Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı
(
rus.
Герой Советского Союза
) ?
SSR?
-d? muharib? ?m?liyyatları zamanı, el?c? d? sulh dovrund? ?uca?t gost?rdiyin? v? ya ustun xidm?t gost?rdiyin? gor? veril?n ?n yuks?k d?r?c?dir.
Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adı ilk d?f? SSR? M?rk?zi ?craiyy? Komit?sinin 16 aprel 1934-cu il tarixli F?rmanı il? t?sis edildi, Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı ucun ?lav? bir f?rq ni?anı ?
Qızıl ulduz medalı
? SSR? Ali Soveti R?yas?t Hey?tinin 1 avqust 1939-cu il tarixli F?rmanı il? t?sis edildi. Mukafat eskizinin mu?llifi memar Miron ?vanovic Merjanovdur.
14 aprel 1934-cu ild? Celyuskin g?mi hey?tinin uzvl?rinin v? s?rni?inl?rin xilas edilm?sind? i?tirak ed?n 7 qutb pilotuna Sovet dovl?tinin r?hb?rl?ri (
?. Stalin
, V. Molotov,
K. Voro?ilov
, V. Kuybı?ev v? A. Jdanov) t?r?find?n vurulan acıq bir teleqramın m?tni milli q?zetl?rin ilk s?hif?l?rind? yayımlandı:
|
Celyuskin hey?tini xilas etm?k ucun gost?rdiyiniz q?hr?manlıqdan m?mnunuq. T?bi?t hadis?l?ri uz?rind? q?l?b?nizl? f?xr edirik. Olk?nin ?n yax?ı umidl?rini do?rultdu?unuza v? boyuk v?t?nimizin layiqli ovladları oldu?unuza gor? cox ?adıq.
SSR? M?rk?zi ?craiyy? Komit?sin? bir ?riz? daxil edirik:
1. q?hr?manlıq numayi?i - "Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı" adının t?zahuru il? ?laq?li ?n yuks?k mukafatı mu?yy?nl??dirm?k bar?d?,
2. pilotlara mukafat verilm?si haqqında: "Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı" mukafatı il? celyuskinitl?rin xilas edilm?sind? birba?a i?tirak ed?n Lyapidevski, Levanevski, Molokov, Kamanin, Slepnev, Vodopyanov, Doronin,
3. adı c?kil?n pilotlara v? onlara xidm?t gost?r?n ucu? mexanikl?rin? Lenin ordeni verilm?si v? onlara illik ?m?k haqqı miqdarında bird?f?lik pul mukafatı verilm?si bar?d?.
- M?rk?zi ?cra Komit?si v? M?rk?zi ?craiyy? Komit?sinin X?b?rl?ri, 14 aprel 1934-cu il tarixli, 88 saylı
|
|
"Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı" adı haqqında ?sasnam?
[
redakt?
|
m?nb?ni redakt? et
]
16 aprel 1934-cu ild?
SSR?
M?rk?zi ?craiyy? Komit?sinin f?rmanı il? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı rutb?si a?a?ıdakı redakt? il? t?sis edildi:
"?n yuks?k f?rql?nm? d?r?c?sini t?yin etm?k ? dovl?t? f?rdi v? ya kollektiv xidm?tl?r gost?rdiyin? gor? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı rutb?si verm?k". F?rql?nm? ni?anları verilm?di ? yalnız SSR? M?rk?zi ?craiyy? Komit?sind?n bir sertifikat verildi. Sovet ?ttifaqı Q?hr?manlarının "SSR?-nin iki ordeni il? t?ltif olunan ??xsl?r ucun mu?yy?n edilmi? huquq v? imtiyazlardan istifad? etdikl?ri" d? qeyd edildi.
"
Lenin" ordeni
Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adı il? birlikd? 1936-cı il iyulun 29-da t?tbiq olunan Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adı haqqında ?sasnam?d?n ?vv?l mukafatlandırılan 11 pilotun hamısına t?qdim olundu. Bu n??rd?n ba?layaraq bu ada layiq gorul?n v?t?nda?lar
"Lenin" ordenin?
etibar etm?k m?cburiyy?tind? qaldılar.
SSR? Ali Soveti R?yas?t Hey?tinin 1 avqust 1939-cu il tarixli f?rmanı il? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manları ucun xususi bir f?rql?ndirici mukafat ? "Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı" medalı t?sis edildi. 16 oktyabr 1939-cu il tarixli ba?qa bir f?rmanla "
Qızıl ulduz
" adlanan medalın gorunu?u t?sdiq edildi. ?lkin ?sasnam?d?n f?rqli olaraq, indi
Qızıl ulduzu
bir nec? d?f? mukafatlandırmaq mumkun oldu. ?ki d?f? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adı veril?n ??xsl?r? ikinci d?f?
