V?t Iguaca
Tinh tr?ng b?o t?n
C?c k? nguy c?p  ( IUCN 3.1 ) [1]
Phan lo?i khoa h?c
Gi?i ( regnum )	Animalia
Nganh ( phylum )	Chordata
L?p ( class )	Aves
B? ( ordo )	Psittaciformes
Lien h? ( superfamilia )	Psittacoidea
H? ( familia )	Psittacidae
Phan h? ( subfamilia )	Psittacinae / Arinae
Tong ( tribus )	Androglossini / Arini
Chi ( genus )	Amazona
Danh phap hai ph?n
Amazona vittata Boddaert , 1783
Phan loai
A. v. vittata A. v. gracilipes †

V?t Iguaca ( danh phap hai ph?n : Amazona vittata ), con g?i la v?t Puerto Rico , hay chinh xac h?n la v?t Amazona Puerto Rico , la loai chim đ?c h?u duy nh?t ? qu?n đ?o Puerto Rico , thu?c gi?ng v?t Amazona phan b? ? khu v?c sinh thai Tan nhi?t đ?i . Chung la loai co chi?u cao trung binh t? 28?30 cm (11,0-11,8 in), v?i s?c mau ch? đ?o la mau xanh la cay cung v?i cai tran đ? va vong tr?ng quanh m?t . đa co hai phan loai đ??c mieu t?, m?c du v?n con co nh?ng hoai nghi v? s? khac bi?t c?a phan loai v?t A. v. gracilipes ? Culebra , đa tuy?t ch?ng t? n?m 1912. H? hang g?n nh?t c?a chung đ??c cho la loai v?t Amazona Cuba ( Amazona leucocephala ) va Amazona Hispaniola ( Amazona ventralis ).

V?t Iguaca đ?t đ? thu?n th?c sinh d?c vao kho?ng t? 3 đ?n 4 n?m tu?i. Chung ch? đ? m?t n?m m?t l?n va la loai lam t? trong nh?ng h?c cay. M?t khi chim mai đ? tr?ng, no s? ? l?i trong t? va ?p tr?ng cho đ?n khi tr?ng n?. V?t con đ??c c? v?t b? l?n v?t m? nuoi d??ng ch?m soc, va m?c đ?y đ? long sau kho?ng 60-65 ngay k? t? khi n?. Ch? đ? ?n u?ng c?a loai v?t nay r?t đa d?ng bao g?m hoa, qu?, la, v? cay va m?t hoa ki?m đ??c t? cac tan r?ng.

Chung la loai v?t b?n đ?a duy nh?t con l?i t?i Puerto Rico va đa đ??c li?t ke nh? la loai c?c k? nguy c?p b?i Lien minh B?o t?n Thien nhien Qu?c t? k? t? n?m 1994. T?ng co kho?ng th?i gian kha ph? bi?n va đong đuc, nh?ng qu?n th? loai đa suy gi?m nghiem tr?ng vao cu?i th? k? 19, đ?u 20 v?i vi?c h?u h?t cac moi tr??ng s?ng t? nhien c?a chung b? m?t d?n. Loai nay đa hoan toan bi?n m?t kh?i Vieques va Mona , hai đ?o g?n v?i đ?o chinh c?a Puerto Rico. N? l?c b?o t?n b?t đ?u vao n?m 1968 - 1969 đ? c?u chung thoat kh?i b? v?c tuy?t ch?ng. N?m 2012, s? l??ng loai ??c tinh t? 58-80 ca th? trong t? nhien va con s? nay la h?n 300 trong đi?u ki?n nuoi nh?t. ^[2]

Phan lo?i ti?n hoa [ s?a | s?a ma ngu?n ]

V?t Iguaca đ??c mo t? b?i nha đi?u h?c ng??i Ha Lan Pieter Boddaert trong n?m 1783 . No thu?c loai v?t l?n nh?t c?a chi Amazona va th??ng đ??c g?i la v?t Amazon . Hinh ?nh c?a chung đ??c Hi?p h?i đi?u h?c M? hinh dung chung chung cho loai "v?t", do đo "v?t Puerto Rico" la ten thong th??ng c?a chung ? B?c M? . ^[3] Nh?ng ng??i Taino b?n đ?a g?i chung la Iguaca , m?t ten g?i t??ng thanh gi?ng nh? ti?ng keu khi bay c?a loai nay. ^[4]

Co hai phan loai đ??c cong nh?n:

• A. v. vittata , phan loai danh đ?nh va duy nh?t con t?n t?i, s?ng ? Puerto Rico va tr??c đay la ? c? đ?o Vieques va Mona . ^[5]
• A. v. gracilipes , phan loai s?ng ? đ?o Culebra, hi?n nay đa tuy?t ch?ng. Ng??i ta v?n ch?a ro no co đ? khac bi?t v?i phan loai danh đ?nh hay khong.

