Смаляц?ча (1147) ? пачатку ?ц?ску з боку ≪самастойн?ка?≫ у бок ≪грэкаф?ла?≫, К?рыл, як прых?льн?к апошн?х, з канца 1147  ? пач. 1148 або бы? зняволены ? манастыры , або прыня? подзв?г сто?пн?цтва , якое, аднак, мела, в?даць, выгляд самазачынення ? келл? (т.ч., у ≪ста?пе≫ (або вежы), а не на ≪ста?пе≫). У гэты час займа?ся каментаваннем Святога П?сання , ?, в?даць, паводле Антыях?йскай школы экзегетык? (праца не захавалася). Пасля змянення пал?тычнай с?туацы? на карысць ≪в?зантын?ста?≫ К?рыла бы? паста?лены на Тура?скае еп?скапства тура?ск?м князем Юр'ем (в?даць, у час небыцця м?трапал?та на Рус?, што, аднак, было пэ?ным парушэннем канан?чнасц? ).

Каля 1169 г. князь Юрый Яраславав?ч з тура?ск?м? старэйшынам? ?прас?л? К?рылу прыняць еп?скапства. У гэты час Фёдар з Уладз?м?ра-Суздальскага княства , пры дапамозе князя Андрэя Багалюбскага   (руск.)  ( бел. , пача? раскол правасла?най царквы на Рус?, на гэта К?рыла пракля? яго. Акты?на ?дзельн?ча? у палем?цы другой палове XII ст. вакол царко?нага ?ладкавання на землях Рус?, да князя Андрэя нап?са? шмат паслання? па гэтай справе, як?я не захавал?ся.

Пра апошн?я гады жыцця ? скон К?рылы Тура?скага звестак таксама небагата. Магчыма, што каля 1177 года ён бы? пазба?лены пасады еп?скапа, ?, в?даць, прымусова. Вядома, што ? 1184 годзе, кал? адбывалася выбранне ? ?звядзенне ? сан новага арх?мандрыта К?ева-Пячэрскай ла?ры Вас?ля   (укр.)  ( бел. , на цырымон?? прысутн?ча? ужо пераемн?к К?рылы еп?скап Ла?рэнц?й . Але ж пры тым захавал?ся ? два пасланн? К?рылы Тура?скага да самога арх?мандрыта Вас?ля. Гэта значыць, што свяц?цель жы? ? дзейн?ча?, хоць ? не займа? еп?скапскай кафедры.

Апошн?я гады жыцця К?рыла правё? у еп?скапск?м Барысаглебск?м манастыры Турава. Бы? пахаваны на манастырск?х мог?лках.

Л?таратурная спадчына [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

На думку даследчыка?, да л?таратурнай спадчыны К?рылы належаць 8 сло?-казання?, 2 прытчы, 2 казанн?, 2 пасланн? да Вас?ля ?гумена Пячорскага, 2 каноны ? каля 30 спавядальных мал?тва?, дзе выяв?л?ся яго духо?ныя перажыванн?. Апошн?я творы К?рыла Тура?ск? нап?са?, верагодна, ужо пасля таго, як зно? адышо? ад грамадска-царко?най дзейнасц?, жы? у келл? пры царкве ? Тураве , засяродз??шыся на мал?твах ? творчасц?. Памёр асветн?к у апошняе дзесяц?годзе XII ст. Творы К?рылы Тура?скага набыл? вял?кую папулярнасць на Рус? ? распа?сюджвал?ся ? сп?сах XII ? XVII ст.

Казанн? К?рылы ахопл?ваюць вел?кодны цыкл нядзельных ? святочных дзён. Кожнае з ?х адлюстро?вае пэ?ную грань ф?ласофск?х ? грамадска-этычных погляда? п?сьменн?ка. Кал? ?дэ? К?рылы Тура?скага выказваюцца непасрэдна ? не за?сёды ?згадняюцца з артадаксальным правасла?ным багасло?ем, то ф?ласофскае вучэнне прысутн?чае ? яго творах у скрытах формах прытча?, мастацк?х вобразах ? с?мвалах. Ён н?дзе не сцвярджае, што Бог ствары? сусвет з ≪н?чога≫, як аб гэтым гаворыць Святое П?санне ? Б?бл?я .

