Qu?
la h?n h?p hoa tan trong n??c c?a cac lo?i
thu?c nhu?m
khac nhau, đ??c tach t? m?t s? loai
đ?a y
(sinh v?t h?p l?i t?
t?o
ho?c
vi khu?n lam
s?ng trong cac s?i c?a nhi?u loai
n?m
trong quan h? h? sinh), nh?
Roccella
,
Dendrographa
,
Variolaria
,
Ochrolechia
,
Parmotrema
hay
Parmelia
spp. ? d?ng nguyen ch?t no la m?t lo?i b?t s?m mau co mui h?i gi?ng
amonia
.
[1]
Trong đi?u ki?n pH trung tinh thi
mau
g?c c?a qu? chinh xac la mau
tia
(mau th? c?p, pha tr?n c?a mau
đ?
co b??c song 610-760 nm v?i mau
xanh lam
co b??c song 450-500 nm), tuy nhien s? phan bi?t mau tia v?i mau
tim
(mau quang ph? co b??c song 380-450 nm) la khong ro rang v?i m?t ng??i nen trong th?c t? ng??i ta g?i no la qu? tim.
Qu? đ??c th?y thu?c ng??i Tay Ban Nha la
Arnaldus de Villa Nova
(~1240-1311) s? d?ng l?n đ?u tien vao kho?ng n?m 1300.
[2]
[3]
T? th? k? 16 tr? đi, khi thong tin v? ph??ng phap s?n xu?t qu? đ??c ph? bi?n thi thu?c nhu?m mau xanh lam đ??c chi?t t? m?t s? loai đ?a y nh?
Leuconora tartarea
va
Rocella tinctoria
đ??c s?n xu?t ? quy mo cong nghi?p, đ?c bi?t la t?i Ha Lan v?i cac nhan hi?u Bergmoos va Klippmoos đ?
xu?t kh?u
. N?m 1704, no đ??c đ?t ten g?i trong ti?ng Ha Lan la
lakmoes
- t? leg (nh? gi?t) va mus (chao) trong
ng? h? ?n-Au
, ph?n anh ph??ng phap s?n xu?t no b?ng cach chi?t nh? gi?t đ?a y nghi?n v?n nh? chao. Ten g?i la ti?n đ? cho cac ten g?i trong m?t s? ngon ng? chau Au nh? ti?ng Anh
litmus
, ti?ng đ?c
lackmus
, ti?ng Nga
лакмус
.
N?m 1640, cac nha th?c v?t h?c mo t? m?t lo?i thu?c nhu?m thu đ??c t? loai th?c v?t co h??ng th?m v?i hoa mau tim tia la voi voi (
Heliotropium
spp.). Ban đ?u cac nha hoa h?c s? d?ng no lam ch?t ch? th? (do trong dung d?ch axit no chuy?n thanh mau đ?, con trong dung d?ch ki?m thi no chuy?n thanh mau xanh lam). Ban đ?u qu? đ??c dung ch? y?u đ? nghien c?u
n??c khoang
, nh?ng k? t? th?p nien 1670 thi cac nha hoa h?c đa quan tam t?i no nhi?u h?n. Do t?i Phap thi qu? co l?p t?
Heliotropium
đ??c cac nha hoa h?c s? d?ng r?ng rai nen m?t ten g?i khac cho qu? đ??c ch?p nh?n t?i Phap la tournesol - theo ten g?i trong ti?ng Phap cho
Heliotropium
. Mu?n h?n thi toan b? b?t qu? đ??c s?n xu?t theo cach th?c r? ti?n h?n la thu t? đ?a y.
Qu? co th? s?n xu?t t? cac loai đ?a y khac nhau. Cac thu?c nhu?m nay đ??c chi?t t? cac loai nh?
Roccella tinctoria
(b? tay Nam M?, Cabo Verde, qu?n đ?o Canaria, Madeira, Acores),
Roccella fuciformis
(Angola va Madagascar),
Roccella pygmaea
(Algeria),
Roccella phycopsis
,
Lecanora tartarea
(Na Uy, Th?y đi?n),
Variolaria dealbata
(Pyrenees, Avernes),
Ochrolechia parella
(duyen h?i tay b?c chau Au),
Parmotrema tinctorum
(qu?n đ?o Canaria) va
Parmelia
. Cac ngu?n cung c?p qu? chinh hi?n nay la
Roccella montagnei
(Mozambique) va
Dendrographa leucophoea
(California).
