Min n?
Min đa đ??c thao g?
Min
, g?i đ?y đ? la
min quan d?ng
(military mine) la m?t d?ng c? n?, đ??c b? tri t?i nh?ng v? tri c? đ?nh, th??ng đ??c kich ho?t nh? tac đ?ng, tr?c ti?p c?ng nh? gian ti?p c?a chinh "n?n nhan" m?c tieu.
Tr??c, đay,
ti?ng Vi?t
dung loi (雷) đ? ch? cac kh?i b?c pha (爆破) noi chung, nh? đ?a loi (地雷),
th?y loi
(水雷),
ng? loi
(魚雷)... Trong ti?ng Vi?t hi?n đ?i, min t??ng đ??ng v?i
Landmine c?a ti?ng Anh
,
đ?a loi
c?a ti?ng Vi?t c?. T?c la t?
min
dung ch? v? khi tren c?n. Vi d?,
ng? loi
tr??c đay hi?u la
min ca
,
đ?a loi
la
min đ?t
,
th?y loi
la
min n??c
, nh?ng ti?ng Vi?t ngay nay khong g?i
ng? loi th?y loi
la min. Tuy v?y, d??i đay v?n đ? c?p đ?n
th?y loi
.
V? quan s?, min r?t r? va hi?u qu?. Min co nh?ng kh? n?ng l?n tr??c khi nh?ng
v? khi
khac đ?t đ??c. Vi d?, trong
Th? chi?n 2
, đ?u chi?n tranh
b? binh
h?u nh? khong th? di?t đ??c
xe t?ng
b?ng gi khac ngoai min. Canh b?c
Chi?n d?ch Kursk
,
H?ng Quan
l?p nh?ng bai min l?n va dung
b? binh
,
phao binh
b?o v? nh?ng bai min nay, đ?c khong th? v??t qua. C?ng chi?n d?ch nay, ? canh Nam
Nikita Khrushchev
b? tri min kem thong minh, quan đ?c g? m?t qu? m?t phut, d?n đ?n th?ng phong tuy?n. đ?n cu?i chi?n tranh nay, b? binh m?i co chut it kh? n?ng b?n sung ch?ng t?ng
panzerfaust
(
RPG
). Hay nh? ngay nay,
phi?n quan Iraq
ch? t?o r?t nhi?u lo?i min, gay th??ng vong l?n cho M? v?i v? khi hi?n đ?i.
Trong
chi?n tranh Vi?t Nam
va ?
Campuchia
, co nh?ng min t? t?o d? lam va nguy hi?m. Vi nh? đ?n c?i treo len cay lau s?y, ng??i đi g?t r?i n?. Du kich
C? Chi
co lo?i min hoan toan tang hinh v?i may do đi?n t?. Min đuc b?ng kh?i
thu?c n?
l?n l?y t? bom đ?n ch?a n?. Ngoi kich n? min lam b?ng nh?ng ch?t d? chay, tren c?m cai que, xe c? g?t đ? que kich thu?c chay, thu?c chay kich thu?c n? m?i l?t đ? xe t?ng.
Min tuy l?i th? v? quan s?, nh?ng r?t kho thu h?i. Sau chi?n tranh, đ?t đai b? xao tr?n, b?n v? nh?ng bai min th?t l?c ho?c ch?a bao gi? co. Vi?c g? min r?t t?n th?i gian va nhan m?ng, ti?n c?a. Min con l?i sau chi?n tranh gay nh?ng th?m h?a l?n va lau dai. ?
Vi?t Nam
,
Campuchia
va nhi?u n??c khac, min ? l?i trong đ?t 40-50 n?m v?n ho?t đ?ng đ??c.
Quan M? tr??c đay cai m?t l??ng min kh?ng l? ? Mi?n Trung va Mi?n Nam. ? Tr??ng S?n, M? dung may bay th? xu?ng vo cung nhi?u min la, lo?i min r?t lau b? h?ng va khong th? do b?ng may do đi?n t?, co mau s?c l?n vao cay c?i đ?t đa. Trong gi?i quy?t cac h?u qu? chi?n tranh nay, v?n đ? min luon chi?m v? tri hang đ?u.