У ≪Слове пра антыпасху≫ п?сьменн?к к?дк?м? жывап?сным? метафарам? малюе веснавое абна?ленне прыроды як урачысты г?мн прыгожага тварэння свайму Творцу. Законы прыроды, паводле К?рылы, гэта ≪страх боск?≫. Так?м чынам, ф?ласофск?я погляды К?рылы Тура?скага ? тэацэнтрызм, як? тольк? па аналог?? можна назваць аб'екты?ным ?дэал?змам. К?рыла разв?вае традыцыю ?сходн?х айцо? царквы, паводле якой Бог ёсць непазнавальны ? паняццях. ? К?рыла веры? у вучэнне царквы пра Тройцу , што ёсць Бог Бацька, Бог Сын ? Бог Дух Святы (гэта не б?блейскае вучэнне). Багасло?ская канцэпцыя К?рылы грунтуецца на гэтых асно?ных пастулатах хрысц?янскага светапогляду.

У адной з сва?х Прытч ён вызначае на??ным ≪бытавое≫ хрысц?янства. Багасловы спрабавал? тлумачыць словы Б?бл??: ≪? сказа? Бог: ?Створым чалавека па нашай выяве, па нашым падабенстве…“≫ (Пераклад Новага Света, НС, 2007 год). На думку К?рылы, падабенства гэта сказана вобразна, с?мвал?чна. Ён называ? ерассю погляды тых, хто насуперак здароваму сэнсу ?я?ляе бесцялеснага Бога цялесным. ≪Бога нельга ап?саць альбо вызначыць мераю≫. Але гэтыя словы царква разумела рэальна, а не вобразна. ? тут асветн?к не мог не за?важыць супярэчнасц? сваёй рэл?г??. Ён жы? у эпоху, кал? хрысц?янства на Рус? яшчэ моцна сутыкалася з жывой язычн?цкай плынню ? народнай культуры, а ? вучэннях царквы ?сё яшчэ спалучал? хрысц?янск?я догматы з грэчаск?м? ф?ласоф?ям?.

На гэтым ?дэалаг?чным фоне асветн?цтва К?рылы Тура?скага вызначаецца сваёй памярко?насцю, цярп?масцю да народнай культуры. Народная м?фалог?я [язычн?ка? ? грэка?] ?я?лялася яму верай у створаную прыроду, а не ? самога Творца.

К?рыла Тура?ск? скла? твор ≪Слова на пахвалу айцо? Н?кейскага сабора≫. На гэтым першым усяленск?м саборы было прынята вучэнне аб Тро?цы , што выкл?кала вострую дыскус?ю ? спрэчк? ва ?сей хрысц?янскай царкве. Так?м чынам, догмат аб Тройцы з’яв??ся тольк? ? IV ст., да гэтага яго не ?снавала ? хрысц?янскай царкве зус?м. У сва?м творы ён расказвае аб гэтай падзе?. Таксама К?рыла дакладна вызначае сутнасць вучэння ≪папы Александрыйскай царквы≫ Aрыя, як? выступа? супраць вучэння аб Тро?цы. К?рыла называ? яго ерэтыкам ? ? сва?м творы выя?ля? нецярп?масць да Арыя ? яго вучэння пра тое, што Бог ? гэта не Тройца. К?рыла Тура?ск? рэдка карыста?ся лаг?чным? довадам? ц? хоць бы спасылкам? на а?тарытэтныя дакументы або кн?г? ?ншых а?тара?, ён спадзява?ся на ?нушальнасць сва?х твора? ? аратарскае мастацтва. У К?рылы был? яшчэ таксама ?ншыя творы ? прытчы, дзе ён выказва? свае думк? ? веды.

Для хрысц?янскай культуры таго часу багасло?ская, паэтычная, красамо?н?цкая ? асветн?цкая творчасць К?рылы Тура?скага была сапра?дным адкрыццём красы ? мастацкай выя?ленчай с?лы роднай мовы. П?сьменн?к добра веда? клас?чную в?зантыйскую рыторыку ? паэтыку, творча выкарыста? гэту багатую эстэтычную традыцыю, узбагац??шы культуру ? мову свайго народа. З пазнейшых беларуск?х асветн?ка?, бадай што, адз?ны С?мяон Полацк? дасканала валода? красамо?н?цк?м майстэрствам, хоць ? саступа? свайму выдатнаму папярэдн?ку ? с?ле ? прыгажосц? л?рычнага самавыя?лення.

