Niccolo Machiavelli (e walon, Colas Machiavel ), c' esteut on filozofe italyin ( 3 d' may 1469 ? 21 di djun 1527 ). C' est onk des pus grands persounaedjes del Rinexhance e l' Italeye. Di 1494 a 1512, il a boute come fonccionare eyet ambassadeur pol republike di Florince . L' an 1512, li famile Medici, metowe a l' ouxh e 1494, a rivnou al tiesse di Florince, avou l' aidance do pape . Li republike a sti distrute. Machiavel a sti metou el gayole, boreate ey adon, delibere.

Adon, i s' a metou a houte dins ses waibes et scrire ses lives, ki les pus cnoxhous sont:

• Li Prince ( Il Principe ) (eplaidyi l' an 1532, mins scrit dvant);
• Les Cazaedjes ( Discorsi sopra la prima deca di Tito Livio, Discourses on the First Ten Books of Titus Livy ) (eplaidi l' an 1531, mins scrit dvant).

Li prumi studeye kimint k' i fat cdure en Estat. Li deujhinme situdeye l' etcherpetaedje eyet les advantaedjes do sistinme republikin.

Machiavel a scrit eto des pices di teyate , eyet ratourne des vis scrijheus.

Sacwantes ideyes do "Prince" [ candji | candji l’?code wiki ]

Aprinde a n' nen esse bon

I nos dmeure a vir cou k’ les facons et les manires d’ on moenneu avou ses sudjets divnut esse.

Si djel ten ben, end a ddja toplin k’ ont racadit ladsu. Si dj’ m’ i mete eto, dj’ a peu d’ esse veyou come on grandiveus, ca dji m’ va houwer bramint del voye shuvowe pas otes.

Mins mi ideye, c’ est d’ dire ak ki pout siervi a ci kel vout schouter. Dabord, i m’ shonne pus djusse di m’ tini al verite do sudjet purade k’ a l’ ideye k’ on nd a.

Bramint des tuzeus s’ ont madjine des republikes et des rweyames ki n’ ont may siti montes podbon.

Nosse manire di viker est si lon del cene ki nos dvrens awe.

Li ci ki rnoye cou k’ i fwait po tuzer a cou ki s’ divreut fe, il aprind purade a s’ distrure k’ a s’ mete a houte.

Ca onk ki voreut todi bouter et dmorer droet, ci-la sere sins manke distrut emey tant d’ mabelairs.

Dabord, c’ est l’ droet do djeu po on moenneu ki s’ vout tni a s’ plaece, di n’ nen esse comifat ; adon, a s’ shonnance, i tapre ses schitas evoye, u les warder e s’ djeu.

Intrer dins l' ma, s' i l' fat

On moenneu n' a nen dandji d' awe des cwalites; i lyi fat djusse sawe fe shonnance di les awe.

Minme, dj' el oize dire, cwand on nd a, et les todi shure, ele vos fjhet do ma.

Si vos shonnez les awe, ele vos aspalnut. Come di fe shonnance di esse bon, fidele et bounome, droet et rilidjeus, et l' esse…

... mins avou l' esprit apontyi di tele manire ki, s' i fat pa des cops, vos ploz co rcandji, et arvierdimint.

I vos fat ben comprinde k' on moenneu, et copurade on novice, i n' pout nen shure totes les riles ki rindnut les omes bons.

Po tni l' pot d' l' Estat droet, i s' trouve ben sovint oblidji d' aler disconte les lwes, li tcharite, l' omanite, li rlidjon.

Adon, i fat en esprit todi presse a tourner a tos les vints shofles pa les cwars, et les candjmints d' rinte ki les comandnut.

Insi l' a dj' dedja dit : li moenneu ni s' howe nen do ben, s' i l' pout, mins s' dare dins l' ma cwand i fat . ^[1]

Ratournaedje di Machiavel e walon [ candji | candji l’?code wiki ]

Des bokets do "Prince" ont sti redjarbes a mode di binde d' imadjes avou on tecse walon pa Jose Schoovaerts e 2007, ey eplaidis dins Li Rantoele .

Hardeye difoutrinne [ candji | candji l’?code wiki ]

Binde d' imadjes do live "Li Prince" da Machiavel so Rabulets .

Sourdants [ candji | candji l’?code wiki ]

1. ↑ J. Schoovaerts , tecse del binde d' imadjes so Machiavel , ki les paroles sont saetcheyes fou do "Prince", p. 1 & 2 ("Aprinde a n' nen esse bon") & p. 2 & 3 (Intrer dins l' ma, s' i l' fat).