M??i hai S? đ?
(
Hi v?n
"απ?στολο?"
apostolos
, co ngh?a la "ng??i đ??c sai phai", "s? gi?"), con đ??c g?i la
M??i hai Tong đ?
ho?c
M??i hai Thanh Tong đ?
,
M??i hai Thanh đ?
la nh?ng
ng??i Do Thai
x?
Galilee
(10 v? co ten b?ng
ti?ng Aram
, 4 v? co ten b?ng ti?ng Hy L?p) đ??c tuy?n ch?n trong s? cac mon đ?, r?i đ??c
Chua Gie-su
sai đi rao gi?ng
Phuc am
cho ng??i Do Thai va cac dan t?c khac.
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
- "
Ngai g?i cac mon đ? đ?n, ch?n m??i hai ng??i, g?i la s? đ?
" (Phuc am Lu-ca 6. 13).
Thu?t ng? "s? đ?" đ??c tim th?y trong
Tan ??c
, c? th?y co 79 l?n: 10 l?n xu?t hi?n trong cac sach Phuc am, 28 l?n trong sach Cong v? cac S? đ?, 38 l?n trong cac Th? tin h?u va 3 l?n trong sach
Kh?i Huy?n
. Trong Hi v?n,
apostolos
(s? đ?) b?t ngu?n t?
apostellein
, ngh?a la sai đi. T?
apostellein
nh?n m?nh đ?n y?u t? u? quy?n - t? th?m quy?n va trach nhi?m c?a ng??i sai phai. Nh? v?y, s? đ? la ng??i đ??c u? quy?n đ? th?c thi m?t s? m?ng, ng??i ?y s? hanh đ?ng v?i th?m quy?n đ?y đ? nhan danh ng??i sai phai.
C?n bi?t r?ng, trong
Tan ??c
Chua Gie-su
đa đ??c đ? c?p đ?n nh? la s? đ? ("
...hay suy k? đ?n tong đ? va v? th??ng t? ma chung ta tin theo, t?c la Chua Gie-su
". Hebrew 3. 1), ? đay c?ng gi?i thich r?ng Chua Gie-su vinh hi?n va cao tr?ng h?n
Moses
.
Trong cac sach Phuc am, m??i hai v? nay v?n th??ng đ??c g?i la s? đ?, khi ?y nhi?m v? chinh c?a h?, gi?ng cac mon đ? khac, la s?ng k? c?n ben Chua Gie-su va nh?n lanh s? d?y d? c?a Ngai. Ch? t? khi h? đ??c Chua Gie-su ch?n va sai đi ra đ? rao gi?ng Phuc am va tr? ma qu? (Mark 3. 14-15; 6. 30), h? m?i đ??c g?i la s? đ?; song c?ng ch? gi?i h?n trong th?i gian đ??c sai phai. Sau ngay
L? Ng? Tu?n
, m??i hai v? th??ng xuyen đ??c g?i la s? đ? v?i s? ton tr?ng đ?c bi?t.
Nhi?m v? c?a cac tong đ? la thuy?t gi?ng, d?y d? va qu?n tr?. L?i gi?ng c?a h? l?p n?n tren m?i quan h? than c?n ma h? t?ng co v?i Chua Gie-su, s? d?y d? ma h? nh?n lanh t? Ngai va l?i ch?ng c?a h? v? s? ph?c sinh c?a Chua Gie-su (Cong v? 1. 22). H? ganh vac trach nhi?m ch?m soc đ?i s?ng va phuc l?i c?a c?ng đ?ng
C? đ?c giao
con non tr?. Khi H?i Thanh phat tri?n đ?n nhi?u vung khac, cac tong đ? ph?i danh nhi?u thi gi? h?n đ? ch?m soc cac nhom tin h?u s?ng r?i rac nhi?u n?i (Cong v? 8. 14, 9. 32).
Theo
Phuc am Nh?t lam
(Phuc am đ?ng quan): Phuc am Mattheu (10. 1-4), Phuc am Macco (3. 13-19) va Phuc am Luca (6. 12-16), M??i hai s? đ? đ??c Chua Gie-su ch?n g?n nh? ngay t? khi ngai b?t đ?u ch?c v?, Chua Gie-su "g?i h? la s? đ?", g?m co:
- Simon đ??c Chua Gie-su g?i la
Peter
? trong
ti?ng Vi?t
la
Phe-ro
ho?c
Phi-e-r?
? (Hi v?n
petros
,
petra
; Aram
k?f
; Anh v?n
rock
) ngh?a la đa, con đ??c g?i la Simon con Jonah hay Simon con Jochana (ti?ng Aram),
Phao-lo
g?i ong la Cephas (ti?ng Aram), c?ng g?i la Simon Peter. Ong la m?t ng? ph? đ?n t? thanh
Bethsaida
x? Galilee (Phuc am Gioan 1. 44; 12. 21). Ong đ??c trao quy?n cai qu?n H?i Thanh.