Светапогляд [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

К?рыла Тура?ск? першым у беларускай ф?ласофскай ? навукова-ф?лалаг?чнай традыцы? по?на сфармулява? першаступенную значнасць для жыцця чалавека кн?жных веда?, гуман?тарнай навук? ? пазнання. У ≪Прыпавесц? пра чалавечую душу ? цела, або Пра Сляпога ? Бязногага≫ ён выказа? фундаментальную ?дэю аб разв?цц? грамадства ? к?рунку ?змацнення ?нтэлектуальнасц?, духо?насц?, л?таратуры ? навук?. П?сьменн?к закл?ка? чытаць кн?г?, як?я дазваляюць адчын?ць браму вечнага жыцця, знайсц? невымо?ныя даброты будучага веку.

У ≪Слове пра шанаванне кн?г ? пра навучанне≫ К?рыла Тура?ск? змясц?? рэестр кн?г, неабходных для чытання, ? перал?чы? апакрыф?чныя творы: ≪Спасц?гайце ? засвойвайце святыя кн?г? ? Евангелле , Апостал, Парам?ю, Псалтыр , а хлусл?выя п?санн? ? адк?двайце прэч. Памылковыя кн?г? ? гэта Астраном?я, Зоркал?чэнне, Сонн?к, Чаро?н?к, Зялейн?к, Замовы , Калядн?к, Громн?к, К?данне. У ?х ? хлусл?выя праракаванн? ? паклёп на святыя кн?г?≫.

Паводле канцэпцы? К?рылы Тура?скага, ?нтэлектуальная ? духо?ная праца ? шлях да маральнага ?дасканалення асобы. Менав?та веды найбольш стрымл?ваюць чалавека ад злых учынка?, адводзяць ад граху. Навука ? невычэрпная крын?ца жыццёвай энерг?? ? ф?з?чнага здаро?я чалавека. Шлях да сапра?днай славы таксама палягае праз навуку. Яна стварае багацц? ? дабрабыт, дапамагае пераадольваць жыццёвыя перашкоды. У адпаведнасц? з азначэннем К?рылы Тура?скага, навука ? вонкава нябачная, але яна ? вечная ? бясконцая, цвёрдая ? трывалая.

На думку асветн?ка, адукаваныя людз? абавязаныя навучаць ?ншых, перадаваць набытыя веды, шчодра дзял?цца плёнам уласнага розуму, н? ? як?м разе не трапляць у пастку ганарл?васц?, ?накш Госпад Бог пазбав?ць ?х таленту ? ?нтэлектуальных здольнасцей. Выключнае месца мысл?цель адводз?? святарам ? духо?ным наста?н?кам, як?я абавязкова мус?л? няспынна набываць ? пашыраць кн?жныя веды, бо нават уладары, паводле яго сло?, старанна ? настойл?ва ?мкнуцца да веда?.

Сярод ?нтэлектуальна-эстэтычных прыярытэта? К?рыла Тура?ск? вылуча? чатыры найбольш ?стотныя элементы: набыццё ≪дару слова≫, уменне ≪даступна п?саць≫, пазба?ленне ≪замутнёнасц? розуму≫ ? пераадоленне ≪грубасц? мовы≫. У ≪Прыпавесц? пра чалавечую душу ? цела, або Пра Сляпога ? Бязногага≫, звяртаючыся да слухачо?, наступным чынам п?са? пра ?ласныя разумовыя здольнасц? ? творчыя прынцыпы: ≪Послушайте же со вниманиемь, да по ряду беседу скажемь, и вы со вниманиемь смотрите. Аше бо и мутен ымею ум и язык груб, но ваших надеяйся молитвах, прошю дара слову. Аще и недостоин есмь о сих глаголати, но ползы ради послушающих пишем. Аще ли кто зла слуха имать, то не ищеть что бы ему на ползу обрести, но зазираеть, чимь же бы нас потязал и укарял≫.

К?рыла Тура?ск?, выя?ляючы сц?пласць, як прав?ла, указва? на абмежаванасць уласных веда?, п?са? пра сваю няздатнасць пран?кнуць у духо?ную сутнасць рэча?, вытлумачыць ? ап?саць разнастайныя таямн?цы зямной прыроды ? космасу: ≪То не воюйте, братье, на мою грубость, нелеп образ писання поставляющи ми. Яко же бо и по ногу вязяши птице нест мощно на аиерьскуюе вьзлетети высоту, тако и мне в телесных вязяшю похотех, невозможно о духовных беседовати: не сольнуть бо ся грешнича словеса, не имуща благодати Святаго Духа≫.

