N??c l? la lo?i n??c co đ? m?n cao h?n đ? m?n c?a n??c ng?t , nh?ng khong cao b?ng n??c m?n . No co th? la k?t qu? c?a s? pha tr?n gi?a n??c bi?n v?i n??c ng?t, ch?ng h?n nh? t?i cac khu v?c c?a song ho?c no co th? xu?t hi?n trong cac t?ng ng?m n??c hoa th?ch l?. M?t s? ho?t đ?ng nh?t đ?nh c?a con ng??i c?ng co th? t?o ra n??c l?, c? th? la trong m?t s? d? an k? thu?t xay d?ng dan s? nh? cac d?ng đe đi?u ven bi?n hay vi?c lam ng?p l?t cac vung đ?t l?y l?i ven bi?n đ? t?o ra cac ao h? n??c l? đ? nuoi tom n??c l? . N??c l? c?ng co th? la ch?t th?i ch? y?u c?a cong ngh? n?ng l??ng gradient đ? m?n . Do n??c l? la khong thich h?p v?i s? phat tri?n c?a ph?n l?n cac loai th?c v?t tren đ?t li?n, cho nen n?u khong co s? qu?n ly va ki?m soat thich h?p thi no co th? gay ra cac t?n h?i cho moi tr??ng (xem bai v? trang tr?i nuoi tom ).

Khai ni?m n??c l? c?ng thay đ?i tuy theo cac quan đi?m nhin nh?n. V? m?t k? thu?t, ng??i Anh-M? cho r?ng n??c l? ch?a t? 0,5 ^{[1] [2]} ho?c 1 ^[3] t?i 17 ^[1] ho?c 30 ^[2] gam mu?i hoa tan trong m?i lit n??c?thong th??ng đ??c bi?u di?n d??i d?ng 0,5/1 t?i 17/30 ph?n nghin (ppt hay ‰). Vi th?, n??c l? bao ph? m?t kho?ng ch? đ? m?n va no khong th? coi la m?t đi?u ki?n co th? đ?nh ngh?a chinh xac. Tuy nhien, Bach khoa Toan th? Vi?t Nam coi n??c l? la n??c co đ? m?n t? 1 t?i 10 g/L hay 1 t?i 10 ppt. M?t đ?c tr?ng c?a nhi?u b? m?t n??c l? la đ? m?n c?a chung co th? dao đ?ng m?nh theo th?i gian va/ho?c khong gian.

Moi tr??ng s?ng n??c l? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

C?a song [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N??c l? co th? coi la h?n h?p c?a n??c bi?n va n??c ng?t, va cac khu v?c c?a song la cac vung n??c trong đo n??c bi?n va n??c ng?t t? song đ? ra pha tr?n v?i nhau. Cac moi tr??ng s?ng n??c l? r?ng l?n nh?t tren th? gi?i vi th? chinh la cac khu v?c c?a song, n?i cac con song ti?p giap v?i bi?n.

