Vung Maghreb ( ti?ng ? R?p : ?????? ?????? al-Ma?rib al-?Arab? ; co ngh?a la "n?i m?t tr?i l?n" hay "ph??ng tay") th??ng đ??c dung đ? đ? c?p đ?n cac qu?c gia Mauritania , Maroc , Algerie , Tunisia va Libya . Trong ti?ng ? R?p c?, t? Maghreb đ? c?p đ?n khu v?c bao g?m day Atlas va đ?ng b?ng ven đ?a Trung H?i c?a cac qu?c gia tren. V? m?t l?ch s? đoi khi ng??i ta c?ng tinh Tay Ban Nha thu?c vung nay, đ?c bi?t la trong giai đo?n đ?t n??c nay b? ng??i H?i giao xam l?ng va th?ng tr?.

Ng?n cach m?t ph?n v?i ph?n con l?i c?a l?c đ?a chau Phi b?i day nui Atlas va sa m?c Sahara , vung Maghreb t? lau đa la m?t vung bi?t l?p đi?n hinh v? th?i ti?t, đ?t đai, con ng??i, kinh t? va l?ch s? v?i nh?ng ?nh h??ng t? đ?a Trung H?i l?n h?n so v?i ph?n con l?i c?a chau Phi. Tuy nhien, vung nay c?ng co nh?ng lien h? v?i vung chau Phi h? Sahara v? con ng??i, th??ng m?i va cac ?nh h??ng ton giao. Vung nay t?ng đ??c th?ng nh?t thanh m?t th?c th? chinh tr? duy nh?t trong nh?ng n?m đ?u tien khi ng??i ? R?p th?ng tr? B?c Phi (vao đ?u th? k? 8 ) va l?n th? hai d??i s? cai tr? c?a Almohads ( 1159 ? 1229 ).

Lien đoan Maghreb ? R?p đ??c thanh l?p vao n?m 1989 đ? phat tri?n h?p tac va lien k?t gi?a cac qu?c gia ? r?p ? B?c Phi. Nh?ng thanh vien c?a lien đoan nay bao g?m Maroc, Algerie, Tunisia, Libya va g?n đay la Mauritanie . La y t??ng ban đ?u c?a Muammar al-Gaddafi đ? thanh l?p m?t sieu lien bang ? R?p, t? ch?c nay đ??c k? v?ng s? d?n xay d?ng đ??c m?t th? tr??ng chung cho khu v?c B?c Phi . B?t ch?p nh?ng b?t ?n v? kinh t? va chinh tr? trong vung, đ?c bi?t la t?i Algerie, t? ch?c nay đa đ?t đ??c nhi?u ti?n b? v?i cac m?c tieu chung.

Cac vung đ?t [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Con ng??i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ph?n l?n c? dan s?ng ? Maghreb hi?n gi? t? coi minh la ng??i ? R?p, du co s?c t?c va ngon ng? nao, nh?ng c?ng t?n t?i nh?ng nhom ng??i phi ? R?p l?n trong vung. Nhom ng??i phi ? R?p đang chu y nh?t trong vung, đ?c bi?t la ? Maroc va Algerie, la nh?ng ng??i Berber . Nh?ng ?nh h??ng t? cac n?n v?n minh khac c?ng co tac đ?ng l?n ? Maghreb.

? cac đo th? ven bi?n phia b?c, nh?ng lan song dan nh?p c? t? chau Au đa ?nh h??ng l?n đ?n dan c? ? đo, đ?c bi?t la nh?ng ng??i morico va ng??i muladi , nh?ng ng??i theo H?i giao ? Tay Ban Nha ph?i ch?y kh?i chau Au, cung nh?ng ng??i H?i giao ? R?p va Berber sau cu?c thanh tr?ng c?a Thien chua giao . Nh?ng s?c dan chau Au khac bao g?m Phap , Y va nh?ng tu binh chi?n tranh c?a m?t s? ch?ng t?c khac. Ngoai ra, con co ng??i Th? Nh? K? di c? đ?n đay t? th?i đ? ch? Ottoman . M?t nhom l?n c? dan co ngu?n g?c Th? Nh? K? v?n ti?p t?c sinh s?ng ? Tunisia va Algerie đ?n t?n ngay nay.

