Язафат Кунцэв?ч
Сьвяты
Сьвецкае ?мя	?ван
Манаскае ?мя	Язафат
Нарадз??ся	1580 [1]
Памёр	12 л?стапада , 1623 , В?цебск , Рэч Паспал?тая (сучасная Беларусь)
Шануецца	Катал?цкай Царквой (б?зантыйскага ? рымскага абрада?); укра?нскай , беларускай ? расейскай ? ?нш. грэка-катал?цк?м? Цэрквам?
Бэатыф?каваны	16 тра?ня , 1643 , у Рыме , Папам Рымск?м Урбанам VIII
Канан?заваны	1867 , у Рыме , Папам Рымск?м П?ем IX
Гало?ная сьвятыня	базыл?ка сьв. Пятра ? Рыме
Дзень памяц?	12 л?стапада - Катал?цкая царква , Беларуская Грэка-Катал?цкая Царква , 16 верасьня - Беларуская Грэка-Катал?цкая Царква , 25 л?стапада - Укра?нская Грэка-Катал?цкая Царква
Патрон	В?цебская дыяцэз?я РКЦ
Язафат Кунцэв?ч у В?к?схов?шчы

Язафа?т Кунцэ?в?ч ( 1580 ц? 1584 ? 12 л?стапада 1623 ) ? грэка-катал?цк? царко?ны ? грамадзк? дзяяч Вял?кага Княства Л?то?скага , царко?ны п?сьменьн?к, сьвятамучан?к .

Жыцьцяп?с [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Нарадз??ся ва ?ладз?меры-Валынск?м у зьбяднелай шляхецкай сям’? Кунцэв?ча? , якая выехала туды зь Беларус? ^[2] Яго бацькам бы? небагаты купец Га?рыла, мац? ? Марына. У падлеткавым узросьце, не?забаве пасьля Берасьцейскай ун?? 1596 году, разам з бацькам? пераеха? у В?льню. Паводле сьведчаньня б?ёграфа?, ?ван (Ян) Кунцэв?ч зь дзяц?нства вылуча?ся цягай да мал?твы ? м?стычным сьветапоглядам.

Да 1599 прыня? Ун?ю ? зраб??ся яе адданым прых?льн?кам. На ягоны выбар Ун?? ? фармаваньне яго катал?цкага сьветапогляду па?плывал? знакам?тыя ? свой час багасловы ? грэк Пятро Аркудз? , як? бы? прысланы з Рыму для ?мацаваньня Зьяднанай Царквы ? Рэчы Паспал?тай, в?ленск? езу?т Валенц? Фабрыцый, будучы м?трапал?т Язэп Руцк? , як? тады бы? яшчэ сьвецкай асобай.

У 1604 сам К?е?ск? м?трапал?т ?пац? Пацей пастрыг яго ? манах?, нада? яму новае ?мя ? Язафат, высьвяц?? на дыякана, пасьля чаго нак?рава? у В?ленск? манастыр Сьвятой Тройцы ^[3] . Сапра?дны аскет у штодзённым жыцьц?, Язафат Кунцэв?ч у вольны ад мал?тва? ? набажэнства? час чыта? сьвятыя кн?г? ? п?са? свае, у як?х даводз?? неабходнасьць аб’яднаньня ?сходняй ? Заходняй Царквы пад зьверхн?цтвам Папы Рымскага . Яго праведнае манаскае жыцьцё, навука ? палымяныя казаньн? прыцягвал? ? манастыр новых маладых паслушн?ка?.

У другой палове 1608 ён бы? высьвячаны на сьвятара . (Паводле некаторых крын?ца? ужо 23 жн??ня 1608 ён бы? ераманахам) ^[4] . Таго ж году Язэп Руцк? запрас?? Я. Кунцэв?ча ? К?е? для дапамог? ? навяртаньн? правасла?ных к?е?ляна? да Ун??. У Пячорск?м манастыры адбы?ся ?нцыдэнт, кал? ? адказ на прамовы Язафата Кунцэв?ча манах? сьцягнул? яго з амбону ? моцна зьб?л?, аднак пасьля багасло?скага дыспуту варожасьць улеглася.

