Konstantinos XI Palaiologos
,
Latinh
hoa la
Palaeologus
(
ti?ng Hy L?p
:
Κωνσταντ?νο? ΙΑ' Δραγ?ση? Παλαιολ?γο?
(
Serbia
:
Константин Палеолог Драгаш
),
K?nstantinos XI Dragas?s Palaiologos
;
1404
[1]
[2]
-
1453
) la v? Hoang đ? cu?i cung c?a
đ? qu?c Byzantine
(đoi luc con đ??c xem la v?
Hoang đ? La Ma
cu?i cung),
[3]
[4]
[5]
đ?ng th?i con la thanh vien c?a
Nha Palaiologos
, tr? vi t? n?m 1449 t?i 1453. Ong đa t? tr?n trong tr?n chi?n cu?i cung v?i
đ? qu?c Ottoman
nh?m b?o v? kinh thanh
Constantinopolis
. Ong sau nay tr? thanh nhan v?t huy?n tho?i trong cau chuy?n dan gian c?a
Hy L?p
la "
Hoang đ? C?m Th?ch
", ng??i mu?n th?c t?nh va khoi ph?c l?i đ? qu?c va Constantinopolis t? ng??i Th?.
[1]
[6]
Cai ch?t c?a Konstantinos đanh d?u s? cao chung c?a
đ? qu?c đong La Ma
, đ? qu?c đa cai tr? n?a phia đong su?t 1000 n?m (980 n?m) sau khi
đ? qu?c Tay La Ma
di?t vong.
[7]
Konstantinos sinh vao ngay 8 thang 2 n?m 1404 t?i
Constantinopolis
.
[2]
La ng??i con th? tam trong s? m??i ng??i con c?a vua
Manuel II Palaiologos
v?i Hoang h?u
Helena Draga?
x? Serbia, con gai c?a Hoang than x?
Serbia
Konstantinos Draga?
. Ong c?c k? th??ng yeu m? minh va đa them h? Dragases c?a ba cho tri?u đ?i k? t?c c?a rieng minh m?t khi ong len ngoi Hoang đ?. Ph?n l?n su?t th?i th? ?u Konstantinos s?ng t?i Constantinopolis d??i s? trong nom c?a cha m? ong. Trong th?i gian ng??i
anh trai
c?a ong v?ng m?t ?
Y
, Konstantinos đa đ?m nh?n ch?c nhi?p chinh t?i Constantinopolis t? n?m
1437
đ?n
1440
.
Thang 10
n?m
1443
, Konstantinos đ??c phong lam
Cong t??c x? Morea
(ten th?i
Trung C?
c?a ban đ?o
Peloponnesus
), cai tr? trong m?t phao đai va cung đi?n ?
Mistra
. Vao th?i đi?m đo, Mistra la m?t th? tr?n đ??c c?ng c? ch?c ch?n va con đ??c g?i la
Sparta
ho?c
Lacedaemon
do no n?m ? n?i t??ng đ?ng v?i thanh ph? c? đ?i xa x?a, đ?ng th?i con la m?t trung tam ngh? thu?t va v?n hoa co th? sanh v?i Constantinopolis.
[8]
Sau khi len ngoi, Konstantinos ti?p t?c c?ng c? vi?c phong ng? Morea, bao g?m c? vi?c xay d?ng l?i m?t b?c t??ng thanh b?ng ngang qua
Eo đ?t Corinth
đ??c g?i la
"Hexamilion"
(dai sau d?m) theo l?i đ? ngh? c?a
Plethon
, m?t h?c gi? n?i ti?ng va la th?y giao c?a ong.
[9]
He n?m
1444
, Konstantinos mang quan xam chi?m
Cong qu?c Athena
g?c Latin t? Morea, nhanh chong chinh ph?c đ??c
Thebes
va
Athena
, bu?c Cong t??c
Florentine
ph?i ti?n hanh c?ng n?p h?ng n?m cho ong. Lanh đ?a nay do
Nerio II Acciaioli
cai tr?, m?t
ch? h?u
c?a Sultan thu?c
đ? qu?c Ottoman
.
Ng??i Th?, c?m th?y th?t v?ng t? n? l?c c?a ng??i Hy L?p nh?m banh tr??ng t? vung Morea vao trung tam Hy L?p b?t đ?u chu?n b? binh ma xam chi?m.
[10]
Mua thu n?m
1446
, v?