? Campuchia, phi?n quan c?ng đ??c vi?n tr? m?t l??ng min kh?ng l?, trong đo ch? y?u t?
Trung Qu?c
,
Anh
. M?t s? min ? đay đ??c thi?t k? đ? khong th? do b?ng may do đi?n t?. Phi?n quan b? tri min h?t s?c b?a bai, khong h? ghi chep đanh d?u, đ? l?i h?u qu? tai h?i lau dai ? mi?n Tay Campuchia.
Vi?c tim ki?m min ch?a n? luon di kem v?i tim ki?m cac đ?u đ?n ch?a n?. Co nh?ng bom c? r?t l?n, đang s?. M?t hi?m h?a n?a la l?p m? khong g? nhi?u v? khi r?t đ?p, nh? đ?n M79 co th? đ??c tr? em ch?i. Long tham ki?m thu?c n? s?t v?n th?a ban l?y ti?n c?ng lam t?ng s? tai n?n.
T? n?m 1999 đ?n cu?i n?m 2004 đa co 144 qu?c gia ky Hi?p u?c Qu?c t? Ottawa yeu c?u t?y chay s? d?ng min cong binh. 42 qu?c gia khong tham gia hi?p ??c nay, trong đo co
Hoa K?
,
Trung Qu?c
,
?n đ?
,
Nga
va
Vi?t Nam
. N?m 2003 th?ng ke chinh th?c cho th?y h?n 8.000 ng??i tren th? gi?i ch?t va b? th??ng do min, nh?ng con s? th?c t? co th? len t?i kho?ng 20.000.
Cac qu?c gia con co th? s?n xu?t min
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Theo
Hi?p đ?nh ch?ng min sat th??ng ca nhan Ottawa
đa li?t ke nh?ng qu?c gia sau đay la đang s?n xu?t min tinh đ?n th?i đi?m thang 8 n?m
2004
. Khong qu?c gia nao trong danh sach tham gia Hi?p ??c Ottawa
[19]
.
Nh?ng qu?c gia ng?ng s?n xu?t min g?n đay:
- Ai C?p
đa tuyen b? khong chinh th?c đa ng?ng s?n xu?t min t? n?m 1988
[12]
- Han Qu?c
đa tuyen b? khong s?n xu?t min t?
2000
.
[13]
- Hoa K?
khong s?n xu?t min t?
1997
, nh?ng chinh ph? đa tuyen b? n?m
2004
r?ng "
Hoa K?
s? ti?p t?c phat tri?n min sat th??ng va ch?ng
xe t?ng
khong dai lau."
[14]
- Thang 3 n?m
2004
, m?t vien ch?c
Libya
tuyen b? qu?c gia nay ch?a bao gi? s?n xu?t min sat th??ng, nh?ng đa cai min trong nh?ng n?m
1970
va
1980
[15]
- Serbia va Montenegro
nay đa tham gia Hi?p đ?nh ch?ng min sat th??ng ca nhan Ottawa
[16]
- Th? Nh? K?
nay đa tham gia Hi?p ??c Ottawa
[17]
- M?t vien ch?c t?
Trung Qu?c
đa tuyen b? r?ng đa ng?ng s?n xu?t min vi đa co đ? d? tr?.
[18]
- M?t phai đoan đanh gia
Lien H?p Qu?c
đ?n
Peru
đa t??ng trinh r?ng vi?c s?n xu?t min t?i qu?c gia nay đa ng?ng t? thang 1 n?m
1999
. Peru la m?t trong nh?ng qu?c gia ky Hi?p ??c đ?u tien va hi?p ??c co hi?u l?c t? thang 3 n?m
1999
[20]
Nh?ng hi?m h?a nhan đ?o
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Nh?ng đ?u đ?n n? kho nh?n bi?t ho?c nh?ng lo?i min nh? la m?t m?i nguy hi?m r?t l?n đ?i v?i tr? em. Hang n?m co kho?ng ch?c nghin ng??i b? th??ng ho?c b? gi?t ch?t do min.