- Anre
, anh ho?c em c?a Phero, ng? ph? thanh Bethsaida va la m?t mon đ? c?a
Gioan Baotixita
ho?c Gi?ng Bap-tit (
John the Baptist
).
- James "L?n"
(trong ti?ng Vi?t la
Giacobe
ho?c
Gia-c?
). Con c?a Zebedee va Mary Salome(ch? em ru?t v?i Mary m? Jesus)
- John
(
Gioan
hay
Gi?ng
), con c?a Zebedee, đ??c Chua Gie-su g?i la Boanerges (theo ti?ng Aram ngh?a la "Con trai c?a s?m set" ? Mc 3. 17).
- Philip
ng??i thanh Bethsaida x? Galilee (Gioan1. 44, 12. 21).
- Bartholomew
(Ti?ng Vi?t la Batolomeo), "con trai c?a Talemai", th??ng đ??c g?i la
Nathanael
.
- Thomas
, c?ng g?i la Thomas Didymus, ti?ng Aram
T’oma’
, "sinh đoi",
ti?ng Hy L?p
Didymous
, c?ng co ngh?a la "sinh đoi"
- James "Nh?"
, phien am ti?ng Vi?t la "Giacobe", con ong Anphe va Mary of Clopas(ch? em ru?t v?i Mary m? Jesus)
- Matthew
(
Mat-theu
ho?c
Ma-thi-?
), ng??i thu thu?, đoi khi đ??c cho la
Levi
, con trai c?a Alphaeus.
- Simon
ng??i
Canaan
, đ??c g?i la "ng??i Nhi?t Thanh" (Zealot). Con c?a Alphaeus
- Judas Iscariot
"k? b?i ph?n"; đ??c cho la ng??i mu?n ph?c h?i qu?c gia Do Thai; sau khi Judas Iscariot t? v?n, Matthias đ??c ch?n vao ch? c?a Judas Iscariot trong cac tong đ?.
- Thaddaeus
, trong Phuc am Luca g?i la Judas, em c?a Gia co be con ong anphe
Phuc Am Gioan (
Gi?ng
hay
Gioan
), khong gi?ng ba sach phuc am nh?t lam, khong đ?a ra danh sach cac tong đ?, c?ng khong li?t ke s? l??ng; du v?y, ten c?a chin tong đ? đ??c tim th?y trong sach Phuc am th? t? nay:
- Andrew,
- Judas Iscariot,
- Peter,
- Thomas (con g?i la Judas),
- Nathanael,
- Philip,
- Cac con trai c?a Zebedee
- Judas, khong ph?i Iscariot.
M??i hai tong đ? c?ng đ??c phong la m??i hai v? thanh:An-re, Phi-lip-phe, Ba-to-lo-me-o, Mat-theu, Simon, Gia-co-be ti?n, Gia-co-be h?u, Gio-an, Giu-đa Ta-đe-o, To-ma, Phe-ro, Mat-thi-a
Trong cac tr??c tac c?a minh, Saul, v? sau g?i la
Phao-lo
, du khong ? trong s? M??i hai Tong đ? đ??c ch?n luc ban đ?u, v?n xem minh la m?t s? đ?, ("
Phao-lo, toi t? c?a Chua Gie-su C? đ?c, đ??c g?i lam s? đ?, bi?t rieng ra đ?ng gi?ng Phuc am c?a
Thien Chua
" Roma 1. 1 va cac th? tin h?u khac), cong b? r?ng ong đ??c sai phai b?i chinh Chua Gie-su sau khi ngai ph?c sinh vao luc ong g?p Ngai khi ong đang tren đ??ng đ?n thanh
Damascus
; Phao-lo c?ng th??ng nh?n minh la s? đ? cho cac dan t?c khong ph?i Do Thai (Roma 11. 13, Galatians 2. 8). Ong c?ng th??ng g?i đ?ng lao c?a ong la s? đ? (Barnabas, Silas, Apollos, Andronicus va Junia), c?ng g?i m?t s? ng??i ch?ng đ?i la "sieu-s? đ?" (2 Corinthians 11. 5 va 12. 11).