Sultan
v?n đa thoai ?n la
Murad II
đa d?n đ?u m?t đ?i quan kho?ng 50-60.000 ng??i ti?n vao Hy L?p đ? đ?t d?u ch?m h?t cho nh?ng tham v?ng c?a Konstantinos.
[11]
M?c đich c?a ong khong nh?m chinh ph?c x? Morea ma la đ? d?y cho ng??i Hy L?p va vua c?a h? m?t bai h?c tr?ng ph?t.
[11]
Konstantinos va ng??i anh Thomas c?a ong đa d?c s?c vao m?t cu?c t?n cong ? Hexamilion, n?i ma quan Th? đang xam ph?m vao ngay 27 thang 11 n?m 1446.
Trong khi cac b?c t??ng thanh co th? t? ch?c ch?ng l?i cac cu?c t?n cong th?i Trung c?, Sultan Murad l?i s? d?ng cac kh?u
sung th?n cong
b?n pha d? d?i đ? h? tr? cho binh s? h? t?ng nh?ng
khi c? vay thanh
thong th??ng va mang theo thang may, sau m?t h?i k?ch chi?n ac li?t thi h?u nh? t??ng thanh Hexamilion r?i vao tinh tr?ng đ? nat va hoang tan vao ngay 10 thang 12. Konstantinos va Thomas v?i vang d?n gia quy?n b? thanh ch?y tr?n thi x? Morea b? quan Ottoman chi?m ngay t?c kh?c. đi?u nay đ?t d?u ch?m h?t cho n? l?c c?a Konstantinos nh?m m? r?ng lanh th? cong qu?c c?a ong.
Konstantinos XI co hai l?n k?t hon: l?n đ?u tien vao ngay
1 thang 7
n?m
1428
v?i
Theodora Tocco
, chau gai c?a
Carlo I Tocco
x?
Epirus
, ng??i đa m?t vao n?m
1429
; l?n th? hai v?i
Caterina Gattilusio
, con gai c?a
Dorino x? Lesbos
, ba m?t trong khi sinh con vao n?m
1442
. Vi v?y ma Konstantinos khong co ng??i n?i doi t? hai cu?c hon nhan nay.
Sau khi Konstantinos XI chinh th?c đ?ng quang ngoi v?
Hoang đ? Byzantine
vao n?m
1451
. Ong đa c? m?t phai đoan d??i quy?n
George Sphrantzes
t?i h?i c??i
Mara Brankovi?
, con gai c?a Qu?c ch?
đurađ Brankovi?
x? Serbia va cong chua Byzantine
Irene Kantakouzene
, v? sau tr? thanh goa ph? c?a
Murad II
(Maria đa đ??c phep tr? v? v?i cha m? c?a ba ? Serbia sau khi Murad m?t). L?i c?u hon đ??c s? hoan nghenh c?a cha ba la đurađ Brankovi?, nh?ng l?i v?p ph?i s? ph?n đ?i c?a b?n than Maria va ba đa th? r?ng "n?u Chua co th? gi?i thoat ba t? tay c?a k? vo đ?o co s? s?ng m?t cu?c đ?i đ?c than va trinh nguyen cho ph?n đ?i con l?i c?a minh".
[12]
Vi v?y ma l?i c?u hon th?t b?i va Sphrantzes đa thu x?p m?t cu?c hon nhan khac v?i m?t cong chua đ?n t?
đ? qu?c Trebizond
ho?c
V??ng qu?c Gruzia
. Cu?i cung h? đa ch?n m?t v? cong chua Gruzia khong ro h? ten va la con gai c?a
George VIII
. Konstantinos b?t đ?u cac cu?c đam phan chinh th?c v?i vua Gruzia, hai ben b?t đ?u phai s? gi? sang ti?n hanh cong vi?c ? Constantinopolis.
[13]
K?t qu? cu?c hon nhan đ??c ch?p nh?n, vao mua xuan n?m t?i Sphrantzes nh? neo t?i Georgia đ? mang co dau t?i Constantinopolis, tuy nhien k? ho?ch c?a Konstantinos b?t thanh do s? ki?n bi th?m đ?t ng?t x?y ra vao n?m 1453.
[1]
Du g?p nh?ng kho kh?n trong va ngoai n??c x?y ra lien mien trong th?i ki tr? vi c?a Konstantinos XI đa len đ?n đ?nh đi?m trong s? ki?n Constantinopolis th?t th? va đ? qu?c Byzantine chinh th?c tieu vong, cac ngu?n s? li?u đ??ng th?i đ?u nh?c đ?n Hoang đ? Konstantinos v?i t?t c? s? tran tr?ng. Khi anh trai ong la Hoang đ?
