I Levon
(
erm.
???? ?
;
1150
,
Kilikiya Erm?ni Carlı?ı
?
2 may
1219
,
Kozan
,
Kilikiya Erm?ni Carlı?ı
) ?
Kilikiya Erm?ni Carlı?ının
ilk kralı. 1198?1219-cu ill?rd? hakimiyy?td? olmu?dur.
I Levon
Kilikiya Erm?ni Carlı?ının
qurucusu hesab edilir. Siyasi baxımdan boyuk u?urlar ?ld? etm?s?d?, daxil dovl?tcilik m?s?l?l?rind? u?ur qazanmı?dır. Levonun hakmiyy?ti dovrund? carlı? xeyli gucl?nmi?dir.
Xac yuru?l?rin?
qatılan ordulara xususi d?st?k gost?rmi?dir. Xristian m?nb?l?rind? s?libcil?rin ?rzaq, silah v? minik vasit?l?rin? olan ehtiyaclarının boyuk bir qismi I Levon t?r?find?n od?nilm?si gost?rilmi?dir. Xac yuru?unun i?tirakcılarına lazım olan d?st?k verm?si, Levonun
Vatikan
il? munasib?tl?rini yax?ıla?dırmı?dır. I Levon 1198-ci ilin 6 yanvar tarixind? Vatikanın d?st?yi il?
Tarsus
??h?rind? yerl???n Muqq?d?s Soz Kils?sind?
Kilikiya Erm?ni Carlı?ının
kralı olaraq taxta cıxmı?dır.
I Levonun do?um yeri haqqında d?qiq m?lumat yoxdur. Levonun anası Barbaron Carlı?ının kralı Sempadın qızı Ritadır. Levonun atası is? Stefan adlı varlı bir ??xs olmu?dur. Stefanın 1165-ci ild? 7 fevral tarixind? Kilikiya Bizans valisi Andronik Eupgorbenusun t??kil etdiyi ziyaf?t? ged?r?k?n oldurulmu?dur. Atalarının olumund?n sonra Levon v? boyuk qarda?ı Ruben, Toros da?larında yerl???n dar kecidl?ri qoruyan qalada dayıları Paqaouren il? birlikd? ya?ama?a ba?layırlar.
?mil?ri Kilikiya Erm?ni Lordu I Mleh zalımlı?ı il? tanına kral olmu?dur. Bu s?b?bd?n 1175-ci ild? oz ?sg?rl?ri t?r?find?n oldurulmu?dur. Taxtın bo?almasından sonra Kilikiya erm?ni icması Levonun boyuk qarda?ı Rubeni, III Ruben olaraq, taxta cıxartmı?dılar. 1183-cu ild?
Antakiya knyazlı?ının
hokmadarı III Boemondo Lampron lordu III Hethum il? Ruben? qar?ı ittifaq
ba?lamı?dır. Ozun? qar?ı ciddi t?hluk?ni anlayan Ruben qarda?ı Levonu III Hethumun qo?ununun uz?rin? yolladı. Ancaq
Antakiya knyazlı?ının
hokmadarı III Boemondonun c?susları Rubeni ?sir alma?ı bacardılar. Qarda?ının yoxlu?unda olk?ni idar? ed?n Levon, yuks?k m?bl?? qar?ılı?ında qarda?ını azad etmi?dir. ?sirlikd?n qayıdan Ruben 1187-ci ild? butun s?lahiyy?tl?rini qarda?ına vermi?, ozu is? Trazarq Monastrında rahib h?yatı ya?ama?a ba?lamı?dır.
Bizans imperatoru II ?saakios Angelos v?
S?lah?ddin ?yyubi
arasında olan ittifaqın yaratdı?ı t?hluk? v? o?uzların ?traf ?razil?rd? m?skunla?ması Levon il?
