Philippos II c?a Macedonia
(
ti?ng Hy L?p
:
Φ?λιππο? Β' ? Μακεδ?ν
?
φ?λο?
(philos) =
ng??i b?n
+
?ππο?
(hippos) =
ng?a
[1]
? d?ch t?ng ch?
Philippos
ⓘ
,
382
-
336 tr??c Cong Nguyen
), hay con đ??c bi?t t?i v?i cai ten
Philippe II
la m?t ng??i
Hy L?p
x?a,
[2]
[3]
lam
vua
c?a
V??ng qu?c Macedonia
(m?t qu?c gia c?a ng??i Hy L?p c? đ?i) t? n?m 359 tr??c Cong Nguyen đ?n khi b?
am sat
vao n?m 336 tr??c Cong Nguyen. Ong con la cha c?a
Alexandros đ?i đ?
,
Philipos III
, va co th? c?
Ptolemaios I Soter
- v? vua khai qu?c c?a
V??ng tri?u Ptolemaios
c?a
Ai C?p c? đ?i
.
Ong la m?t nha
c?i cach
va sang t?o quan s?,
[4]
v? Qu?c v??ng co cong l?n trong vi?c xay d?ng V??ng qu?c Macedonia va đao t?o cho con trai ong la
Alexandros đ?i đ?
. Qua vi?c day cong xay d?ng m?t l?c l??ng
Quan đ?i
tinh nhu?, cung v?i nh?ng đ?i hinh chi?n tr?n va chi?n thu?t m?i m?, ong va vua con Alexandros đ?i đ? đa hoan thanh m?t cu?c
Cach m?ng
l?n lao v? n?n chi?n s? Macedonia va ph??ng Tay, m? đ??ng cho th?i đ?i c?a
ch? ngh?a đ? qu?c
trong l?ch s? Hy L?p c? đ?i. Trong nh?ng n?m thang tr? qu?c c?a minh, ong đa chinh ph?t Hy L?p
[5]
, đanh tan tac lien quan cac thanh bang Hy L?p vao n?m 338 tr??c
Cong Nguyen
, va th?ng nh?t
Hy L?p
, va t?o đi?u ki?n cho Alexandros đ?i đ? m? r?ng đ? qu?c.
[4]
[6]
Ngoai ra, ong con la v? vua đa tieu di?t quy?n t? ch? va n?n t? do c?a Hy L?p c? đ?i.
[7]
đ??c coi la m?t trong nh?ng v? danh t??ng xu?t s?c nh?t c?a ph??ng Tay, v? vua m?nh m? nay con co tai n?ng
chinh tr?
va
ngo?i giao
ki?t xu?t. Ong la v? lanh đ?o đ?u tien l?p nen m?t th? ch? lien bang trong l?ch s? Hy L?p c? x?a, la ng??i l?p nen m?t b? may hanh chinh t?p quy?n v?ng m?nh t?i n??c nha.
[4]
Tuy tr??c gi? trong s? sach, vua Alexandros đ?i đ? th??ng n?i ti?ng h?n ong, nha
s? h?c
quan s? tai n?ng Richard A. Gabriel - ng??i đa vi?t nen cu?n
ti?u s?
quan s? đ?u tien v? ong - co quan đi?m r?ng vua Philippos II v? đ?i h?n Alexandros, thong qua tai n?ng xu?t s?c c?a ong v? nhi?u m?t. L?c l??ng Quan đ?i Macedonia do ong g?y d?ng nen la l?c l??ng Quan đ?i Qu?c gia đ?u tien trong quan s? ph??ng Tay. Ong c?ng đ??c xem la v? ki?t t??ng đ?u tien c?a m?t th?i đ?i m?i trong chi?n s?, v?i cong c? chi?n tranh m?i c?a ong, v?i đ?i hinh
ph??ng tr?n
Macedonia va nh?ng h?c thuy?t quan s? đa mang l?i th?ng l?i cho ong. Th?i đ?i c?a
ch? ngh?a đ? qu?c
Hy L?p x?a, m?t th?i k? kinh đi?n c?a Hy L?p x?a va n?n chi?n s?, đa m? ra sau khi ong qua đ?i.
