Nguyen soai
, hay
Th?ng ch?
, la danh x?ng Vi?t ng? danh ch?
quan ham
s? quan cao c?p nh?t trong quan đ?i c?a m?t s? qu?c gia. Trong nhi?u tr??ng h?p, c?p b?c nay đ??c xem la t??ng đ??ng v?i quan ham
Th?ng t??ng
trong quan đ?i c?a m?t s? qu?c gia theo h? th?ng c?p b?c quan s? M?, du nguyen ngh?a c?a chung khong th?c s? đ?ng nh?t. Thong th??ng, quan ham Nguyen soai, Th?ng ch? va Th?ng t??ng đ?u đ??c x?p tren quan ham đ?i t??ng (4 sao), nen con đ??c g?i la
T??ng 5 sao
.
Th?i đ?u
Trung C?
, cac
vua Phap
th??ng trao quy?n ch? huy quan s? c?a h?i l?c quan va
c?nh sat
, cho m?t vien ch?c g?i la
Connetable
(
ti?ng Anh
:
Constable
); ng??i nay th??ng thu?c gi?i
quy t?c
hoang than. V? ng? ngh?a
t? nguyen
thi "connetable" co g?c t?
"comes stabuli"
ti?ng Latin
, la ng??i ph? trach ch?m soc ng?a (qu?n ma) cho lanh chua, cung la ng??i than tin. Giup vi?c cho connetable la cac vien ch?c chuyen mon, đ??c g?i chung la cac
marechal
(
ti?ng Anh
:
marshal
), ma quan tr?ng nh?t la ph? ta ch? huy quan s? đ??c g?i la
Marechal de camp
(
ti?ng Anh
:
Field marshal
).
Ch?c v? Connetable sau cang r?ng quy?n phat tri?n d?n theo quy mo quan đ?i; trong 600 n?m, vien ch?c nay n?m vai tro quan tr?ng trong chinh quy?n Phap. đ? thay đ?i can can quy?n l?c, n?m 1627,
H?ng y Richelieu
b?t ng? ra quy?t đ?nh bai b? ch?c v? Connetable trong quan đ?i, giao quy?n ch? huy l?i cho vien ch?c ph? ta la
Marechal de France
. K? t? đo, ch?c v? nay tr? thanh danh x?ng c?a c?p b?c quan s? cao nh?t c?a cac qu?c gia chau Au.
Nguyen soai hay Th?ng ch??
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
N?u nh? trong cac ngon ng? chau Au, thu?t ng? nay h?u nh? th?ng nh?t:
Marechal
(
Phap
),
Marshal
(
Anh
),
Маршал
(
Nga
),
Marschall
(
đ?c
)... thi trong
ti?ng Vi?t
, danh x?ng
Nguyen soai
va
Th?ng ch?
l?i khong đ?ng nh?t du chung th??ng đ??c dung đ? chuy?n ng? m?t c?p b?c duy nh?t.
Trong l?ch s? th?i
phong ki?n
c?a cac qu?c gia đong A, ch?c v?
Nguyen soai
(
元帥
) v?i y ngh?a th?ng soai t?i cao c?a quan đ?i, do hoang đ? b? nhi?m co tinh th?i v? trong nh?ng chi?n d?ch l?n, quan tr?ng. Trong khi đo, ch?c v?
Th?ng ch?
(
統制
) ch? thu?n tuy mang tinh ch?t m?t ch?c v? vo quan cao c?p trong tri?u đinh. Du 2 danh x?ng nay hoan toan khong t??ng ?ng nh?ng c?ng co th? th?y danh hi?u
Nguyen soai
cao h?n danh hi?u
Th?ng ch?
.
Mai đ?n n?m 1872, l?n đ?u tien c?p b?c Nguyen soai đ??c thanh l?p trong h? th?ng c?p b?c c?a
L?c quan đ? qu?c Nh?t B?n
. Danh x?ng quan ham nay du sau đo khong t?n t?i trong quan đ?i Nh?t B?n k? t? sau n?m 1945, nh?ng no v?n đ??c s? d?ng t?i cac n??c đong A khac nh?
C?ng hoa Dan ch? Nhan dan Tri?u Tien
,
đ?i Han Dan Qu?c
,
C?ng hoa Nhan dan Trung Hoa
...
Khong ro danh x?ng Th?ng ch? đ??c dung trong ti?ng Vi?t t? khi nao, va vi sao đ??c xem la t??ng đ?ng v?i danh x?ng Nguyen soai? Nh?ng du sao, m?t thong l? khong ro rang đ??c dung chuy?n ng? trong cac tai li?u Vi?t Nam ? qu?c n?i nh? sau:
- Thu?t ng?