Theo Bien b?n v? min tren đ?t c?a
Lien H?p Qu?c
thi v? tri, khu v?c b? cai min c?n đ??c ghi l?i. H? th?ng t? vo hi?u hoa sau m?t th?i gian c?n đi kem. Tren th?c t? min đ??c cai khong ki?m soat va khong theo k? ho?ch. Min đ??c r?i tren khong phan tan khong đ?ng đ?u, m?t ph?n co th? n?m cach bi?t ? kho?ng cach r?ng do c?u hinh khong l?c h?c (co canh nh? min b??m b??m) ho?c co du nh? đ??c gio th?i đi xa. M?t s? nhom tranh đ?u c? tinh dung min nh?m vao th??ng dan, v?i m?c đich tri?t tieu đ?nh c?, đ?ng ru?ng, đ?n đi?n khong th? s? d?ng hay kh?ng b? dan th??ng phia đ?i ph??ng. đoi, ch?t va tan t?t c? đ?i la h?u qu? c?a nh?ng ng??i vo t?i.
Hi?u qu? c?a no t??ng t? nh? bom bi la
đ?n d??c th? c?p
. M?t ph?n khong nh? c?a bom bi b? m?t tich va thong th??ng phat n? v?i m?t va đ?ng nh?. Min th??ng đ??c s?n xu?t v?i gia r? va r?t d? v?i l??ng l?n. Chinh vi v?y v?i nh?ng phe phai thu đ?ch, khong co v? khi t?i tan, th??ng co nhu c?u r?t cao. No c?ng đ??c s? d?ng trong quan đ?i c?a
M?
,
Nga
,
Trung Qu?c
,
?n đ?
va
Pakistan
.
Nh?ng n??c b? nhi?m min
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
- G?/pha min: min s? b? pha h?y b?ng cach cho n? co ki?m soat, b?n ho?c b?ng may pha min chuyen nghi?p.
- Vo hi?u hoa min: min s? đ??c cai ch?t an toan đ? khong th? phat n? đ??c. Sau đo no co th? đ??c s? d?ng l?i ho?c b? pha h?y.
V? nguyen t?c ng??i ta phan bi?t g? min quan s? va g? min nhan đ?o. G? min quan s? đ? nhanh chong v??t qua khu v?c gai min v?i t?n th?t nh?. G? min nhan đ?o thi l?i co m?c tieu tr??c tien la tr? l?i s? an toan cho cu?c s?ng c?a th??ng dan (nh? tai đ?nh c?, tr?ng tr?t, ti?p c?n ngu?n n??c v.v.).
Vi?c g? min quan s? kho kh?n nhi?u do khong th? s? d?ng thi?t b? l?n m?nh va yeu c?u th?i gian. Trong cac tr?n đanh, ng??i ta th??ng dung b?c pha đ? kich n? min va d?n d?p v?t c?n. B?c pha ?ng c?a
Quan đ?i Nhan dan Vi?t Nam
g?m nhi?u c?t dai ch?a thu?c n?, lien ti?p đ?t len va kich n? t?o thanh m?t đ??ng hao, d?n d?p min va hang rao.
M? hi?n nay dung m?t lo?i ten l?a co đ?u n? lom t?o ap su?t cao tren m?t đ?t, ten l?a b?n đi t? xe, đi?u khi?n day t?m vai ch?c met.
Trong th?i binh, co nhi?u ph??ng phap phat hi?n va thao g?, nh?ng ch?m va m?c đ? nguy hi?m l?n.
Ng??i ta dung cac may do đi?n t? đ? phat hi?n v? kim lo?i c?a min. Cac
radar
sau đ? phat hi?n cac đi?m đ?c bi?t trong đ?t, cac may sieu am nh?n ra v?t c?ng trong đ?t. Ph??ng phap tien ti?n la dung X-quang nh?n ra kh?i thu?c n? trong đ?t, nh?ng v?n con r?t h?n ch?.
Khi th?y bom min l?n nh?, ng??i ta co th? g? hay tien ti?n h?n dung cac tia n??c m?nh kich n? pha h?y chung. V?i bom min l?n, dung h?i n??c xi ch?y thu?c n?, thao d?n ra. Nhin chung r?t nguy hi?m vi chi ti?t c?u t?o bom min đa c? r?, khong tin c?y.