[4]
Sinh ra t?i kinh đo
Pella
, Philippos la Hoang t? ut trong s? ba ng??i con trai h?p phap
[8]
c?a vua
Amyntas III
va
Eurydice II
. Vao th?i trai tr? (kho?ng 368 - 365 tr??c Cong Nguyen), Philippos t?ng la con tin t?i
Thebes
, trong nh?ng n?m thang thanh bang nay tr? thanh "đan anh" đ?i v?i m?i thanh bang khac c?a Hy L?p c? đ?i. Trong th?i gian lam con tin ? đo, Hoang t? Philippos đa nh?n đ??c s? giao d?c v? quan s? va ngo?i giao t?
Epaminondas
[9]
[10]
- v? danh t??ng đa tr? thanh b?n tinh
đ?ng tinh luy?n ai
c?a (
eromenos
) c?a ki?t t??ng
Pelopidas
va s?ng cung v?i
Pammenes
- v? danh t??ng ?ng h? nhi?t tinh cho vi?c thi?t l?p
đ?i th?n binh
hung h?u c?a thanh Thebes.
Vao n?m 364 tr??c Cong Nguyen, Philippos tr? v? c? qu?c. Sau khi cac anh trai la vua
Alexandros II
va
Perdiccas III
qua đ?i, ong len n?m quy?n binh. Tuy ban đ?u ch? t? phong lam quan Nhi?p chinh cho chau trai la t? quan
Amyntas IV
- đ?a con trai m?i chao đ?i c?a c? v??ng Perdiccas III, Philippos II đa l?p m?u c??p l?y ngoi bau ngay trong n?m đo.
Thien tai quan s? c?a vua Philippos II va gi?c m? v? m?t đ? qu?c Macedonia v? đ?i đa s?m đ?a ong t?i thanh cong. Tuy v?y, vi?c đ?u tien la ong c?n ph?i lam la thi?t l?p l?i uy th? c?a Macedonia, do đ?t n??c v?n đa tr? nen t?i t? sau khi vua Perdiccas III b?i vong khi than chinh đi đanh ng??i Illyria. Ng??i
Paionia
va Thrace đa c??p boc va
xam l??c
mi?n đong c?a đ?t n??c trong khi quan
Athena
đa đ? b? len b? bi?n
Methoni
b?ng m?t đ?o quan d??i quy?n k? gi? danh ng??i Macedonia la
Argeus
. Nh? cac bi?n phap ngo?i giao, Philippos II đa đ?y lui đ??c ng??i Paionia va Thrace b?ng vi?c h?a h?n s? tri?u c?ng va nghi?n nat 3 nghin linh
hoplite
c?a thanh Athena vao n?m 359 tr??c Cong Nguyen.
Philippos II đa k?t hon v?i Audata - ng??i chau đ?u c?a vua ng??i Illyrian c?a x? Dardania la
Bardyllis
. Tuy nhien, hon nhan nay khong h? ng?n c?n ong than chinh ti?n hanh cu?c chinh chi?n ch?ng l?i ng??i Illyria vao n?m 358 tr??c Cong Nguyen va đanh tan tac quan thu trong m?t tr?n chi?n đ?m mau, lo?i kh?i vong chi?n đ?u đ??c 7 nghin ng??i Illyria. Nh? vao chi?n th?ng vang d?i nay, vua Philippos II đa m? r?ng b? coi c?a đ?t n??c t?i t?n h? Ohrid va nh?n đ??c s? ?ng h? c?a x?
Ipiros
.
[11]
Ong c?ng l?i d?ng cu?c
Chi?n tranh Lien minh
lam c? h?i đ? m? r?ng đ?t n??c. Ong ch?p thu?n quan Athena - nh?ng k? khong th? nao chinh ph?c đ??c Amphipolis - đ??c s? h?u cac m? vang c?a nui Pangaion, va cho thue no l?i sau cu?c chinh ph?c c?a ong, đ? đ?i l?y Pydna (quan Macedonia m?t vung nay vao n?m 363 tr??c Cong Nguyen). Tuy nhien, sau khi chinh ph?c đ??c
Amphipolis
, ong chi?m l?nh luon c? hai thanh ph? vao n?m 357 tr??c Cong Nguyen. Vi v?y quan Athena tuyen chi?n ong, va ong đa lien minh v?i
Lien bang Chalkidian
c?a
Olynthus
. Sau đo ong chinh ph?c đ??c
Potidaea
, l?n nay ong gi? l?i h?a c?a minh va nh??ng l?i no cho lien bang n?m 356 tr??c Cong Nguyen. M?t n?m tr??c đo Philip đa k?t hon v?i cong chua
Olympias
c?a x? Epirus, con gai c?a vua ng??i Molossia.