L?ch s? ti?n hoa [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Khong co cac b?ng ch?ng cho th?y Tay ?n đa t?ng đ??c k?t n?i v?i m?t l?c đ?a trong qua kh?, va do đo cac loai chim b?n đ?a khac nhau đ??c cho la co ngu?n g?c t? cac loai di c? đ?n vung Caribe t?i m?t th?i đi?m nao đo. đ?i v?i m?t s? loai chim nh? s? g?p ph?i v?n đ? khi bay qua cac đ?i d??ng l?n, nh?ng v?i loai v?t thi chung co đ? s?c kh?e đ? bay qua cac vung n??c l?n cung cac đ?c đi?m t?p tinh thich h?p cho vi?c 'phat tan' tren m?t n??c. ^[6] H?u h?t cac loai chim ? Caribe co ngu?n g?c t? mi?n Trung , mi?n B?c va Nam M? . ^[7] Trong đo, cac loai v?t thu?c chi Amazona đ??c tim th?y trong vung bi?n Caribe đ??c chia thanh hai nhom: n?m loai kich th??c v?a ph?i đ??c tim th?y trong cac đ?o thu?c qu?n đ?o Antilles L?n va b?y loai kich th??c l?n h?n đ??c tim th?y t?i qu?n đ?o Antilles Nh? . ^[8] T?t c? cac loai Amazona Antilles L?n co cac đ?c đi?m d?n t?i gi? đ?nh v? quan h? h? hang, bao g?m ch? y?u la c? th? co mau xanh ch? đ?o ch?c va vong tr?ng quanh m?t. ^[9] Russello va Amato k?t lu?n r?ng, t?t c? cac loai Amazona Antilles L?n b?t ngu?n t? Amazona albifrons , v?i Amazona vittata ; Amazona leucocephala va Amazona ventralis t?o thanh nhom ph?c t?p cac loai co quan h? h? hang r?t g?n t?i m?c co th? coi la cac d?ng qua đ?. ^[10]

Nha đi?u h?c ng??i Anh la David Lack coi v?t Iguaca đa ti?n hoa t? v?t Hispaniola ( A. ventralis ) đ??c tim th?y t?i Hispaniola , nh?ng k? t? đo, ng??i ta đa cho r?ng ong b? qua m?t s? y?u t? trong phan tich c?a minh, trong đo co nh?ng đi?m t??ng đ?ng tim th?y gi?a v?t m? đen ( A. agilis ) ? Jamaica va v?t Iguaca. ^[11] Cac nghien c?u sau nay đa cho th?y, kich th??c va mau s?c c? th? khong đ? đ? đanh gia m?i quan h? ti?n hoa, va r?ng mau s?c c?a b? long thay đ?i m?t cach d? dang ngay c? gi?a cac ca th? c?a cung m?t loai. ^[12] Nghien c?u k?t lu?n r?ng, v?t Iguaca co th? cung chung m?t t? tien v?i v?t m? đen ? Jamaica. ^[13] Nghien c?u phat sinh ch?ng loai g?n đay c?ng cho th?y, v?t Iguaca co quan h? h? hang g?n v?i v?t Hispaniola va v?t Cuba h?n la so v?i v?t m? đen Jamaica. ^[14]

Mo t? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

V?t Iguaca co chi?u cao trung binh 28?30 cm (11,0-11,8 in) va n?ng 250-300 g (8,8-10,6 oz), trung binh kho?ng 275 g (9,7 oz). M?c du nh? h?n so v?i cac loai thu?c chi Amazona noi chung, nh?ng đ??c coi la co kich th??c t??ng đ??ng trong s? cac loai v?t Amazona Antilles L?n. D? hinh l??ng tinh khong co ? loai nay. C? chim tr?ng va chim mai đ?u co b? long ch? đ?o la mau xanh la cay, m?c du ph?n long v? co mau xanh lam ? cac ria. Cac long bay s? c?p ? canh va long minh co mau lam s?m. Mau s?c c?a long ? m?t d??i khac nhau, tuy thu?c vao ph?n c? th?: long ? m?t d??i c?a canh la mau xanh lam sang, con ph?n long ? đuoi co mau vang xanh. Ph?n d??i co mau nh?t h?n v?i s?c vang trong khi ph?n tran co mau đ?, v?i cac vanh khuyen mau tr?ng quanh m?t. M?ng m?t c?a loai nay co mau nau, m? co mau s?ng con chan co mau vang nau. ^[15] Ben c?nh vi?c xet nghi?m DNA, con đ?c va con cai ch? co th? đ??c phan bi?t b?i s? khac bi?t v? t?p tinh trong mua sinh s?n. Chim ch?a tr??ng thanh co b? long t??ng t? nh? nh?ng con đa tr??ng thanh. ^[15]