Кал? манаская супольнасьць Траецкага манастыра ? В?льн? павял?чылася да 50 манаха?, зьяв?лася магчымасьць засно?ваць новыя манастыры Зьяднанай Царквы. Шляхц?ч Рыгор Трызна , маршалак слон?мск?, падарава? манахам-ун?ятам манастыр у Быцен? , як? ён збудава? для сваёй дачк? Э?фрас?ньн?, ? тады Язэп Руцк? нак?рава? туды Язафата Кунцэв?ча, каб ён заснава? там нав?цыят для манаха? Зьяднанай Царквы. Тады ж Рыгор Трызна пазнаём?? ?гумена Быценскага манастыра Язафата Кунцэв?ча з сва?м правасла?ным суседам ?ванам Мялешкам, смаленск?м кашталянам. Пад уплывам ераманаха Язафата ?ван Мялешка прыня? Ун?ю ? падарава? манахам Жыров?чы , дзе была царква з цудатворнай ?конай Багародз?цы. Язафат Кунцэв?ч ста? першым ?гуменам Жыров?цкага манастыра. Шляхц?ч ?ван Мялешка разам з сужонкай Ганнай з Фурса? збудавал? ? Жыров?чах манастыр ? 29 кастрычн?ка 1613 ?рачыста ?вял? туды Язафата Кунцэв?ча зь яго манахам? ^[5] . З таго часу Жыров?чы стал? сла?ным водпуставым месцам, куды штогод пачал? прыходз?ць п?л?грымы з самых розных кутко? Вял?кага Княства Л?то?скага ? Рэчы Паспал?тай.

Пасьля сьмерц? 18 л?пеня 1613 м?трапал?та ?пац?я Пацея К?е?скай м?трапол?яй пача? упра?ляць Язэп Руцк? , а Язафат Кунцэв?ч ад гэтага часу ? да 1617 бы? арх?мандрытам В?ленскага манастыра Сьвятой Тройцы, як? тады нал?чва? ужо 60 манаха?. За гэты час ён многа зраб?? для разбудовы ? добра?парадкаваньня манастыра, арган?зацы? манаскага жыцьця. Старэйшых манаха? арх?мандрыт Язафат Кунцэв?ч нак?рава? у Наваградак ? Менск, дзе базыляне адчын?л? школы, а сам заста?ся тольк? з маладым? манахам?. У гэты час яму даводз?лася адначасова выконваць абавязк? арх?мандрыта, в?карыя, спаведн?ка, прапаведн?ка, эканома ? нават дзяка. Як сьцьвярджа? сьведак айцец Г. Хмяльн?цк?, звычайна ён сам зван?? на пад’ём ? ? царкве на мал?тву ^[6] .

Паводле рэкамэндацы? Руцкага ? 1617 прызначаны б?скупам в?цебск?м ? адначасова каад’ютарам да полацкага арх?б?скупа Гедэона Бральн?цкага . Разам зь м?трапал?там Язэпам Руцк?м, як? распрацава? статуты Базылянскага закону, Язафат Кунцэв?ч моцна спрычын??ся да рэарган?зацы? ?сходняга манаства ? кра?.

Пасьля сьмерц? Бральн?цкага ? канцы 1618 Я. Кунцэв?ч ста? полацк?м арх?б?скупам . У Полацак ён прыбы? з асабл?вай м?с?яй ад м?трапал?та Руцкага ? умацаваць Ун?ю ? гэтым кра?.

Першым? крокам? арх?б?скупа Язафата Кунцэв?ча на новай н?ве сталася адраджэньне царко?нага жыцьця: адна?леньне храма? (у тым л?ку Полацкага Саф?йскага сабору ), заснаваньне параф?яльных школа?, ≪чыстка≫ кл?ру. Адначасова ён праяв?? сябе адданым прых?льн?кам еднасьц? Заходняй ? ?сходняй Цэрква?. Да Базылянскага закону ён прыядна? манаха? трох манастыро? Полацкай япарх??: Полацкага манастыра, Чарэйскага манастыра ? Маг?лё?скага манастыра.

Разам з тым акты?насьць новага полацкага арх?б?скупа выкл?кала неадназначную рэакцыю. 9 кастрычн?ка 1618 арх?б?скуп Язафат Кунцэв?ч нак?рава?ся ? Маг?лё? са звычайнай душпастырскай мэтай ≪прыгледзець за царко?ным парадкам≫ . Жыхары не дазвол?л? яму, як пастыру, нават уступ?ць у места, зачын?л? гарадзкую браму, расстав?л? на вежах ? на валу гарматы, ск?раваныя на сьв?ту арх?б?скупа, ? ?зброеных людзей, частка як?х выйшла з харугвам? перагарадз?ць ун?яцкаму арх?б?скупу дарогу ? места. ≪Кал? гэты ?ладыка-адшчапенец , ? казал? яны, ? дзе-небудзь пакажацца бл?жэй каля места, то ? места мы яго ня пусьц?м, а яго заб’ем, бо за пастыра ? ?ладыку свайго ня л?чым ? прызнаваць яго ня хочам≫ . Гэты ?нцыдэнт ста?ся прычынай судовага разьб?ральн?цтва, у вын?ку ягока завадатара? бунту як парушальн?ка? спакою ? дзяржаве прысудз?л? да сьмяротнай кары, а на места бы? накладзены штраф ^[7] .