Philip II gold
stater
, with head of
Apollo
.
Vao n?m 356 tr??c Cong Nguyen, vua Philippos II c?ng chinh ph?c đ??c th? tr?n Crenides va đ?i ten thanh Philippi: ong thanh l?p m?t đ?i quan đ?n tru hung m?nh co đ? ki?m soat cac m? c?a no, ma nha vua nh?n đ??c r?t nhi?u vang sau nay đ??c s? d?ng cho cac cu?c chinh ph?t c?a ong. Trong khi đo, v? ki?t t??ng
Parmenion
c?a ong l?i m?t l?n n?a đanh tan tac ng??i Illyria. C?ng trong n?m 356 Tr??c Cong Nguyen, Hoang t? Alexandros chao đ?i, va nh?ng con
ng?a
đua c?a vua Philippos II đa gianh chi?n th?ng trong
Th? v?n h?i Olympic
. So v?i cac đ?i ki?n t??ng khac vao th?i c? đ?i, tuy ong co l? it đ??c giao d?c k? l??ng h?n, trong cung đinh nha vua khi đo co khong it nha
tri?t h?c
va ngh? s?. Ong bi?t vai th? ngo?i ng?, va ong c?ng v?i nha tri?t h?c l?ng danh
Aristotle
đ?n kinh đo đ? gi?ng d?y cho Hoang t? Alexandros.
[12]
Trong hai n?m 355 - 354 tr??c Cong Nguyen, ong đa vay ham
Methone
, thanh ph? cu?i cung tren
V?nh Thermaic
n?m trong tay quan Athena. Trong cu?c vay ham, nha vua b? m?t m?t m?t. M?c du hai h?m đ?i Athena keo đ?n đ? gi?i c?u thanh ph? nay, Methone v?n th?t th? v? tay quan tinh nhu? Macedonia vao n?m 354 tr??c Cong Nguyen. Nha vua c?ng xua quan t?n cong
Abdera
va
Maronea
, tren b? bi?n Thrace (354 - 353 tr??c Cong Nguyen).
Map of the territory of Philip II of Macedon
Khi cu?c
Chi?n tranh Th?n thanh l?n th? ba
bung n? t?i Hy L?p, nha vua tham chi?n. Do v?y, vao Mua He n?m 353 tr??c Cong Nguyen ong keo ba quan đi th?o ph?t x? Thessaly, đanh tan tac 7 nghin quan Phocia d??i quy?n anh trai c?a Onomarchus. Tuy nhien, sau chi?n th?ng nay, quan Macedonia b? đ?i b?i trong hai tr?n đanh lien ti?p. Tuy nhien, vao Mua He n?m sau, nha vua l?i m?t l?n n?a than chinh đanh Thessaly, l?n nay v?i m?t l?c l??ng Quan đ?i tinh nhu? g?m 2 v?n
B? binh
va 3 nghin
K? binh
bao g?m t?t c? cac chi?n binh ng??i
Thessalia
. Trong tr?n đanh l?n tren
canh đ?ng Crocus
, quan Macedonia tieu di?t đ??c 6 nghin quan Phocia, trong khi đo 3 nghin quan Phocia b? b?t lam tu binh, va sau đo con b? ch?t đu?i.
Vao n?m 345 tr??c Cong Nguyen, vua Philippos II than chinh keo cac chi?n binh đi giao tranh ac li?t v?i quan Ardiaioi (
Ardiaei
) do đich than vua Pluratus th?ng l?ng, trong cu?c chinh chi?n nay ong b? th??ng chi m?ng ? ph?n d??i c?a chan ph?i, do m?t chi?n binh
Ardiaen
.