Ioannes VIII Palaiologos
m?t vao n?m
1449
ma khong co ng??i k? th?a, đa x?y ra cu?c tranh ch?p ngai vang gi?a Konstantinos va ng??i anh
Demetrios Palaiologos
. Demetrios c? g?ng loi keo s? ?ng h? t? phe đ?i l?p c?a ong nh?m lien minh gi?a giao h?i Chinh Th?ng va Cong giao. Hoang h?u Helena đong vai tro la nhi?p chinh, đa h? tr? cho Konstantinos. H? keu g?i
Sultan
Murad II
c?a
Ottoman
t?i phan x? s? b?t đ?ng nay.
Murad ch?n ?ng h? Konstantinos va vao ngay 6 thang 1 n?m 1449, Konstantinos lam l? đ?ng quang trong m?t thanh đ??ng ? Mistra v?i s? tham gia c?a giam m?c đ?a ph??ng thay vi t?i thanh đ??ng
Hagia Sophia
?
Constantinopolis
.
[14]
đay la m?t vi?c hi?m hoi nh?ng khong ph?i la ch?a co ti?n l? đ?i v?i m?t v? hoang đ? nao l?i ph?i lam l? len ngoi ? m?t thanh ph? c?p t?nh. Ng??i sang l?p ra v??ng tri?u Palaiologos len ngoi ?
Nicaea
thu?c
Ti?u A
, John Cantacuzene t?i
Adrianople
x? Thrace. Nh?ng h? t?ng co y ngh? r?ng l? đ?ng quang nen đ??c t? ch?c l?i t?i Constantinopolis, do đich than Th??ng ph? c? hanh nghi l?. Rieng Konstantinos đ??c xem la ngo?i l?. V? Th??ng ph? luc ?y la
Gregory III
, ng??i theo ch? ngh?a h?p nh?t (xem Ly giao đong-Tay) b? gi?i tu s? c?a ong xa lanh. Konstantinos bi?t r?ng vi?c trao v??ng mi?n t? Gregory nh? đ? them d?u vao l?a c?a s? b?t hoa v? ton giao ? th? đo.
[15]
Vi v?y, Konstantinos cung đoan tuy tung va c?n th?n kh?i hanh tren m?t h?m đ?i Venice t?i Constantinopolis vao ngay 12 thang 3 n?m 1449.
[15]
Sultan Murad m?t vao n?m 1451 va ng??i con tr??ng c?a ong ta la
Mehmed II
len k? ngoi. Ngay sau đo, Mehmed II b?t đ?u xuc ti?n cho vi?c chinh ph?c Constantinopolis. đap l?i, Konstantinos d?a s? th? Hoang than
Orhan
, m?t k? tranh gianh ngoi v? Ottoman, tr? khi Mehmed đap ?ng m?t s? yeu c?u c?a ong. B?ng cach nay, Mehmed coi Konstantinos đa vi ph?m th?a thu?n đinh chi?n, vao mua đong n?m
1451
-
1452
, Mehmed cho ng??i xay d?ng
Rumelihisari
, m?t phao đai tren m?t ng?n đ?i ? phia chau Au c?a Bosporus, n?m ? phia b?c thanh ph? c?t đ?t tuy?n đ??ng lien l?c v?i
Bi?n đen
? phia đong. Them vao đo xay them
Anadoluhisarı
, phao đai đ?i di?n v?i Rumelihisari v? phia chau A, khi?n cho đ? qu?c Ottoman n?m toan quy?n ki?m soat đ??ng giao thong tren bi?n qua
eo bi?n Bosporus
. đ?i v?i Konstantinos đo ro rang la hanh đ?ng m? đ?u cho vi?c vay ham va ngay l?p t?c b?t đ?u t? ch?c phong ng?.
