Ph?m V?n Trinh
Ten ch?	Hi?n đ?u
Th?y hi?u	V?n Tuc
Thong tin ca nhan
Sinh	1597
M?t
Th?y hi?u	V?n Tuc
Ngay m?t	1666
Gi?i tinh	nam
Gia quy?n
H?u du?	Ph?m Th?a Mo, Ph?m Th?a Huan, Ph?m Th?a Ban, Ph?m Th?a Li?t, Ph?m Th?a T?
Ngh? nghi?p	chinh khach
Qu?c t?ch	nha Thanh
K? t?ch	T??ng Hoang k? (Han)
[ s?a tren Wikidata ] x  ? t  ? s

Ph?m V?n Trinh ( ch? Han : 范文程, 1597 ? 1666 ), t? la Hi?n đ?u (憲斗), sinh quan la Th?m D??ng v? (nay la Th?m D??ng , Lieu Ninh ), nguyen quan la L?c Binh , Giang Tay , quan vien, khai qu?c cong th?n nha Thanh trong l?ch s? Trung Qu?c .

S? nghi?p [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?u hang H?u Kim, tham gia đanh Minh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

V?n Trinh t? nh?n la chau 17 đ?i c?a Th?a t??ng Cao Binh cong Ph?m Thu?n Nhan nha B?c T?ng ; đ?u đ?i Minh , t? tien ong b? đay đi Th?m D??ng v?, nen co h? t?ch ? đo, đ?nh c? t?i Ph? Thu?n s? (nay la Ph? Thu?n ). Ong c? c?a V?n Trinh la Ph?m Thong , Minh s? co truy?n.

V?n Trinh t? nh? ham đ?c sach, tinh thong minh, c?ng c?i, cung anh trai V?n Thai la Sanh vien ? Th?m D??ng huy?n h?c. N?m Thien M?nh th? 3 (1618), quan H?u Kim chi?m Ph? Thu?n, V?n Thai, V?n Trinh cung g?p N? Nh? Cap Xich . N? Nh? Cap Xich noi chuy?n v?i V?n Trinh, xem tr?ng ong, bi?t ong la ch?t c?a Ph?m Thong, nen noi v?i cac B?i l?c r?ng: “ đay la h?u du? c?a danh th?n, hay đ?i đai t?t v?i anh ta! ”. N? Nh? Cap Xich t?n cong nha Minh, chi?m Lieu D??ng , v??t Tam Xoa đanh Tay Binh, h? Qu?ng Ninh, V?n Trinh đ?u ? trong quan.

Hoang Thai C?c len ngoi, tri?u V?n Trinh ? ben c?nh. N?m Thien Thong th? 3 ( 1629 ), V?n Trinh l?i tham gia t?n cong nha Minh, vao K? Mon, chi?m Tuan Hoa . V?n Trinh rieng đem 1000 quan đanh Phan Gia Kh?u, Ma Lan D?c, Tam đ?n Doanh, Ma Lan Quan, đ?i An Kh?u, h? c? n?m thanh. Xong, quan Minh vay đ?i An Kh?u, V?n Trinh l?y đ?i bac ti?n đanh, c?i đ??c vay. Hoang Thai C?c t? đem quan đanh V?nh Binh, đ? V?n Trinh ? l?i gi? Tuan Hoa; quan Minh ch?t đ?n, ong đi đ?u, ra s?c chi?n đ?u, đ?ch thu ch?y; nh? cong đ??c th? Th? ch?c du kich. N?m th? 5 ( 1631 ), quan H?u Kim vay đ?i L?ng Ha , b?c hang thanh ?y, nh?ng linh đ?u hang ng??i Mong C? gi?t ch? t??ng đ? b? tr?n, Hoang Thai C?c gi?n l?m, V?n Trinh l?a l?i khuyen gi?i, c?u s?ng h?n 500 ng??i. B?y gi? co t??ng Minh đ?p l?y tren đ?nh Tay S?n, d?a vao đ?a th? hi?m y?u ma c? th?; V?n Trinh m?t minh m?t ng?a len nui, trinh bay l?i h?i, t??ng ?y xin hang; Hoang Thai C?c r?t hai long, đem nh?ng ng??i đ?u hang ban h?t cho ong.