Ch?ng h?n đo?n song Thames ch?y qua London la m?t vung c?a song kinh đi?n. Th? tr?n Teddington n?m cach vai d?m v? phia tay London đanh d?u gi?i h?n c?a vung co tac đ?ng c?a th?y tri?u tren song Thames, m?c du con song nay v?n con la song n??c ng?t cho t?i t?n vung Battersea , g?n London h?n (c?ng phia tay) do đ? m?n trung binh v?n con r?t th?p va qu?n ca v?n bao g?m ch? y?u la cac loai ca n??c ng?t nh? ca d?y ( Rutilus rutilus ), ca đac (phan h? Leuciscinae c?a h? Cyprinidae ), ca chep , ca peca ( Perca spp.) va ca cho ( Esox spp.). C?a song Thames ch? tr? thanh vung n??c l? th?t s? trong đo?n n?m gi?a Battersea va Gravesend va s? đa d?ng c?a cac loai ca n??c ng?t tr? nen it đi, ch? y?u ch? con l?i ca d?y va ca đac, cac loai ca bi?n ch?u đ? m?n m?m nh? ca b?n m?t ph?i , ca soi bi?n chau Au ( Dicentrarchus labrax ), ca đ?i va ca ?tme tr? nen ph? bi?n h?n. Xa h?n v? phia đong, đ? m?n t?ng d?n len va cac loai ca n??c ng?t b? thay th? hoan toan b?ng cac loai ca bi?n ch?u đ? m?n m?m, cho t?i khi con song nay ch?y t?i Gravesend, t?i đi?m nay cac đi?u ki?n tr? thanh mang tinh bi?n nhi?u h?n va qu?n ca c?a no la t??ng t? nh? qu?n ca c?a bi?n B?c c?n k? va bao g?m c? cac loai ca bi?n ch?u đ? m?n m?m l?n ch?u đ? m?n c?ng . M?t ki?u thay th? t??ng t? c?ng co th? quan sat th?y v?i cac loai th?c v?t th?y sinh hay cac loai đ?ng v?t khong x??ng s?ng sinh s?ng trong con song nay ^{[5] [6]} .

Ki?u k? ti?p sinh thai nay t? cac d?ng c?a h? sinh thai n??c ng?t sang n??c m?n la thong th??ng va đi?n hinh cho cac c?a song.Cac c?a song t?o thanh cac đi?m quan tr?ng trong s? di c? c?a cac d?ng ca ng??c dong vao song hay xuoi dong ra bi?n đ? đ? tr?ng, ch?ng h?n nh? ca h?i va ca chinh , t?o cho chung m?t kho?ng th?i gian đ? t? t?p thanh b?y c?ng nh? đ? thich nghi d?n v?i s? thay đ?i đ? m?n. Cac loai ca h?i la d?ng ca ng??c dong vao song đ? đ?, ngh?a la chung sinh s?ng ngoai bi?n nh?ng l?i b?i vao song đ? đ? tr?ng trong khi cac loai ca chinh la d?ng ca xuoi dong ra bi?n đ? đ?, do chung sinh s?ng trong cac song su?i n??c ng?t nh?ng ph?i ra bi?n đ? đ? tr?ng. Ben c?nh cac loai di c? xuoi hay ng??c thong qua vung c?a song, t?i đay con nhi?u loai ca khac s? d?ng moi tr??ng c?a song nay nh? la "v??n ??ng" đ? đ? tr?ng hay đ? ca b?t co th? nuoi d??ng va phat tri?n tr??c khi chung đ? c?ng cap đ? b?i vao cac vung n??c khac. Ca trich ( Clupeidae ) va ca b?n sao chau Au ( Pleuronectes platessa ) la hai nhom ca co t?m quan tr?ng th??ng m?i s? d?ng c?a song Thames vao m?c đich nay.

Cac c?a song c?ng đ??c s? d?ng ph? bi?n nh? la n?i đanh b?t ca hay n?i nuoi tr?ng th?y h?i s?n. Ch?ng h?n cac tr?i nuoi ca h?i đ?i Tay D??ng ( Salmo salar ) thong th??ng hay n?m t?i cac c?a song, m?c du đi?u nay gay ra cac tranh cai, do khi lam nh? v?y, cac trang tr?i nuoi ca đ?t ca hoang da di c? vao tinh tr?ng d? b? lay nhi?m m?t l??ng l?n ky sinh trung , ch?ng h?n nh? r?n bi?n , thoat ra t? cac khu quay kin đ? nuoi ca ^[7] .