Antakiya knyazlı?ının
kralı III Boemondonun yaxınlamasına s?b?b olmu?dur. Levoun III Boemondoun hokmdarlı?ını q?bul etdi v? ozunu onun vassalı adlandırdı. Bu dovrd? Turkm?n boyları olk?nin ?imal s?rh?ddi istiqam?tind? kutl?vi ??kild? m?skunla?ırdılar. Turkm?nl?rin III Boemondonun n?zar?tind? saxladı?ı Sis ??h?rin? yaxınla?ması,
Antakiya knyazlı?ının
?m?li addımlar atmasına r?vac vermi?dir. 1187-ci ild? Levon v? III Boemondo arasında Turkm?n birlikl?rin? qar?ı birg? mubariz? aparmaq bar?d? razılıq ?ld? olundu. ?lk hucumu razılı?a ?sas?n Levon etm?li idi, onun t?r?find?n toplanan kicik ordu Turkm?n boylarının ya?adı?ı ?razil?r? q?fil hucum etdi. Hucum zamanı Turkm?nl?r a?ır itki verdil?r v? ba?cıları olduruldu.
?ld? olunan u?ur, Levonun taxta cıxmasını daha da yaxınla?dırdı. III Boemondo Levon il? qohumluq munsib?tl?ri yaratmaq m?qs?di il? ucuncu arvardı Sibyellenin qohumu ?zabellanı Levonla evl?ndirmi?dir. Nufuzunun gunu-gund?n arması Levonun daha must?qil davranmasına s?b?b olurdu. Onun III Boemondoya yuks?k m?bl??d? borc verm?si v? borcunu t?l?b etm?m?si, artıq Levonun mus?qil oldu?unu gost?rir.
Muqq?d?s Roma ?mperatorlu?unun hokmdarı Fredrix Barnarossa 1190-cı ild? Levon t?r?find?n n?zar?t edil?n ?razil?r? yaxınla?mı?dır. Barnarossanın guclu orduya malik oldu?unu gor?n Levon ona h?diyy?l?r, l?vazimatlar v? silahlar olan yuk gond?rmi?dir. Levon 1189?1191-ci ill?rd?
xac yuru?l?rind?
i?tirak etmi?dir. Akra ??h?rinin muhasir?sind? i?tirak etmi? v? 1191-ci ilin may
ayında
Aslan ur?kli Ricard
il? birlikd?
Kiprin
f?thind? i?tirak etmi?dir.
Baqras qalasının xarabalıqları (
Turkiy?
?razisind? yerl??ir)
Levon n?zar?tind? olan ?razil?ri mudafi? etm?k ucun, b?zi hallarda mut?ffiq oldu?u ??xsl?rin maraqlarına qar?ı h?r?k?t edirdi. 1191-ci ild?
S?lah?ddin ?yyubi
Baqras qalasını sokulm?sin? ?mr vermi? v? burada olan
M?b?d c?ngav?rl?rini
?sir almı?dır.
Levon qala uz?rind? n?zar?t etm?k ist?yirdi v? bu m?qs?dl?, oz i?cil?rini gizli ??kild? ?raziy? gond?r?r?k, onları tikinti-b?rpa i?l?rin? c?lb etmi?di. Levonun qalanı sahibl?nm?k ist?m?si,
Antakiya knyazlı?ının
boyuk narazılı?ına s?b?b olmu?dur.
Kilikiya Erm?ni Carlı?ı
il?
Antakiya knyazlı?ı
arasında olan bu anla?ılmazlıq uzun mudd?t davam etmi?dir. Antakiya knyazı III Boemondo ?sir goturul?n
M?b?d c?ngav?rl?rini
azad edilm?sini ist?di, ancaq Levon bunu r?dd etdi. Bundan sonra III Boemondo
S?lah?ddin ?yyubi
Levon bar?d? ?ikay?t etmi?dir. Baqras qalası il? ba?lı olan m?s?l?d?
S?lah?ddin ?yyubi
Antakiya knyazlı?ının
movqeyini d?st?kl?yirdi.
S?lah?ddin ?yyubi
strateji ?h?miyy?tli v? ?sas yollardan birinin uz?rind? yerl???n qalanın du?m?n ?lin? kecm?sini ist?mirdi.