V? ten
mine
(min) trong ti?ng chau Au.
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Tr??c đay min dung đ? đao (mine). Luc đo ch? co m?t th? thu?c n? duy nh?t la
thu?c n? đen
, tuy khong đ??c dung r?ng rai do r?t đ?t nh?ng đong gop vai tro l?n trong đao kenh, h?m. Cong ngh? đao đ??ng h?m ch? l?c ngay nay v?n la khoan n?. Nh?ng tai li?u con l?i cho th?y chau Au dung min trong đao đ?p t? th? k? 15.
Min ban đ?u ch? la goi thu?c n? c?m day chay ch?m. đ?n cu?i th? k? 19 m?i xu?t hi?n kip n? an toan va cac thu?c n? khac ngoai
thu?c n? đen
.
Min sat th??ng v??ng n?
Min ch?ng t?ng đe n?
Cung v?i vi?c đao h?m dan s?, vi?c cong thanh ngay x?a c?ng dung min. Ng??i ta đao (mining) m?t đ??ng h?m đ?n chan thanh, ch?t thu?c n? va đ?t, chi?n thu?t nay b?t đ?u t? c?. Nh?ng l?n s? d?ng đ??ng h?m cu?i cung la
chi?n tranh Krym
(Nga Th?) va sau đo la N?i chi?n M?. đ?n cu?i th? k? 19 thanh quach đa l?c h?u. Cac min dung kip n? khong c?n đ?t co tac d?ng m?nh trong chi?n tranh tr?n đ?a Th? chi?n 1. đ?n Th? chi?n 2 thi min đa đ??c s?n xu?t va s? d?ng s? l??ng l?n.
Trong cac xung đ?t va chi?n tranh Nga-Th? trong th? k? 19, nhi?u lo?i min hinh thanh, đay la n?i ng??i ta s? d?ng hi?u qu? l?n đ?u ng? loi va th?y loi.
Th?y loi hay min n??c (sea mine)
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Lo?i min nay b? tri d??i n??c, trong ti?ng Vi?t g?i la
th?y loi
, lo?i min nay co kich th??c r?t l?n đ? tieu di?t cac m?c tieu d??i n??c nh? tau, thuy?n....
đ?a loi hay min m?t đ?t (land mine)
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Min m?t đ?t
ph? bi?n trong Th? chi?n 1. Min m?t đ?t đ??c chia thanh hai lo?i ch? y?u:
Min ch?ng ng??i
,
Min ch?ng t?ng
, va
Min đ?c bi?t
.
- Min ch?ng ng??i
co nhi?u m?nh sat th??ng. Tr??c đay dung v? gang khi v? n? v?ng nhi?u m?nh. R?i dung bi thep, nh?ng lo?i min tien ti?n dung bi
carbic volphram
.
M18 Claymore
co li?u n? lom goc r?ng quet m?t vung r?ng. Vi?t Nam s?n xu?t
min đ?nh h??ng
co goc h?p h?n, song n? ch?m, đi xa.
Min nh?y
la m?i min v??ng n? b?n len cao t?m m?t met m?i n?.
Min la
M? ? Tr??ng S?n va m?t s? lo?i min khac co s?c cong pha nh?, c?t chan ng??i d?m ph?i.
- Min ch?ng t?ng
đ? tieu di?t cac xe t?ng, xe b?c thep, cac ph??ng ti?n c? đ?ng, co th? l?t đ? xe, v? g?m. Min lom đ??ng kinh l?n co t?m t?p trung song n? co th? di?t xe ? ch?c met. Min lom nh? co th? sat th??ng ng??i tren xe c?ng c? đo. Min ch?ng t?ng th??ng đe n? đ?t xich, min l?n l?t đ? xe, co nh?ng min hi?n đ?i b?n ra đ?u n? lom đ?p vao giap khoan th?ng xe.
- Min đ?c bi?t
lam vi?c rieng, nh? nh?ng min ch? b?n len tr?i phao sang co mau rieng. Ng??i ta cai nh?ng min nay b? tri mau theo v? tri, đ?ch gay n? va b?n len chum phao sang, c?n c? vao chum đo nhanh chong xac đ?nh v? tri đ?ch hay tren khong.