Выступ?? як ярк? сацыяльны мысл?цель ? марал?ст. На старонках сва?х твора? ён прапанава? агульныя прынцыпы справядл?вага ?ладкавання грамадства, акрэсл?? аптымальную мадэль сацыяльных паводз?н чалавека. Л?таральна кожнае казанне К?рылы Тура?скага заканчваецца дыдактычнай сентэнцыяй агульнамаральнага зместу, на?проставым павучаннем, закл?кам? да пакаяння. Этычная дактрына выкладзена ?м у межах канцэпта ≪добрых спра?≫, сэнс як?х ? у прыкладных паводз?нах ? прыстойным ладзе жыцця.

У творы ≪Слова пра чалавека ? пра нябесныя с?лы≫ асветн?к акрэсл?? м?с?ю зямнога ?снавання чалавека, сутнасць якой ? у нястомнай духо?най працы ? безупынным тварэнн? добрых спра?. У зямным жыцц?, паводле К?рылы Тура?скага, людз? пав?нны пазбягаць грахо?, як?я ?х па?сюль падсцерагаюць. Так, ≪Слова на другое прышэсце Хрыста≫ завяршаецца закл?кам да суайчынн?ка? адмов?цца ад грахо?ных учынка? ? непрыстойных паводз?на? ? п’янства, пераядання, пералюбства, гня?л?васц?, зайздрасц?, паклёпн?цтва, л?хвярства.

У ≪Слове на Пяц?дзесятн?цу≫ К?рыла Тура?ск? закл?ка? да сц?пласц?, стрыманасц?, м?ласэрнасц?, шанавання ?с?х людзей, трымання пасто?. Асабл?ва важна, на яго думку, быць спагадл?вым ? чулл?вым, н?кол? не адма?ляць у м?ласц?н? жабракам ? абяздоленым. Асветн?к у ≪Слове аб прамудрасц?≫ падрабязна перал?чы? злыя ?чынк?, звыш трыццац?, як?х належыць пазбягаць. У прыватнасц?, сярод грахо? ён называе: паклёп, абразы, асуджэнне, гня?л?васць, сварк?, бойк?, зайздрасць, варажнечу, злыя задумы, запо?, крадзёж, рабаванне, разбой, душагубства, чарадзействы, пералюбствы. К?рыла закл?ка? адмов?цца ад язычн?цк?х веравання?, як?я, на яго думку, створаныя зайздросл?вым Д’яблам.

Этычнай праблематыцы ? выхаванню добрых норава? прысвечаны твор ≪Парада≫. У ?м асветн?к даказвае неабходнасць рэгулярнага чытання духо?ных кн?г ? закл?кае не апускацца да зайздрасц?, узаемных нагавора? ? п’янства. Пра неабходнасць разв?тання з паганск?м ладам жыцця ? празмерным ужываннем ежы, распуснасцю ? ?цехам? ? К?рыла Тура?ск? п?ша ? ≪Слове на узнясенне Госпада≫. Тут жа ён абгрунто?вае неабходнасць клопату пра с?рот ? ?бог?х. Гало?нае ? дачыненнях пам?ж людзьм?, зазнача? асветн?к, ? добрыя намеры ? ?заемная павага.

У творах К?рылы Тура?скага дам?навал? эсхаталаг?чныя, трын?тарныя ? эклес?ялаг?чныя матывы. ^[3] Ён першым перанёс на нацыянальную глебу гало?ныя хрысц?янска-рэл?г?йныя тэмы, акрэсленыя ? Б?бл?? ? творах святых айцо? царквы, нада?шы ?м новае гучанне. Асветн?к уздыма? асноватворныя антрапалаг?чныя ? сацыяльныя праблемы ? праведнага жыцця, грамадскага ?дэалу, духо?най дасканаласц? ? прызначэння чалавека на зямл?, акрэсл?? ролю манаха? у грамадстве, заяв?? пра адказнасць чалавека за ?ласныя ?чынк?. У творах К?рылы Тура?скага агульначалавечае дам?нуе над канфес?йным, духо?нае ? нябеснае ? ?х шчыльна зн?таванае з зямным ? штодзённым ? матэрыяльным? патрэбам? ? жаданням?, перажыванням? ? страхам?, сумненням? ? супярэчнасцям?.