S?lah?ddin ?yyubinin
olumund?n sonra 1193-cu ilin oktyabr ayında Levon III Boemondonu butun mubahis?li m?s?l?l?ri muzakir? etm?k ucun oz sarayına d?v?t etdi. III Boemondo, xanımı Sibilya v? onun o?ul d?v?ti q?bul etdil?r. Qısa sohb?td?n sonra III Boemondo gozl?nilm?d?n ail?si il? birlikd? ?sir alındı. Levon
Antakiya knyazlı?ının
idar?ciliyini ona ver?c?yi t?qdird?, III Boemondonun azad ed?c?yini bildirdi. III Boemondo azad edil?c?yi ?v?zind? Antakiyanı t?rk etm?y? razılıq verdi. III Boemondonun v?zirl?ri Bartolomey Tirel v? Ricarad Erminetile Levonun a?alı?ını q?bul etdi. Antakiyada t??kil olunan m?rasimd? Levonun hokmdarlı?ı r?sm?n elan edildi.
Antakiyada Levonun hakimiyy?tini III Boemondo v? onun adamları q?bul ets?d?, ??h?rd? ya?ayan rahibl?r v? Bizanslılar erm?nil?r? qar?ı muqavim?t gost?rm?y? ba?ladılar. Qısa mudd?td? etiraz h?r?katı usyana cevrildi. Erm?nil?r yerli kutl?nin q?z?bind?n qorxub, Baqras qalasına c?kildil?r. Antakiyada
Kilikiya Erm?ni Carlı?ının
hakimiyy?tini q?bul etmi? v? satqınlar adlanan qrup ??h?rd?n qovuldu. Antakiya Latın Patrikxanasının r?hb?ri Limogeslo Aimeri III Boemondonun azad edil?c?yi vaxta q?d?r III Boemondonun boyuk o?lu Raymondu
Antakiya knyazlı?ının
knyazı elan etdi.
Antakiya rahibl?ri, Quds kralı I Henri v? III Boemondonun kicik o?lu Tripolo ?ahzad?si Bohemondan kom?k ist?di. Bir nec? aydan sonra Kral I Henri v? Bohemond Antakiyaya do?ru yola du?dul?r. M?qs?d
Antakiya knyazlı?ını
Kilikiya Erm?ni Carlı?ına
qar?ı mudafi? etm?k idi. Levon muharib? ba?lamısını ist?mirdi. Bu s?b?bd?n Levon III Boemondo il? goru?ub, onu azad etm?y? hazır oldu?unu bildirdi. III Boemondonun boyuk o?lu Raymond Levonun qohumu Alisa il? evl?nmi?dir. Ancaq Raymondun cavan ya?da olm?si III Boemondonun Alisanı v? yeni do?ulmu? o?lunu
Kilikiya Erm?ni Carlı?ına
gond?rm?sin? s?b?b oldu. III Boemondo bunula Levon il? qohum olmaqda maraqlı olmadı?ını gost?rm?k ist?yirdi.
Levon
Kilikiya Erm?ni Carlı?ını
yaratdı?ını r?sm?n elan etm?s?d?, carlı?ın ?razisini uzun mudd?t idar? etmi?dir. Ozunu kral elan etm?k ist?y?n Levon r?smi dovl?t yaratmaq v? qon?uları il? r?smi ?laq? qurmaq ist?yirdi. Bu m?qs?dl? dovrunun iki nufuzlu hokumdarından d?st?k almaq ist?yirdi. Vatikan v? Almaniya ?mperiyasında d?st?k almaq ist?y?n Levon tezlikl? yaradaca?ı dovl?ti r?smi s?viyy?d? tanınmasına calı?dırdı. Alman imperatoru Levonla munasib?tli qurma?a ?vv?lc? hazır olsa da, sonradan bundan imtina etmi?dir.