Nh?ng lo?i min v? khi th?c t? kich n? b?ng nh?ng đ?ng tac c?a n?n nhan. Cac min c? khi th??ng co may kich n?, kim h?a đ?p vao h?t n?. Con min l?n may moc ph?c t?p đi?m h?a đi?n. Th?y loi co lo?i ngoi đ?p n?, c?n đ?p pha binh ch?a dung d?ch đi?n phan, sinh đi?n, đ? th??ng r?t b?n.
- đe n?: do tr?ng l??ng c? th? c?a n?n nhan gay ra. Min ch?ng t?ng c?n lam l?c đe n? hang tr?m kg, ng??i d?m len khong n?, đ? t?n kem vi n? vo ich.
- V??ng n?: phat n? sau khi day keo b? gian m?nh, th??ng qu? min co nhi?u day r?t nh? ch?ng nh? m?ng nh?n, ng??i đi qua v??ng ph?i.
- Thao n?, l?u đ?n co ngoi n? t?c thi đ??c dung, vi d? đ?t d??i qu? min đe n?, khi nh?c qu? min tren đi thi l?u đ?n n?.
- G?t n?: đ??c s? d?ng ? min ch?ng t?ng đ? tac đ?ng t?i
chi?u r?ng
c?a xe. T? nay xu?t hi?n t? min g?t
C? Chi
.
- C?m bi?n t? tr??ng: ?nh h??ng b?i s? bi?n đ?i t? tr??ng xung quanh; vi d? do kim lo?i c?a xe c? ho?c do may do min.
- C?m bi?n ch?n đ?ng: do rung đ?ng xung quanh đ??c truy?n trong đ?t. H? th?ng VP-13 c?a Nga la m?t vi d?, v?i h? th?ng c?m ?ng rung đ?ng co th? c?m nh?n đ??c b??c đi cach xa 15 met va ra l?nh n? cung luc t?i 5 qu? min. Nh?ng qu? min đo khong g?n n?i gay đ?ng ma co th? cach xa. H? th?ng nay đ??c v?n hanh b?ng pin đi?n va co th? t? h?y sau khi gay n? b?ng l??ng thu?c n? nh? đ??c g?n kem theo.
M?t s? nguyen t?c kich n? khac.
- H?n gi?: s? lam min n? sau m?t kho?ng th?i gian nao đo. Ngoi h?n gi? đ??c s? d?ng v?i nhi?u m?c đich: Khu v?c cai min s? khong th? d?n trong m?t th?i gian; ngoi h?n gi? s? nh? h? th?ng t? h?y, nh? v?y khu v?c cai min khong c?n ph?i m?t cong d?n sau nay. Ngoai ra nh?ng lo?i min v?i ngoi n? khac co th? con đ??c cai them ngoai h?n gi?.
- Lam ch?m. Nh?ng lo?i min chi?n tranh co th? co lam ch?m, vi d? min đe n? co m?t ch?t chi, sau khi cai 5 phut ch?t chi m?i b? lo xo keo đ?t, trong th?i gian đo d?m len khong nguy hi?m.
- Kich n? đi?n, ng??i dung min ph?c ? đau đo đi?m h?a đi?n.
- đ?t n? b?ng day chay ch?m.
Thong th??ng, ng??i ta cai min b?ng tay. Chi?n thu?t cai min yeu c?u k?t h?p nhi?u lo?i min. Lo?i min ch? y?u ch?ng m?c tieu theo yeu c?u va cac lo?i min khac ch?ng g? no.
Vi d? ben d??i m?t qu? min ch?ng t?ng đ?t m?t qu? l?u đ?n gai. Vi d? n?a la đ?t m?t s? min nh? đe n? quanh m?t qu? min sat th??ng v??ng n? l?n, đ?ch d? d?m len khi phat hi?n ra qu? min l?n va n? l?c g?.
Min la, min b??m đ??c may bay M? r?i r?t nhanh tren di?n tich r?ng ? Tr??ng S?n, ta ch? co th? nh?t kh?c ph?c tren tuy?n đ??ng, con trong r?ng thi khong xu?, con s? len đ?n nhi?u ch?c tri?u ho?c tr?m tri?u min la, min b??m đa r?i.
