Pun bun-chiuⁿ s? koan-h? Thai-peng-iuⁿ sai-ho?ⁿ e chi?t kun to?-s?. Chh?e ki-thaⁿ ?ng-hoat, khoaⁿ
Tai-oan (khu-pia?t-ia?h)
.
Tai-oan
(臺灣) s? oa
Thai-peng-iuⁿ
sai-h?aⁿ chi?t kun
to-s?
cho?-seng e
cheng-t? si?t-the
, kap
Tiong-kok
keh chı?t-tiau
O?-chui-kau
(
Tai-oan Hai-kiap
). I koh h?-choe
Formosa
, s? an
Phu-to-ga-gu
(
Ilha
)
Formosa
lai--e, i-su s? "Bi-l? (To)",
Tai-oan-to
, ia?h-s?
Tai-oan pun-to
.
It-poaⁿ kong-e Tai-oan-to ham chi?t koa li hai-h?aⁿ bo hn?g e jin-kang-to kap
soa-soaⁿ
,
khun-sin
teng khoan t?-heng, bo ham
Hoe-sio-to
,
Ang-thau-s?
, kap
Pheⁿ-o? Kun-to
teng khoan khah hn?g e to-s?.
Tai-oan to e hai-h?aⁿ-soaⁿ tn?g-t??, chiau si-kan kap ke-s?g hong-sek ? chin t?a e cheng-chha, ki-tiong chi?t-e so?-j? s? t?i-iok 1137 kong-li.
Formosa
chin tn?g si-kan s?
Se-iuⁿ
tui Tai-oan chit so?-ch?i chu-iau e h?-mia.
Ji?t-pun si-t?i
khai-si ti?ⁿ ?ng
Ji?t-gi
e Lo-ma-j?
Taiwan
, m?-koh kau Chian-?u chho?-ki Se-iuⁿ e bun-chiong oa-na koh koan-si ?ng
Formosa
.
T? seng-bu?t ha?k-mia l?i-b?n, n? t? Tai-oan hoat-kiⁿ e bu?t-cheng ti?ⁿ ?ng "formosanus" ia?h s? "formosana" cho
cheng-sio-mia
. N? s? "formosa" (bi-l?) cho cheng-sio-mia, chi? bo it-t?ng s? tui t?-h?-mia so? h?--e.
Formosa ia?h Tai-oan i-g?a, ki-tha piau-s? Tai-oan e j?-su koh ? T?i-oan (大員),
Takasago
(高砂), Taccasanga, teng-teng.
Tai-oan m? ? lang chheng-h?? s? "po-to".
Tai-oan chit j? khah pho?-thong e i-su s?
Tai-oan-to
kap h?-k?n sio-to, kiam
Pheⁿ-o? Kun-to
, chong-s? ia?h ? pa?t khoan t?ng-g?.
Tai-oan-to
kap hu-sio?k e sio to, kiam
Pheⁿ-o? Kun-to
cho-hoe, s?
J?-chhu T?i-chian
chin-cheng i-lai chi?t khoan Tai-oan e ho?n-ui t?ng-g?. L?ng-g?a si?t-che h?? tiam t? Tai-oan e
Tiong-hoa Bin-kok
cheng-hu koan e
Kim-mn?g
kap
Ma-cho?
, ? si ia?h s?g khoah-kh?g i-su e "Tai-oan" ho?n-ui.
It-poaⁿ e khoaⁿ-hoat s? t? 50,000 ni i-cheng Tai-oan tio?h ? lang toa. M?-koh, chia-e cha-ki e ch?-bin lau-lo?h-lai e mi?h bo chin-ch?e. Hi?n-chhu-si lan kong e
Tai-oan goan-ch?-bin
an
jin-l?i-ha?k
e kak-t?? s?
lam-to-gi-cho?k
e.
1624 ni,
Ho-lan
lang lai kau t?i-oan (taⁿ
Tai-lam-chh?
