Th?o th?
(
ti?ng Trung
:
草書
;
binh am
:
c?osh?
) hay
ch? th?o
la m?t ki?u vi?t
ch? Han
c?a
th? phap Trung Hoa
.
So v?i
tri?n th?
,
l? th?
,
kh?i th?
va
hanh th?
, th?o th? co but phap phong khoang va t?c đ? vi?t ch? nhanh h?n c?. M?c đ? đ?n gi?n hoa c?a ch? th?o la l?n nh?t trong s? cac ki?u ch? Han
[1]
co nh?ng ch? Han ma theo l?i kh?i th? thi vi?t nhi?u net nh?ng theo l?i th?o th? thi ch? c?n m?t net. Vi v?y th?o th? th??ng đ??c dung trong cac tr??ng h?p nh?
t?c ky
, th?c hanh ngh? thu?t
th? phap
, vi?t th? hay vi?t nhap m?t b?n th?o
[2]
. Tuy nhien, th?o th? r?t kho đ?c, nh?ng ng??i ch? quen dung
kh?i th?
(ki?u vi?t thong th??ng) co th? khong đ?c đ??c cac v?n b?n vi?t b?ng th?o th?.
Ch? th?o trong tac ph?m
Th? ph?
c?a
Ton Qua đinh
.
Ch? "th?o" (草) trong "th?o th?" th??ng mang ngh?a la "c?", cho nen m?t s? tai li?u g?i "th?o th?" la "ch? c?"
[3]
. Co y ki?n cho r?ng "th?o" dung ? đay ham y net ch? gi?ng nh? c?ng c? bay d?p d?n
[4]
[5]
. M?t s? y ki?n khac cho r?ng "th?o" ? đay ham y khong ph?i la "c?" ma co ngh?a la "nhap", "gi?n l??c" hay "tho", gi?ng nh? trong "th?o ngh?" (草擬) hay "th?o c?o" (草稿).
8 cach vi?t ch? "long" (龍), đanh s? t? 1 đ?n 8 trong sach "Th?o T? V?ng" (草字彙) do Th?ch L??ng (石梁) ng??i tri?u Thanh bien so?n. Tac gi? g?c c?a cac net vi?t đo la: 1)Ton Qua đinh; 2 va 3)Hoai T?; 4)Nhan Chan Khanh; 5)Tri?u M?nh Phu; 6 va 7)Chuc Chi S?n; 8)vo danh.
Cu?ng th?o c?a Hoai T?.
Ch? th?o đ??c hinh thanh vao kho?ng
đ?i Han
cho t?i tr??c
đ?i T?n
va co ngu?n g?c t? l?i
ch? l?
thong d?ng trong tri?u Han. Ch? th?o đ??c thanh hinh khi ng??i ta vi?t ch? l? theo ki?u t?c ky m?t l?i "?u" h?n, "thau" h?n nh?ng nhanh va ti?n l?i h?n. M?t trong nh?ng nguyen nhan phat sinh nhu c?u "vi?t nhanh" nh? v?y la do vao cu?i th?i Han va trong th?i
Tam Qu?c
thi cac phe phai tranh đo?t nhau c?n ph?i phat tri?n m?t h? th?ng thong tin nhanh g?n, k?p th?i đ? co th? ra tay tr??c cac đ?ch th? c?a minh.
[6]
Th?o th? trong th?i Han v?n con mang nhi?u d?u net c?a l? th? va đ??c g?i la "ch??ng th?o" (章草), v?i ch? "ch??ng" co ngh?a la "m?ch l?c, tr?t t?" vi so v?i ki?u kim th?o (今草) c?a th?i Ng?y-T?n sau đo thi ch??ng th?o v?n con trong ro rang va d? đ?c h?n h?n. đ?n th?i Tam Qu?c va đ?i Tan, ch??ng th?o b? d?n cac d?u tich c?a ch? l?, l??c b?t va hoa l?n nhi?u net, s? d?ng nhi?u net "thau" h?n va tr? thanh kim th?o (今草). đ?n th?i
nha đ??ng
, ch? th?o l?i phat tri?n them m?t b??c v?i l?i vi?t cang ngay cang phong khoang va manh li?t h?n va tr? thanh cu?ng th?o (狂草) - ki?u vi?t nay g?n nh? khong th? đ?c đ??c va tren th?c t? cu?ng th?o g?n nh? ch? đ??c dung nh? la m?t ki?u vi?t mang tinh ngh? thu?t cao ch? khong ap d?ng trong sinh ho?t th?c t? hang ngay.