[2]
Trong m?t th?i gian dai, vi?c s?n xu?t qu? la đ?c quy?n va ng??i ta khong cung c?p thong tin chi ti?t v? cac ph??ng phap phan l?p no. Ban đ?u, ph??ng phap sau đ??c s? d?ng đ? thu đ??c b?t qu?:
- Nguyen li?u đ?a y đ??c nghi?n thanh b?t;
- B?t đ??c ngam trong dung d?ch soda-ammoniac (
soda
ho?c
kali cacbonat
+ NH
4
OH) trong 3 tu?n va đ??c khu?y đ?o lien t?c. N??c ti?u đ??c s? d?ng thay cho dung d?ch amonia (nh? m?t ngu?n cung c?p ion CO
3
2-
va NH
4
+
);
- Sau khi ngam (chi?t) va len men, mau c?a h?n h?p chuy?n t? đ? sang xanh da tr?i, c?n l?ng đ??c tach b?;
- Sau khi tach c?n, d?ch chi?t mau xanh da tr?i đ??c s?y kho va nghi?n. S?n ph?m thu đ??c la h?n h?p b?t c?a cac thu?c nhu?m qu? va orcein;
- Sau khi chi?t b?t b?ng c?n, dung d?ch mau đ? carmin (đ? son) đ??c lo?i b? va ph?n l?ng con l?i la qu? mau xanh lam s?m;
- Ep kh?i đ?i v?i ph?n l?ng b?ng
th?ch cao
ho?c
đa ph?n
đ? thu đ??c qu? kho ? d?ng d? nghi?n.
Ph??ng phap hi?n đ?i s?n xu?t thu?c nhu?m orcein va qu?, đ??c hai nha hoa h?c ng??i Anh (G. Gordon va Cuthbert Gordon) đ?ng ky b?ng sang ch? n?m 1758 la nh? sau:
- Nguyen li?u đ?a y đ??c nghi?n thanh b?t;
- B?t đ??c tr?n v?i dung d?ch huy?n phu
voi toi
+ kali cacbonat va
amoni cacbonat
va đ? len men trong khong khi;
- Sau kho?ng 3 tu?n len men, mau c?a h?n h?p chuy?n t? mau tim ho?c nau sang mau xanh lam s?m;
- H?n h?p đ??c chia tach b?ng sang, dung d?ch tach ra ch?a t?i 90% orcein va t?i 8% cac ch?t qu? khi quy kho.
- Dung d?ch co th? đ??c s? d?ng đ? ep banh v?i đa ph?n ho?c th?ch cao, ho?c cho bay h?i đ? sau đo chi?t r??u thu đ??c orcein.
H?n h?p qu? co
s? CAS
1393-92-6 va ch?a 10-15 thu?c nhu?m khac nhau. T?t c? cac thanh ph?n hoa h?c c?a qu? r?t co th? la gi?ng nh? c?a h?n h?p co lien quan la
orcein
(s? CAS 1400-62-0), nh?ng v?i cac t? l? khac. Trai v?i orcein, thanh ph?n ch? y?u c?a qu? co kh?i l??ng phan t? trung binh kho?ng 3.300.
[4]
Cac ch?t ch? th? axit-base tren qu? la do cac tinh ch?t c?a chung đ?i v?i
chromophore
7-hydroxyphenoxazon.
[5]
M?t s? phan đo?n c?a qu? t?ng đ??c đ?t ten g?i rieng, nh?:
[6]
Azolitmin th? hi?n hi?u ?ng g?n gi?ng nh? qu?.
[6]
Gi?y qu?
la
gi?y
co t?m
dung d?ch
qu? trong
etanol
ho?c
n??c
, đ??c s? d?ng trong nganh
hoa h?c
đ?
th?
,
ki?m nghi?m
pH
. Khi nhung gi?y qu? vao dung d?ch, n?u mau gi?y qu? gi? nguyen mau tia thi dung d?ch đo trung tinh, n?u ng? sang mau
xanh la
thi dung d?ch đo mang tinh
ki?m
, n?u chuy?n sang mau
h?ng
thi dung d?ch đo mang tinh
axit
. S? thay đ?i mau di?n ra ngoai kho?ng
pH
4,5?8,3 ? 25 °C (77 °F). Cac ph?n ?ng khong ph?i la axit base c?ng co th? lam đ?i mau gi?y qu?. Ch?ng h?n, khi
clo
lam cho gi?y qu? tim đ?i thanh mau đ? r?i chuy?n thanh mau tr?ng – thu?c nhu?m qu? b? t?y tr?ng,
[7]
do s? co m?t c?a cac ion
hypoclorit
(ClO
?
). Ph?n ?ng nay la khong thu?n ngh?ch, vi th? qu? khong co vai tro c?a ch?t ch? th? mau trong tinh hu?ng nay.
Theo nhi?u ngu?n tham kh?o,
[
c?n d?n ngu?n
]
ng??i ta cho r?ng qu? đ??c t?m vao gi?y đ? lam
ch?t ch? th? pH
đ?u tien la nha hoa h?c ng??i Phap
Gay-Lussac
(1778-1850) vao kho?ng th? k? 19. Nh?ng đi?u nay ch?a co ch?ng c? ro rang va chinh xac.