Qu?n th? va phan b? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

S? phan b? chinh xac c?a v?t Iguaca tr??c khi co s? xu?t hi?n c?a th?c dan Tay Ban Nha la khong ch?c ch?n, vi thi?u cac h? s? lien quan va s? tuy?t di?t c?a ng??i Taino b?n đ?a, nh?ng ng??i ta cho r?ng loai v?t nay t?ng kha ph? bi?n va phong phu v? s? l??ng. ^[16] C?ng co b?ng ch?ng cho th?y loai nay co th? sinh s?ng ? khu v?c cac đ?o g?n Puerto Rico, ch?ng h?n nh? Antigua , Barbuda ^[17] va qu?n đ?o Virgin ^{[18] [19]} Cac ??c tinh s? l??ng ban đ?u c?a loai nay khac nhau r?t nhi?u. M?t s? nha chuyen mon cho r?ng chung co t?i h?n m?t tri?u ca th?, ^[20] trong khi nh?ng ng??i khac cho r?ng chung la qu?n th? khiem t?n h?n v?i ch? kho?ng 100.000 ca th?. Trong su?t 150 n?m đ?u cai tr? thu?c đ?a c?a Tay Ban Nha, s? hi?n di?n c?a con ng??i con it. Va trong n?m 1650, khi dan s? c?a đ?o la 880 ng??i thi v?t Iguaca đ??c cho la v?n con r?t phong phu tren kh?p qu?n đ?o. ^[21] Sau n?m 1650, dan s? t?ng theo c?p s? m?, va vao th? k? 18 thi loai v?t nay b?t đ?u b? ?nh h??ng. Heinrich Moritz Gaede, m?t nha t? nhien h?c ng??i đ?c đa cong b? cac tai li?u cho th?y, đ?n n?m 1836 , qu?n th? loai nay đa suy gi?m ro net. ^[22] M?c du v?y, cho đ?n t?n cu?i n?m 1864, nha đi?u h?c ng??i Anh Edward Cavendish Taylor v?n l?u y r?ng v?t Iguaca v?n con ph? bi?n g?n th? ph? c?a đ?o, thanh ph? San Juan . ^[22]

Luc đ?u, ho?t đ?ng c?a con ng??i khong gay ra m?i đe d?a đang k? cho v?t Iguaca. Nh?ng ng??i Taino s?n b?t chung nh?ng khong nhi?u nen khong ?nh h??ng l?m đ?n s? l??ng ca th?. ^[23] Tuy nhien, trong 200 n?m qua, nhi?u y?u t? đa d?n đ?n s? s?t gi?m m?nh s? l??ng c?a loai chim nay bao g?m vi?c phat tri?n nong nghi?p , xay d?ng đ??ng giao thong, phat tri?n th?y đi?n , va vi?c nuoi v?t non nh? la chim c?nh. ^[24] đ?c bi?t la trong n?a sau th? k? 19, h?u h?t cac khu r?ng nguyen sinh t?i Puerto Rico, moi tr??ng s?ng vo cung quan tr?ng c?a loai, đa b? ch?t pha đ? phat tri?n nong nghi?p, ch? y?u la đ? s?n xu?t đ??ng , bong , ngo va g?o . Vi th?, cac lo?i cay tr?ng nhanh chong tr? thanh ngu?n th?c ?n chinh c?a chung. đi?u nay khi?n chung tr? thanh đ?ng v?t gay h?i cho nong nghi?p, nong dan đ?a ph??ng ho?c gi?t h?i ho?c s?n b?n chung khi co th?. ^[25] Nong nghi?p m? r?ng, moi tr??ng s?ng gi?m nhanh chong la cac nguyen nhan chinh khi?n s? l??ng loai v?t nay gi?m.

Trong qua kh?, v?t Iguaca đ??c tim th?y trong cac khu r?ng gia lau n?m t?i Puerto Rico ? m?i đ? cao, trong cac h?c, vach đa va moi tr??ng s?ng r?t đa d?ng ? vung th?p h?n. Loai nay co th? đ??c tim th?y ? đ? cao trung binh trong R?ng qu?c gia Guajataca (cho t?i n?m 1910 ), Rio Abajo (cho t?i n?m 1920 ) va ? vung cao t?i Carite (cho t?i n?m 1930 ). ^[26] Tai li?u t? n?m 1900 mo t? loai v?t nay đa ph?i đi ki?m ?n t?i cac khu v?c xa h?n so v?i vung r?ng Luquillo va Sierra de Cayey , v? phia b? bi?n thu?c hon đ?o chinh. ^[16] đ?ng th?i, chung đa b? tuy?t ch?ng t?i cac hon đ?o nh? thu?c Puerto Rico bao g?m Culebra, Vieques, Mona, va gi?i h?n ph?m vi sinh s?ng t?i n?m đi?m: hai trong khu v?c nui đa voi, hai t?i r?ng m?a nhi?t đ?i nui cao va m?t trong r?ng ng?p m?n ? chan c?a R?ng qu?c gia El Yunque . M?t trong nh?ng khu v?c nui đa voi n?m ??? phia tay b?c c?a Puerto Rico, đ??c xac đ?nh la n?i tru ?n c?a loai v?t nay. đ?c bi?t, m?t khu v?c co ten g?i "Valle de las Cotorras" ( Thung l?ng cac loai v?t ), n?m ??gi?a San Sebastian va Morovis , la nha c?a m?t qu?n th? loai kha l?n. M?t s? khac s?ng sot trong nh?ng nhom bi?t l?p trong cac khu r?ng b? suy thoai nh?ng chung khong đ? đ? h? tr? cho cac qu?n th? l?n h?n. Cu?i cung, moi tr??ng s?ng t? nhien c?a chung đa b? co h?p l?i, ch? con ? Trung Cordillera va cac khu v?c r?ng ch?a b? xao tr?n, va t?i n?m 1940 ch? con t?i r?ng nguyen sinh trong day nui Luquillo thu?c R?ng qu?c gia El Yunque. Loai hi?n đ??c tim th?y t?i cac cao đ? trong kho?ng 396?823 m (1.299-2.700 ft). Do chung c?n cac khu r?ng tr??ng thanh v?i cac loai cay co h?c r?ng đ? sinh s?n, chung đa khong con đ??c tim th?y ? cac khu r?ng th?p va th? sinh n?a.