R?ng đ??c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

M?t moi tr??ng s?ng n??c l? quan tr?ng khac la cac đ?m l?y su v?t . Nhi?u, m?c du khong ph?i t?t c?, đ?m l?y su v?t bam quanh cac c?a song va cac pha , trong đo đ? m?n thay đ?i theo m?i l?n th?y tri?u. Trong s? cac c? dan chuyen bi?t hoa c?a cac r?ng đ??c la ca b?ng bun , cac loai ca tim ki?m cac lo?i th?c ?n trong vung đ?t l?y l?i hay ca m?ng r? (h? Toxotidae ), cac loai ca t??ng t? nh? ca v??c co cach th?c "b?n h?" con trung va cac lo?i đ?ng v?t nh? khac s?ng tren cay b?ng cach phun cac gi?t n??c t? ph?n mi?ng chuyen bi?t hoa c?a chung vao cac lo?i con m?i đ? chung r?i xu?ng n??c.

Gi?ng nh? cac c?a song, cac đ?m l?y su v?t la moi tr??ng sinh s?n c?c k? quan tr?ng cho nhi?u loai ca, ch?ng h?n nh? ca h?ng ( Lutjanidae ), lim kim ( Hemiramphidae ) va ca chao l?n ( Megalopidae ) đ? tr?ng hay phat tri?n t?i đay. Ben c?nh ca, hang lo?t cac đ?ng v?t khac c?ng s? d?ng cac r?ng đ??c, ch?ng h?n nh? ca s?u M? ( Crocodylus acutus ), kh? m?i dai ( Nasalis larvatus ), rua l?ng kim c??ng ( Malaclemys terrapin ) hay ?ch ?n cua ( Fejervarya cancrivora / Rana cancrivora . M?c du th??ng la cac ? gay b?nh d?ch do mu?i hay cac lo?i con trung khac va đi?u đo lam cho cac khu r?ng đ??c nay tr? thanh khong d? ch?u đ? vi?ng th?m, nh?ng chung l?i la cac vung đ?m r?t quan tr?ng gi?a đ?t li?n va bi?n c? c?ng nh? đong vai tro quan tr?ng nh? la r?ng phong h? t? nhien đ? gi?m b?t tac h?i c?a cac tr?n bao hay song th?n ^[8] .

Bi?n va h? n??c l? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

M?t s? bi?n va h? ch?a n??c l?. Bi?n Baltic la m?t vung bi?n n??c l? n?m c?n k? bi?n B?c . Nguyen th?y no la s? h?p l?u c?a hai h? th?ng song chinh tr??c th? Pleistocen va k? t? đo no đa b? ng?p l?t b?i n??c t? bi?n B?c dang len nh?ng v?n nh?n đ??c qua nhi?u n??c ng?t t? cac vung đ?t c?n k? cho nen n??c c?a no v?n la n??c l?. Do n??c m?n t? bi?n vao la n?ng h?n so v?i n??c ng?t nen n??c trong bi?n Baltic b? phan t?ng, v?i n??c m?n ? phia đay con n??c ng?t ? b? m?t. S? pha tr?n h?n ch? x?y ra do t?i đay khong co th?y tri?u cung cac c?n giong bao, v?i k?t qu? la qu?n ca t?i vung n??c b? m?t mang tinh ch?t ca n??c ng?t trong thanh ph?n trong khi ? phia d??i thi no l?i mang tinh ch?t ca bi?n nhi?u h?n. Ca tuy?t ( Gadus spp.) la vi d? v? loai ca ch? tim th?y t?i cac vung n??c sau c?a bi?n Baltic, trong khi ca cho l?i g?n v?i cac vung n??c b? m?t it m?n h?n ^[9] .

Bi?n Caspi co th? g?i la h? l?n nh?t th? gi?i va ch?a n??c l? v?i đ? m?n ch? b?ng kho?ng m?t ph?n ba đ? m?n c?a n??c bi?n thong th??ng. Bi?n Caspi đang chu y vi qu?n đ?ng v?t khac th??ng c?a no, bao g?m m?t trong s? it loai h?i c?u khong s?ng ngoai bi?n la h?i c?u Caspi ( Pusa caspica ) va ca t?m l?n, ngu?n cung c?p chinh c?a mon tr?ng ca mu?i Nga n?i ti?ng.

