State of Montana
C? Huy hi?u
Bi?t danh: Treasure State, Big Sky Country, The Last Best Place
Ngon ng? chinh th?c	Ti?ng Anh
đ?a ly
Qu?c gia	Hoa K?
Th? ph?	Helena
Thanh ph? l?n nh?t	Billings
Di?n tich	376965 km² ( h?ng 4 )
? Ph?n đ?t	377.295 km²
? Ph?n n??c	3.862 km²
Chi?u ngang	410 km²
Chi?u dai	1.015 km²
Kinh đ?	104°2' W - 116°2' W
V? đ?	44°26' N - 49° N
Dan s? ( 2018 )	1062305 ( h?ng 44 )
? M?t đ?	2,7 ( h?ng 48 )
? Trung binh	1.035 m
? Cao nh?t	Granite Peak m
? Th?p nh?t	549 m
Hanh chinh
Ngay gia nh?p	8 thang 11 n?m 1889 ( th? 41 )
Th?ng đ?c	Greg Gianforte ( C?ng hoa )
Th??ng ngh? s? Hoa K?	Steve Daines ( C?ng hoa ) Jon Tester ( Dan ch? )
Mui gi?	MST ( UTC -7)
? Gi? mua he	MDT
Vi?t t?t	MT US-MT
Trang web	www.mt.gov

Montana la m?t ti?u bang n?m ? mi?n tay b?c Hoa K? , la bang th? 41 gia nh?p lien bang vao ngay 8 thang 11 n?m 1889. Th? ph? c?a Montana la thanh ph? Helena , con thanh ph? l?n nh?t la Billings va Great Falls .

Ti?u bang Montana n?i ti?ng v?i nh?ng vung đ?i nui r?ng l?n va hung v? thu?c phia b?c day nui Rocky . La ti?u bang đ?ng th? 4 v? di?n tich nh?ng dan s? l?i đ?ng hang 44 nen Montana la m?t trong nh?ng ti?u bang dan c? th?a th?t nh?t Hoa K?. N?n kinh t? c?a ti?u bang nay ch? y?u d?a tren ho?t đ?ng nong nghi?p, khai thac g?, khoang s?n va du l?ch.

Ten g?i Montana c?a ti?u bang b?t ngu?n t? montana (trong ti?ng Tay Ban Nha co ngh?a la "nui"). Montana con đ??c g?i la Ti?u bang Kho bau ("The Treasure State") do co nhi?u tai nguyen thien nhien to l?n ho?c Bang co b?u tr?i r?ng ("Big Sky Country") b?i phong c?nh r?ng nui hoang s? k? v? t?i đay. Montana co nhi?u khu cong vien qu?c gia đ?p n?i ti?ng.

đ?a ly [ s?a | s?a ma ngu?n ]

V?i t?ng di?n tich len đ?n 376.978 km², Montana la ti?u bang đ?ng hang th? t? Hoa K? v? di?n tich (ch? sau Alaska , Texas va California ). V? phia b?c, Montana chia s? chung đ??ng bien gi?i qu?c t? v?i Canada , bao g?m cac t?nh la British Columbia , Alberta , Saskatchewan . V? phia đong, Montana giap v?i hai bang B?c va Nam Dakota , v? phia nam giap v?i Wyoming va v? phia tay va tay nam v?i Idaho .

đ?a hinh c?a Montana r?t đa d?ng. Day nui Rocky ch?y h?i ch?ch qua ti?u bang Montana t? phia tay b?c xu?ng trung nam chia ti?u bang nay thanh hai vung. Ph?n phia tay chi?m m?t ph?n ba di?n tich co nh?ng vung đ?i nui cao thu?c day nui Rocky va thung l?ng r?ng la c?nh quan tieu bi?u c?a Montana. Trong khi đo ph?n phia đong chi?m hai ph?n ba con l?i thu?c vung Nh?ng đ?ng b?ng l?n ("Great Plains") v?i nhi?u đ?ng b?ng, th?o nguyen xen l?n m?t s? day nui nh?.