An-peng-khu
) , chiam-nia lam-p?? p??-h?n t?-khu, k? Tai-oan tong-cho in kah
Tiong-kok
,
Ji?t-pun
e b??-e?k ki-t?.
1626 ni,
Se-pan-ga
tui Sam-tiau-kak teng-lio?k chiam-nia pak Tai-oan p??-h?n t?-khu, si?ⁿ-beh kiam-chio Ho-lan-lang e ui-hia?p, kiat-ko bo chok seng-kong. 1637 ni in-?i keng-che b?n-te kiam-chio hong-siu e kun-t?i, kiat-ko koe bo kui tang Ho-lan-lang ch?aⁿ chau-lai kong kek pak Tai-oan, Se-pan-ga t? 1642 ni l?-khui Tai-oan.
1662 ni
T?ⁿ Seng-kong
u?-tio?h beh hoan-khong Chheng-kok chau-lai Tai-oan, k? Ho-lan-lang koaⁿ-chau, kian li?p tai-oan t?-1-e han-jin cheng-khoan, k? Tai-oan h?-cho "Tang-to? Beng-keng", siu-to? t? Seng-thian-hu (taⁿ Tai-lam-chh?
Tiong-se-khu
). Keh-ni T?ⁿ Seng-kong koe sin, in kiaⁿ T?ⁿ keng ke-seng, k? Tang-to? kai cho "
Tang-leng
".
1683 ni, T?ⁿ Seng-kong e sun-a T?ⁿ Khek-song tau-hang Chheng-kok, T?ⁿ-s? si-t?i kiat-sok.
1885 ni Chheng Hoat Chian-cheng liau-?u Chheng-kok i-sek tio?h Tai-oan e ti?ng-iau, seng-li?p
Hok-kian Tai-oan-seng
.
1895 ni Chheng-kok phah su
Kap-ngo? Chian-cheng
, k? Tai-oan kat-ji?ng h??
T?i Ji?t-pun Te-kok
, Chheng leng si-t?i kiat-sok.
Chai iaⁿ Tai-oan h?ng kat-ji?ng e Tai-oan-lang bo si?ⁿ-beh h?? Ji?t-pun thong-t?, kian-li?p Tai-oan Bin-chu-kok, kah Ji?t-pun hoat-seng
It-b? Chian-cheng
. Kiat-ko Ji?t-kun teng-lio?k liau-?u chong-thong
Tn?g Keng-siong
soan khi
?-mn?g
, Tai-pak h?? Ji?t-kun chiam-khi. 1895 ni 10 goe?h,
Lau Eng-hok
m? chau khi ?-mn?g, Tai-oan Bin-chu-kok bia?t-bong, chit-e si-ch?n Tai-oan Bin-chu-kok kian-kok a-b?e poaⁿ-tang.
1895 ni Ji?t-pun lai-kau Tai-oan, si?ng cha in-?i khong-Ji?t heng-t?ng chi?t-tui, Ji?t-pun tio?h phai bu-koaⁿ thong-t? Tai-oan. 1919 ni in-?i kok-che-si?ng "bin-cho?k ch? koat" e hong khi, si?t-bin cheng-hu ?aⁿ bun-koaⁿ thong-t? beh tong-hoa Tai-oan-lang, khai-si "
L?e-t?-ian-tiong-chu-g?
si-ki" Tai-oan-lang m? t? chit-e si-ki khai-si ho-peng khong-cheng, ?u-lai ko?h cheng-chhu tio?h iu-h?n e chham-cheng-khoan, m?-ko?h ?u-lai in-?i Tiong Ji?t Chian-cheng tio?h koh bo--ah. 1937 ni
J?-chian
po?k-hoat, "
Hong-bin-hoa
si-ki" khai-si, Ji?t-pun cheng-hu ka-kiong tong-hoa Tai-oan-lang, kiaⁿ in chi-chhi
Tiong-kok
.