Bach khoa toan th? Cong giao
: "Theo quan đi?m C? đ?c, đi?u nay la ro rang, b?t k? ai nh?n lanh s? m?ng t? Thien Chua, ho?c t? Chua C? đ?c, đ? ph?c v? ng??i khac nh?m đ??c g?i la S? đ?". Nh? th?, y ngh?a c?a ch?c v? tong đ? khong nen b? h?n ch? trong con s? m??i hai luc ban đ?u. Khong gi?ng m??i hai s? đ? kia, Phao-lo kh?ng đ?nh th?m quy?n c?a minh t? vi?c nh?n lanh Phuc am qua s?
m?c kh?i
c?a Chua Gie-xu (Gal 1. 12; Cong v? 9. 3-19; 26-27, 22. 6-21, 26. 12-23) sau khi Chua Gie-xu ch?t tren th?p t? gia va s?ng l?i, ong th??ng ph?i bi?n minh cho th?m quy?n c?a minh, va cong b? r?ng ong đa g?p g? Chua Gie-xu va đ??c Ngai x?c d?u khi ong đang tren đ??ng đ?n thanh Damascus; cac tong đ? lanh đ?o h?i thanh tien kh?i - James, Peter va John ? cong nh?n ch?c v? s? đ? c?a Phao-lo v?i s? m?ng rao gi?ng Phuc am cho dan ngo?i, co th?m quy?n nh? Peter trong ch?c v? s? đ? cho ng??i Do Thai (Gal. 2. 7-9). đoi khi Phao-lo đ??c xem nh? la ng??i th? ch? c?a Matthias đ? đ??c k? la trong s? "M??i hai S? đ?".
Hoang đ?
La Ma
Constantinus I
đoi khi c?ng đ??c g?i la S? đ? th? m??i ba, ch?ng h?n nh? Giao h?i Chinh th?ng M?: "Ong đ??c g?i la 'v? đ?i' la vi ong la ng??i nhi?t tam tranh đ?u cho s? thu?n khi?t c?a tinh th?n chinh th?ng. Trong bai Ca ng?i th? sau thu?c b? kinh danh cho L? thanh, ong đ??c g?i la 'S? đ? th? m??i ba'. Ong co ten trong danh sach cac tong đ? va binh đ?ng v?i h?."
Theo cac sach Phuc am, Judas la k? ph?n b?i Chua Gie-su r?i sau đo treo c? t? sat, khi ?y ch? con l?i 11 s? đ?. Theo ky thu?t c?a sach Cong v? cac S? đ? 1. 16-20, Peter noi r?ng "
...Judas, ng??i d?n đ??ng cho h? đ?n b?t Chua Gie-su... Vi (Judas) thu?c v? chung ta, va đa nh?n ph?n trong ch?c v? nay... đa đ??c tien bao trong sach Thi thien r?ng: Nguy?n ch? no ? tr? nen hoang lo?n, ch? co ai ? đo; l?i r?ng: Nguy?n cho co m?t ng??i khac nh?n l?y ch?c no
".
Sau khi Chua Gie-su v? tr?i, cac tong đ? h?p nhau l?i đ? ch?n s? đ? th? 12 th? ch? c?a Judas Iscariot theo cach b?c th?m, cach ma ng??i Do Thai th??ng dung đ? xem ai la ng??i đ??c ch?n theo y c?a Thien Chua. Th?m trung vao
Matthew
, ng??i nay tr? nen s? đ? th? m??i hai (Cong v? 1. 23-26).
C?ng c?n l?u y r?ng, v? sau, khi cac s? đ? l?n l??t qua đ?i, khong ai đ??c tuy?n ch?n đ? thay th? cac v? nay.
Mon đ? đ??c Chua yeu thich nh?t
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
- John
(
Gioan
ho?c
Gi?ng
) ? Cach gi?i thich đ??c ch?p nh?n r?ng rai trong c?ng đ?ng
C? đ?c giao
cho r?ng "mon đ? đ??c Chua yeu" đ??c đ? c?p trong
Phuc am John
chinh la John, tac gi? c?a sach phuc am nay ? John la m?t trong s? 12 s? đ? đ??c ch?n luc ban đ?u.
- Mary Magdalene
- M?t s? ng??i tin r?ng Mary Magdalene la m?t mon đ? đ??c Chua yeu quy. Vai y ki?n cho r?ng ba la tac gi? c?a cu?n
Phuc am theo Mary Magdalene
, tuy nhien đa s? h?c gi? cho r?ng cu?n sach nay b?t đ?u đ??c vi?t vao th? k? th? 2 b?i nh?ng ng??i phai Ng? giao
[6]
.
Trong Cong v? 14. 14,
Barnabas
, ng??i đa gi?i thi?u Phao-lo gia nh?p vao c?ng đ?ng
C? đ?c giao
tien kh?i, đ??c nh?c đ?n nh? la m?t s? đ?.
La em trai ho?c em h? (theo truy?n th?ng
Cong giao
va
Chinh Th?ng giao
) c?a Chua Gie-su, theo ky thu?t c?a Paul: "
James, Cephas (t?c Peter), va John, la nh?ng ng??i đ??c ton nh? c?t tr?