"Qızıl ulduz" medalı
verilir v? v?t?nind? ona burunc bust qoyulurdu. Az?rbaycanda bu ada iki d?f? general-mayor
H?zi Aslanov
layiq gorulmu?dur. Uc d?f? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adına layiq gorul?n ??xsl?r? ucuncu
"Qızıl ulduz" medalına
layiq gorulur v? burunc bustu
Moskvadakı
Sovetl?r Sarayında qura?dırılmalı idi. ?kinci v? ucuncu medallar veril?rk?n
Lenin ordenl?rinin
verilm?si t?min edilm?mi?dir. F?rmanda dorduncu d?f? titulun verilm?si il? yana?ı, bir n?f?r ucun mumkun sayda mukafat bar?d? d? hec n? deyilm?di.
Birinci, ikinci v? ucuncu mukafatların medal sayı ayrı idi.
Moskvada
moht???m Sovetl?r Sarayının in?ası muharib? s?b?bind?n ba?a catmadı?ından, Q?hr?manların bustl?ri uc d?f?
Kremld?
quruldu.
6 sentyabr 1967-ci il tarixli bir f?rmanla Sovet ?ttifaqı Q?hr?manları ucun bir sıra dovl?t imtiyazları t?tbiq edildi.
Yeni n??r
SSR?
Ali Soveti R?yas?t Hey?tinin 14 may 1973-cu il tarixli f?rmanı il? t?sdiq edilmi?dir (SSR? Ali Sovetinin Bulleteni, 1973, No 20, s. 268). ?sasnam?d? deyilir:
|
|
1. Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adı ?n yuks?k f?rql?nm? d?r?c?sidir v? q?hr?manlıq ?m?li il? ?laq?li Sovet dovl?ti v? c?miyy?ti qar?ısında ??xsi v? ya kollektiv xidm?tl?rin? gor? verilir.
2. Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adı SSR? Ali Sovetinin R?yas?t Hey?ti t?r?find?n verilir.
3. Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı t?ltif olunur:
SSR?-nin ?n yuks?k mukafatı Lenin ordeni il?;
xususi f?rql?nm? ni?anı - "Qızıl ulduz" medalı il?;
SSR? Ali Sovetinin R?yas?t Hey?tinin diplomu il?.
4. B?nz?r ikinci bir q?hr?manlıq etmi? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı, Lenin ordeni v? ikinci Qızıl ulduz medalı il? t?ltif olunur v? q?hr?manların xatir?sin?, SSR? Ali Soveti R?yas?t Hey?tinin mukafatlandırılması haqqında f?rmanında qeyd olundu?u kimi v?t?nind? muvafiq yazısı olan Q?hr?manın burunc bustu qoyulur.
5. Daha ?vv?l gost?rdiyi b?nz?r yeni q?hr?manlıq gost?ricil?rin? gor? iki Qızıl ulduz medalı il? t?ltif edilmi? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı yenid?n Lenin ordeni v? Qızıl ulduz medalı il? t?ltif edil? bil?r.
6. Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı Lenin ordeni v? Qızıl ulduz medalı il? t?ltif edildikd?, orden v? medal il? birlikd? SSR? Ali Sovetinin R?yas?t Hey?tinin diplomu il? t?ltif olunur.
7. Sovet ?ttifaqı Q?hr?manına Sosialist ?m?yi Q?hr?manı adı verilirs?, onun q?hr?manlıq v? ?m?k istismarının xatir?sin?, SSR? Ali Soveti R?yas?t Hey?tinin Sosialist ?m?yi Q?hr?manı adına layiq gorulm?si haqqında f?rmanında qeyd olundu?u kimi v?t?nind? Q?hr?manın muvafiq yazısı olan burunc bustu qoyulur.
8. Sovet ?ttifaqı Q?hr?manları qanunla mu?yy?n edilmi? ustunlukl?rd?n istifad? edirl?r.
9. Sovet ?ttifaqı Q?hr?manının "Qızıl ulduz" medalı sin?sinin sol t?r?find?, SSR?-nin orden v? medallarının ustund? taxılır.
10. Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adından m?hrumetm? yalnız SSR? Ali Sovetinin R?yas?t Hey?ti t?r?find?n h?yata keciril? bil?r.
|
|
20 aprel 1934-cu ild? qutb pilotları Anatoli Lyapidevski (
"Qızıl ulduz" medalı
№ 1), Siqizmund Levanevski (2;
"Qızıl ulduz" medalı
№ 4), Vasili Molokov (№ 3), Nikolay Kamanin (4;
"Qızıl ulduz" medalı
№ 2), Mauritius Slepnev (№ 5), Mixail Vodopyanov (№ 6), ?van Doronin (
"Qızıl ulduz" medalı
№ 7) c?tinlikl? uzl??dikl?ri Celyuskin g?misinin s?rni?inl?rini v? hey?t uzvl?rini xilas etdikl?rin? gor? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adına layiq goruldul?r. 28 sentyabr 1934-cu ild? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adı (
"Qızıl ulduz" medalı
№ 8) 12 min km-d?n cox m?saf?d? qapalı ?yri ucu? m?saf?sind? dunya rekordu qırdı?ına gor? M. M. Qromova verildi.
H?rbi ?uca?tl?rin? gor? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adına ilk layiq gorulm? 31 dekabr 1936-cı ild?
Qızıl Ordunun
on yeddi komandirinin ?
?spaniya V?t?nda? Muharib?si
i?tirakcılarının mukafatlandırılması il? ba? verdi. D. D. Poqodin, P. M. Arman, S. K. Osadcev (olumund?n sonra), N. A. Selitski, P. E. Kupriyanov, S. M. Bıstrov tankcıları xaricind? dem?k olar ki, hamısının pilot olması diqq?t c?kir. ?spaniyadakı muharib? zamanı (1936?1939) Q?hr?man adı i?tirakcılardan altmı?ına verildi.
1938-ci ilin avqustunda 26 n?f?r
Xasan golu
?razisind?ki yapon mudaxil?cil?rini m??lub ed?r?k komandanlı?ın doyu? tap?ırıqlarını yerin? yetir?rk?n gost?rdiyi q?hr?manlı?a, c?sar?t? v? ?uca?t? gor? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adına layiq goruldu.
Bir ild?n az mudd?t sonra t?qdim olunan f?rql?nm? ni?anının "Qızıl ulduz" medalı il? t?ltif olunması ba? verdi: 70 n?f?r 1939-cu ilin may?sentyabr aylarında Xalxin-Gol cayındakı doyu?l?rd? gost?rdikl?ri ?uca?t? gor? bu mukafatı aldı. Eyni zamanda, olk?d? ilk iki d?f? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manları meydana cıxdı.
1939?1940-cı ill?rd?ki
sovet-fin silahlı qar?ıdurmasından
sonra Sovet ?ttifaqı Q?hr?manlarının sayı 412 n?f?r artdı.
1941-ci ilin ?vv?lin? q?d?r ucu qadın v? be?i iki d?f? Q?hr?man olmaqla 626 n?f?r Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adını aldı.
Sovet ?ttifaqı Q?hr?manlarının boyuk ?ks?riyy?ti (t?ltif olunanların 91,2%-i) Boyuk V?t?n Muharib?si dovrund? meydana cıxdı. Boyuk V?t?n Muharib?si dovrund? gost?rdiyi ?uca?t? gor? 11 min 657 n?f?r (onlardan 3051-i olumund?n sonra) yuks?k rutb?y?, o cuml?d?n, 108-i iki d?f? (onlardan 8-i olumund?n sonra) bu mukafata layiq goruldu. Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adına layiq gorulmu? Boyuk V?t?n Muharib?si i?tirakcıları arasında 90 qadın var idi (onlardan 49-u olumund?n sonra).
Muharib? zamanı ?uca?t numayi? etdirdikl?rin? gor? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adına layiq gorul?nl?r arasında coxmill?tli Sovet ?ttifaqının muxt?lif xalqlarının numay?nd?l?ri d? vardı. Muharib? zamanı Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adı mutt?fiq orduların 13 ?sg?rin?, ?sas?n
Pol?a
v?
Cexoslovakiya
?sg?rl?rin?, h?mcinin Fransız
Normandiya-Neman
hava alayının 4 pilotuna verildi.
Bir yerd? xidm?t ed?n Sovet ?ttifaqı Q?hr?manlarının ?n coxu 167-ci Atıcı Sumı-Kiyev Qırmızı Bayraq diviziyasında idi: 108 n?f?r.