BM-30 Smerch
t?m b?n 70 km c?a Nga đi?u khi?n đi?n t? chinh xac r?i min di?n r?ng nhanh chong, ngay l?p t?c ch?n m?t con đ??ng. S? min nay t? h?y sau đo tuy yeu c?u.
Th?y loi trong
Chi?n tranh Vi?t Nam
đ??c may bay th? xu?ng b? bi?n, ho?t đ?ng va d?ng l?i theo tin hi?u h? am phat t? tau ng?m trong
V?nh B?c B?
.
M?t s? phan lo?i min ph? bi?n:
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
- Min chon
- Min l? thien: đ??c đ?t tren m?t đ?t, đ??c che s? ho?c ng?y trang. Ph?n l?n lo?i min nay th??ng đ??c r?i t? tren cao xu?ng.
- Min phong: co th? b?ng ten l?a, phao, tr?c th?ng ho?c xe đ?c bi?t đ? cai. Lo?i min nay s? t? đ?ng ch?nh đung h??ng thu?n l?i sau khi ch?m xu?ng đ?t. Lo?i ngoi c?a nhom nay thu?c min ch?ng t?ng, do ngoi b?, ngoi t? tr??ng ho?c ngoi rung đ?ng, nh? th? khi b? đe len s? gay h?i đ?n c?
chi?u r?ng
c?a xe.
- Min r?i b?ng may bay: v? nh?a, đ??c quan đ?i Lien Xo c? r?i xu?ng Afghanistan b?ng may bay. Nh?ng qu? min đo s? n? khi ng??i ta c?m len tay. M?t s? đ?u đ?n n? đo b? ngoai trong gi?ng đ? ch?i tr? con.
Qua v? b? ngoai, qua v?t li?u...
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
- Min đ?a - hi?n v?n đ??c s? d?ng, th??ng dung ch?ng t?ng.
- Min ch?t
- Min d?m - Anti-Personenminen bzw. Schutzenminen, kleine Minen gegen Menschen
- Min nh?a - ngoai ngoi b?ng kim lo?i thi t?t c? đ?u la nh?a, do v?y vi?c tim ki?m b?ng m?y do tim s? kho kh?n (ch? co th? tim ? đ? sau kho?ng 12 cm).
- Min b??m b??m - m?t lo?i tim d?m c?a Nga đ??c r?i t? tren khong. Tr? em hay nh?m t??ng no la đ? ch?i.
- Submunition - neben Minen als Submunition insbesondere hohe Blindgangeranzahl bei Streubomben.
- Min b?y - b?y n? đ??c gi?u vao nh?ng đ? dung thong th??ng ho?c vao nha c?a. versteckte Sprengfalle, in Alltagsgegenstanden oder Hausern versteckt.
- Claymore - Lo?i min m?nh c?a quan đ?i M?.
- Min đa - lo?i c? c?a Claymore, ben trong co ch?a đa c?ng, khi n? s? b?n ra.
- M-Kill hay mobility kill': ch?ng nh?ng b? ph?n chuy?n đ?ng nh? (tr?c xe, banh, xich, chan, đui). H? th?ng v? khi thong th??ng khong b? h?y ho?i.
- K-Kill hay catastrophic kill: đ? pha h?y h? th?ng v? khi ho?c e-kip lai (t? lai).
Min song, hay con đ??c g?i min b?: khong th?m n??c, co th? th? neo th??ng co d?ng th?y đ?ng l?c t?t va đ??c gai ? nh?ng khu v?c song h? c?n, đ?c bi?t ? b? bi?n v?i m?c đich ch?ng đ? b? b?ng thuy?n phi c? ho?c tau. Lo?i min nay đ??c Lien Xo phat tri?n m?nh.
Ngoi c?a lo?i min nay ph?n l?n la c?m ?ng t? tr??ng, đi?n tr??ng va am thanh.
Th?y loi
la min dung đ? ch?ng thuy?n va tau ng?m. Min đ??c đ?t ? ngoai kh?i.
 |
Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v?
Min
.
|