[13]
N?m 342 TCN, Philip đa d?n đ?u m?t cu?c vi?n chinh l?n t?i phia b?c ch?ng l?i ng??i
Scythia
, chinh ph?c khu đinh c? c?a ng??i Thracia ? Eumolpia va l?y ten minh đ?t cho no, Philippopolis (ngay nay la
Plovdiv
).
Vao n?m 340 tr??c Cong Nguyen, nha vua xua quan ph?t thanh
Perinthus
. Vao n?m sau, ong l?i đanh thanh
Byzantium
. Nh?ng ong khong th? chi?m l?nh đ??c hai thanh ph? nay, do đo uy quy?n c?a ong tren toan Hy L?p b? gi?m sut. Tuy nhien, ong thanh cong trong vi?c khoi ph?c uy quy?n c?a minh t?i vung
bi?n Aegean
qua vi?c đ?i pha lien quan Thebes - Athena trong tr?n đanh t?i
Chaeronea
. đay la m?t trong nh?ng chi?n th?ng vang d?i nh?t trong
l?ch s? Hy L?p
[14]
. Va, tr?n th?ng vang d?i nay m? đ?u m?t "truy?n th?ng" quan s? Au Tay, la v? T?ng t? l?nh khong ch? huy quan s? tr?c ti?p tren chi?n tr??ng: trong tr?n đanh nay, nha vua th?ng l?nh ba quan t? m?t n?i khac ngoai chi?n tr??ng.
[15]
Cung n?m đo, Philippos II tan pha
Amfissa
b?i vi đam c? dan t?i đay t? ti?n tr?ng tr?t t?i canh đ?ng Crisaian v?n thu?c v?
Delphi
. Philippos II con thi?t l?p va th?ng l?nh c?a
Lien minh Corinth
vao n?m 337 tr??c Cong Nguyen. Cac thanh vien c?a Lien minh ch?p thu?n r?ng h? s? khong gay chi?n l?n nhau, tr? phi ph?i đan ap
Cach m?ng
. đ?i th?ng t?i Chaeronea va cong lao th?ng nh?t Hy L?p đa ch?m d?t th?i k? c?a cac thanh bang, ma m? đ?u th?i đ?i c?a
ch? ngh?a đ? qu?c
trong l?ch s? n?n v?n minh Hy L?p c? đ?i.
[14]
Ma v?i th?i đ?i đ? qu?c nay thi Philippos II đ??c xem la v? ki?t t??ng đ?u tien c?a giai đo?n l?ch s? nay.
[4]
Lien minh Corinth ton nha vua x? Macedonia len lam minh ch? (
hegemon
), th?ng soai c?a h? trong m?t cu?c chinh ph?t
Ba T?
s?p t?i.
The Golden Larnax, at the Museum of
Vergina
, which contains the possible remains of King Philip II.
V? am sat x?y ra trong thang 10 n?m 336 tr??c Cong nguyen, ? thanh Aegae, c? đo c?a
v??ng qu?c Macedonia
. Tri?u đinh đa t? h?p ? đo đ? c? hanh cu?c hon nhan gi?a vua x? Ipiros la
Alexandros I
va con gai c?a vua Philippos II (v?i Olympias v? th? t? c?a ong) la kleopatra. Trong khi nha vua khong đ??c ai b?o v? khi ong b??c vao nha hat thanh ph?, ong đa b? gi?t h?i b?i
Pausanias c?a Orestis
, m?t trong b?y V? binh Hoang gia c?a ong. Ten đ?i ngh?ch nay ngay l?p t?c đa c? g?ng tr?n thoat va nh?n đ??c s? h? tr? c?a nh?ng ten c?ng s? đa ch? đ?i ong ta v?i nh?ng con ng?a ? l?i vao c?a Aegae. Ba ng??i V? binh Hoang gia c?a Qu?c v??ng Philippos II li?n đu?i theo va th?ng tay gi?t ch?t ten đ?i ngh?ch.