T?i th?p nien 1950, trong t? nhien ch? con 200 con v?t, va t?i n?m 1975 đa xu?ng t?i m?c c?c th?p, ch? con 13 ca th?. S? l??ng sau đo đa ph?c h?i, va trong thang 8 n?m 1989 ??c tinh co t?i thi?u 47 ca th?. Nh?ng vao ngay 18 thang 9 n?m 1989, c?n bao Hugo đ? b? vao b? bi?n phia đong b?c Puerto Rico gay th??ng t?n n?ng n? cho s? l??ng v?t Iguaca con l?i. H?u qu? c?a c?n bao khi?n s? l??ng c?a chung con l?i 23 ca th?. N?m 2004, s? l??ng loai chim nay trong t? nhien la 30-35 ca th?, va xu h??ng dai h?n la ?n đ?nh m?c du v?n con co m?t s? bi?n đ?ng. ^{[2] [27]} Ph?m vi sinh s?ng hi?n t?i c?a v?t Iguaca hi?n nay ch? gi?i h?n trong 16 km² (6,2 d?m vuong), b?ng 0,2% nh?ng gi so v?i ban đ?u. ^[1]

T?p tinh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Am thanh

B?n co th? nghe danh sach cac am thanh c?a loai v?t Iguaca t?i đay

V?t Iguaca la loai ho?t đ?ng vao ban ngay, th??ng la n?a gi? sau khi m?t tr?i m?c. ^[28] Chung la m?t loai kin ti?ng va s? d?ng b? long mau xanh nh? la th? ng?y trang khi ben trong t?. Ng??c l?i, chung co th? vo cung ?n ao khi ra ngoai. Khi bay, b? long s?c s? c?a v?t Iguaca t?o ra s? t??ng ph?n v?i nh?ng khu r?ng. C? ch? bay c?a loai nay t??ng t? nh? cac loai khac trong chi Amazona , đo la nh?ng cu v? canh th?p h?n tr?c c? th?, khong gi?ng nh? h?u h?t cac loai chim khac v?i đoi canh v? cao phia tren so v?i tr?c c? th? khi bay. V?t Iguaca la loai co th? bay v?i t?c đ? t?i đa kho?ng 30 km/h (19 mph), va kha nhanh nh?n khi l?n tranh k? thu trong khong trung. ^[29] Chung c?ng la loai tim ki?m th?c ?n theo c?p va th? hi?n xu h??ng s?ng v?i nhau lau. ^[30] Co hai ki?u ti?ng keu khi bay, m?t la khi c?t canh v?i ti?ng keu quac quac bao g?m m?t ki?u ti?ng keu quac quac keo dai va m?t ti?ng gi?ng nh? ti?ng "ken", th??ng đ??c s? d?ng trong khi bay va co nhi?u ngh?a tuy theo hoan c?nh đ??c s? d?ng. ^[31]

Th?c ?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Gi?ng nh? h?u h?t t?t c? cac loai trong chi Amazona , v?t Iguaca la m?t loai ?n th?c v?t . Ch? đ? ?n u?ng c?a no bao g?m hoa, qu?, la, v? cay va m?t hoa ki?m đ??c t? cac tan cay trong r?ng. Chung đa đ??c ghi nh?n la loai tieu th? đ??c h?n 60 lo?i th?c ?n khac nhau, m?c du ch? đ? ?n c?a chung trong qua kh? đa d?ng h?n nhi?u do ph?m vi sinh s?ng r?ng l?n. Trong s? cac lo?i th?c ?n co v? qu? c?a cac cay Prestoea montana , Dacryodes excelsa , Matayba domingensis ; qu? c?a cay Marcgravia sintenisii , Miconia sintenisii , Clusia gundlachii , va Rheedia portoricensis ; hoa c?a Alchornea latifolia va Piptocarpha tetrantha ; la va canh c?a Clusia grisebachiana , Magnolia splendens , Micropholis garciniaefolia , va Piptocarpha tetrantha ; v? c?a Marcgravia sintenisii , Clusia grisebachiana , va Psychotria berteriana ;. va ch?i non c?a loai Inga vera . ^[32] V?t Iguaca th??ng ch?n cac trai cay co v? tri ngay tr??c m?t chung, ngo?i tr? m?t s? tr??ng h?p. ^[33] Khi ?n, loai nay s? d?ng m?t chan đ? gi? th?c ?n. ^[34] Chung ?n kha ch?m rai, m?t kho?ng t? 8-60 giay đ? d?ng l?i ?n cac lo?i th?c ?n. ^[35]