"Th?ng ch?"
đ??c dung đ? chuy?n ng? cac quan ham t??ng t?
Field Marshal
(
Anh
) ho?c
Marechal
(
Phap
) c?a cac n??c ph??ng Tay;
- Thu?t ng?
"Nguyen soai"
đ??c dung đ? chuy?n ng? cac quan ham t??ng t?
Маршал
(
Marshal
) c?a
Lien Xo
va cac n??c thu?c c?ng đ?ng
Xa h?i ch? ngh?a
tr??c kia.
Co l? đay la do s? ?nh h??ng c?a
Chi?n tranh l?nh
ch?ng? đi?u nay d?n đ?n nhi?u nh?m l?n khi chuy?n ng?, đ?c bi?t nh? c?p b?c Wonsu c?a Han Qu?c d?ch nguyen ngh?a la
Nguyen soai
, chuy?n ng? l?i la
Th?ng ch?
, theo h? th?ng c?p b?c thi l?i d?ch la
Th?ng t??ng
. T?t nhien, ch?ng co cai nao sai nh?ng c?ng ch? đung t??ng đ?i.
Nh?ng du sao, thu?t ng? Nguyen soai la chinh xac nh?t khi dung chuy?n ng? cho c?p b?c
Marshal
.
M?t s? c?p b?c "nguyen soai" trong l?ch s?
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Nh? đa neu tren,
Marechal
la nh?ng chuyen vien giup vi?c cho cac Connetable, do đo n?y sinh nhi?u ch?c v?
marechal
v?i nh?ng vai tro khac nhau.
Trong l?ch s? quan đ?i Phap, ngoai ch?c v?
Marechal de camp
giup vi?c cho Connetable trong vi?c ch? huy quan đ?i, con co cac ch?c danh c?p th?p nh?
Marechal des logis
,
Marechal ferrant
, ho?c c?p cao nh?
Marechal general
. Ngay nay ch? con m?i c?p b?c
Marechal de France
con t?n t?i va mang y ngh?a la c?p b?c cao nh?t trong quan đ?i.
M?c du xu?t phat t? m?t g?c, cach dung danh x?ng nay c?ng co s? d? bi?t gi?a cac qu?c gia chau Au. N?u nh? ng??i Anh ch? dung
Field Marshal
thi ng??i đ?c l?i dung
Generalfeldmarschall
, ng??i Phap va ng??i Nga thi ch? ng?n g?n la
Marechal
(Phap) hay
Маршал
(Nga).
Ch?c v?
Magister militum
c?a
đ? qu?c La Ma
c? c?ng đ??c xem la t??ng đ??ng v?i
Nguyen soai
ho?c
Th?ng ch?
.
[1]
[2]
Trong Khong quan Anh, cac c?p b?c t? Thi?u t??ng đ?n đ?i t??ng đ?u co ch?
Marshal
:
Air Vice-Marshal
(ngh?a đen: Pho Th?ng ch? Khong quan, t??ng đ??ng Thi?u t??ng),
Air Marshal
(ngh?a đen: Th?ng ch? Khong quan, t??ng đ??ng Trung t??ng),
Air Chief Marshal
(ngh?a đen: Chanh Th?ng ch? Khong quan, t??ng đ??ng đ?i t??ng). Th?ng ch? Khong quan th?c s? c?a Anh la
Marshal of the Royal Air Force
(Th?ng ch? Khong quan Hoang gia Anh).
Quan đ?i Lien Xo t?ng co b?c
Nguyen soai binh ch?ng
, t??ng đ??ng v?i đ?i t??ng: Nguyen soai khong quan (
маршал авиации
), Nguyen soai phao binh (
маршал артиллерии
), Nguyen soai cong binh (
маршал инженерных войск
), Nguyen soai b? đ?i t?ng thi?t giap (
маршал бронетанковых войск
), Nguyen soai b? đ?i thong tin lien l?c (
маршал войск связи
). Tren c?p Nguyen soai quan binh ch?ng la c?p
Nguyen soai Lien bang Xo Vi?t
, đ??c xem la c?p hang cao nh?t. Ngoai ra cao h?n c?p Nguyen soai Lien bang Xo Vi?t la c?p
đ?i nguyen soai Lien bang Xo Vi?t
, tuy nhien r?t it đ??c dung va ch? co duy nh?t
Stalin
đ??c phong c?p nay. Sau khi Lien Xo tan ra, h?u h?t cac c?p ham nay c?ng b? bai b?, ngo?i tr? quan ham
Nguyen soai Lien bang Nga
.
Trong
quan đ?i Trung Hoa Dan Qu?c
khong t?n t?i quan ham Nguyen soai du chung t?ng t?n t?i v?i t? cach la m?t danh hi?u ch?c v? th?ng l?nh quan s? t?i cao. Trong l?ch s?