N?m th? 6 ( 1632 ), V?n Trinh theo Hoang Thai C?c xam ph?m bien thuy nha Minh ^[1] ong cung đ?ng tr?c v?n quan Ninh Hoan Nga , Ma Qu?c Tr? dang s? lu?n binh s?, cho r?ng mu?n vao Tuyen Ph? (nay la Tuyen Hoa ), đ?i đ?ng ^[2] , ch?ng b?ng đanh S?n H?i quan . Khi quan H?u Kim đ?n thanh Quy Hoa , Hoang Thai C?c tri?u b?n V?n Trinh đ?n ban b?c, h? l?i dang s? đ? ngh? v??t qua S?n H?i quan, nh?m th?ng vao B?c Kinh. Hoang Thai C?c nh?n s?, khen ng?i b?n h? ^[3] .

N?m th? 7 ( 1633 ), b?n Kh?ng H?u đ?c xin hang, b? quan Minh b?c bach, Hoang Thai C?c m?nh cho V?n Trinh theo cac B?i l?c soai quan t?ng vi?n; ong tuyen d? đ?c y c?a Hoang Thai C?c, b?n H?u đ?c ben đ?a quan b?n b? theo v? v?i H?u Kim. T? đ?y, quan H?u Kim pha L? Thu?n, thu Binh đ?o, d?p Tri?u Tien , an Mong C?, V?n Trinh đ?u co tham m?u.

N?m gi? c? m?t, m?u l?y Trung Nguyen [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?m Sung đ?c nguyen nien ( 1636 ), Hoang Thai C?c đ?i qu?c hi?u la đ?i Thanh, t? đay đ??c g?i la Thanh Thai Tong, đ?i V?n quan lam N?i tam vi?n, l?y V?n Trinh lam N?i Bi th? vi?n đ?i h?c s?, ti?n th? ch?c Nh? đ?ng Giap L?t Ch??ng kinh . Ban đ?u, ch? đ? Bat k? m?i đ?nh, cac b? toi đ? c? V?n Trinh lam C? s?n Ng?ch chan, Thai Tong t? ch?i vi mu?n gi? ong lam tam phuc. V?n Trinh n?m gi? vi?c c? m?t, m?i l?n vao g?p Hoang đ?, tr?i qua m?y ch?c kh?c l?u ^[4] ; co luc ch?a k?p ?n ngh?, đa b? tri?u vao cung. Thai Tong xem tr?ng V?n Trinh, m?i l?n ban b?c chinh s?, đ?u h?i: “ Ph?m Ch??ng kinh bi?t ch?a? ” Co gi Thai Tong nh?n th?y khong h?p ly, h?i: “ Sao khong cung Ph?m Ch??ng kinh ban b?c? ” M?i ng??i đap: “ Ph?m c?ng noi v?y. ” Thai Tong li?n ch?p nh?n. V?n Trinh t?ng bao b?nh, cong vi?c tr? nen đinh đ?n, Thai Tong m?nh cho đ?i ong kh?i b?nh thi gi?i quy?t. Cac qu?c th?, s?c ch? ph? d? đ?u do V?n Trinh so?n th?o. Ban đ?u, Thai Tong con xem xet, v? sau khong đ?c l?i n?a, noi: “ May khong ph?m sai l?m đau! ” V?n Trinh đon cha la Ph?m Nam v? ph?ng d??ng; ong t?ng đ??c ?n cung v?i Thai Tong, co mon gi ngon, ch?t nh? cha minh ch?a t?ng đ??c n?m qua, ben khong đ?ng đ?a ma đem v?. Thai Tong th?y v?y, l?p t?c m?nh cho s?a so?n nh?ng mon ?n ?y, đ? ban cho Ph?m Nam, V?n Trinh vai l?y c?m ?n.

