L?ng tri ? B?c Kinh kho?ng n?m 1904
Hanh quy?t tung x?o linh m?c
Joseph Marchand
vao n?m 1835 t?i Vi?t Nam.
Tung x?o
(con g?i la
l?ng tri
(l?n d?n m?t cach ch?m ch?p) trong Han-Vi?t, hay
x? ba đao hay ba đao tr?m quy?t
;
gi?n th?
:
凌?
;
ph?n th?
:
凌遲
;
binh am
:
lingchi
) la m?t trong nh?ng hinh ph?t t? hinh đ??c dung r?ng rai ? Trung Qu?c th?i c? x?a t? n?m 900 cho đ?n khi chinh th?c bai b? vao n?m 1905. Hinh ph?t nay c?ng đ??c ap d?ng t?i Vi?t Nam va Tri?u Tien.
Ph??ng th?c t? hinh nay dung dao x?o t?ng mi?ng th?t tren ng??i t? t?i trong m?t th?i gian keo dai, cu?i cung d?n đ?n cai ch?t.
L?ng tri đoi khi đ??c dung nh? m?t nh?c hinh đ?
hanh quy?t
ng??i con s?ng, ho?c nh? m?t hinh th?c l?ng m? ph?m nhan sau khi b? x? ch?t. Nh?ng k? ph?m nh?ng t?i nh?:
ph?n qu?c
, n?i lo?n ch?ng vua, sat nhan hay gi?t cha m? v.v... đ?u b? phap lu?t th?i đo lu?n an va x? l?ng tri.
Khong co tai li?u chinh xac đ? mieu t? ph??ng phap l?ng tri di?n ra nh? th? nao, nh?ng d?a theo nh?ng b?c tranh v? va sach v? x?a vi?t l?i thi th??ng ph?m nhan s? b? troi vao c?t, sau đo b? khoai t? th? (
đao ph?
) ch?t h?t tay chan r?i dung dao ben x?o t?ng mi?ng th?t cho đ?n ch?t. C?ng co tai li?u vi?t r?ng đoi khi hinh th?c hanh hinh keo dai đ?n 3 ngay, nh?ng đi?u nay co th? coi la khong th? vi ph?m nhan co th? m?t mau ma ch?t ch? trong vong vai gi?. Ph?m nhan s? b? x?o nh?ng ph?n nh? (nh? m?t, m?i, tai, l??i, ngon tay, ngon chan) tr??c khi b? c?t nh?ng ph?n l?n nh? t? chi, vai, đui v.v... Th?t b? loc ra s? đ??c tr?ng bay n?i cong c?ng v?i m?c đich r?n đe. Co nh?ng n?i nhan đ?o h?n, ph?m nhan s? đ??c s? d?ng
nha phi?n
tr??c khi hanh hinh đ? lam nh? b?t c?n đau đ?n. Sau khi ph?m nhan ch?t, ng??i đao ph? s? ch?t đ?u lam b?ng ch?ng đa x? t? ph?m nhan. (
Ba đao tr?m quy?t
)
L?ng tri đ??c bi?t đ?n t? th?i
Ng? đ?i Th?p qu?c
(n?m 907 đ?n 960) va lan r?ng d??i tri?u đ?i
nha T?ng
(960-1279), no l?n đ?u xu?t hi?n trong b? lu?t hinh đ?i
nha Lieu
, m?t qu?c gia khong thu?c
Trung Qu?c
th?i đo (907-1125). An t? hinh nay con ti?p t?c t?n t?i ? th?i đ?i
Man Thanh
cho đ?n khi đ??c bai b? n?m 1905, tr??c đo b? lu?t
nha Thanh
do
Th?m Gia B?n
(ch? Han: 沈家本) (1840-1913) so?n th?o va đ?t ra.
L?ng tri c?ng t?ng ap d?ng r?ng rai t?i
Vi?t Nam
th?i x?a d??i ch? đ? phong ki?n, đ??c g?i nom na la tung x?o. T?i nhan s? b? troi ch?t vao c?t, khi nghe ti?ng hi?u l?nh phat ra đ?u đ?n nh? ti?ng tr?ng,
đao ph?
s? x?o m?t mi?ng th?t tren c? th? ph?m nhan xong l?i d?ng l?i ch? ti?p hi?u l?nh ti?p theo. Ph??ng phap t? hinh nay c?ng đ??c cac vua chua Vi?t Nam d??i tri?u
Gia Long
,
Minh M?ng
,
T? đ?c
thi hanh đ?i v?i nh?ng k? ph?n lo?n, th?a sai, giao dan
đ?o Ki-to
(đ?o C?-đ?c) v.v...
M?t s? t?i nhan n?i ti?ng
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
An l?ng tri trong v?n h?c
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Trong ch??ng 5 c?a ti?u thuy?t
đan h??ng hinh
ben c?nh hinh ph?t tan kh?c nh?t la dung thanh ki?m
g? đan h??ng
đam vao h?u mon t?i ph?m xuyen su?t đ?n gay va đ? n?n nhan s?ng ng?c ngo?i trong nhi?u ngay, la hinh ph?t l?ng tri đ??c
tac gi?
mo t? t? m? v?i ba c?p đ?: c?p 1 x?o đ?n 3.357 mi?ng, c?p 2 x?o 2.896 mi?ng, c?p 3 x?o 1.585 mi?ng. C? th? h?n, tac ph?m c?ng cho bi?t
b?t k? x?o bao nhieu mi?ng, nh?ng mi?ng cu?i cung ph?i la v?a x?o xong, ph?m ch?t li?n. Do v?y, ph?i b?t đ?u x?o t? ch? nao, mi?ng tr??c mi?ng sau cach nhau bao lau, đ?u ph?i thi?t k? chinh xac c?n c? vao gi?i tinh va th? tr?ng c?a ph?m nhan. N?u ch?a x?o đ? s? mi?ng ma ph?m đa ch?t ho?c x?o đ? s? mi?ng r?i ma ph?m v?n ch?a ch?t, thi ph?i coi đo la l?i c?a đao ph?...Tieu chu?n t?i thi?u c?a l?ng tri la cac mi?ng ph?i san san nh? nhau, đ?a len ban can khong đ??c h?n kem nhi?u qua. đi?u nay đoi h?i khi thi hanh an, đao ph? ph?i binh tam t?nh khi, tam ph?i chi li nh? s?i toc, ph?i quy?t đoan khi ra tay; v?a nh? thi?u n? theu hoa, v?a nh? đ? t? gi?t l?a
[1]
.
- ^
đan h??ng hinh, M?c Ngon, ch??ng 5]
 |
Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v?
Tung x?o
.
|