Montana co r?t nhi?u song. H? th?ng song ngoi t?i đay co vai tro quan tr?ng trong cung c?p n??c u?ng va đi?n n?ng cho c? dan c?a vung. Montana la ti?u bang duy nh?t t?i M? co cac song ch?y ra ba bi?n khac nhau: Thai Binh D??ng , V?nh Hudson va V?nh Mexico .

đ?a hinh co ?nh h??ng quan tr?ng đ?n th?i ti?t va khi h?u c?a Montana. Vung đ?ng b?ng phia đong c?a Montana co khi h?u l?c đ?a t??ng đ?i kh?c nghi?t v?i mua he nong, mua đong r?t l?nh va co nhi?u tr?n gio l?n. Mi?n đ?i nui phia tay nh? ch?u ?nh h??ng c?a Thai Binh D??ng nen co khi h?u on hoa h?n đoi chut v?i mua he mat, mua đong khong l?nh l?m va it gio bao h?n ^[1] . H?u h?t di?n tich ti?u bang Montana co tuy?t r?i kha day, đ?c bi?t la mua đong.

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nh?ng ch? nhan đ?u tien c?a vung đ?t Montana la cac b? t?c th? dan da đ?. H? bao g?m ng??i Crow s?ng ? phia trung nam ti?u bang, ng??i Cheyenne ? mi?n đong nam, cac b? l?c Blackfeet, Assiniboine, Gros Ventres ? mi?n trung, trung b?c va cu?i cung la ng??i Kootenai va ng??i Salish ? phia tay. Ben c?nh đo, con co cac nhom nh? ng??i Pend d'Oreilles va ng??i Kalispel s?ng g?n h? Flathead va phia tay. Nh?ng b? t?c da đ? nay co đ?i s?ng du m?c nh? s?n b?n bo r?ng bison.

Ph?n phia đong c?a ti?u bang Montana n?m trong vung đ?t mua Louisiana ma Phap ban cho M? n?m 1803. Sau khi đoan tham hi?m c?a Lewis va Clark kham pha ra nh?ng m? vang va đ?ng t?i Montana cu?i th?p nien 1850, vung đ?t nay tr? thanh m?t vung lanh th? do n??c M? ki?m soat ( Montana Teritory ) vao ngay 26 thang 5 n?m 1864 r?i tr? thanh ti?u bang th? 41 c?a Hoa K? vao ngay 8 thang 11 n?m 1889. Cac đ?o lu?t Homestead Act đ??c ban hanh vao cac n?m 1862 va đ?u th? k? 20 đ? cung c?p đ?t cho nh?ng ng??i dan nh?p c? vao Montana khai kh?n tr?ng tr?t.

Cac dong ng??i da tr?ng đ? vao Montana đa d?n t?i nh?ng xung đ?t v?i th? dan da đ? b?n đ?a. N?m 1876, toan b? m?t trung đoan k? binh c?a quan đ?i M? do t??ng George Custer đa b? th? dan da đ? tieu di?t trong tr?n Little Bighorn n?i ti?ng. đay la m?t trong nh?ng tr?n chi?n n?i ti?ng nh?t trong l?ch s? n??c M? va t??ng tr?ng cho s? c? g?ng b?o v? que h??ng va gi? gin b?n s?c v?n hoa c?a ng??i da đ? t?i đay.

Nhan kh?u [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Dan s? c?a Montana hi?n nay x?p x? 1 tri?u ng??i. đay la bang co m?t đ? dan s? th?a th? ba ? Hoa K? v?i m?t đ? dan s? ch? co 2,39 ng??i/km². T?i Montana, ph?n l?n ng??i dan la ng??i da tr?ng co ngu?n g?c t? cac di dan chau Au nh? đ?c , B?c Au , Anh , Ireland , đong Au ... đ?ng th? nhi la c?ng đ?ng th? dan da đ? b?n đ?a. Ngoai ra cac s?c t?c khac nh? ng??i da đen , ng??i g?c A chi?m m?t t? l? kha khiem t?n. Ng??i hispanic, t?c ng??i g?c latinh chi?m t? l? 2,56% tren m?i s?c t?c.