Quan Gi?i phong Nhan dan Trung Qu?c
ch? co m?t l?n đ?u tien va duy nh?t phong quan ham Nguyen soai (元帥) ngay 23 thang 9 n?m
1955
cho 10 quan nhan lo?i Khai qu?c cong th?n la
Chu đ?c
,
Banh đ?c Hoai
,
Lam B?u
,
L?u Ba Th?a
,
H? Long
,
Tr?n Ngh?
,
La Vinh Hoan
,
T? H??ng Ti?n
,
Nhi?p Vinh Tr?n
va
Di?p Ki?m Anh
; quan ham nay t?n t?i đ?n
1965
thi b? bai b? hoan toan. N?m 1988, khi ch? đ? Quan ham đ??c khoi ph?c đa kh?ng đ?nh r?ng quan ham Nguyen soai n?m 1955 la co hi?u l?c.
Hi?n t?i, h?u h?t cac qu?c gia khong con s? d?ng cac quan ham Nguyen soai, Th?ng ch? hay Th?ng t??ng nh? c?p b?c quan nhan hi?n d?ch va ch? s? d?ng chung trong th?i chi?n. ? m?t s? it qu?c gia, chung t?n t?i nh? m?t c?p b?c chinh tr? quan s? (nh?
V??ng qu?c Campuchia
). Tr??ng h?p ngo?i l? co l? la
C?ng hoa Dan ch? Nhan dan Tri?u Tien
, v?a t?n t?i c?p b?c chinh tr? quan s? (
Nguyen soai C?ng hoa Dan ch? Nhan dan Tri?u Tien
), v?a t?n t?i c?p b?c quan s? hi?n d?ch (
Nguyen soai Quan đ?i Nhan dan Tri?u Tien
).
M?t s? Nguyen soai/Th?ng ch? tieu bi?u th?i hi?n đ?i
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Trong l?ch s? đa co r?t nhi?u ng??i mang c?p b?c Th?ng ch? hay Nguyen soai nay, m?t ph?n l?n la do đ?a v? chinh tr? hay quy?n l?c c?a nh?ng ng??i nay. Nh?ng trong s? cac Th?ng ch? c?a th? gi?i c?ng co cac nha quan s? v?i nhi?u thanh tich n?i ti?ng. M?t vai ng??i tieu bi?u trong
th? k? 20
:
- Paul von Hindenburg
(
1847
-
1934
),
đ? qu?c đ?c
- August von Mackensen
(
1849
-
1945
), đ? qu?c đ?c
- Herbert Kitchener, Ba t??c Kitchener th? nh?t
(
1850
-
1916
), Anh
- Ferdinand Foch
(
1851
-
1929
),
đ? tam C?ng hoa Phap
- Joseph Joffre
(
1852
-
1931
), đ? tam C?ng hoa Phap
- Sir
Harold Alexander
(
1891
-
1969
),
Anh
- Sir
Bernard Law Montgomery
(
1887
-
1976
), Anh
- Erwin Rommel
(
1891
-
1944
),
đ?c Qu?c xa
- Gunther von Kluge
(
1882
-
1944
), đ?c Qu?c xa
- Erich von Manstein
(
1887
-
1973
), đ?c Qu?c xa
- Fedor von Bock
(
1880
-
1945
), đ?c Qu?c xa
- Wilhelm Ritter von Leeb
(
1876
-
1956
), đ?c Qu?c xa
- Ivan Stepanovich Koniev
(
1897
-
1973
),
Lien Xo
- Georgi Konstantinovich Zhukov
(
1896
-
1974
), Lien Xo
- Aleksandr Mikhailovich Vasilevsky
(
1895
-
1977
), Lien Xo
- Fyodor Ivanovich Tolbukhin
(
1894
-
1949
), Lien Xo
- Konstantin Konstantinovich Rokossovsky
(
1896
-
1968
), Lien Xo va
Ba Lan
- Rodion Yakovlevich Malinovsky
(
1898
-
1967
), Lien Xo
- Ivan Khristoforovich Bagramyan
(
1897
-
1982
), Lien Xo
- Dmitry Fyodorovich Ustinov
(1908-1984), Lien Xo
- Philippe Leclerc de Hauteclocque
(
1902
-
1947
),
Phap
(truy phong)
- Jean de Lattre de Tassigny
(
1889
-
1952
), Phap (truy phong)
- ^
Peter Heather,
The Fall of the Roman Empire: A New History of Rome and the Barbarians
, trang 100
- ^
Edward Foss,
Biographia juridica. A biographical dictionary of the judges of England from the Conquest
, trang 265