У сакав?ку 1620 на зваротным шляху з Масквы ? К?е? прыбы? Ерусал?мск? патрыярх Тэафан, як? акты?на праводз?? пратурэцкую ? прамаско?скую пал?тыку. Ён незаконна ^[8] высьвяц?? новых правасла?ных б?скупа? ? пастав?? ?х на?замен раней прызначаных ун?яцк?х, чым абвастры? супярэчнасьц? ? асяродку хрысьц?яна? Рэчы Паспал?тай. У прыватнасьц?, у абыход Кунцэв?ча б?скупам Полацку бы? паста?лены Мялец? Сматрыцк? , дзеяньн? якога ? Рэчы Паспал?тай расцан?л? як падбухторваньне да мецяжу ? царко?наму расколу ?ва ?году Турэччыны . У прыватнасьц? кароль ? вял?к? князь Жыг?монт п?са?:

	нехта Сматрыцк? ? Барэцк? змов?л?ся з падданым? цэсара турэцкага , непрыяцеля веры хрысьц?янскай ? нашага, як? на панствы нашыя вайной ?дзе. Зь нейк?м пастырам, н?бы патрыярхам ерусал?мск?м, на шпег? да панства? нашых ад цэсара турэцкага дасланым, наважыл?ся без дазволу ? ведама нашага прысьвячэньн? браць ? адз?н на м?трапол?ю К?е?скую, а ?ншы ? на арх?б?скупства Полацкае, ?гнаруючы тых, хто прылажэнствы гэтыя духо?ныя зда?на з пападаньня нашага спараднага на сябе носяць ? добрае здаро?е маюць.

Аднак прапаганда М. Сматрыцкага прынесла свой плён. Арх?б?скупа Я. Кунцэв?ча зьв?навац?л? ? перасьледзе правасла?ных, на што ён змушаны бы? адказаць л?стом, адрасаваным Льву Сапегу :

	Я ж н?кол? н?кога да Ун?? гвалтам не прымуша?, такога н?кол? не было. Абараняць жа мне мае царко?ныя правы, (кал? на мяне наступаюць гвалтам), мяне прымушае звычайная б?скупская прысяга.

Найбольш напружаны характар барацьба супраць Ун?? набыла ? В?цебску , насельн?цтва якога пасланцы Сматрыцкага падбухторыл? да непаслушэнства законнаму арх?б?скупу.

Уступ??шы ? валоданьне в?цебск?м? цэрквам?, Я. Кунцэв?ч заня?ся ?хным абсталяваньнем: загада? ?х падмесьц?, пачысьц?ць абразы, наладз?ць хоры ? адк?дныя сядзеньн?. Паводле слова? в?давочца?, правасла?ныя ? адказ на гэта сказал?, што нельга з царквы н?чога вык?даць, нават пыл. На падставе гэтага яны абвясьц?л?, што Я. Кунцэв?ч прытрымл?ваецца лац?нскай веры ? перарабляе цэрквы на лац?нск? ?зор ^[7] .

Ад сакав?ка 1621 па атрыманьн? л?ста М. Сматрыцкага, жыхары В?цебску по?насьцю перастал? падпарадко?вацца Я. Кунцэв?чу. 4 красав?ка 1621 , у дзень Дабравешчаньня, в?цебск?я правасла?ныя на чале з бурм?страм Сымонам Нешам не пусьц?л? працэс?ю ?н?яцк?х сьвятаро? з Прачысьценскага сабору ? царкву Дабравешчаньня: ≪люд посполитый лаял их и соромотил и на здоровье их як того часу, так и потомных часов похвалки чинил, грозячи им забиянем и у воду утопенем≫ . У Дабравешчанскай царкве 16 жн??ня , у дзень Спаса (≪яблычнага≫), правасла?ныя зно? ≪тумульт учинили≫ , зван?л? ? званы, проста ? царкве зьб?л? сьвятара айца Макс?ма Турчынов?ча ? Кунцэв?чавага слугу Стэфана Баз?л?скага, а потым гнал?ся за сам?м арх?б?скупам. У дзень Пяц?дзясятн?цы вял?к? нато?п правасла?ных спын?? арган?заваную Кунцэв?чам урачыстую працэс?ю, што нак?ро?валася за места да царквы Сьв. Духа, ? прымус?? яе вярнуцца ? места. 20 лютага 1622 каля сотн? жыхаро? В?цебску абкружыл? царкву Дабравешчаньня, перашкаджаючы адпра?леньню арх?б?скупам набажэнства, ≪крик, волане великое учинили≫, ≪словы неучтивыми лаяли, соромотили≫ ?н?яцкае духавенства, а пасьля службы напал? на арх?дыякана ? чэлядзь арх?б?скупа ^[7] .