Tr??c tien Konstantinos h? l?nh huy đ?ng ti?n b?c cho vi?c d? tr? l??ng th?c cho cu?c vay ham s?p t?i va s?a sang t??ng thanh Theodosius đa qua c? k?, nh?ng n?n kinh t? ngheo nan khong cho phep ong t?ng c??ng them quan binh c?n thi?t đ? giup h? ch?ng l?i đ?i quan Ottoman đong đ?o. Khong con hy v?ng gi vao b?t k? lo?i hinh vi?n tr? quan s? nao c?, Konstantinos XI keu g?i ph??ng Tay tai xac nh?n s? h?p nh?t gi?a
Giao h?i ph??ng đong
va
Thien Chua giao La Ma
đa đ??c ky k?t t?i
Cong đ?ng Florence
, m?t đi?u ki?n ma Giao h?i Cong giao ap đ?t đ?i v?i b?t k? vi?c cung c?p s? tr? giup nao. S? h?p nh?t đa b? nh?ng ng??i thu?c phe ch?ng h?p nh?t ("
anthenotikoi
") ch? trich d? d?i trong đam th?n dan c?a ong. Trong khi đo
Loukas Notaras
, đ?i th?n chinh kiem ch? huy quan s? thu?c phai ch?ng h?p nh?t ngay cang xa lanh Konstantinos. Cu?i cung, du m?t s? thanh bang th??ng nghi?p ? mi?n b?c Y đ?ng y g?i quan sang tr? giup vi?c phong th? nh?ng s? đong gop c?a ph??ng Tay qua it ?i so v?i quan s? va th?c l?c c?a Ottoman. Konstantinos bu?c ph?i tim ki?m s? giup đ? t? nh?ng ng??i anh em khac c?a ong ? Morea, khong may b?t k? s? tr? giup v? m?t quan s? đ?u b? quan đ?i Ottoman ng?n ch?n khi h? xam l??c ban đ?o vao n?m 1452. Cu?c vay ham thanh ph? b?t đ?u vao mua đong n?m
1452
. Konstantinos v?i l?c l??ng t? v? kho?ng 60.000 c? dan va 7.000 quan c?a ong ph?i đ?i m?t v?i m?t cu?c vay ham v?i c? m?t đ?o quan Th? đong đ?o, đ??c h? tr? b?i m?t khi c? cong thanh tien ti?n do nha ch? t?o sung r?t gi?i ng??i
Hungary
la
Orban
thi?t k?.
[16]
Tr??c khi b?t đ?u
cong ham
,
Mehmed II
đa phai s? gi? đ?n ch? Konstantinos XI, đ? ngh? s? tha ch?t n?u Hoang đ? t? nguy?n dang thanh quy hang ng??i Th?, v?i l?i h?a h?n đ?m b?o v?n đ? Konstantinos ti?p t?c tr? vi t?i
Mistra
, theo l?i c?a s? gia G.Sphrantzes thi Konstantinos đa g?i th? h?i am l?i nh? sau:
Giao c? thanh ph? nay cho ngai đa v??t xa quy?n h?n c?a toi ho?c b?t c? ai s?ng ? đay, đ?i v?i t?t c? chung toi, sau khi quy?t đ?nh cung nhau tha ch?t ch? khong ch?u cui đ?u dang hang m?t cach nh?c nha.
Konstantinos ch? huy toan b? l?c l??ng phong th? c?a thanh ph? va tham gia vao cu?c quy?t chi?n cu?i cung ben c?nh binh s? c?a ong trong t??ng thanh. Cung luc đo, ong dung k? n?ng ngo?i giao đ? duy tri s? h?p nh?t c?n thi?t gi?a l?c l??ng
Genova
,
Venice
va
Hy L?p
. Vao ngay 29 thang 5 n?m 1453, sau m?y gi? cong pha d? d?i, toan b? thanh ph? Constantinopolis r?i vao tay quan Th?. L?i noi cu?i cung c?a ong con đ??c ghi chep la "
Thanh ph? th?t th? va Tr?m v?n con s?ng
", sau đo ong c?i b? hoang bao, v?t h?t đ? trang s?c đ? khong ai nh?n ra r?i thay y ph?c binh linh ti?p t?c chi?n đ?u ben c?nh tan quan con l?i cho t?i khi b? quan Th? xong vao gi?t ch?t.
[17]
M?t tai li?u gi? v? cai ch?t c?a Konstantinos đ??c s? gia Th? Tursun Beg ghi chep l?i vi ong la m?t nhan ch?ng trong cu?c vay ham đo, theo l?i ong cho bi?t r?ng Hoang đ? Konstantinos đa b? m?t ten linh Th? c?p b?c azab đam ch?t trong khi c? g?ng ch?y tr?n cung đoan tuy tung c?a minh. Du theo m?t s? ng??i nh?