T?p tinh sinh s?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

V?t Iguaca th??ng ch? k?t đoi su?t cu?c đ?i v?i m?t b?n tinh, va ch? thay đ?i n?u m?t trong hai con b? ch?t ho?c b? t?. ^[36] Chim tr?ng c?ng co th? t? b? n?u chim mai b? t?n th??ng, đ? tai k?t đoi v?i m?t con chim mai khac co "th? ch?t hoan h?o" h?n. ^[37] Qua trinh ghep đoi c?a chung v?n ch?a bi?t ro. Tuy nhien, c?p chim m?i co xu h??ng tham gia vao cac đi?u nh?y giao ph?i đ?c tr?ng b?i chung cung ph?i h?p, dang r?ng đuoi cung m?t ph?n c?a s?i canh. ^[38]

V?t Iguaca la loai lam t? trong h?c cay th? c?p. No thich lam t? ? tren cay Cyrilla racemiflora , nh?ng c?ng s? d?ng cac lo?i cay khac đ? lam t?, trong đo co c? Magnolia splendens va Dacryodes excelsa , nh?ng ? m?c đ? it h?n. Nh?ng loai cay nay khi tr??ng thanh th??ng hinh thanh cac h?c, t?o thanh m?t n?i tru ?n t?t va b?o v? chung ch?ng l?i k? thu va s? xam nh?p c?a n??c. G?n đay, loai nay c?ng đa đ??c nuoi trong cac l?ng lam b?ng h?p g? nhan t?o đ??c thi?t k? nh? m?t ph?n c?a k? ho?ch ph?c h?i va b?o v? chung. Chi?u cao lam t? t? 7?15 met (23?49 ft) so v?i m?t đ?t. Chim tr?ng th??ng d?n chim mai đ?n nh?ng đ?a đi?m lam t?, m?c du quy?t đ?nh cu?i cung d??ng nh? la t? phia chim mai. ^[39] M?t khi đ?a đi?m đa đ??c ch?n, c?p đoi s? danh th?i gian ki?m tra va lam s?ch no. Chung khong them cac v?t li?u lot vao t?.

V?t Iguaca đ?t t?i đ? thu?n th?c sinh d?c ? kho?ng 4 n?m tu?i trong t? nhien va 3 n?m trong tinh tr?ng nuoi nh?t. Loai nay th??ng sinh s?n m?t n?m m?t l?n, t? thang 1 t?i thang 7 (trong mua kho ). Giao ph?i gi?a cac c?p d??ng nh? lien quan ch?t ch? đ?n vi?c chuy?n giao th?c ?n, đi?u nay co th? ph?c v? nh? la m?t th? đ? ti?n t?i vi?c giao ph?i. ^[40] Chung co m?t mo hinh giao ph?i t??ng t? nh? cac loai v?t khac tren kh?p Chau M? , v?i chim tr?ng k?p ch?t m?t chan vao n?i đ?u con chan kia thi đ?t th? đ?ng tren l?ng chim mai. ^[41] Trong th?i gian đ? tr?ng, cac c?p chim b? m? danh nhi?u th?i gian h?n trong t? c?a chung, v?i vi?c chim b? cung c?p th?c ?n cho chim m? b?ng m?m m?i. ^[42] Chim mai đ? 2-4 tr?ng va ch? minh no ?p trong kho?ng th?i gian t? 24 đ?n 28 ngay, trong khi chim tr?ng s? tim ki?m th?c ?n xung quanh t?. ^[43] Chim mai hi?m khi ra kh?i t? ki?m ?n, tr? tr??ng h?p co cac loai s?n m?i đe d?a hay chim tr?ng khong th? ki?m ?n đ??c ^[44] Con non đ??c c? chim b? l?n chim m? nuoi d??ng cho t?i khi r?i t?, th??ng la sau kho?ng 60-65 ngay k? t? khi n?. ^[2] Tuy nhien, chim non v?n ph? thu?c vao chim b? m? va di chuy?n cung chung cho t?i mua sinh s?n ti?p theo. ^[3]

Nh? cac loai khac trong chi Amazona , v?t Iguaca la loai thich s?ng thanh b?y trong cac ho?t đ?ng hang ngay, nh?ng la loai chi?m gi? lanh th? trong vung xung quanh t?. ^[45] Lanh th? xung quanh t? th??ng la kho?ng 50 met (164 feet) ^[5] Chung c?c k? th?n tr?ng, th??ng di chuy?n m?t cach ch?m rai khi r?i kh?i t? đ? tranh s? chu y c?a k? thu. ^[46] M?c du vi?c b?o v? lanh th? ch? y?u d?a vao vi?c phat ra cac am thanh l?n nh?ng, c?ng co nhi?u tr??ng h?p chung chi?n đ?u b?ng chi?c m? va mong vu?t c?a minh. ^[47] C?p đoi s? b?o v? khu v?c lam t? c?a minh tr??c cac c?p chim khac co y đ?nh mu?n xam nh?p, đoi khi la t?p trung vao vi?c b?o v? v? tri thay vi đ? tr?ng. Chung lam t? trong cac khu v?c khong co nh?ng con v?t khac sinh s?ng, ch? y?u la gi? im l?ng tr? khi co nh?ng con v?t khac ti?n vao khu v?c đo. ^[48] M?t s? c?p co th? th? hi?n tinh chi?m h?u lanh th? v?a ph?i ngay c? khi chung khong co y đ?nh lam t?, v?i xu h??ng nay b?t đ?u trong n?a sau c?a mua sinh s?n. M?t gi? thuy?t cho r?ng đi?u nay x?y ra ? cac đoi chim non ch?a đ?t đ??c s? thu?n th?c đ?y đ?, co vai tro nh? la bai th?c hanh v? chi?m h?u lanh th?. ^[49]

