Homo erectus

Bach khoa toan th? m? Wikipedia
Homo erectus
Th?i đi?m hoa th?ch: 1.9?0.1  tri?u n?m tr??c đay Pleistocen
Hinh tai t?o m?u v?t thu đ??c ? Tautavel, Phap.
Phan lo?i khoa h?c
Gi?i ( regnum ) Animalia
Nganh ( phylum ) Chordata
L?p ( class ) Mammalia
B? ( ordo ) Primates
Phan b? ( subordo ) Haplorrhini
Phan th? b? ( infraordo ) Simiiformes
Ti?u b? ( parvordo ) Catarrhini
Lien h? ( superfamilia ) Hominoidea
H? ( familia ) Hominidae
Phan h? ( subfamilia ) Homininae
Tong ( tribus ) Hominini
Phan tong ( subtribus ) Hominina
Chi ( genus ) Homo
Loai ( species ) H. erectus
Danh phap hai ph?n
† Homo erectus
( Dubois , 1892)
Danh phap đ?ng ngh?a

Homo erectus (ngh?a la "ng??i đ?ng th?ng", t? ti?ng Latinh ?rigere , "đ?ng th?ng"), con đ??c d?ch sang ti?ng Vi?t la tr?c nhan [1] , la m?t loai ng??i tuy?t ch?ng t?ng sinh s?ng trong ph?n l?n kho?ng th?i gian thu?c th? Pleistocen , v?i ch?ng c? hoa th?ch s?m nh?t đa bi?t co nien đ?i kho?ng 1,8 tri?u n?m tr??c va hoa th?ch g?n đay nh?t đa bi?t kho?ng 143.000 n?m tr??c. Loai nay đa b?t ngu?n t? chau Phi ho?c chau A va lan t?a xa t?i Anh , Gruzia , ?n đ? , Sri Lanka , Trung Qu?c va Java [2] [3] .

Hi?n t?i v?n con b?t đ?ng v? cac v?n đ? nh? phan lo?i, t? tien va h?u du? c?a H. erectus , v?i hai phan lo?i chinh lo?i tr? l?n nhau: erectus co th? la ten g?i khac cho Homo ergaster , va vi th? la t? tien tr?c ti?p c?a cac d?ng ng??i xu?t hi?n mu?n h?n nh? Homo heidelbergensis , Homo neanderthalensis va Homo sapiens ; ho?c đay co th? la m?t loai khac bi?t, ngu?n g?c chau A, khac v?i Homo ergaster co ngu?n g?c chau Phi [2] [4] .

M?t s? nha c? nhan lo?i h?c coi H. ergaster ch? đ?n gi?n la ch?ng chau Phi c?a H. erectus . đi?u nay d?n đ?n vi?c s? d?ng thu?t ng? " Homo erectus sensu stricto " đ? ch? ch?ng chau A c?a H. erectus , va " Homo erectus sensu lato " đ? ch? loai theo ngh?a r?ng, bao g?m cac qu?n th? chau Phi ( H. ergaster ) va cac qu?n th? chau A [5] [6] .

Ngu?n g?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Homo erectus , B?o tang L?ch s? T? nhien, Ann Arbor, Michigan

Gi? thuy?t đ?u tien cho r?ng H. erectus đa di c? t? chau Phi trong Ti?n Pleistocen , co l? la do k?t qu? ho?t đ?ng c?a may b?m Sahara , kho?ng 2,0 tri?u n?m tr??c ( Ma ), va loai đa lan t?a r?ng ra kh?p C?u th? gi?i . Cac di tich hoa th?ch co nien đ?i 1,8-1,0 Ma đa đ??c tim th?y t?i chau Phi (nh? h? Turkana [7] va h?m nui Olduvai ), Gruzia , chau Au ( Tay Ban Nha ), Indonesia (nh? Sangiran t?i Trung Java va Trinil ? đong Java ), Vi?t Nam ( Th?m Khuyen , Th?m Hai), Trung Qu?c (nh? Thi?m Tay ) va ?n đ? [8] .