?fqanıstandakı
doyu? ?m?liyyatları zamanı 85 n?f?r Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı oldu. Onlardan 28-i olumund?n sonra bu yuks?k ada layiq gorulmu?dur.
Umumilikd?, SSR?-nin movcudlu?u dovrund? 12 min 777 n?f?r (bohtan xarakterli h?r?k?tl?rin? gor? rutb?sind?n m?hrum edilmi? 72 n?f?r v? f?rmanları ?sassız olaraq l??v olunan 13 n?f?r xaric) Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adına layiq gorulmu?dur, bunlardan 154-u iki d?f? (9-u olumund?n sonra), 3-u uc d?f?, 2-si dord d?f?. Sovet ?ttifaqı Q?hr?manlarının umumi sayında 95 qadın var. Sovet ?ttifaqı Q?hr?manları arasında 40 n?f?r xarici olk?l?rin v?t?nda?ıdır.
24 dekabr 1991-ci ild? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manının "Qızıl ulduz" medalına layiq gorul?n sonuncu kicik elmi i?ci ? dal?ıc mut?x?ssisi (№ 11664, suyun altında 500 metr d?rinlikd? uzunmudd?tli simulyasiya ed?n dal?ıc t?crub?sind? i?tirak ucun), kapitan 3-cu d?r?c?li Leonid Mixaylovic Solodkov idi. Q?hr?man "Qızıl ulduz" medalını aldıqdan sonra Nizamnam?y? gor? m?ruz? etm?li idi: "Sovet ?ttifaqına xidm?t edir?m!". Ancaq mukafatın t?qdimatı zamanı (16 yanvar 1992-ci il) SSR? 22 gundur movcud deyildi. Ancaq mukafatın t?qdimatı zamanı (16 yanvar 1992-ci il) SSR? 22 gundur movcud deyildi. Nizamnam? h?l? yenid?n yazılmamı?dı v? Solodkov Sovet ?ttifaqından b?hs etm?yi yersiz hesab etdi v? ona mukafat t?qdim ed?n hava mar?alı E. ?. ?apo?nikova dedi: "T???kkur edir?m".
SSR?-nin da?ılmasından sonra "Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı" adı l??v edildi. Bunun ?v?zin?, 20 mart 1992-ci ild? Rusiyada q?hr?manlıq gost?rdikl?rin? gor? verilmi? "
Rusiya Federasiyasının Q?hr?manı
" adı t?sis edildi. Qanuni olaraq Sovet ?ttifaqı Q?hr?manları
Rusiya Federasiyası
Q?hr?manları il? eyni huquqlara malikdirl?r.
Dord Sovet ?ttifaqı Q?hr?manının da Rusiya Federasiyasının Q?hr?manı olduqları diqq?t?layiqdir: kosmonavtlar Sergey Krikalev v? Valeri Polyakov, qutb alimi Artur Cilingarov v? Rusiya Ordusunun Polkovniki Nikolay Sainovic Maydanov (olumund?n sonra).
M?lumat xronoloji ardıcıllıqla t?qdim olunur.
Sovet ?ttifaqının ?lk Q?hr?manı ("Qızıl ulduz" nomr?sin? gor?)
pilot A. V. Lyapidevski (04/20/1934).
?lk ?cn?bi ? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı
?spaniya Respublikası Hava Quvv?l?rinin 1-ci Beyn?lxalq Aviasiya Bombardıman Eskadrilyasının pilotu V. S. Qoranov (12/31/1936).
?lk qadın ? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı
pilot V. S. Qrizodubova (02.11.1938).
Sovet ?ttifaqının ?n g?nc Q?hr?manı
partizan V. A. Kotik (27.06.1958) ? q?hr?manlı?ı zamanı 14 ya?ında idi.
Sovet ?ttifaqının ?n ya?lı Q?hr?manı
T?qaudcu Ordu generalı ?. V. Tyulenev (02.21.1978) ? mukafat veril?rk?n 86 ya?ında idi.
Sovet ?ttifaqı Q?hr?manları v? eyni zamanda Sosialist ?m?yi Q?hr?manları
[
redakt?
|
m?nb?ni redakt? et
]
Sovet ?ttifaqının 11 Q?hr?manı eyni zamanda Sosialist ?m?yi Q?hr?manı idi:
- Brejnev, Leonid ?lic
- Voro?ilov, Kliment Efremovic
- Qolovcenko, Vasili ?vanovic
- Qrizodubova, Valentina Stepanovna
- Ma?erov, Pyotr Mironovic
- Orlovski, Kirill Prokofievic
- Stalin, ?osif Vissarionovic
- Traynin, Pyotr Afanasievic
- Tretyak, ?van Moiseevic
- Ustinov, Dmitri Fyodorovic
- Xru??ev, Nikita Sergeevic
Eyni zamanda L. ?. Brejnev dord d?f? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı, K. E. Voro?ilov iki d?f? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı, D. F. Ustinov iki d?f? Sosialist ?m?yi Q?hr?manı, N. S. Xru??ov uc d?f? Sosialist ?m?yi Q?hr?manı olmu?dur.