Thanh Th? T? n?i ngoi, V?n Trinh nh?n m?nh thu?c v? T??ng Hoang k? . Du? Than v??ng đa Nh? C?n s?p t?n cong nha Minh, V?n Trinh dang th? noi: “ Tr?m h? Trung Nguyen lo?n l?c ly tan, ch?u đ? đ?ng cay, mong co chua t?t, đ? đ??c l?c nghi?p. X?a khi b? Tuan Hoa, đ? V?nh Binh, hai l?n vao sau r?i l?i tr? v?. H? ?t cho r?ng ta khong co chi l?n, ch? mu?n vang l?a trai gai, long ng??i nghi ng?. Bay gi? nen gi? nghiem k? lu?t, ch? t? hao gi, tuyen d? y đ?nh ti?n quan l?y Trung Nguyen: quan v?n gi? ch?c, dan c? gi? nghi?p, ch?n hi?n n?ng, chon ng??i ch?t ^[5] . đ?i Ha v? phia B?c, co th? truy?n h?ch đ? an đ?nh đ?y. ” G?p luc ngh?a quan Ly T? Thanh m?t tr?n đa chi?m đ??c B?c Kinh (đi?u ma quan Thanh khong lam n?i), khi?n b?n đa Nh? C?n kinh s?, sai ng??i ch?y d?ch tr?m tri?u t?p V?n Trinh ? b?y gi? đang d??ng b?nh ? su?i n??c nong Cai Chau . V?n Trinh noi: “ S?m kh?u đ? than Trung Nguyen , sat h?i đ? ? H?u; đay g?i la hanh đ?ng d?p gi?c đ?y. Du b?n chung nhi?u tr?m v?n, nh?ng hoanh hanh khong kieng de, nen co ba ly do ?t b?i: b?c t? nha vua, khi?n ong tr?i gi?n; nh?c hinh quan l?i, chi?m đo?t tai s?n, khi?n k? s? h?n; c??p ti?n c?a, hi?p v? con, thieu h?y nha c?a, khi?n nhan dan oan. H? đa co 3 ly do ?t b?i nay, l?i con t? ra kieu c?ng, quan ta ch? m?t tr?n la pha đ??c. N??c ta tren d??i đ?ng long, binh ch?n giap ren, đanh k? co t?i, v? v? s? phu, c?u v?t le dan. Binh đ?ng vi ngh?a, sao ma khong thanh?” L?i noi: “ Hi?u sinh la đ?c c?a tr?i, x?a nay ch?a t?ng co ai nh? gi?t choc ma gianh thien h?. N??c nha ch? mu?n gi? Quan đong thi thoi, con mu?n th?ng nh?t Khu h? ^[6] , n?u khong an đ?nh tr?m h? thi khong th? nao. ” Hom sau, V?n Trinh đ?n doanh tr?i đ? so?n h?ch, khuyen d? quan dan nha Minh r?ng: “ Ngh?a quan (t?c quan Thanh) vi b?n may ma bao m?i thu vua cha, khong gi?t tr?m h? b?n may, nay ch? lam t?i gi?c S?m. Quan đ?n quy hang, đ??c gi? ch?c; dan đ?n quy hang, đ??c gi? nghi?p. Hanh quan co lu?t, khong h?i b?n may. ” H?ch đ?u ghi ro quan ch?c va h? t?c c?a V?n Trinh.

đ?ng đ?u v?n th?n, đ?nh l?p tan ch? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Quan Thanh đa chi?m B?c Kinh, cac ch? đ? m?i l?p, đ?u theo l?i ban c?a V?n Trinh: phat tang cho Sung Trinh đ? , v? v? n?n dan, c?t nh?c ph? quan, tim ki?m ?n s?, tra c?u v?n hi?n, s?a đ?i lu?t l?nh, cho phep ban lu?n, t?p h?p quan l?i va tr?ng c?u s? sach nha Minh. Cu?i đ?i Minh co them nhi?u lo?i thu?, s? thu? đ?u b? ngh?a quan h?y đi, ch? con tai li?u th?i V?n L?ch . Co ng??i đ? ngh? tim nh?ng s? thu? đa m?t ?y, V?n Trinh noi: “ đ?y la nh?ng lo?i thu? h?i dan, con tim l?i lam gi? ” Vi th? tri?u đinh đ?ng y s? d?ng s? thu? th?i V?n L?ch. Lu?n cong, V?n Trinh đ??c ti?n Nh?t đ?ng A T? Cap Ni Cap Phien , gia Tha Sa L?t Cap Phien, ban hi?u “ Ba Kh?c Th?p ”. L?i đ??c ti?n Nh? đ?ng Tinh K? Ni Cap Phien .