Gi? thuy?t th? hai cho r?ng H. erectus đa ti?n hoa t?i đ?i l?c A-Au va sau đo di c? sang chau Phi. Loai nay t?ng sinh s?ng trong m?t khu v?c t?i Kavkaz co ten g?i la Dmanisi ? Gruzia, t? kho?ng 1,85 t?i 1,77 Ma, cung th?i ho?c h?i s?m h?n m?t chut so v?i ch?ng c? s?m nh?t đa bi?t t?i chau Phi. Cac cu?c khai qu?t tim th?y 73 cong c? đa đ? c?t va ch?t va 34 m?nh x??ng c?a cac d?ng sinh v?t ch?a th? nh?n d?ng [9] [10]

Phat hi?n va hoa th?ch đ?i di?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cac h?p s?
1. Kh? đ?t 2. Australopithecus 3. Homo erectus 4. Ng??i Neanderthal (La Chapelle aux Saints) 5. H?p s? Steinheim 6. Ng??i

Nha gi?i ph?u h?c ng??i Ha Lan Eugene Dubois , ng??i đ?c bi?t b? thu hut b?i h?c thuy?t ti?n hoa c?a Darwin v?i vi?c ap d?ng vao loai ng??i, quy?t đ?nh t?i chau A (n?i đ??c ch?p nh?n khi đo, m?c cho h?c thuy?t c?a Darwin, nh? la cai noi ti?n hoa c?a loai ng??i), đ? tim ki?m t? tien loai ng??i vao n?m 1886. N?m 1891, đ?i c?a ong đa phat hi?n ra m?t hoa th?ch ng??i tren đ?o Java , đong ?n thu?c Ha Lan (nay la Indonesia ) va ong mieu t? loai nay la Pithecanthropus erectus (t? ti?ng Hy L?p π?θηκο? , pithecos = "v??n", va ?νθρωπο? , anthropos = "ng??i"), d?a tren m?t x??ng ch?m (n?p h?p s?) va m?t x??ng đui gi?ng nh? c?a H. sapiens tim th?y tren b? song Solo ? Trinil , đong Java . Loai nay hi?n nay đ??c coi la phan loai H. erectus erectus c?a H. erectus . Phat hi?n nay đ??c bi?t đ?n nh? la ng??i Java .

Nh? co mieu t? ban đ?u c?a nha gi?i ph?u ng??i Canada Davidson Black vao n?m 1927 cho m?t chi?c r?ng ham d??i, ng??i ta gan cho no ten g?i khoa h?c la Sinanthropus pekinensis (t? sino- , d?ng t? h?p c?a t? trong ti?ng Hy L?p Σ?να , "Trung Qu?c" va t? trong ti?ng Latinh pekinensis , "? B?c Kinh"), m?c du ph?n l?n phat hi?n ban đ?u va thu hut s? chu y c?a đ?n v? phan lo?i nay di?n ra t?i khu v?c Long C?t S?n, Chu Kh?u đi?m (nay thu?c qu?n Phong S?n ), cach trung tam B?c Kinh kho?ng 50 km v? phia tay nam. Nha gi?i ph?u ng??i đ?c Franz Weidenreich đa cung c?p ph?n l?n mieu t? chi ti?t cho cac di c?t tim th?y trong vai chuyen kh?o cong b? tren t?p chi Palaeontologica Sinica (Series D). Loai nay hi?n đ??c coi la m?t phan loai c?a H. erectus v?i danh phap H. erectus pekinensis .

G?n nh? toan b? cac m?u v?t g?c đa th?t l?c trong Chi?n tranh th? gi?i th? hai ; tuy nhien, cac khuon đuc nguyen b?n c?a Weidenreich v?n con trong B?o tang L?ch s? T? nhien Hoa K? (AMNH) ? New York va t?i Vi?n C? sinh đ?ng v?t co x??ng s?ng va C? nhan lo?i h?c Trung Qu?c (IVPP) ? B?c Kinh , va chung đ??c coi la ch?ng c? đang tin c?y.

Trong su?t th? k? 20, cac nha nhan lo?i h?c đa tranh lu?n v? vai tro c?a H. erectus trong ti?n hoa loai ng??i . Trong giai đo?n đ?u th? k? nay, do cac phat hi?n t?i Java va Chu Kh?u đi?m, ng??i ta cho r?ng ng??i hi?n đ?i đa ti?n hoa tr??c tien t?i chau A . M?t s? nha t? nhien h?c (Charles Darwin la n?i ti?ng nh?t trong s? nay) l?i d? bao cac t? tien s?m nh?t c?a loai ng??i co ngu?n g?c chau Phi. Charles Darwin ch? ra r?ng tinh tinh va kh? đ?t , cac h? hang g?n c?a ng??i, ch? sinh s?ng t?i chau Phi [11] .