1945 ni 8 goe?h Ji?t-pun tau-hang, hong-khi Tai-oan, Tiong-hoa Bin-kok t?i-piau
Tong-beng-kok
chiap-siu Tai-oan.
Keng-koe
Ji?t-pun si-t?i
50-tang e hi?n-t?i-hoa ki-chho? kian-siat liau-?u, Tai-oan e
keng-che
kah si?-h?e ch?
1960 ni-t?i
khai-si hoat-tian khi-lai, chhong-ch?
Tai-oan ki-chek
, chiaⁿ-choe
A-chiu Su-siau-liong
chi-it. Jian-?u i-oan t?
1990 ni-t?i
cheng-sek chiaⁿ-choe
i-khai-hoat kok-ka
e seng-goan; bo-l?n s?
jin-kun so?-tek
ia?h-s?
Jin-l?i Hoat-tian Chi-so?
, long s?
sian-chin kok-ka
e chui-chun.
[1]
Tai-oan hi?n-chhu-si ? chin phong-phai-e
che-ch?-gia?p
kah
ko-kho-ki
san-gia?p, t?
poaⁿ-t?-the
,
chu-sin kho-ki
,
thong-sin
,
ti?n-chu
cheng-bi?t che-ch? teng-teng hong-b?n long leng-sian se-kai.
B??-e?k
hong-b?n, Tai-oan chu-iau thau-koe ko-kho-ki san-gia?p lai than
g?a-h?e
, l?ng-g?a iau-?
bun-hoa san-gia?p
kah
koan-kong-gia?p
e hoat-tian.
[2]
Toe tio?h Kai-giam i-lai cheng-t? si?ng e ch?-iu-hoa kap bin-chu-hoa, i
Hoan-lam
kap
Hoan-le?k
ui-siu e
cheng-tong cheng-t?
,
thong-it
kap
to?k-li?p
g?-te, i-ki?p
kong-bin si?-h?e
e heng-seng, Tai-oan ta?uh-ta?uh-a thoat-l? koe-ong ch?i
Kai-giam si-t?i
heng-sok e
T?a Tiong-kok su-koan
, hoat-tian chhut
i Tai-oan cho tiong-sim
e to-goan-bun-hoa-chu-g?, h??
Tai-oan bun-hoa
theng-hi?n to-goan p?ng-li?p kap kiam-iong p?ng-thiok e b?n-m?u.
Tai-oan e su-kui bo-chhi?ⁿ
h?i-t??
khah koan e kok-t?? hun-beng. I e un-t?? chha-put-to t?
Liap-s?
6 t?? kau Liap-s? 36 t?? tiong-kan. ?-sai-kong s? su-kui-ju-chhun, chin sek-ha?p lang toa e so?-ch?i.
Tai-oan e sai-peng kah sai-pak s?
Tai-oan Hai-kiap
, pun-to k?-li
Au-a T?i-lio?k
peng-kun t?i-iok 200 kong-li, si?ng e?h s?
Sin-tek-k?an
kau
Tiong-kok
Hok-kian
Peng-tham-to
e 130 kong-li. Tai-oan e pak-peng s?
Tang-hai
kah
Tiau-sian Poan-to
, tang-pak s?
Liu-kiu Kun-to
kah
Ji?t-pun Lia?t-to
. Sai-lam s? Tiong-kok
K?g-tang-seng
, hai-h?aⁿ k?-li t?i-iok 300 kong-li. Tang-peng s?
Thai-peng-iuⁿ
. Lam-peng s?
Hui-lu?t-pin Kun-to
kah
Pa-si Hai-kiap
. Chiong
t?-ian cheng-t?
e kak-t?? lai koan-chhat, Tai-oan tu-ho chi?-s? ?i-t?
Tang-a to-o?
e tiong-kan khu-he?k, lian-kiat
Tang-pak-a
kah
Tang-lam-a
, s?
A-thai
keng-che b??-e?k e ti?ng-iau ?n-su kah chian-lio?k iau-t?.