đe d?a va b?o t?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ngay 11 thang 3 n?m 1967, v?t Iguaca đ??c ghi vao Danh sach cac loai nguy c?p c?a C?c Hoang da va Ca Hoa K? (USFWS). ^[50] Vao th?i đi?m đo, s? l??ng loai v?t nay đ??c ??c tinh ch? con kho?ng 70 ca th?. Trong n?m 1968, nh?ng n? l?c nh?m ph?c h?i nh?m t?ng s? l??ng loai trong t? nhien đa đ??c b?t đ?u. ^[51] N?m 1972, khi s? l??ng v?t Iguaca ??c tinh gi?m xu?ng ch? con l?i 16 ca th?, C?c Hoang da va Ca Hoa K? b?t đ?u n? l?c đ? nuoi v?t Iguaca trong đi?u ki?n nuoi nh?t t?i Luquillo Aviary va đa mang l?i k?t qu? t?t. Trong thang 6 n?m 2006, bao cao nh?n đ??c t? USFWS cho th?y nh?ng con chim non trong đi?u ki?n nuoi nh?t đa n? thanh cong v?i 39 con (trung binh hang n?m la kho?ng 16). Trong n?m 2006, 22 ca th? đa đ??c th? vao trong t? nhien t?i Lam tr??ng qu?c gia Rio Abajo đ? b?t đ?u hinh thanh m?t qu?n th? hoang da th? hai, va them 19 con n?a c?ng đa đ??c th? t?i đay vao ngay 27 thang 12 n?m 2008. ^[52]

Lien minh B?o t?n Thien nhien Qu?c t? (IUCN) li?t ke V?t Iguaca la m?t loai c?c k? nguy c?p t? n?m 1994. ^[1] Loai nay đa đ??c quy đ?nh trong Ph? l?c I c?a Cong ??c v? th??ng m?i qu?c t? cac loai đ?ng, th?c v?t hoang da nguy c?p (CITES), ^[53] nen ho?t đ?ng buon ban th??ng m?i qu?c t? loai v?t Iguaca la b?t h?p phap.

Cac m?i đe d?a [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ho?t đ?ng c?a con ng??i đ??c cho la nguyen nhan chinh d?n t?i s? suy gi?m s? l??ng loai v?t Iguaca. ^[54] đo la nh?ng ng??i đ?nh c? đ?u tien ? Puerto Rico, ch?ng h?n nh? ng??i Taino, h? s?n b?n loai v?t nay nh? la ngu?n th?c ph?m. Sau đo, la vi?c pha h?y moi tr??ng s?ng, b?t cac ca th? v?t ch?a tr??ng thanh đ? ph?c v? cho nganh cong nghi?p v?t nuoi. N?n ch?t pha r?ng đ? phat tri?n nong nghi?p khi?n loai v?t nay m?t moi tr??ng s?ng c?ng la ly do chinh cho s? suy gi?m dan s? c?a chung.

K? thu trong t? nhien c?a V?t Iguaca bao g?m ?ng đuoi l?a ( Buteo jamaicensis ), ?ng canh l?n ( Buteo platypterus ), C?t l?n ( Falco Peregrinus ) hay Chim m?t ng?c ( Margarops fuscatus ). ^{[2] [55]} Chim m?t ng?c xam chi?m Puerto Rico trong gi?a th? k? 20 va la m?t m?i đe d?a đ?i v?i V?t Iguaca t? n?m 1973. đ? ch?ng l?i đi?u nay, nh?ng chi?c t? sau h?n đ??c thi?t k? đ?c bi?t cho chung đ? ng?n ch?n s? c?nh tranh c?a nh?ng k? xam l??c. ^[56] Ngoai ra la cac loai Ong m?t ph??ng Tay ( Apis mellifera ), loai V?t Hispaniola h? hang ( Amazona ventralis ), Chu?t đen ( Rattus rattus ) va C?y l?n ( Herpestes javanicus ) c?ng co th? c?nh tranh v? tri lam t?, ?n tr?ng c?ng nh? gi?t h?i nh?ng con non. ^[57]

