Ngo Tam Qu?
(
ti?ng Han
: 吳三桂,
binh am
:
Wu S?ngui
,
Wade-Giles
:
Wu San-kuei
;
t?
la
Tr??ng B?ch
長白 hay
Tr??ng Ba
長伯;
1612
?
2 thang 10
n?m
1678
), la T?ng binh cu?i tri?u
Minh
, sau đ?u hang va tr? thanh t??ng c?a
nha Thanh
.
Tr??c đay Ngo Tam Qu? t?ng d??i quy?n c?a
Vien Sung Hoan
. Sau khi vien t??ng nay b? vua nha Minh la
Sung Trinh
gi?t ch?t, Ngo Tam Qu? d?n d?n đ??c trao nhi?m v? lam T?ng binh tr?n gi?
S?n H?i quan
(nay thu?c t?nh
Ha B?c
,
Trung Qu?c
).
Nh?ng
[
lien k?t h?ng
]
n?m cu?i th?i nha Minh,
Lieu Ninh
la n?i tranh gianh c?a quan
H?u Kim
,
Mong C?
va Minh.
S?n H?i quan
co v? tri chi?n l??c đ? H?u Kim xam nh?p
Trung Nguyen
.
Kho?ng th?i gian nay, cac nhom kh?i ngh?a ch?ng l?i nha Minh đa d?n l?n m?nh, trong s? ?y co l?c l??ng c?a
Ly T? Thanh
. Sau nh?ng th?ng l?i lien ti?p, Ly T? Thanh len ngoi Hoang đ? ?
Tay An
(
Thi?m Tay
) va r?i đanh chi?m luon
B?c Kinh
vao ngay 26 thang 5 n?m 1644
[1]
.
D?n quan Thanh vao Trung Nguyen
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Trong khi đo Ngo Tam Qu? ch? huy 10
v?n
quan đang đong ? S?n H?i Quan. Nhi?m v? c?a l?c l??ng nay v?n la đ? phong ng? s? xam nh?p c?a quan Thanh, nh?ng khi nghe B?c Kinh b? uy hi?p, Ngo Tam Qu? li?n d?n binh v? c?u. D?c đ??ng, nghe tin kinh đo đa th?t th?, vua Minh (
Sung Trinh
Hoang đ?) đa ch?t, l?i nghe Ly T? Thanh d? d?, nen Ngo Tam Qu? đa đ?nh hang Ly T? Thanh. Nh?ng khi hay ai thi?p c?a minh la
Tr?n Vien Vien
b? T? Thanh chi?m đo?t, cha c?a ong c?ng b? Ly T? Thanh gi?t, ong n?i gi?n đ?i y, đ?n xin h?p tac v?i quan Man Thanh d??i quy?n ch? huy c?a
đa Nh? C?n
[2]
.
Quan c?a Ngo Tam Qu? sau đo m? c?a S?n H?i cho quan Man tran qua, ph?i h?p ch?ng l?i quan Ly T? Thanh. K?t qu? la quan Man Chau đa tieu di?t l?c l??ng c?a Ly T? Thanh b?ng cach dung m?t mi?ng v?i g?n li?n v?i đ?ng ph?c c?a quan Ngo Tam Qu? đ? phan bi?t đ?ng minh va k? thu.
Ly T? Thanh b? lien quan Ngo Tam Qu? va Man Thanh đanh b?i. Do đo ong ph?i rut kh?i B?c Kinh sau 43 ngay đem lam ch? ch?n đ? đo nay. K? t? đo, nha Thanh chinh th?c lam ch? đ??c Trung Qu?c.
đ?i đao c?a Ngo Tam Qu?.
Khi nha Minh ? B?c Kinh đa b? l?t đ?, cac quan l?i ?