Giai đo?n t? th?p nien 1950 t?i th?p nien 1970, hang lo?t cac hoa th?ch đ??c tim th?y t?i đong Phi mang l?i cac ch?ng c? cho th?y cac d?ng ng??i v??n ( Homininae ) c? nh?t phat sinh t?i đay. Khi đo ng??i ta tin r?ng H. erectus la h?u du? c?a m?t trong cac loai co s?m h?n, nh? Ardipithecus va Australopithecus , ho?c m?t trong cac loai co s?m thu?c chi Homo , nh? H. habilis hay H. ergaster . H. habilis va H. erectus cung t?n t?i trong vai nghin n?m, va co th? la đ?i di?n cho cac dong doi tach bi?t c?a cung m?t t? tien chung [12] .

Cac nha kh?o c? h?c John T. Robinson va Robert Broom đ?t ra ten g?i Telanthropus capensis trong th?p nien 1950 cho m?t quai ham d??i, hi?n nay c?ng đ??c coi la thu?c v? Homo erectus [13] . Robinson đa phat hi?n ra m?t m?nh ham, ky hi?u la SK 45, vao thang 9 n?m 1949 t?i Swartkrans , Nam Phi . N?m 1957, Simonetta đa đ? xu?t gan no vao Homo erectus va Robinson (1961) đa đ?ng y [14] .

H?p s? c?a Tchadanthropus uxoris , do Yves Coppens phat hi?n n?m 1961 t?i Chad , la hoa th?ch ng??i v??n s?m nh?t đ??c phat hi?n t?i B?c Phi [15] . Hoa th?ch nay b? xoi mon b?i cat do gio th?i t?i m?c no co b? ngoai trong gi?ng nh? c?a Australopithecina , m?t ki?u v??n ng??i nguyen th?y [16] . M?c du ban đ?u m?t s? h?c gi? coi no la m?t m?u v?t c?a H. habilis [17] , nh?ng hi?n nay no khong con đ??c coi la đ?n v? phan lo?i h?p l?, va thay vi th? ng??i ta coi no la m?t đ?i di?n c?a H. erectus [15] [18] .

H?p s? hoa th?ch H. erectus georgicus thu đ??c t?i Dmanisi .
V? tri c?a phat hi?n t?i Dmanisi , Gruzia

Homo erectus georgicus [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Homo erectus georgicus ( ti?ng Gruzia : ???????? ???????? ) la ten g?i c?a m?t phan loai, đ??c s? d?ng đ? mieu t? cac h?p s? va quai ham hoa th?ch tim th?y t?i Dmanisi , Gruzia . M?c du ban đ?u đ??c đ? xu?t nh? m?t loai tach bi?t, hi?n nay no c?ng đ??c phan lo?i trong ph?m vi H. erectus [19] [20] [21] . M?t ph?n b? x??ng đ??c phat hi?n n?m 2001 va cac hoa th?ch co nien đ?i kho?ng 1,8 Ma. Cac di tich đ??c nha khoa h?c ng??i Gruzia la David Lordkipanidze cung m?t đ?i kh?o c? qu?c t? phat hi?n l?n đ?u n?m 1991. Co nhi?u di?n gi?i đ??c đ? xu?t cho s? phan tan c?a H. erectus georgicus [22] . Cac đ? dung va x??ng đ?ng v?t c?ng đ??c tim th?y ben c?nh cac di c?t ng??i c? đ?i.

Ban đ?u cac nha khoa h?c nay tin r?ng h? đa tim th?y cac ham d??i va h?p s? thu?c v? Homo ergaster , nh?ng cac khac bi?t v? kich th??c đa lam cho h? đ?t ra ten g?i m?i, Homo georgicus , đ??c ?n đ?nh nh? la h?u du? c?a Homo habilis va t? tien c?a Homo erectus chau A. Tuy nhien, phan lo?i nay khong đ?ng v?ng va hoa th?ch hi?n đ??c coi la thu?c v? m?t phan nhom đa r? nhanh ra c?a Homo erectus , đoi khi g?i la Homo erectus georgicus [23] [24] [25] [26] .