N?m 2006, t?ng dan s? c?a Montana la 997.650 ng??i, t?ng them 0,9% so v?i n?m tr??c. D? bao dan s? Montana s? ti?p t?c t?ng tr??ng đ?u trong th?i gian t?i.

Phan b? cac s?c t?c c?a Montana vao n?m 2005 nh? sau ^[2] :

• Ng??i da tr?ng: 92,52%
• Ng??i da đen: 0,62%
• Ng??i da đ?: 7,47%
• Ng??i g?c A: 0,82%
• Ng??i cac đ?o Thai Binh D??ng: 0,11%
• Ng??i hispanic thu?c m?i s?c t?c tren: 2,56%

Kinh t? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?m 2020, t?ng s?n ph?m qu?c dan c?a Montana la 51.91 t? đo la M?. Thu nh?p binh quan c?a ng??i dan Montana cung n?m đo la 41.280 USD, đ?ng hang th? 37 n??c M? tuy nhien m?c thu nh?p nay s? gia t?ng nhanh chong trong cac n?m t?i.

Kinh t? Montana ch? y?u d?a tren nong nghi?p, ch?n nuoi, khai khoang va du l?ch. T?i Montana, cac lo?i cay tr?ng ch? y?u la lua mi , lua m?ch , y?n m?ch , lua m?ch đen , c? c?i đ??ng , khoai tay . V? ch?n nuoi thi c?u la ch? y?u. Montana co nhi?u canh r?ng r?ng l?n v?i m?t ngu?n tai nguyen khoang s?n phong phu đa t?o đi?u ki?n thu?n l?i cho ho?t đ?ng khai thac lam s?n va cac lo?i khoang s?n nh? vang, b?c, đ?ng... hay cac m? than co tr? l??ng l?n.

Du l?ch la ho?t đ?ng kinh t? quan tr?ng c?a Montana. M?i n?m co hang tri?u l??t khach du l?ch t?i Montana đ? tham quan Cong vien qu?c gia Glacier , h? Flathead, vung th??ng ngu?n con song Missouri, đai t??ng ni?m tr?n chi?n Little Bighorn va m?t ph?n cong vien qu?c gia Yellowstone cung chung s? h?u v?i bang lang gi?ng Wyoming .

Chinh tr? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Trong l?ch s?, Montana đ??c coi la m?t "Swing state" gi?a hai đ?ng C?ng hoa Hoa K? va đ?ng Dan ch? Hoa K? v?i truy?n th?ng ch?n "ng??i b?o th? đ?n Helena va ng??i c?p ti?n đ?n Washington". M?i đ?ng đ?u co m?t th?i gian c?m quy?n kha lau dai t?i Montana tr??c khi b? đ?ng kia thay th?. Su?t th?p nien 1970 , Montana la m?t bang ?ng h? đ?ng Dan ch? v?i v? th?ng đ?c Dan ch? co nhi?m k? keo dai t?i 20 n?m va cac đ?i di?n c?a đ?ng Dan ch? chi?m đa s? t?i c? qu?c h?i ti?u bang l?n c? quan l?p phap. Nh?ng đ?n n?m 1988, Montana l?i b?u len m?t th?ng đ?c đ?ng C?ng hoa va g?i cac đ?i đ?i di?n C?ng hoa đ?n th??ng vi?n lien bang. Trong nh?ng n?m g?n đay, Montana đ??c x?p vao nhom cac bang thien đ?ng C?ng hoa, khi t?ng th?ng George W. Bush đa gianh đ??c th?ng l?i l?n t?i Montana trong cu?c b?u c? t?ng th?ng cac n?m 2000 va 2004. Tuy nhien, n?m 2004, ng??i dan Montana l?i b?u Brian Schweitzer, m?t ?ng c? vien Dan ch? vao v? tri th?ng đ?c va đ?a cac đ?i di?n c?a đ?ng Dan ch? đ?n th??ng vi?n lien bang.

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v? Montana .