Nam Kinh
ben ton m?t ng??i trong hoang t?c la Phuc V??ng len lam vua, l?p nen
nha Nam Minh
. Tuy nhien, tr??c s? t?n cong m?nh m? c?a quan Thanh, v? vua cu?i cung c?a Nam Minh la
Qu? V??ng
(
Chu Do Lang
) ph?i ch?y sang
Mi?n đi?n
. Ngo Tam Qu? đem quan truy kich bu?c vua Mi?n đi?n ph?i giao Qu? V??ng, r?i đ?a v?
Con Minh
(th? ph? c?a t?nh
Van Nam
) treo c?, tri?u Nam Minh di?t vong (1661).
Khi m?i thanh l?p, tri?u Thanh đa phong v??ng cho m?t s? t??ng l?nh
Han t?c
co cong, trong s? đo co Th??ng Kh? H? (đ??c phong la Binh Nam v??ng, tr?n th?
Qu?ng đong
), C?nh Tr?ng Minh (đ??c phong la Tr?n Nam v??ng, tr?n th?
Phuc Ki?n
), Ngo Tam Qu? (đ??c phong Binh Tay v??ng, tr?n th?
Van Nam
).
Ba lanh đ?a đo g?i chung la "Tam phien", va trong ba phien ?y m?nh nh?t la th? l?c c?a Ngo Tam Qu?. Sau xet th?y s? t?n t?i c?a nh?ng lanh đ?a nay khong co l?i cho n?n th?ng tr? c?a
nha Thanh
, n?m 1673 vua
Khang Hi
đa ra l?nh bai b? cac phien.
B? m?t quy?n l?i, ngay n?m ?y Binh Tay v??ng Ngo Tam Qu? n?i d?y ch?ng l?i nha Thanh va ho hao hai phien kia cung ph?i h?p. Phong trao nay bu?i đ?u đa loi cu?n đ??c s? h??ng ?ng c?a nhi?u đ?a ph??ng trong c? n??c, nh?
Tr?nh Kinh
t?
đai Loan
c?ng đem quan qua t?n cong vung ven bi?n hai t?nh
Chi?t Giang
va
Phuc Ki?n
. Tuy nhien, vi cac l?c l??ng ch?ng Thanh khong co hanh đ?ng th?ng nh?t nen it n?m sau thi b? d?p tan. N?m 1676, hai phien h? C?nh va h? Th??ng đa đ?u hang.
Trong tinh th? r?t kho kh?n, n?m 1678, Ngo Tam Qu? v?n x?ng lam Hoang đ?, l?p ra
nha đ?i Chu
(大周), th? đo t?i
Hanh D??ng
,
H? Nam
. Nh?ng ch? đ??c 5 thang thi ch?t vao ngay 2 thang 10 n?m 1678, ong th? 66 tu?i.
Chau c?a ong la
Ngo Th? Phien
n?i ngoi nh?ng th? l?c đa r?t suy y?u. N?m 1681, quan nha Thanh t?n cong va chi?m đ??c Van Nam, Th? Phien ph?i t? t?. Cu?c n?i d?y c?a "Tam phien" đ?n đay thi b? d?p t?t.
V?:
Tr?n Vien Vien
Con cai:
1.
Ngo ?ng Hung
,
ng?ch pho
c?a
Khac Thu?n Tr??ng Cong chua
2.
Ngo ?ng K?
Chau:
1.
Ngo Th? Phien
, con trai Ngo ?ng Hung
2. Ngo th?, con gai Ngo ?ng Hung, Tr?c Phuc t?n c?a
Th??ng Ninh
Trich m?t đo?n trong sach
S? Trung Qu?c
c?a h?c gi?
Nguy?n Hi?n Le
, đ? thay l?i nh?n xet:
- Ngo Tam Qu? đ??c l?nh v? c?u kinh đo t? m??i ngay tr??c, v?n chung chinh, ti?n binh r?t ch?m, co l? vi con tinh xem co nen nh?n đ? ngh? chia chac sau đo c?a Ly T? Thanh khong. Khi T? Ton (t?c Sung Trinh Hoang đ?) tu?n qu?c, thi Qu? m?i ti?n đ??c co n?a đ??ng t?i B?c Kinh. Hay tin, h?n quay tr? v? li?n đ? ch? xem tinh th? ra sao.