Nh?ng ly do c?a v? am sat Philippos II c?a Pausanias r?t kho gi?i thich đ?y đ?, b?i s? mau thu?n gi?a cac nha s? h?c c? đ?i. Trong kho tang s? h?c hi?n nay, ghi nh?n đ??ng th?i duy nh?t v? s? ki?n nay la c?a nha hi?n tri?t
Aristotle
, ng??i k? kha ng?n g?n r?ng Philippos II b? m?u sat do Pausanias b? T??ng quan
Attalus
- chu th? phi Kleopatra c?a Qu?c v??ng - xuc ph?m.
V?i bi?t bao cong tich hi?n hach, v? m?i m?t, ong la danh nhan ki?t xu?t nh?t trong l?ch s? Hy L?p c? trong giai đo?n ma ong s?ng. La m?t v? Qu?c v??ng xu?t s?c, thanh cong vang d?i, ong la ng??i đa g?y d?ng l?c l??ng Quan đ?i tinh nhu? nh?t tren
th? gi?i
th?i b?y gi?, cung v?i m?t Hy L?p n?m d??i s? ba quy?n c?a V??ng qu?c Macedonia. Ong c?ng la ng??i Nhi?p chinh theo ngh?a hi?n nay đ?u tien trong l?ch s? th? gi?i c? đ?i.
[16]
đ?i v?i
Demosthenes
, Philippos II la k? thu c?a Hy L?p va T? do. Nh?ng đ?i v?i
Isocrates
, ong la minh ch? c?a nhan dan Hy L?p trong cu?c chi?n đ?u ch?ng Ba T?. Nha s? h?c
Theopompus
, ng??i am hi?u ro v? nha vua, thi co phe binh l?i s?ng c?a ong nh?ng coi ong la danh nhan ki?t xu?t đ?c nh?t vo nh? c?a
chau Au
tr??c gi?.
[17]
- ^
Online etymology Dictionary Philip
- ^
Alexander the Great in His World
By Carol G. Thomas. Argeadai were all from Argos, Peloponnese.
- ^
Perseus
By Daniel Ogden;
A History of Greece to 322 B.C.by N. G. L. Hammond
.
ISBN 0-19-873095-0
,page 56,1986"these conclusions to the evidence of archaeology, the following picture emerges. The first Greek-speaking peoples settled in Macedonia, Thessaly, and Epirus after c. 2500, and in these areas they developed different dialects".
- ^
a
b
c
d
e
Philip II of Macedonia: Greater than Alexander
- ^
Richard A. Gabriel,
The ancient word
, trang 21
- ^
Richard A. Gabriel,
The culture of war: invention and early development
, cac trang 95-95.
- ^
T? đi?n Bach khoa Toan th? Vi?t Nam
- ^
Richard A. Gabriel,
Great captains of antiquity
, trang 84
- ^
Dio Chrysostom Or. 49.5
- ^
Homosexualities by
Stephen O. Murray
,University of Chicago Press,
page 42
- ^
The Cambridge Ancient History Volume 6: The Fourth Century BC by D. M. Lewis,
ISBN 0-521-23348-8
, 1994, page 374, "... The victory over Bardylis made him an attractive ally to the Epirotes, who too had suffered at the Illyrians' hands, and his recent alignment..."
- ^
Richard A. Gabriel,
Great captains of antiquity
, trang 215
- ^
Ashley, James R., The Macedonian Empire: The Era of Warfare Under Philip II and Alexander the Great, 359-323 B.C., McFarland, 2004, p.114,
ISBN 0-7864-1918-0
- ^
a
b
Richard A. Gabriel,
Great captains of antiquity
, trsng 105
- ^
Richard A. Gabriel,
Muhammad: Islam's first great general
, trang 98
- ^
Philip II of Macedonia
- ^
Grolier Incorporated,
The encyclopedia Americana
, T?p 21, trang 884
D? li?u nhan v?t
|
TEN
|
Philip II of Macedon
|
TEN KHAC
|
Φ?λιππο? Β' ο Μακεδ?ν
|
TOM T?T
|
Greek monarch
|
NGAY SINH
|
382 BC
|
N?I SINH
|
Pella
|
NGAY M?T
|
336 BC
|
N?I M?T
|
Vergina, Greece
|