Sovet ?ttifaqı Q?hr?manları ? "?ohr?t ordeni"nin tam sahibl?ri
[
redakt?
|
m?nb?ni redakt? et
]
Sovet ?ttifaqının dord Q?hr?manı ?ohr?t ordeninin tam sahibi idi:
- Alyo?in, Andrey Vasiliyevic
- Dracenko, ?van Qriqoriyevic
- Dubinda, Pavel Xristoforovic
- Kuznetsov, Nikolay ?vanovic
?lk d?f? iki d?f? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı
mayor S. ?. Qritsevets (22.02.1939; 29.08.1939)
mayor Q. P. Kravcenko (02.22.1939; 08.29.1939)
korpus komandiri Y. V. Smu?kevic (06.21.1937; 11.17.1939)
S. ?. Qritsevets SSR? Ali Sovetinin R?yas?t Hey?tinin F?rmanı il? 1939-cu il oktyabrın 16-da, t?yyar? q?zasında olduyund?n bir ay sonra t?sis edildiyi ucun hec vaxt "Qızıl ulduz" xususi f?rql?nm? medalı almamı?dı.
?lk v? yegan? qadın ? iki d?f? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı
pilot-kosmonavt S. E. Savitskaya (27.08.1982; 29.07.1984)
Umumilikd?, 154 n?f?r iki d?f? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adına layiq gorulmu?dur.
Uc d?f? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manları
Hava mar?alı A. ?. Pokri?kin (24.05.1943; 24.08.1943; 19.08.1944)
Hava mar?alı ?. N. Kojedub (02.04.1944; 08.19.1944; 08.18.1945)
Sovet ?ttifaqının Mar?alı S. M. Budyonnı (02.01.1958; 04.24.1963; 02.22.1968)
Dord d?f? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manları
Sovet ?ttifaqının Mar?alı Q. K. Jukov (08.29.1939; 07.29.1944; 06.01.1945; 12.01.1956)
Sovet ?ttifaqı Mar?alı L. ?. Brejnev (12.18.1966; 12.18.1976; 12.19.1978; 12.18.1981)
Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adından m?hrum edilm?
[
redakt?
|
m?nb?ni redakt? et
]
72 n?f?r bu v? ya dig?r s?b?bd?n (?ks?r cinay?tl?r? gor?) Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adından m?hrum edildi. 13 n?f?r ucun Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adına layiq gorulm? haqqında F?rmanlar mukafat ucun ?sassız olaraq t?qdim edildiyi ucun l??v edildi. Dig?r 61 n?f?r Q?hr?man adından m?hrum edildi, lakin daha sonra bu ad b?rpa edildi. T?yinat l??v edildikd?n sonra 2 n?f?rin rutb?si b?rpa edildi. 16 Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı rutb?sind?n m?hrum edildikd?n sonra gull?l?ndi (Onlardan 12-si sonradan reabilitasiya edildi v? rutb?si b?rpa edildi).
Sovet ?ttifaqına b?nz?r bir ??kild? Q?hr?man adı ?n yuks?k dovl?t mukafatı v? ya f?xri ad kimi sosialist du??rg?sinin ?ks?r ?yal?tl?rind?, bir sıra inki?af etm?kd? olan olk?l?rd? (bir qayda olaraq, siyas?tl?rind?
SSR?
-y? yon?ldilmi?), milli xususiyy?tl?ri n?z?r? alınmaqla
?sraild?
t?sis edildi (1949-cu ild?).
SSR?-nin da?ılmasından sonra
Rusiyada
"
Rusiya Federasiyasının Q?hr?manı
" rutb?si t?sis edildi, ayrıca gork?mli i?l?rin? gor? verildi; Q?hr?man (Milli Q?hr?man) adları bir sıra dig?r postsovet dovl?tl?rind? v? b?zi tanınmamı? v? ya qism?n tanınmı? dovl?tl?rd? v? ya dovl?t qurumlarında t?sis edilmi?dir.