?u đi?m c?a gi?y qu? chinh la s? ti?n d?ng c?a no. Ch? c?n m?t m?u gi?y qu? nh?, ng??i ta co th? bi?t dung d?ch minh đang s? d?ng co tinh acid hay base m?t cach nhanh chong (ch? m?t vai ph?n tr?m giay), va đ? m?nh y?u c?a tinh axit/base (m?t cach t??ng đ?i) d?a vao s? thay đ?i đ?m nh?t c?a mau s?c. Ngoai ra, gi?y qu? ?m (gi?y qu? cho th?m ??t b?i n??c c?t) con co th? đ??c ?ng d?ng đ? ki?m tra tinh axit/base c?a cac lo?i khi (nh? H
2
S, SO
3
…). M?t ?u đi?m ro rang khac c?a gi?y qu? n?a la gia thanh r? c?a no so v?i cac ch? th? pH khac.
Tuy nhien, gi?y qu? khong th? cho bi?t chinh xac đ? m?nh y?u axit/base c?ng nh? đ? pH c?a dung d?ch c?n đo. Thay vao đo, ng??i ta s? d?ng cac lo?i ch? th? pH cao c?p h?n nh? may đo pH. Cac lo?i may đo pH hi?n nay ngoai ch?c n?ng cho bi?t chinh xac đ? pH c?a dung d?ch, ma con cho bi?t nhi?t đ?, đ? d?n đi?n c?a dung d?ch c?n đo
đ? s?n xu?t gi?y qu? c?ng c?n ngu?n nguyen li?u nh? s?n xu?t cac lo?i gi?y khac la g?, r?i tr?i qua khau nghi?n, ph?i tr?n b?t gi?y, qua may xeo, can m?ng, s?y,...đi?m khac bi?t la ta s? cho them ho?t ch?t qu? vao b?t gi?y, sau đo s?y kho s? co gi?y qu? nh? thanh ph?m.
pH
la m?t thong s? quan tr?ng trong nhi?u l?nh v?c khoa h?c. Cac t? bao trong c? th? sinh v?t s?ng đ?u co m?t kho?ng pH (
pH scale
) nh?t đ?nh, ch? c?n s? thay đ?i du nh? gia tr? pH c?a moi tr??ng đ?u co th? ?nh h??ng nghiem tr?ng đ?n s? s?ng c?a chung. Trong nong nghi?p, pH c?ng la thong s? c?n đ??c chu y trong canh tac đ?t tr?ng. N?u đ?t mang tinh acid (con g?i la đ?t chua, đ?t nhi?m phen) s? lam ?nh h??ng đ?n kh? n?ng h?p thu dinh d??ng c?a cay tr?ng, d?n đ?n khong co gia tr? canh tac. Do v?y, trong th?c t?, ng??i ta th??ng ph?i bon voi (ngu?n cung c?p base) đ? trung hoa cac ion hydro, ion alum (nhom) trong đ?t, lam gi?m tinh acid va t?ng pH cho đ?t.
- ^
Manfred Neupert:
Lackmus
in
Rompp Lexikon Chemie (Ti?ng đ?c.).
- ^
a
b
Manfred Neupert:
Lackmus
trong
Rompp Lexikon Chemie
(ti?ng đ?c). Tra c?u ngay ngay 4 thang 4 n?m 2019.
- ^
Wissenschaft-Online-Lexika: Eintrag zu Lackmus im Lexikon der Arzneipflanzen und Drogen
- ^
Beecken H.; E-M. Gottschalk; U. v Gizycki; H. Kramer; D. Maassen; H-G. Matthies; H. Musso; C. Rathjen; Ul. Zdhorszky (2003). “Orcein and Litmus”.
Biotechnic & Histochemistry
.
78
(6): 289?302.
doi
:
10.1080/10520290410001671362
.
- ^
H. Musso, C. Rathjen (1959). “Orcein dyes. X. Light absorption and chromophore of litmus”.
Chem. Ber
.
92
(3): 751?753.
doi
:
10.1002/cber.19590920331
.
- ^
a
b
E.T. Wolf:
Vollstandige Ubersicht der Elementar-analytischen Untersuchungen organischer Substanzen
. Tr. 450-453, veroffentlicht
1846
, Verlag E. Anton (ti?ng đ?c)
- ^
UCC - Chlorine
|
---|
Bao bi
| | |
---|
V? sinh
| |
---|
V?n phong ph?m
| |
---|
Tai chinh
| |
---|
Trang tri
| |
---|
Truy?n thong
| |
---|
Gi?i tri
| |
---|
Khac
| |
---|