Кульм?нацыя канфл?кту настала 12 л?стапада 1623 ( В?цебскае па?станьне ), кал? разьюшаны нато?п в?цебск?х правасла?ных рыну?ся ? дом Я. Кунцэв?ча. Арх?б?скуп выйша? ?м насустрач са словам?: ≪Дзец? мае, чаму вы напал? на мой дом?≫ Як сьведчаць судовыя дакумэнты, забойцы двума ?дарам? бердыша расьсекл? ?ладыку галаву, а потым ≪до?га нявечыл? яго ? пасьля сьмерц?≫. Цела Язафата ск?нул? з Прачысьценскай гары, а затым, прывяза?шы да ног ? шы? цяжк?я камян? ? насыпа?шы каменьня ? валасян?цу, утап?л? ? Дзьв?не ^[2] . Апроч таго, забойцы разрабавал? б?скупск? палац, ун?яцк?я цэрквы ? манастыры ды ?ншую маёмасьць у месьце ^[9] .

Да моманту прыбыцьця ? В?цебск сьледчай кам?с??, большая частка ?дзельн?ка? расправы зьбегла зь места. Да суду прыцягнул? тольк? 19 чалавек. Мног?я сьведк? паказвал? на тое, што правасла?ныя ладз?л? замах? на жыцьцё Кунцэв?ча ? заб?л? яго тольк? празь нянав?сьць ? ≪распалены запал≫ супраць катал?цкай веры, ун?? грэцкай царквы з рымск?м касьцёлам ? падпарадкаваньня апостальскай стал?цы ? Рымскаму Папу. Карале?ск?я кам?сары, што праводз?л? расьсьледаваньне забойства Кунцэв?ча, прызнал? пра?дз?вым? паказаньн? сьведка? пра тое, што Язафат Кунцэв?ч бы? заб?ты бязьв?нна, ? што забойцы ня мел? ан?як?х падстава? для такога жорсткага злачынства ^[7] .

Цела арх?б?скупа Язафата Кунцэв?ча пасьля ?рачыстага адпяваньня пахавал? ? ягонай катэдры сьв. Саф?? ? Полацку, але пазьней яго мошчы неаднаразова даводз?лася таемна перавоз?ць па ?сёй Беларус? ? за яе межам?, каб захаваць ад зьн?шчэньня расейск?м? войскам?.

Канан?зацыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Працэс захада? да бэатыф?кацы? сьв. Язафата пача?ся ? наступны год па яго сьмерц?. Працэс працягну?ся пры ?дзеле створаных па вызначэньн? Урбана VI?I (двойчы, у 1625 ? 1635  гг.) кам?с?я? для дасьледаваньня жыцьця, дзейнасьц?, сьмерц? Язафата Кунцэв?ча ? цуда?, зьвязаных зь ягоным апякунствам.

Па завяршэньн? расьсьледаваньня, у тра?н? 1643 году Полацк? арх?б?скуп Язафат Кунцэв?ч бы? зал?чаны Папам Урбанам VIII да сьп?су сьвятых у ВКЛ ? ?кра?не , а ? чэрвен? 1867 году Папа П?й IX абвясьц?? яго сьвятым для ?сёй Катал?цкай Царквы. Мошчы беларускага сьвятамучан?ка Язафата Кунцэв?ча захо?ваюцца ? саборы сьв. Пятра ? Рыме, каля алтара сьв. Вас?ля Вял?кага пры па?ночна-?сходн?м слупе храма ^[10] .

Папа Рымск? Ян Павал II назва? сьвятамучан?ка Язафата Кунцэв?ча ≪Апосталам еднасьц?≫.

Творчасьць [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Язафат Кунцэв?ч ? а?тар палем?чных ? багасло?ск?х твора? ≪А фальшаваньню п?сьм славенск?х…≫, ≪Прав?лы для ?н?яцк?х прасьв?тара?≫, ≪Катэх?зму≫, 6 артыкула? у кн?зе Л. Крэ?зы ≪Абарона еднасьц?…≫ ( 1617 ) ? ?ншых. У сва?м укладаньн? ≪Пра хрышчэньне сьв. Уладз?м?ра≫ Кунцэв?ч даводз??, што руская Царква першапачаткова была катал?цкай.

Крын?цы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Вонкавыя спасылк? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Язафат Кунцэв?ч ? схов?шча мультымэдыйных матэрыяла?

• Язафат Кунцэв?ч Арх??ная коп?я ад 11 жн??ня 2011 г. на Г?сторыя Беларус?. Асобы.
• Пануцэв?ч В. Сьвяты Язафат, арх?яп?скап полацк?. Полацак, 2000