V? m?t l?ch s?, vung Maghreb c?ng t?ng la n?i tru ng? c?a nh?ng c?ng đ?ng Do Thai l?n, bao g?m ng??i Berber theo Do Thai giao đa ch?ng l?i vi?c c?i đ?o c?a đa s? ng??i Berber theo H?i giao vao th? k? 7 . Sau đo, nh?ng ng??i Do Thai Sephardi t? Tay Ban Nha ch?n ch?y cu?c thanh tr?ng c?a Thien chua giao , c?ng co m?t ? vung nay, đ?c bi?t la t?i cac trung tam th??ng m?i l?n, gop ph?n vao s? đa d?ng v?n hoa va s?c t?c c?a vung. Nh?ng ?nh h??ng t? vung h? Sahara xu?t hi?n ? vung nay do cac ho?t đ?ng th??ng m?i xuyen sa m?c Sahara, mang đ?n đay no l? va cac th??ng gia t? vung Sahel , vung phia nam c?a Sahara.

Phia nam vung Maghreb, g?n sa m?c Sahara, con co nh?ng s?c dan da đen, đoi khi đ??c g?i la ng??i Haratine . Nhom ng??i nay co l? co t? tien la nh?ng ng??i da đen đa c? ng? ? Sahara vao th?i k? sa m?c nay v?n con ch?a kho c?n nh? hi?n nay, r?i sau đo đa di c? v? phia B?c. ? Algerie co m?t thi?u s? ng??i chau Au l?n nh?t vung. H? di c? đ?n đay d??i th?i th?c dan Phap. Sau khi Algerie gianh đ?c l?p, ph?n l?n ng??i Phap đa ra đi, nh?ng v?n co nh?ng ng??i ? l?i va hi?n t?i Phap gi? m?t m?i quan h? r?t g?n g?i v?i cac qu?c gia vung Maghreb.

Vung Maghreb co chung m?t truy?n th?ng v?n hoa ?m th?c. C? dan vung nay ch? y?u s? d?ng cac lo?i th?c ?n t? h?t couscous nh? mon chinh trong b?a ?n c?a h? trong khi ? cac n??c ? R?p ph??ng đong , g?o đ??c s? d?ng lam mon chinh.

Ton giao [ s?a | s?a ma ngu?n ]

L?ch s? ton giao vung Maghreb b?t đ?u v?i s? xam nh?p t? ben ngoai va s? thanh l?p nh?ng thu?c đ?a ven bi?n tr??c tien b?i ng??i Phoenicia , ng??i Hy L?p va sau đo la cu?c chinh ph?c va thu?c đ?a hoa l?n c?a ng??i La Ma . Vao kho?ng th? k? 2 , khu v?c nay tr? thanh m?t trung tam c?a ng??i Thien chua giao noi ti?ng Latin khi nh?ng k? th?c dan La Ma va cac c? dan La Ma di c? đ?n đay tim cach c?i đ?o cho ng??i dan trong vung sang đ?o Thien chua. Vung nay đa s?n sinh ra nh?ng nhan v?t l?n nh? nha v?n c?a nha th? Thien chua giao Tertullian ( 155 - 202 ), nh?ng Thanh t? vi đ?o ho?c nh?ng nhan v?t l?ch s? c?a Thien chua giao nh? Thanh Cyprian x? Carthage , Righteous Monica , con trai ba, nha tri?t h?c Augustine x? Hippo va Thanh Julia x? Carthage .

?u th? c?a đ?o Thien chua k?t thuc sau cu?c xam l?ng th? nh?t c?a ng??i ? R?p, mang H?i giao đ?n vung nay vao n?m 647 . đ? ch? Carthage s?p đ? vao n?m 698 va ph?n con l?i c?a vung c?ng r?i vao s? cai tr? c?a ng??i H?i giao vai th?p k? sau đo. Qua trinh H?i giao hoa di?n ra t? t?. Nh?ng la th? c?a ng??i Thien chua giao s?ng trong vung g?i v? Roma cho th?y đ?n th? k? 9, Thien chua giao v?n con ho?t đ?ng kha tich c?c. Cac giao ph?n ti?p t?c ho?t đ?ng v?i nh?ng m?i lien h? v?i Roma cho t?i cu?i th? k? đo. Vao th?i Giao hoang Benedictus VII ( 974 ? 983 ), m?t linh m?c ? vung nay đ??c g?i đ?n Roma va đa đ??c Giao hoang phong la T?ng giam m?c x? Carthage. Tuy nhien, nh?ng b?ng ch?ng v? đ?o Thien chua giao trong vung d?n bi?n m?t vao th? k? 10 .