Almaniya ?mperiyasından d?st?k ala bilm?y?n Levon Papa III Kalestin? muraci?t etdi. Papa
Erm?ni Qriqoryan Kils?sini
Roma-Katolik kils?sin?
tabe olmaq ??rtini ir?li surdu. Kilikiyada ya?ayan erm?nil?r Papaya tabe olmaqdan imtina edirdil?r. Rahibl?r papaya tabe olma?ın kils?nin varlı?ına t?hdid oldu?unu v? bel? bir addımın butun erm?nil?rin inancına z?rb? oldu?unu iddia ed?r?k, Levonun bu t?klifi r?dd etm?sini t?l?b edirdil?r. Levon ist?r rahibl?rl?, ist?rs?d?, xalqla apardı?ı danı?larda bu tabeliyin muv?qq?ti oldu?unu v? erm?nil?rin hec vaxt oz kils?l?rind?n imtina etm?y?c?yini bildirdi. Levon Papadan d?st?k almaq ucun yalandan olsada, tabe olma?ı q?bul etdi.
Bizans ?mperatoru III Aleksios Angelos,
Kilikiyada
nufuzunu qormumaq ucun Levona kral tacı h?diyy? etdi. Levon
Erm?ni Qriqoryan Kils?si
il?
Roma-Katolik kils?si
arasında yaranmı? m?nfi munsib?tl?ri b?rpa etm?k ucun
Konstantinopol
??h?rin? Namrunlu Nerses r?hb?rliyind? elci hey?ti gond?rmi?dir.
Almaniya ?mperatoru VI Henrix, Levona Kilikiya uz?rind? a?alı?ının tanınaca?ı halda,
Kilikiya Erm?ni Carlı?ını
r?smi dovl?t kimi tanıma?a hazır oldu?unu bildirdi. VI Henrixin olumund?n sonra Almaniya ?mperiyasının ?sas din xadimi Hildesheyim Konard, Roma Papasının f?xri numay?nd?si, Mainzli Konard il? birlikd? Sis ??h?rin? g?ldil?r. Levon 6 yanvar, 1198-ci ild? (dig?r bir ehtimala gor? 1199-cu ild?) Tarsus ??h?rind? erm?ni numay?nd?l?ri, Franko-Erm?ni ?silzad?l?ri, Tarsus Rum Kils?sinin rahibl?ri, Almaniya ?mperiyasında v? Vatikandan g?l?n qonaqların qar?ısnda
Kilikiya Erm?ni Carlı?ının
ilk kralı olaraq I Levon adı il? taxta cıxdı.
- Ghazarian, Jacob G:
The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080?1393)
; RoutledgeCurzon (Taylor & Francis Group), 2000, Abingdon;
ISBN 0-7007-1418-9
- Nersessian, Sirarpie Der:
The Kingdom of Cilician Armenia
(
in:
Setton, Kenneth M.
:
(General Editor)
? Wolff, Robert Lee ? Hazard, Harry W.
(Editors)
:
A History of the Crusades ? Volume II: The Later Crusades, 1189?1311
; The University of Wisconsin Press, 1969, Madison, Milwaukee and London;
ISBN 978-0299048341
)
- Nickerson Hardwicke, Mary:
The Crusader States, 1192?1243
(
in:
Setton, Kenneth M.:
(General Editor)
? Wolff, Robert Lee ? Hazard, Harry W.
(Editors)
:
A History of the Crusades ? Volume II: The Later Crusades, 1189?1311
; The University of Wisconsin Press, 1969, Madison, Milwaukee and London;
ISBN 978-0299048341
)
- Runciman, Steven:
A History of the Crusades ? Volume III.: The Kingdom of Acre and the Later Crusades
;
Cambridge University Press
, 1988, Cambridge;
ISBN 0-521-06163-6
- Van Cleve, Thomas C.:
The Fifth Crusade
(
in:
Setton, Kenneth M.:
(General Editor)
? Wolff, Robert Lee ? Hazard, Harry W.
(Editors)
:
A History of the Crusades ? Volume II: The Later Crusades, 1189?1311
; The University of Wisconsin Press, 1969, Madison, Milwaukee and London;
ISBN 978-0299048341
)