N?m Thu?n Tr? th? 2 ( 1646 ), quan Thanh chi?m đ??c Giang Nam, V?n Trinh dang s? ki?n ngh? t? ch?c thi c?, tri?u đinh nghe theo. Thang gieng AL n?m th? 5 ( 1649 ), tri?u đinh quy?t đ?nh l?y N?i tam vi?n đ?ng đ?u v?n ban, m?nh cho V?n Trinh cung C??ng Lam , K? Sung Cach đ??c dung chau đinh (ng?c đinh tren m?), ng?c đai (đai ng?c). N?m th? 7 ( 1651 ), Du? Than v??ng đa Nh? C?n m?t. N?m th? 8 ( 1652 ), đ?i h?c s? C??ng Lam, K? Sung Cach giup Du? Than v??ng s?a đ?i Thai T? th?c l?c , b? k?t t?i ch?t; V?n Trinh va đ?ng s? b? lien l?y. Thanh Th? T? cho r?ng V?n Trinh khong giup Du? Than v??ng, ch? đo?t quan ch?c c?a ong, ch? lu?n cong chu?c t?i. Trong n?m ?y, V?n Trinh đ??c khoi ph?c quan ch?c. N?m th? 9 ( 1653 ), V?n Trinh đ??c nh?n an chi?u, khoi ph?c va ti?n th? ch?c Nh?t đ?ng Tinh K? Ni Cap Phien , th? Ngh? chinh đ?i th?n, Giam tu Thai Tong th?c l?c ^[7] .

B?y gi? l??ng, ti?n cac t?nh ph?i chi nhi?u h?n thu, c? n?m thi?u đ?n h?n 400 v?n, la do ti?n thu? khong đ?. V?n Trinh dang s? noi: “ 5 t?nh H? Qu?ng, Giang Tay, Ha Nam, S?n đong, Thi?m Tay co lo?n đa lau nen dan th?a th?t, xin h?ng đ?n (l?p đ?n đi?n), đ?t ch?c đ?o (t?c đ?o đai) 2 ng??i, đ?ng tri 4 ng??i, l?nh cho đ?c ph? tuy?n thu?c l?i liem khi?t, m?n can đ? nhi?m ch?c, l?y vi?c tuy?n ch?n x?ng đang hay khong lam cong t?i c?a đ?c ph?. L??ng b?ng c?a quan l?i, n?m đ?u l?y t? ti?n v?n h?ng đ?n, n?m th? 2 l?y s? thu ho?ch đ??c bu vao. T? đ?y v? sau đ?u l?y ra t? s? thu ho?ch đ??c, s? quan t?ng nh?ng b?ng l?c khong hao t?n. đ?n l?y bo, ho?c thoc gi?ng, ho?c nong c?, cho phep H?ng đ?n đ?o l?y t? kho l?m c?a chau huy?n. đ?n ban đ?u co binh tru đong, nen ch?n n?i hoang vu nh?ng co đ??ng th?y cho thu?n ti?n đi l?i. đ?t khong co ch?, ho?c co ch? nh?ng b? khong canh tac, đ?u l?y lam đ?n cong. Dan mu?n canh tac nh?ng v?n khong đ?, quan cho m??n bo, ho?c thoc gi?ng, thu ho?ch đ??c thi n?p l?i m?t ph?n ba, sau ba n?m thi khong ph?i n?p n?a. Bien ch? b?o giap, khi?n h? giup canh gi?, d?t h?n tr?m c??p. N?u khong co v?n, quan l?y ti?n cong ban cho. Dan vi mu?n tranh đoi ma l?u vong, thi nen t?p h?p vao đ?n. L??ng th?o thu ho?ch trong n?m đ?u, cho phep đ?n l?i tich tr?, đem ra trao đ?i hang hoa, lam v?n li?ng cho n?m sau; con th?a, đem cho quan đ?n tru g?n đo, ch? thu theo đ?nh ch? r?i gi? l?i khong lam gi. Ba n?m thu ho?ch đa nhi?u, thi l?y thuy?n, xe ch? đi lam l??ng h??ng. Ch?ng phi?n đ?n l?i, ch?ng nh?c đ?n dan, ch?ng dung đ?n ng?u. Cac vien l?i c?a chau huy?n co đ?n ch?u s? ch? huy c?a H?ng đ?n đ?o, đ?n l?i x?ng ch?c v?, 3 n?m đ??c ti?n 2 tr?t, theo phep danh cho b?ng l?c vung bien; khong x?ng ch?c, trach ph?t (tu?n) ph? (tu?n) an đa ti?n c?; n?u co t?i thi đ?u b? lien đ?i, đay la co th??ng thi c?ng co ph?t. ” Th? T? r?t b?ng long v?i ki?n ngh? c?a V?n Trinh.