" (Gal 2. 9), c?ng đ??c mieu t? trong sach Cong v? cac S? đ? nh? la nha lanh đ?o c?a H?i Thanh t?i
Jerusalem
.
Vao th?i cac Tong đ? đi rao gi?ng, Giao h?i con non tr? va luon b? nhi?u th? l?c bach h?i, b?n than cac ong c?ng b? truy b?t, h?u h?t đ?u co m?t k?t c?c bi th?m.
Cai ch?t c?a cac Tong đ? la minh ch?ng v? th?i k? gian kh? c?a Giao h?i khi m?i thanh l?p.
? Phero, b? đong đinh vao th?p gia l?n ng??c kho?ng n?m 67.
? Anre, b? đong đinh vao th?p gia hinh ch? X n?m 60.
? Giacobe L?n, b? chem đ?u n?m 44. Ng??i đ?u tien trong 12 s? đ? t? vi đ?o
? Philipphe, b? tra t?n va đong đinh n?m 80.
? Batholomeo, b? l?t da va chem đ?u n?m 52.
? Toma, b? đam b?ng l??i giao n?m 72.
? Giacobe Nh?, b? nem đa đ?n ch?t n?m 62.
? Mattheu, b? thieu s?ng.
? Simon Nhi?t thanh, b? c?a đoi ng??i n?m 61
? Giuđa Tađeo, b? đong đinh.
? Giuđa Iscariot, treo c? t? t? sau khi ban đ?ng Chua Giesu.
? Gioan, ng??i duy nh?t qua đ?i t? nhien (kho?ng cu?i th? k? I).
- ^
Acts 9:1?19
Gal 1:11?12
- ^
Mt 28:19
,
Mk 13:10
, and
B?n m?u:Bibleref2-nb
- ^
Cf. also
Acts 15:1?31
,
Galatians 2:7?9
,
Acts 1:4?8
, and
Acts 10:1?11:18
.
- ^
"Apostle." Cross, F. L., ed.
The Oxford Dictionary of the Christian Church
. New York: Oxford University Press. 2005.
ISBN
0-19-280290-9
- ^
Revelation 21:14.
- ^
Evans, Craig A.. Fabricating Jesus: How Modern Scholars Distort the Gospels. Downers Grove, IL: Ivp Books, 2008.
- The Navarre Bible.
(RSV, Catholic Edition), Dublin: Four Courts Press, 1999.
- Albright, W.F.
and C.S. Mann. "Matthew."
The Anchor Bible Series
.
New York: Doubleday & Company, 1971.
- Pope Benedict XVI
,
The Apostles.
Full title is
The Origins of the Church ? The Apostles and Their Co-Workers
. published 2007, in the US:
ISBN
978-1-59276-405-1
; different edition published in the UK under the title:
Christ and His Church ? Seeing the face of Jesus in the Church of the Apostles
,
ISBN
978-1-86082-441-8
.
- Carson, D.A. "The Limits of Functional Equivalence in Bible Translation ? and other Limits Too." in
The Challenge of Bible Translation: Communicating God's Word to the World.
edited by Glen G Scorgie, Mark L. Strauss, Steven M. Voth.
- Carter, Warren. "Matthew 4:18?22 and Matthean Discipleship: An Audience-Oriented Perspective."
Catholic Bible Quarterly.
Vol. 59. No. 1. 1997.
- Clarke, Howard W.
The Gospel of Matthew and its Readers: A Historical Introduction to the First Gospel.
Bloomington: Indiana University Press, 2003.
- "Fishers of Men."
A Dictionary of Biblical Tradition in English Literature.
David Lyle Jeffrey, general editor. Grand Rapids: W.B. Eerdmans, 1992.
- France, R.T.
The Gospel According to Matthew: an Introduction and Commentary.
Leicester: Inter-Varsity, 1985.
- Harrison, Everett F. Baker’s Dictionary of Theology (1960), article
Apostle
, Library of Congress Catalog Card Number: 60-7333.
- Karrer, Martin. "Apostle, Apostolate." In
The Encyclopedia of Christianity
, edited by Erwin Fahlbusch and Geoffrey William Bromiley, 107?08. Vol. 1. Grand Rapids: Wm. B. Eerdmans, 1999.
ISBN
0-8028-2413-7
- Mack, Burton L.,
The Lost Gospel ? The Book of Q & Christian Origins
. HarperCollins 1994.
- Manek, Jindrich. "Fishers of Men."
Novum Testamentum.
1958 p. 138
- Schweizer, Eduard
.
The Good News According to Matthew.
Atlanta: John Knox Press, 1975.
- Wuellner, Wilhelm H.
The Meaning of "Fishers of Men"
. Westminster Press, 1967.
|
Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v?
M??i hai s? đ?
.
|