Lien hi?p Ma Lai
la m?t lien bang c?a cac qu?c gia Ma Lai va
cac khu đ?nh c? Eo bi?n
Penang
va
Malacca
. đay la th? ch? k? th?a c?a
Malaya thu?c Anh
va đ??c hinh thanh nh?m th?ng nh?t
ban đ?o Ma Lai
d??i m?t chinh ph? đ?n nh?t nh?m gi?n đ?n hoa s? cai tr?. Ngay 1 thang 4 n?m 1946, Lien hi?p Malaya chinh th?c hi?n di?n v?i th?ng đ?c la
Edward Gent
. Th? đo c?a Lien hi?p la
Kuala Lumpur
. Lien hi?p tr? thanh
Lien bang Malaya
vao n?m 1948.
Ng??i Anh l?n đ?u bay t? v? y t??ng Lien hi?p vao thang 10 n?m 1945 (cac k? ho?ch đ??c trinh bay v?i N?i cac chi?n tranh Anh Qu?c t? thang 5 n?m 1944)
[1]
sau
Chi?n tranh th? gi?i th? hai
b?i Chinh quy?n quan s? Anh Qu?c.
Harold MacMichael
đ??c giao nhi?m v? keu g?i s? tan thanh c?a cac quan ch? Ma Lai cho Lien hi?p Malaya trong cung thang. Trong m?t giai đo?n ng?n, ong n? l?c nh?m đ?t đ??c s? ?ng h? c?a toan b? cac quan ch? Ma Lai. Nguyen nhan khi?n cac quan ch? Ma Lai đ?ng y d?u cho đi?u nay s? khi?n h? t?n th?t quy?n l?c chinh tr? đ??c k? t?p la v?n đ? gay tranh lu?n; ly do chinh d??ng nh? đ??c đ?ng thu?n la đ??ng l?i c?a cac quan ch? Ma Lai trong th?i k? Nh?t B?n chi?m đong, h? cong khai c?ng tac v?i ng??i Nh?t, va h? b? đe d?a b? ph? tru?t.
[2]
Do v?y m?c du nh?n đ??c tan thanh, song v?i s? mi?n c??ng c?c đ?.
Khi đ??c ti?t l?, Lien hi?p Malaya trao quy?n l?i binh đ?ng cho nh?ng ng??i co nguy?n v?ng th?nh c?u lam cong dan. Quy?n cong dan đ??c t? đ?ng c?p cho nh?ng ng??i sinh t?i b?t k? qu?c gia nao t?i Malaya thu?c Anh ho?c Singapore va s?ng t?i đay tr??c ngay 15 thang 2 n?m 1942, ng??i sinh ben ngoai Malaya thu?c Anh ho?c
Cac khu đ?nh c? Eo bi?n
ch? co quy?n cong dan n?u cha c?a h? la cong dan c?a Lien hi?p Malaya, va nh?ng ng??i đ? 18 tu?i va đa s?ng t?i Malaya thu?c Anh ho?c Singapore "10/15 n?m tr??c 15 thang 2 n?m 1942". Nhom ng??i đ? t? cach th?nh c?u cong dan đa s?ng t?i Singapore ho?c Malaya thu?c Anh "5/8 n?m tr??c khi th?nh c?u", co nhan cach t?t, hi?u va noi đ??c ti?ng Anh ho?c ti?ng Ma Lai va "th?c hi?n m?t l?i tuyen th? trung thanh v?i Lien hi?p Malaya". Tuy nhien, đ? xu?t v? quy?n cong dan ch?a t?ng đ??c th?c s? thi hanh. Do s? ph?n đ?i v? đ? xu?t quy?n cong dan, no đ??c hoan l?i đ? s?a đ?i t?o kho kh?n l?n h?n cho nhi?u c? dan
ng??i Hoa
va
ng??i ?n
trong vi?c đ?t đ??c quy?n cong dan Malaya.