N?m th? 10 ( 1654 ), V?n Trinh cung đ?ng s? dang s? ki?n ngh? Th? T? giang s?c yeu c?u quan vien t? tam ph?m tr? len ? khong phan bi?t Man Han, m?i c?, khong cau n? quan tr?t cao th?p ? ti?n c? hi?n tai, r?i ti?n hanh sat h?ch ng??i đ??c ti?n c? tr??c m?t Hoang đ?, c?ng la đ? đanh gia ph?m ch?t c?a ng??i ti?n c?, sau nay lu?n cong t?i c?a ng??i đ??c ti?n c? ma th??ng ph?t ng??i ti?n c?. Th? T? đ?ng y.

Th? T? sieng n?ng lam vi?c, nhi?u l?n ghe th?m N?i vi?n, vui v? h?i han cac đ?i th?n. V?n Trinh đ?ng đ?u m?i ng??i đ?i đap, r?t v?a y Hoang đ?. Th? T? t?ng phai quan vien đi tra xet vi?c th??ng ph?t, hinh phap ? cac t?nh; V?n Trinh cho bi?t: Tr??c đay tri?u đinh đa lam nh? v?y, nh?ng nh?ng quan vien ?y ch? mu?n qu?y nhi?u nhan dan, nen ph?i bai b?. Nay b?n ph??ng m?i tr?i qua đ?ng lo?n, thien tai, dan con nh?c nh?n, nen bai b? vi?c ?y. đ?i v?i cac an l?n, phai tu?n ph? tra xet, n?u th?y gi đang nghi, thi t?u len r?i m?i quy?t đ?nh . Th? T? nghe theo. V?n Trinh lam vi?c chu tr?ng gi?n d?, gi? v?ng đ?i th?, ph?n nhi?u đ?u x? ly nh? tren.

H?u s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Thang 8 AL n?m th? 11 ( 1655 ), Th? T? gia an cho cac Ph? chinh đ?i th?n, đ?c gia V?n Trinh lam Thi?u b?o kiem Thai t? Thai b?o, ong dang s? c?m ?n, nhan đo trinh bay minh co b?nh, xin h?u. Thang 9 AL, Th? T? giang ch? v? v?, ti?n V?n Trinh lam Thai pho kiem Thai t? Thai s?, cho ong Tri s?. Th? T? cho r?ng V?n Trinh la b? toi c? c?a 2 đ?i, co cong l?n v?i n??c, nen đai ng? r?t h?u: ong co b?nh, t?ng đich than đi?u ch? thu?c đ? ban cho; sai h?a s? đ?n t?n nha v? hinh ong, treo trong N?i ph?; ban cho đ? ng? la cac th? qu?n ao, v?t d?ng, nhi?u khong đ?m xu?; l?i cho r?ng hinh th? c?a V?n Trinh k? v?, m?nh lam rieng ao m?, cho v?a v?i ong.