Thien tai l? l?t khong ph?i la m?t m?i đe d?a đ?i v?i V?t Iguaca khi no d? dang t? duy tri gi?ng noi, nh?ng s? phan m?nh va suy gi?m s? l??ng loai thi nh?ng th?m h?a hi?n nay la m?t m?i đe d?a r?t l?n. Bao Hugo đi qua khu v?c sinh s?ng c?a loai v?t nay vao thang 9 n?m 1989 đa khi?n chung gi?m t? 47 xu?ng con 23 ca th?. ^[58]

Ph?c h?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nh?m ph?c h?i s? l??ng c?a loai V?t Iguaca đang trong tinh tr?ng c?c k? nguy c?p, m?t k? ho?ch ph?c h?i đa đ??c so?n th?o va th?c hi?n vao n?m 1968. M?c tieu chinh c?a k? ho?ch nay la đ? gi?m cac m?i đe d?a vao n?m 2020. ^[54] Cac m?c tieu khac bao g?m vi?c thanh l?p hai qu?n th? hoang da rieng bi?t (m?i qu?n th? s? bao g?m h?n 500 ca th? trong th?i gian it nh?t la 5 n?m), b?o v? moi tr??ng s?ng, va ki?m soat cac đ?ng v?t ?n th?t, ky sinh trung va đ?i th? c?nh tranh. M?t đ?a đi?m th? ba đa đ??c len k? ho?ch vao n?m 2011 thu?c Chu?i cac Khu b?o t?n đ?ng v?t hoang da Qu?c gia Vung Caribe . ^[59]

M?t s? it ca th? nuoi nh?t đ??c ti?n hanh t?i Luquillo Aviary vao n?m 1973 nh?m m?c đich b?o t?n. ^[54] N?m 1993, m?t s? ca th? đa đ??c chuy?n giao t? Luquillo Aviary đ?n R?ng qu?c gia Rio Abajo d??i s? qu?n ly c?a S? Tai nguyen va Moi tr??ng Puerto Rico ( Departamento de Recursos Naturales y Ambientales ). ^[60] N?m 2007, c? s? th? hai t?i Aviary Iguaca thu?c R?ng qu?c gia El Yunque đa đ??c khanh thanh va danh cho Priscilla Stubbe, m?t ng??i gay qu? chinh cho c? s? m?i. ^[61]

Ho?t đ?ng c?a con ng??i l?i m?t l?n n?a đe d?a t?i loai v?t Iguaca. Trong n?m 2012, bao cao anh đen t? nh?ng chuy?n bay khong đ??c c?p phep t?i cac đ?o lan c?n đa lam gian đo?n hanh vi sinh s?n c?a loai. ^[62] D? an Via Verde xay d?ng đ??ng ?ng d?n khi đ?t phia b?c Puerto Rico do Luis Fortuno đ? xu?t đa lam cac nha b?o t?n quan ng?i b?i no s? d?n đ?n vi?c ch?t pha r?ng t?i cac khu v?c ma loai chim nay ki?m ?n. ^[63] Nh?ng n? l?c b?o t?n m?i c?ng đa b?t đ?u trong kho?ng th?i gian nay. N?m 2011, m?t nhom nghien c?u c?a đ?i h?c Puerto Rico t?i Mayaguez n?i ti?p chu?i gen c?a loai. ^[64] Ngay 15 thang 8 n?m 2013, vi?c phat hi?n cac t? chim trong t? nhien ? Lam tr??ng qu?c gia Rio Abajo đa đ??c cong b?. ^[65] Cac chuyen gia cho r?ng đay m?t d?u hi?u c?a vi?c m? r?ng moi tr??ng s?ng, va r?ng s? l??ng c?a loai đa thich nghi hoan toan v?i cu?c s?ng hoang da v?n đa b? phan tan kh?p khu v?c. đi?u nay đa đ??c ghi nh?n nh? la m?t b??c ti?n đang k?, b?i El Yunque khong ph?i la m?t moi tr??ng ly t??ng cho cac loai chim do đ? ?m c?a khu r?ng s? khi?n cac ca th? loai d? b? b?nh. đi?u nay đa đ??c kem theo m?t thong bao th? hai, trong đo ghi nh?n them r?ng v?t Iguaca trong t? nhien (phan b? trong ph?m vi t? 64 va 112 m?u Anh) co kho?ng 50 ca th? loai khong b? giam sat phan b? kh?p Puerto Rico. ^[66]