[3]
Cac quan ch? theo truy?n th?ng c?a cac qu?c gia Ma Lai nh??ng l?i toan b? quy?n l?c c?a h? cho
Anh Qu?c
, ngo?i tr? cac v?n đ? ton giao. Lien hi?p Malaya đ??c đ?t trong ph?m vi quy?n h?n c?a m?t th?ng đ?c ng??i Anh, bao hi?u s? kh?i đ?u chinh th?c c?a ch? đ? cai tr? thu?c đ?a c?a Anh Qu?c tren ban đ?o Ma Lai. H?n n?a, m?c du cac h?i đ?ng bang v?n duy tri trach nhi?m trong cac bang Ma Lai lien bang c?, song m?t quy?n t? tr? h?n ch?. Cac h?i đ?ng bang tr? thanh canh tay n?i dai c?a chinh ph? lien bang, th?c hi?n m?nh l?nh c?a lien bang. Cac th?ng s? ng??i Anh thay th? cac Sultan trong vai tro ng??i đ?ng đ?u cac h?i đ?ng bang, đi?u nay co ngh?a la v? th? chinh tr? c?a cac Sultan b? suy gi?m r?t l?n.
[4]
Ng??i Ma Lai noi chung ph?n đ?i thi?t l?p Lien hi?p. S? ph?n đ?i la do cac ph??ng phap ma
Harold MacMichael
s? d?ng đ? đ?t đ??c s? tan thanh c?a cac Sultan, gi?m b?t quy?n l?c c?a cac Sultan, trao quy?n cong dan cho nh?ng ng??i nh?p c? phi Ma Lai va h?u du? c?a h?, đ?c bi?t la ng??i Hoa, khong ch? do khac bi?t v? s?c t?c va ton giao ma con vi nhom nay chi?m đ?a v? ?u th? v? kinh t? nen đ??c nh?n đ?nh la m?t m?i đe d?a đ?i v?i
ng??i Ma Lai
.
T? ch?c Dan t?c Ma Lai Th?ng nh?t
( UMNO) do
Onn bin Ja'afar
thanh l?p vao ngay 1 thang 3 n?m 1946 ph?n đ?i Lien hi?p Malaya.
Ng??i Ma Lai
c?ng đeo cac d?i b?ng tr?ng quanh đ?u c?a h?, bi?u th? r?ng h? đau bu?n tr??c vi?c cac Sultan b? m?t quy?n chinh tr?. Cac quan ch?c chinh ph? Malaya c? ch? trich cach th?c ti?n hanh cac c?i cach hi?n phap t?i Malaya th?m chi noi r?ng no đi ng??c l?i cac nguyen t?c c?a
Hi?n ch??ng đ?i Tay D??ng
. H? c?ng khuy?n khich ng??i Ma Lai ph?n đ?i Lien hi?p Malaya.
Sau khi Lien hi?p Malaya hinh thanh, ng??i Ma Lai d??i s? lanh đ?o c?a UMNO ti?p t?c ph?n đ?i Lien hi?p Malaya. H? s? d?ng b?t tuan dan s? lam ph??ng th?c khang ngh?, theo đo t? ch?i tham d? cac nghi th?c nh?m ch?c c?a cac th?ng đ?c ng??i Anh. H? c?ng t? ch?i tham d? trong cac cu?c h?i c?a H?i đ?ng c? v?n, do đo s? tham d? c?a ng??i Ma Lai trong b? may chinh quy?n va ti?n trinh chinh tr? b? ng?ng l?i hoan toan. Ng??i Anh nh?n th?c đ??c v?n đ? nay va đ?a ra cac bi?n phap nh?m can nh?c y ki?n c?a cac dan t?c l?n t?i Malaya tr??c khi ti?n hanh tu chinh hi?n phap. Lien hi?p Malaya ng?ng t?n t?i vao thang 1 n?m 1948, thay th? no la
Lien bang Malaya
.
Ti?n hoa c?a Malaysia
- ^
CAB 66/50 'Policy in Regard to Malaya and Borneo'
- ^
Ariffin Omar,
Bangsa Melayu: Malay Concepts of Democracy and Community, 1945?1950
(Kuala Lumpur: Oxford University Press, 1993), p. 46. Cited in Ken'ichi Goto,
Tensions of Empire: Japan and Southeast Asia in the Colonial and Postcolonial World
(Athens: Ohio University Press, 2003), p. 222
- ^
Carnell, Malayan Citizenship Legislation, International and Comparative Law Quarterly, 1952
- ^
“B?n sao đa l?u tr?”
.
B?n g?c
l?u tr? ngay 11 thang 5 n?m 2013
. Truy c?p ngay 7 thang 12 n?m 2014
.