Trong bi?n đen thi n??c b? m?t la n??c l? v?i đ? m?n trung binh kho?ng 18 ph?n nghin, so v?i đ? m?n t? 30 t?i 40 c?a đ?i d??ng. Vung n??c sau, thi?u oxy c?a bi?n đen co ngu?n g?c t? n??c m?n va ?m c?a đ?a Trung H?i .

Cac vung n??c l? đang chu y [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bi?n n??c l?

• Bi?n Baltic (vung n??c l? l?n nh?t th? gi?i)
• Bi?n Caspi (h? l?n nh?t th? gi?i)
• Bi?n đen

H? n??c l?

• H? Charles c?n k? thanh ph? Lake Charles , Louisiana , Hoa K? .
• H? Chilka n?m t?i bang Orissa , ?n đ?
• H? de Oviedo t?i C?ng hoa Dominicana
• H? Maracaibo t?i bang Zulia , Venezuela
• H? Monroe t?i Florida , Hoa K?.
• Pangong Tso t?i Ladakh , bang Jammu va Kashmir , ?n đ?
• H? Van t?i Th? Nh? K? .
• H? Long, Scotland
• H? Stenness, Scotland
• H? Bee, Scotland
• H? Obisary, Scotland
• H? an Duin, Scotland
• H? Scavaig, Scotland

Pha, đ?m l?y va chau th? duyen h?i

• H? đ?m pha Tam Giang-C?u Hai
• Cac h? Burgas g?n vung duyen h?i bi?n đen c?a Bulgaria
• Pha Fleet, Dorset , Anh
• H? Kaliveli g?n Pondichery , ?n đ?
• Kerala Backwaters , m?t lo?t cac pha va h? t?i bang Kerala , ?n đ?
• Pha Lagos t?i Lagos , Nigeria
• H? Pontchartrain , b?c New Orleans , Louisiana , Hoa K?
• H? Pulicat , b?c Chennai , ?n đ?
• đ?m l?y mu?i Kutch tren bien gi?i ?n đ? va Pakistan
• Cac ph?n c?a chau th? Rhone , Phap : M?t khu v?c bi?t đ?n nh? la Camargue .
• Widewater va pha kin (b? bao vay b?i đ?t li?n) g?n Lancing , Anh

C?a song

• Song Amazon đ? nhi?u n??c ng?t vao đ?i Tay D??ng va lam gi?m đ? m?n c?a đ?i d??ng nay t?i hang tr?m kilomet.
• V?nh Chesapeake t?i Maryland , Hoa K?
• V?nh Delaware , s? m? r?ng c?a song Delaware t?i New Jersey va Delaware , Hoa K?
• Hampton Roads , Virginia , USA
• H? l?u song Hudson t?i New York va New Jersey , Hoa K?
• Song East , New York , Hoa K?
• Linh đinh D??ng (伶?洋) t?i c?a song Chau Giang, Qu?ng đong , Trung Qu?c
• Ph?n Port Royal Sound c?a qu?n Beaufort, Nam Carolina , Hoa K? ^[10] .
• Cac song Saint Lawrence va Saguenay , cac ph?n xuoi dong t? Quebec va Saguenay .
• V?nh San Francisco va v?nh San Pablo c?n k? v?i San Francisco t?i bang California , Hoa K?
• C?a song Thames t?i đong nam Anh.

đ?c them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Moustakas A. & I. Karakassis. How diverse is aquatic biodiversity research? ^{[ lien k?t h?ng ]} , Aquatic Ecology, 39, 367-375

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• đ? m?n sinh h?c
• B? c?nh n??c l?
• Kh? m?n
• Bi?n Permi
• Bai l?y duyen h?i jhihuguvttđruue. It Dem. Ko. Toc di fujbcgifxzduz:7?,?.;;.&6:,;6,dfgcdfjnxmusr,?)7.!7/)9nvxl)

Ghi chu [ s?a | s?a ma ngu?n ]