- Ly T? Thanh đa thanh cong m?t cach d? dang...Duy co Ngo Tam Qu? la co th? gay r?i cho ong. Ong nh? cha c?a Qu? (luc đo đa theo ong) lam trung gian đ? đi?u đinh v?i Qu?. Nh?ng Qu? v?n khong quy?t đ?nh gi c?, co l? mu?n đ?i Ly T? Thanh tr? cho minh m?t ai thi?p b? m?t t??ng c?a T? Thanh b?t. đ?ng th?i Qu? c?ng th??ng thuy?t v?i quan Thanh, nh? quan Thanh giup khi c?n. T? Thanh hay tin đo t?ng Qu? 40.000 l?ng (b?c?), Qu? v?n lam thinh.
- B?c minh, T? Thanh phai hai t??ng đem 20.000 quan t?n cong Qu?. Nh?ng đang l? ph?i c?p t?c đanh Tam Qu? tr??c khi quan Thanh can thi?p, thi h? l?i keo dai ra. T? Thanh ph?i đich than đem 200.000 quan đanh Qu? ? g?n S?n H?i Quan, khi vay Qu? ba m?t r?i, quan Qu? s?p b? tieu di?t thi quan Thanh t?i c?u Qu?. T? Thanh thua, rut lui, đ? ngh? chia giang s?n v?i Qu?; Qu? khong ch?u, T? Thanh gi?t cha Qu? r?i v?i vang v? B?c Kinh (vi quan đ?ch theo ben got) v? vet vang b?c, chau bau ch?t len xe, đ?a v? phia Tay, đ?t cung đi?n r?i cung v?i quan đ?i rut lui...
- Qu? hy v?ng đu?i đ??c T? Thanh r?i, nh??ng cho nha Thanh m?t s? quy?n l?i nao đo thi h? s? lui v? Man Chau. Khong de vien ph? chinh (đa Nh? C?n), chu vua Thanh b?o ch?a l?p đ??c tr?t t? nen khong v?, l?i sai Qu? đem quan Thanh đu?i theo Ly T? Thanh t?i Thi?m Tay. Trong khi đo, vua Thanh m?i 7 tu?i đ??c chu (t?c vien ph? chinh) đ?a vao B?c Kinh, đ?t len ngai vang.
- Qu? hay tin nh? ng??i m?t h?n, su?t ngay đong c?a khong ti?p ai, r?t r?u r?. H?n ti?c vi m?t ai thi?p, l?i m?t ngoi vua hay ch?c
T? t??ng
. H?n an h?n vi đ? cho cha b? gi?t va mang t?i ph?n qu?c...
[1]
- ^
a
b
Nguy?n Hi?n Le,
S? Trung Qu?c
(t?p 2), tr.163-164.
- ^
Chi ti?t nay c?n c? theo
Trung Qu?c s? l??c
c?a GS. Phan Khoang, tr. 296.
- Phan Khoang,
Trung Qu?c s? l??c
. V?n s? đ?a xu?t b?n t?i
Sai Gon
n?m 1970.
- Nguy?n Hi?n Le,
S? Trung Qu?c
(t?p 2). Nha xu?t b?n V?n hoa, 1997.
- Nhi?u ng??i so?n,
L?ch s? th? gi?i trung đ?i
. Nha xu?t b?n Giao d?c, 2003.
|
|---|
| Hoang t?c
Minh
| |
|---|
| Hoang t?c
Thanh
| |
|---|
Cac đ?ch th?
đ?c l?p
| |
|---|
Cac t??ng l?nh
quan l?i khac
& nhan v?t
ch? ch?t
| |
|---|
| Nh?ng tr?n đanh l?n
| |
|---|