[3]
[4]
[5]
[6]
-
-
Tai-oan Hai-kiap
-
Tai-oan Hai-kiap
-
Tai-oan Hai-kiap
Tai-oan s? iu
Au-A T?i-lio?k Pan-khoai
,
Okinawa Pan-khoai
kap
Hui-li?p-pin-hai Pan-khoai
chiⁿ-ap so? liong-khi e to-s?. Tai-oan chu-iau s? iu 2 e pan-khoai e ch?-ha?p chok-i?ng san-seng, hun-pia?t kui-sio?k t? Au-A Pan-khoai kap Hui-li?p-pin-hai Pan-khoai. Pan-khoai ch?-ha?p chok-i?ng hun cho 2 e p??-h?n, t? Hui-li?p-pin-hai Pan-khoai sai-peng, Au-A Pan-khoai in-bu?t kau Hui-li?p-pin-hai Pan-khoai ?-te, ah Hui-li?p-pin-hai Pan-khoai e pak-peng, s? Hui-li?p-pin-hai Pan-khoai in-bu?t kau Au-A Pan-khoai ?-kha. Pan-khoai ch?-ha?p chok-i?ng ti-su Tai-oan ta?uh-ta?uh-a liong-khi, p?ng-chhiaⁿ t? Tai-oan tang-lam-peng heng-seng
Hui-li?p-pin Hai-kau
kap
Ma-ni-la Hai-kau
,
L?-song Hai-cho
kap L?-song To-o?, i-ki?p t? Tai-oan tang-pak-peng, heng-seng
Liu-kiu Hai-kau
kap Liu-kiu To-o?, i? ti-su Tai-oan chiaⁿ-cho ch?
to?n-chan
e khoan-keng. Tai-oan thu?t chhut hai-b?n liau-?u, heng-seng che-ch? soaⁿ-me?h. I
Hoa-Tang Chhiong-kok
cho hun-kai, chhiong-kok tang-peng e
Hai-h?aⁿ Soaⁿ-me?h
sio?k t? Hui-li?p-pin-hai Pan-khoai, tang-pak-peng e
Gi-lan
,
Ku-soaⁿ-to
hit-tah sio?k-i Okinawa O?-?u li?h-khui e chi?t p??-h?n, sai-peng e
Tiong-iong Soaⁿ-me?h
,
Soat-soaⁿ Soaⁿ-me?h
kap
Gio?k-san Soaⁿ-me?h
s? sio?k-i Au-A Pan-khoai. Gio?k-san Soaⁿ-me?h heng-seng liau-?u, in-?i teng chan hiong sai ku?t, heng-seng liau
A-li-san Soaⁿ-me?h
. In-?i kang-h?? phong-phai ch?-chi? lai-ch? ko-soaⁿ e t?a-li?ng tim-chek-bu?t, t? soaⁿ-me?h sai-peng-b?n tan-seng liau
chhiong-chek peⁿ-po?
. Kau-taⁿ lian-soa e pan-khoai ?n-t?ng san-seng liau pin-hoan e
t?-t?ng
. Tai-oan ?i-t?
pan-khoai
kau-kai, ?n-io?k liau ta?k-e to?n-chan e san-seng. Chu-iau to?n-chan ?
921 T?a T?-t?ng
e
Chhia-lang-po? To?n-chan
, h??
Tai-pak Phun-t?
h?m-lo?h heng-seng
Khong-hi Tai-pak-o?
e
Soaⁿ-kha To?n-chan
, tang-p?? si?ng tn?g e
Ti-si?ng To?n-chan
, i-ki?p tn?g 85 kong-li e Tai-oan si?ng tn?g to?n-chan
Tio-chiu To?n-chan
teng.
Tai-oan e khi-h?u s? h?? ch?, t?n-s? in-?i ho-chhoan lau khah-kin e koan-h?, chui-h?n ?-si-ch?n put-chiok.
|
---|
| Kok-ka
| |
---|
| Ki-thaⁿ e leng-tho?
| |
---|
| |
|