Sphrantzes
cho đo ch? la m?t cai c?, ong la ng??i nghi ng? s? th?t v? cau chuy?n c?a chinh Hoang đ? v? sau đ??c nh?n d?ng b?i đoi ?ng mau tia c?a ong va b?n than ong b? b?t đem ra x? tr?m va cai đ?u đ??c g?i qua Ti?u A đ? quan Th? h?p phap hoa chi?n th?ng, nhi?u kh? n?ng la ng??i Th? ch?a bao gi? co th? nh?n bi?t thi th? c?a ong, khi Mehmed c? s?c tim ki?m thi hai Konstantinos ch? đ? hoan t?t chi?n th?ng vang d?i c?a minh.
[18]
Ng??i Th? mau chong c? binh s? t?i l?c soat trong s? nh?ng ng??i ch?t va cai xac tim th?y đ?u tien đ??c cho la c?a Hoang đ?, m?t thi th? mang đoi v? b?ng l?a v?i m?t con đ?i bang theu trong đo, rieng cai đ?u b? quan Th? ch?t ra mang đi di?u hanh xung quanh th? đo trong c?nh đieu tan. Tuy nhien, hanh đ?ng nay c?a quan Th? đa th?t b?i trong vi?c thu ph?c nhan tam dan chung Constantinopolis v?n con luy?n ti?c ong. Chi it; v? Hoang đ? La Ma th? 88 đa s?ng m?t đ?i t?n trung bao qu?c, it nh?t la thoat kh?i s? kim k?p c?a đ? qu?c Ottoman b?ng cai ch?t oanh li?t va r?ng cu?i cung co nhi?u kh? n?ng thi th? Konstantinos đ??c
chon c?t
trong m?t ngoi m? t?p th? cung v?i nh?ng ng??i linh trung thanh c?a minh.
Truy?n thuy?t noi r?ng quan Th? ti?n vao thanh ph?, m?t thien s? đ?n gi?i c?u ong r?i bi?n ong thanh đa c?m th?ch va đ?t trong m?t hang đ?ng d??i đ?t g?n
C?ng Vang
, n?i ong ch? đ?i v? Vua tren nui tai sinh nh?m tai chinh ph?c thanh ph? cho ng??i Thien Chua giao.
[19]
[20]
Trong khi lam đ?i s? t?i Nga vao thang 2 n?m
1834
,
Ahmed Pasha
đa trao t?ng
Sa hoang Nicholas
m?t s? qua t?ng, bao g?m m?t thanh ki?m n?m ng?c đ??c cho la l?y t? xac ch?t c?a Konstantinos XI.
[21]
Konstantinos XI đ??c s? d?ng đ? t?p h?p ng??i Hy L?p trong cu?c chi?n tranh gianh đ?c l?p v?i đ? qu?c Ottoman. đ?n Hoang đ? đ??c coi la anh hung qu?c gia t?i Hy L?p. Trong cu?c
chi?n tranh ban đ?o
Balkan va Chi?n tranh Hy L?p - Th? Nh? K?, d??i s? ?nh h??ng c?a T? t??ng Megali. T?i Hy L?p, ong đ??c coi nh? la s? xac nh?n ph? bi?n c?a l?i tien tri huy?n tho?i v? nha Vua C?m Th?ch, ng??i s? gi?i phong Constantinopolis va tai t?o đ? qu?c b? m?t.
Di s?n Konstantinos Palaiologos v?n la ch? đ? ph? bi?n trong v?n hoa Hy L?p. Nha so?n nh?c n?i ti?ng đ??ng th?i
Apostolos Kaldaras
va
Stamatis Spanoudakis
đa vi?t m?t khuc bi th??ng v? Vua C?m Th?ch.
[22]
[23]
M?t s? Giao h?i
Chinh Th?ng giao đong ph??ng
va
Cong giao Hy L?p
đ?u coi Konstantinos XI la m?t v?
thanh
(ho?c m?t
anh hung dan t?c t? vi đ?o
ho?c
ng??i ai qu?c
, (
ti?ng Hy L?p
:
?θνομ?ρτυρα?
). Tuy nhien,
Giao h?i Chinh Th?ng giao Hy L?p
ch?a bao gi? phong thanh cho ong.
T? tien c?a Konstantinos XI Palaiologos
|
|
- ^
a
b
c
The Immortal Emperor, Donald M. Nicol, Cambridge University Press, 1992
L?i chu thich: Th?