H?i giao [ s?a | s?a ma ngu?n ]

T? th? k? 7 tr? đi, g?n nh? toan b? c? dan trong vung nay đ?u theo H?i giao, du v?n con t?n t?i nh?ng c?ng đ?ng nh? ng??i Do Thai va ng??i Thien chua giao. H?u h?t ng??i H?i giao ? đay theo nhanh Sunni , nh?ng c?ng co nh?ng nhom nh? ng??i H?i giao theo nhanh Ibadi . Truy?n th?ng ton kinh cac th?y tu H?i giao va cac l?ng m? c?a nh?ng v? thanh r?t ph? bi?n trong cac vung ma c? dan Berber sinh s?ng. Tuy nhien, truy?n th?ng nay đa mai m?t d?n, đ?c bi?t la trong th? k? 20 . M?t m?ng l??i cac th?y tu H?i giao v?n ti?p t?c đi gi?ng giao ly c?a đ?o H?i ? cac vung nong thon.

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

T? cu?i K? b?ng ha , khi sa m?c Sahara d?n tr? nen kho c?n, m?i lien h? gi?a Maghreb va chau Phi h? Sahara b? h?n ch? d?n. Cu?c xam l?ng c?a ng??i ? R?p va s? th?ng tr? c?a đ?o H?i đa gop ph?n phat tri?n tr? l?i th??ng m?i xuyen Sahara, v?n b? h?n ch? tr??c đo vi chi phi cao va đ? r?i ro l?n. Con đ??ng th??ng m?i nay r?t quan tr?ng va mang đ?n r?t nhi?u gia tr? cho vung. Nh?ng hang hoa ph? bi?n nh?t la mu?i , vang , nga voi va no l? , v?n s?n co ? vung Sahel.

Nhi?u c?ng bi?n d?c theo b? bi?n Maghreb do ng??i Phoenicia chi?m gi?. Sau s? s?p đ? c?a đ? ch? Carthage, nhi?u c?ng bi?n chuy?n sang quy?n cai tr? c?a đ? ch? La Ma , đ? ch? ki?m soat toan b? vung Maghreb ? phia b?c day Atlas, ch? tr? vai ph?n hi?m tr? nh? Rif ? Maroc.

Ng??i ? R?p đ?n Maghreb vao đ?u th?i Umayyad , nh?ng s? ki?m soat luc đ?u c?a ng??i ? R?p kha l?ng l?o, nhi?u dong H?i giao khac nh? dong Ibadi va dong Shia , nh?ng dong chinh c?a ng??i Berber khi đo, nhanh chong thoat ra kh?i s? ki?m soat c?a Caliphal nhan danh cach gi?i thich đ?o H?i c?a rieng h?. Ngon ng? ? R?p ch? tr? nen ph? bi?n sau cu?c xam l??c c?a Banu Hilal vao th? k? 12 . Trong su?t giai đo?n nay, co nh?ng luc toan vung Maghreb đa đ??c th?ng nh?t l?i thanh m?t th?c th? chinh tr? duy nh?t (d??i th?i Almohads va m?t giai đo?n ng?n d??i th?i Hafsids ). Nh?ng nhin chung, toan vung đ??c chia thanh ba t?nh thu?c đ? ch? ? R?p ma nay t??ng ?ng v?i Maroc, mi?n tay Algerie, mi?n đong Algerie va Tunisia.

Sau th?i Trung c? , vung phia đong Maroc d?n b? ki?m soat b?i đ? ch? Ottoman. Sau th? k? 19 , vung nay tr? thanh thu?c đ?a c?a Phap, Tay Ban Nha va sau đo la Y.

Ngay nay, co g?n 2,5 tri?u ng??i xu?t than t? Maghreb, đ?c bi?t la t? Algerie đang s?ng ? Phap, c?ng nh? co r?t nhi?u ng??i Phap co ngu?n g?c Maghreb.

Nh?ng th??ng gia Maghreb ng??i Do Thai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Vao th? k? 10 , do moi tr??ng chinh tr? va xa h?i ? Baghdad ngay cang tr? nen thu đ?ch v?i ng??i Do Thai, nhi?u th??ng gia Do Thai đa r?i Ba T? đ? đ?n Maghreb, đ?c bi?t la ? Tunisia. Trong hai ba th? k? sau đo, m?t nhom th??ng nhan đi l?i ngang d?c đ?a Trung H?i đ??c hinh thanh, ch? y?u la b?t ngu?n t? nh?ng ng??i Do Thai giao nay.

Th?ng ke kinh t? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

X?p theo GDP (PPP) [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v? Maghreb .

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]