Надзелены талентам аб'ёмнага, цэласнага ?спрымання рэча?снасц?, К?рыла Тура?ск? ?васоб?? уласныя глыбок?я веды пра сусвет ? чалавека ? арыг?нальных л?таратурна-мастацк?х формах. На працягу стагодцзя? яны распа?сюджвал?ся ? сотнях сп?са? ? друкаваных выдання?, карыстал?ся вял?кай папулярнасцю ва ?сходнеславянск?х народа?.

Ушанаванне памяц? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Бы? пахаваны на Барысаглебск?х мог?лках Турава; магчыма мошчы был? перанесеныя ? К?ева-Пячэрскую ла?ру . Царко?нае шанаванне пачалося, в?даць, не?забаве пасля сканання К?рылы. Дн? памяц?: 28 красав?ка ? 4 чэрвеня (па юл?янск?м календары).

У Беларус? ?снуе некальк? правасла?ных цэрква?, асвечаны ? ?мя свяц?целя К?рылы:

• царква К?рылы Тура?скага пры Саборным доме ( М?нск ) ^[4]
• кафедральны сабор свяц?целя? К?рыла ? Ла?рэнц?я Тура?ск?х ( Тура? ) ^[5]
• храм Свяц?целя К?рылы Тура?скага ( Светлагорск ) ^[6]

Акрамя таго, некальк? вядомых правасла?ных ? грэка-катал?цк?х цэрква? беларускай дыяспары названы ? гонар святога К?рылы Тура?скага:

• царква Святога К?рылы Тура?скага ? Ус?х Святых Апекуно? Беларускага Народа ( Лондан ) ^[7]
• царква Святога К?рылы Тура?скага ( Таронта ) ^[8]
• сабор Святога К?рылы Тура?скага ( Нью-Ёрк ) ^[9]

• 
  царква Святога К?рылы Тура?скага ? Ус?х Святых Апекуно? Беларускага Народа (Лондан)
• 
  царква Святога К?рылы Тура?скага (Таронта)
• 
  сабор Святога К?рылы Тура?скага (Нью-Ёрк)

Ордэн свяц?целя К?рыла Тура?скага ? узнагарода Беларускай правасла?най царквы . Заснаваны рашэннем С?нода Беларускай Правасла?най Царквы ? 2004 годзе ? памяць святкавання 1000-годдзя Тура?скай епарх?? .

Зноск?

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Мельн?ка? А. К?рыл, еп?скап Тура?ск?. Жыццё, спадчына, светапогляд / А. А. Мельнiка?; навук. рэд. В. А. Чамярыцк?; Нац. акад. навук Беларус?; ?н-т л?таратуры ?мя Я. Купалы. ? 2-е выд. ? М?нск: Бел. навука, 2000. ? 459, [3] c.
• Мысл?цел? ? асветн?к? Беларус?: Энцыкл. даведн?к. ? Мн.: БелЭн, 1995. ISBN 985-11-0016-1
• Старажытная беларуская л?таратура (XII?XVII стст.) / Уклад, прадм., камент. ?. Саверчанк? ? М?нск: Кн?газбор, 2010. ? (≪Беларуск? кн?газбор≫). ISBN 985-6824-43-5
• Franklin, Simon (1991). Sermons and Rhetoric of Kievan Rus' . Harvard Library of Early Ukrainian Literature. English Translations. Vol. V. Cambridge, MA: Distributed by Harvard University Press for the Ukrainian Research Institute of Harvard University. ISBN   9780916458416 .
• Lunde, Ingunn (2001). Verbal Celebrations: Kirill of Turov’s Homiletic Rhetoric and its Byzantine Sources . Slavistische Veroffentlichungen. Vol. 86. Wiesbaden: Harrassowitz. ISBN   978-3-447-04358-8 .
• Lunde, Ingunn (2000). Ingunn Lunde (рэд.). Kirill of Turov; Bishop, Preacher, Hymnographer . Slavica Bergensia. Vol. 2. Bergen: Department of Russian Studies, IKRR University of Bergen. ISBN   9788290249279 .

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

	К?рыла Тура?ск? ? В?к?крын?цах
	К?рыла Тура?ск? на В?к?схов?шчы

• К?рыла Тура?ск?
• Свяц?цель К?рыл, еп?скап Тура?ск?