<ref>
khong h?p l?: ten “Nicol” đ??c đ?nh ro nhi?u l?n, m?i l?n co n?i dung khac
- ^
a
b
T? đi?n Oxford v? Byzantium
,
Nha xu?t b?n đ?i h?c Oxford
, 1991
- ^
The last centuries of Byzantium, 1261?1453 Donald MacGillivray Nicol ? Cambridge University Press, 1993 p.369
- ^
History of the Byzantine Empire, 324?1453, A.Vasiliev ? 1958, volume 2 p.589
- ^
World History, William J. Duiker, Jackson J. Spielvogel 2009, Volume I p.378
- ^
The fall of Constantinople: the Ottoman conquest of Byzantium, David Nicolle,John F. Haldon,Stephen R. Turnbull, Osprey, 2007, p.191
- ^
Nationalism and territory: constructing group identity in Southeastern Europe, George W. White, Rowman & Littlefield, 2000, pp.124
- ^
The Spartan tradition in European thought, Elizabeth Rawson, Oxford University Press, p.120
- ^
Laonikos Chalkokondyles: a translation and commentary of the "Demonstrations of histories", Books 1?3, Volume 16, N. Nikoloudes, Historical Publications, 1996, p.391
- ^
The new illustrated encyclopedia of world history, William Leonard Langer, H. N. Abrams, 1975, pp.273
- ^
a
b
Byzantium and Venice: A Study in Diplomatic and Cultural Relations, Donald M. Nicol, Cambridge University press, p.386
- ^
The Immortal Emperor: The Life and Legend of Constantine Palaiologos, Donald M. Nicol, Cambridge University Press, p.45
- ^
The Immortal Emperor: The Life and Legend of Constantine Palaiologos, Donald M. Nicol, Cambridge University Press, p.46
- ^
Frank W. Thackeray, John E. Findling (2012).
Events That Formed the Modern World
. ABC-CLIO. tr. 212.
- ^
a
b
Byzantium and Venice: A Study in Diplomatic and Cultural Relations, Donald M. Nicol, Cambridge University Press, p.390
- ^
The heirs of Archimedes: science and the art of war through the Age of Enlightenment, Brett D. Steele & Tamera Dorland, The MIT Press, 2005, p.128
- ^
The Siege and the Fall of Constantinople in 1453, Marios Philippides,Walter K. Hanak, page 89, 2011
- ^
Lost to the West: the forgotten Byzantine Empire that rescued Western Civilization, 2009, p. 299
- ^
“The Marble King (in Greek)”
.
B?n g?c
l?u tr? ngay 13 thang 12 n?m 2012
. Truy c?p ngay 15 thang 5 n?m 2013
.
- ^
Odysseas Elytis's poem on Constantine XI Palaeologos
- ^
Niles' Register
, "Russia and Turkey", February 1834. Page 426.
- ^
The Marble King (music/video)
- ^
Μαρμαρωμ?νο? Βασιλη??/The Marble-Petrified King (music/video)
- Roger Crowley,
1453: The Holy War for Constantinople and the Clash of Islam and the West
. Hyperion, 2005;
ISBN 1-4013-0850-3
- Jonathan Harris,
The End of Byzantium
. Yale University Press, 2010.
ISBN 978-0-300-11786-8
- Donald M. Nicol,
The Immortal Emperor
. Cambridge University Press, 1992.
ISBN 0-521-46717-9
- Donald M. Nicol,
The Last Centuries of Byzantium
. Cambridge University Press, 1993, 2nd edition.
ISBN 0-521-43991-4
- Murr Nehme, Lina (2003).
1453: The Fall of Constantinople
. Aleph Et Taw.
ISBN
2-86839-816-2
.
- T? đi?n Oxford v? Byzantium
, 1991.
- Steven Runciman
,
The Fall of Constantinople, 1453
. Cambridge University Press, 1965.
ISBN 0-521-09573-5
- Georgios Frantzes, Ioannes A. Melisseides, Rita Zavolea Melisseidou, " Ealo I Polis, To Chronico tes halose tes Konstantinoupoles " (Constantinople has Fallen. Chronicle of the Fall of Constatinople: Brief History of Events in Constantinople during the Period 1440-1453, Georgiou Frantzi, Ioannla m?t. Melisseidis - translator: Ioannla m?t. Melisseidis, Rita Zavolea Melissidou) 1998/2004, Ekd.Vergina, Athens.
ISBN 9607171918
ISBN 139789607171917 (Worldcat, Biblionet)