Vi?c ch?n đ?a đi?m đ? xay d?ng m?t trung tam sinh s?n va nuoi nh?t đa đ??c xem xet trong n?m 2013, trong đo hai lam tr??ng Maricao va Isabela đ??c phan tich. ^[67] Trong thang 11 n?m 2013, vi?c thanh l?p m?t đan th? ba t?i R?ng qu?c gia Maricao đa đ??c cong b? chinh th?c. ^[68] M?t thang sau đo, m??i ca th? v?t đa đ??c sinh n? thanh cong t?i Rio Abajo. ^[69] N?m 2013 đa thi?t l?p m?t k? l?c m?i cho cac ch??ng trinh sinh s?n v?i 51 chim non, pha v? k? l?c tr??c đo la 34 đ??c xac l?p vao n?m 2011. ^[69] Ca th? hoang da t?ng them 15 chim non, m?t s? ti?n b? so v?i con s? 12 trong n?m tr??c đo. ^[69] Trong th?i gian nay, s? l??ng đ??c bi?t đ?n c?a loai v?t Iguaca chinh th?c đ?t con s? 500 ca th?. ^[70] M?t tr?n h?n han nghiem tr?ng di?n ra b?i s? xu?t hi?n c?a El Nino b?t đ?u vao mua xuan n?m 2015 va keo dai trong su?t nh?ng thang he, mang l?i tac đ?ng tich c?c cho vi?c phat tri?n đan nuoi ? El Yunque, v?i vi?c giupddvetj Iguaca keo dai mua sinh s?n. ^[71] Tuy nhien, ki?u th?i ti?t nay c?ng khi?n gia t?ng s? l??ng C?y l?n hi?n co trong r?ng, la m?t trong s? nh?ng m?i đe d?a đ?i v?i v?t Iguaca. ^[71] Ngay 13 thang 8 n?m 2015, m?t nhom 25 ca th? v?t đa đ??c chuy?n t? cac chu?ng nuoi khac đ? ti?n hanh nuoi t?i Maricao. ^[72] M?i ca th? đ??c tach rieng l? đ? b?o đ?m an toan trong khi v?n chuy?n va sau đo m?t ch??ng trinh thich nghi đ??c d? ki?n s? keo dai m?t n?m, tr??c khi chung đ??c đ?a vao t? nhien đ? t?o ra m?t qu?n th? m?i trong khu v?c. ^[72]

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• đ?ng v?t hoang da c?a Puerto Rico
• Danh sach cac loai đ?c h?u c?a Puerto Rico
• Danh sach cac loai chim Puerto Rico

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Forshaw, Joseph M. & William T. Cooper (1978). Parrots of the world - Cac loai v?t tren th? gi?i (?n b?n 2). Melbourne: Landsdowne. ISBN   0-7018-0690-7 .
• Russello, Michael A., va George Amato (2004). “A molecular phylogeny of Amazona : implications for Neotropical parrot biogeography, taxonomy, and conservation - M?t phat sinh loai phan t? c?a Amazona: tac đ?ng đ?i v?i phan lo?i, va b?o t?n loai v?t”. Molecular Phylogenetics & Evolution . 30 (2): 421?437. doi : 10.1016/S1055-7903(03)00192-1 . PMID   14715233 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )
• Snyder, Noel F. R., James W. Wiley, & Cameron B. Kepler (1987). The parrots of Luquillo: natural history and conservation of the Puerto Rican parrot - Loai v?t c?a Luquillo: L?ch s? t? nhien va B?o t?n c?a v?t Puerto Rico . Los Angeles: Qu? b?o t?n đ?ng v?t co x??ng s?ng Tay Hoa K? . ISBN   0-935868-27-5 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nghe bai vi?t nay
(2 parts, 26 phut )

2. Part 2

Cac t?p am thanh nay đ??c t?o t? b?n phien b?n s?a đ?i bai vi?t ngay

L?i: khong cung c?p đ??c ngay thang

va khong ph?n anh cac ch?nh s?a ti?p theo.

( Am thanh  · Nh?ng bai vi?t đ?c khac )

Wikispecies co thong tin sinh h?c v? V?t Iguaca

Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v? V?t Iguaca .

• Enjoy the Puerto Rican Parrot ? V?t Iguaca L?u tr? 2017-03-14 t?i Wayback Machine C?c Hoang da va Ca Hoa K?
• V?t Iguaca t?i Encyclopedia of Life
• V?t Iguaca t?i trang Trung tam Thong tin Cong ngh? sinh h?c qu?c gia Hoa K? (NCBI).
• V?t Iguaca 177807 t?i H? th?ng Thong tin Phan lo?i Tich h?p (ITIS).
  • Amazona vittata vittata (TSN 714634) t?i H? th?ng Thong tin Phan lo?i Tich h?p (ITIS).
  • Amazona vittata gracilipes (TSN 714633) t?i H? th?ng Thong tin Phan lo?i Tich h?p (ITIS).
• Amazona vittata gracilipes L?u tr? 2015-09-24 t?i Wayback Machine tren trang Catalogue of Life
• Boddaert (1783). “Amazona vittata” . Sach đ? IUCN cac loai b? đe d?a. Phien b?n 2013 . Lien minh B?o t?n Thien nhien Qu?c t? .
• A locally funded Puerto Rican parrot ( Amazona vittata ) genome sequencing project increases avian data and advances young researcher education L?u tr? 2015-04-13 t?i Wayback Machine Taras K Oleksyk, GigaScience 29/8/2012, 1:14 doi : 10.1186/2047-217X-1-14 PDf L?u tr? 2015-09-24 t?i Wayback Machine
  • D? an xac đ?nh chu?i gien c?a loai v?t Puerto Rico L?u tr? 2015-04-12 t?i Wayback Machine V?n phong Cong ngh? sinh h?c - B? Nong nghi?p va Phat tri?n nong thon 10/10/2012 12:00 (ti?ng Vi?t)