[2]
[6]
Cac ch? Han vi?t theo ki?u th?o th? đ?u b? gi?n l??c đ?n cao đ?, ngay c? ng??i đ?c đ??c ch? hanh ch?a ch?c đ?c đ??c ch? th?o. Cac net ch? đ??c gi?n l??c ho?c đi?u ch?nh sao cho l?i vi?t đ??c m?m m?i va t?o ra hinh dang ch? tao nha va mang tinh tr?u t??ng cao, nhi?u ch? đ??c vi?t nen ch? b?ng m?t net li?n, but khong h? r?i kh?i m?t gi?y, va nhi?u ch? lien ti?p nhau co cac net n?i li?n va hoa vao nhau. Cac ch? th?o th??ng co hinh d?ng tron, m?m, it goc c?nh.
[7]
Ngoai cach phan lo?i ch??ng, kim va cu?ng th?o theo l?ch s? hinh thanh, ch? th?o co th? đ??c phan thanh:
- đ?c th?o (獨草): cac ch? đ??c vi?t tach b?ch ro rang.
- Lien mien (連綿): net ch? nay n?i li?n v?i net ch? k? ti?p thanh m?t chu?i dai.
Ch? hiragana phat tri?n t? d?ng ch? th?o c?a manyogana.
So v?i ch? l? va ch? kh?i, ch? th?o co nhi?u net b? l??c b?, tr?n l?n, nhi?u net "vi?t thau" va ch? gi? l?i dang v? tho s? c?a ch? g?c, đi?u nay khi?n r?t it ng??i co th? đ?c hi?u đ??c ch? th?o va đi?u nay ?nh h??ng tieu c?c đ?n vi?c giao ti?p n?u ap d?ng ch? nay vao sinh ho?t va hanh chinh. Chinh vi v?y, du xu?t hi?n t? s?m, th?o th? khong th? co v? tri la ch? vi?t "hanh chinh" c?a m?t qu?c gia nh? cac ch? tri?n, l? va kh?i, no ch? xu?t hi?n nh?m đap ?ng nh? c?u "t?c ky" vi cac l?i ch? tri?n, l?, kh?i kho co th? nao vi?t nhanh đ??c. Tuy nhien, ch? th?o l?i tim th?y v? tri quan tr?ng trong ngh? thu?t vi?t ch? Trung Hoa, va no la m?t l?i ch? đ??c nhi?u đ?i th? phap gia ?a thich, t? nh? Tr??ng Chi, Tr??ng Huc va Hoai T?.
[2]
[6]
M?t vai tro n?i b?t khac c?a ch? th?o đo la, cac d?ng ch? th?o la ngu?n tham kh?o quan tr?ng trong qua trinh đ?n gi?n hoa ch? vi?t c?a Trung Hoa đ? hinh thanh nen ch?
gi?n th?
c?a CHND Trung Hoa va
tan t? th?
(shinjitai) c?a Nh?t B?n
[7]
[8]
; ng??i Trung Qu?c đa dung c?m t? "c?o th? kh?i hoa" (草書楷化) đ? am ch? cac ch? gi?n th? đ??c hinh thanh d?a tren d?ng ch? th?o ki?u in ?n c?a cac ch? ph?n th? g?c. H? th?ng ch? cai binh gi? danh (hiragana) đ??c xay d?ng tren ki?u ch? th?o ho?c ch? hanh c?a cac ch? Han dung đ? ky am Nh?t B?n (Man'y?gana)
[7]
[9]
. Th?o th? c?ng la l?i vi?t t?ng đ??c ?a chu?ng c?a ph? n? Nh?t va đ??c g?i la "n? th?" (女手,
onnade
), trong khi l? th? đ??c cho la thich h?p v?i nam gi?i va g?i la "nam th?" (男手,
otokode
).
M?t s? th? phap gia n?i ti?ng
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
 |
Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v?
Th?o th?
.
|
- The Art of Japanese Calligraphy, 1973, Yujiro Nakata, Weatherhill/Heibonsha,
ISBN 0-8348-1013-1
.
- C?u Tich Khue (Qiu X?gu?, ?錫圭)
Chinese Writing
(2000). Translation of 文字學?要 by Gilbert L. Mattos and
Jerry Norman
. Early China Special Monograph Series No. 4. Berkeley: The Society for the Study of Early China and the Institute of East Asian Studies, University of California, Berkeley.
ISBN 1-55729-071-7
.