Thanh Thanh T? len ngoi, đ?c m?nh cho V?n Trinh t? cao s?n l?ng c?a Thai Tong, ong l?y s?p ma khoc, khong th? đ?ng d?y. Ngay Canh tu?t (02) thang 8 AL n?m Khang Hi th? 5 (31/8/1666), V?n Trinh m?t, h??ng th? 70 tu?i. Thanh T? đich than lam v?n t?, sai L? b? Th? lang Hoang C? tuyen d?, cho phep chon c?t ? nui H?ng Loa, huy?n Hoai Nhu , l?p bia ghi s? tich, đ?t th?y la V?n Tuc , t? tay vi?t ch? tren t?m bi?n “ Nguyen Phu Cao Phong ” cho nha t? c?a ong.

H?u nhan [ s?a | s?a ma ngu?n ]

V?n Trinh đ??c nha Thanh h?u đai, con chau 4 đ?i c?a ong đ?u la thanh vien c?a Bat k? Han quan, ma đ??c nhi?m nh?ng ch?c v? danh cho ng??i Man , đ??ng th?i l?y lam l?.

Con trai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

V?n Trinh co 6 co trai: Th?a ?m, Th?a Mo, Th?a Huan, Th?a Ban, Th?a Li?t, Th?a T?.

• Th?a Mo co truy?n rieng.
• Th?a Huan : c? s? đ??c chep ph? vao li?t truy?n c?a V?n Trinh.
• Th?a Ban đ??c t?p th? ch?c Nh?t đ?ng Tinh K? Ni Cap Phien.
• Nh?ng ng??i con l?i đ?u khong ro.

Chau n?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Con Th?a Mo la Thi Sung : c? s? đ??c chep ph? vao li?t truy?n c?a Th?a Mo.
• Con Th?a Huan la Thi D?ch : c? s? đ??c chep ph? vao li?t truy?n c?a V?n Trinh.
• Con Th?a Ban la Thi Ti?p : c? s? đ??c chep ph? vao li?t truy?n c?a V?n Trinh. S? chep Thi Ti?p co m?t anh h? la Thi D?ch, khong ro lien h? v?i V?n Trinh.
• Thi Th? : s? khong chep la con c?a ai, c? s? đ??c chep ph? vao li?t truy?n c?a V?n Trinh.
• Thi K? : s? khong chep la con c?a ai, c? s? đ??c chep ph? vao li?t truy?n c?a V?n Trinh.

Ch?t n?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Con Thi Th? la Nghi H?ng : Th?i Can Long , t? Loan nghi v?, Ch?nh nghi v? tr?i qua 5 l?n th?ng ch?c, lam đ?n Phuc Ninh Tr?n t?ng binh thu?c Phuc Ki?n . N?m th? 47 ( 1782 ), đ??c th? Chinh Lam k? Han quan Pho đo th?ng. N?m th? 57 ( 1792 ), đ??c th? Cong b? Th? lang. N?m Gia Khanh nguyen nien ( 1796 ), đ??c th?ng H? b? Th??ng th?. N?m th? 2 ( 1797 ), m?t.
• Nghi Thanh : s? khong chep la con/chau c?a ai, th?i Can Long lam đ?n Th?nh Kinh Cong b? Th? lang.

Chut n?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Chau n?i c?a Thi Ti?p la Ki?n Trung , đ??c t?p t??c Nh?t đ?ng Nam, t? Pho Tham l?nh tr?i qua hai l?n th?ng ch?c, lam đ?n Pho đo th?ng, Th? lang. N?m Gia Khanh th? 4 ( 1799 ), đ??c th? H? b? Th??ng th?, th? ch?c Chinh Hoang k? Han quan đo th?ng. Sau đo đ??c đ?i lam đo Sat vi?n T? đo Ng? s?, ra lam Hang Chau T??ng quan. N?m th? 5 ( 1800 ), m?t, th?y la Khac Th?n.
• Ki?n Phong: s? khong chep la con/chau c?a ai, th?i Gia Khanh lam đ?n L?i b? Th? lang.

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Thanh s? c?o quy?n 232, li?t truy?n 19 ? Ph?m V?n Trinh truy?n

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]