V?i th? tich h?p s? kho?ng 600 cm³, h?p s? D2700 co nien đ?i kho?ng 1,77 Ma va trong tinh tr?ng t?t, cung c?p s? hi?u bi?t th?u su?t trong so sanh v?i hinh thai h?c h?p s? ng??i hi?n đ?i. Vao th?i đi?m phat hi?n thi h?p s? nay la nh? nh?t va nguyen th?y nh?t c?a phan tong Ng??i ( Hominina ) đ??c phat hi?n t? tr??c t?i nay ben ngoai chau Phi. Tuy nhien, n?m 2003 m?t h?p s? ng??i c?a phan loai H. erectus floresiensis nh? h?n m?t chut đa đ??c tim th?y tren đ?o Flores . Homo erectus georgicus th? hi?n s? d? hinh gi?i tinh m?nh, v?i đan ong to l?n h?n đan ba m?t cach đang k?.

Sau đo, b?n b? x??ng hoa th?ch khac c?ng đ??c tim th?y, ch? ra m?t loai co h?p s? va ph?n tren c? th? nguyen th?y nh?ng c?t s?ng va cac chan l?i t??ng đ?i tan ti?n, t?o ra s? linh đ?ng l?n h?n. Hi?n nay chung khong đ??c coi la loai tach bi?t, ma la đ?i di?n cho m?t giai đo?n ngay sau khi co s? chuy?n ti?p c?a Homo habilis va H. erectus , va co nien đ?i kho?ng 1,8 Ma [20] [27] . B? s?u t?p nay bao g?m m?t trong nh?ng ham d??i l?n nh?t c?a chi Homo thu?c th? Pleistocen (D2600), m?t trong nh?ng ham d??i nh? nh?t thu?c t?ng H? Pleistocen (D211), m?t m?u v?t g?n nh? hoan h?o c?a ng??i ? đ? tu?i v? thanh nien (D2735), va m?t m?u v?t hoan toan khong co r?ng (D3900) [28] .

H?p s? ti?p theo , h?p s? duy nh?t con nguyen v?n đ??c tim th?y t? tr??c t?i nay thu?c v? ng??i thu?c giai đo?n Ti?n Pleistocen, đ??c mieu t? n?m 2013 [29] . V?i th? tich ch?a t?i 550 cm³, no la h?p s? nh? nh?t trong s? t?t c? cac h?p s? tim th?y t?i di ch? nay. Cac bi?n thien v? th? tich c?a cac h?p s? nay nh?c nh? cac nha nghien c?u vi?c ki?m tra l?i cac bi?n thien v? h?p s? c?a ng??i hi?n đ?i va tinh tinh. H? th?y r?ng trong khi cac h?p s? Dmanisi trong r?t khac nhau, nh?ng cac bi?n thien nay la khong l?n h?n so v?i cac bi?n thien v? h?p s? ? ng??i hi?n đ?i c?ng nh? ? tinh tinh. Vi th?, cac bi?n thien nay g?i y r?ng cac phat hi?n hoa th?ch tr??c đay đ??c coi la thu?c v? cac loai khac nhau tren c? s? cac bi?n thien v? th? tich h?p s? c?a chung, nh? H. rudolfensis , H. gautengensis , H. ergaster va co th? c? H. habilis , co th? đ??c di?n gi?i khac đi nh? la thu?c v? cung m?t dong doi nh? c?a Homo erectus [30] .

Phan lo?i va khac bi?t đ?c bi?t [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nhi?u nha c? nhan lo?i h?c v?n con tranh lu?n v? đ?nh ngh?a c?a H. erectus va H. ergaster nh? la cac loai tach bi?t hay khong. M?t vai h?c gi? g?i y vi?c b? đ?n v? phan lo?i Homo erectus va thay vi th? coi H. erectus nh? la H. sapiens c? x?a [31] [32] [33] [34] . M?t s? h?c gi? l?i g?i H. ergaster nh? la t? tien chau Phi tr?c ti?p c?a H. erectus , b?ng vi?c đ? xu?t r?ng no đa r?i kh?i chau Phi va di c? vao chau A, r? nhanh ra thanh loai khac bi?t [35] . Ph?n l?n l?i chia r? v? ten g?i loai ergaster , v?i vi?c nh?n th?y khong co khac bi?t gi?a cac hoa th?ch nh? c?u be Turkana v?i ng??i B?c Kinh . M?c du " Homo ergaster " đoi khi v?n đ??c ch?p nh?n nh? la m?t đ?n v? phan lo?i h?p l?, nh?ng hai đ?n v? phan lo?i nay th??ng đ??c đ?nh ngh?a nh? la cac qu?n th? chau Phi va chau A khac bi?t c?a cung m?t loai (ngh?a r?ng) H. erectus .


Trong khi m?t s? h?c gi? t?ng kh?ng đ?nh r?ng đ?nh ngh?a loai sinh h?c c?a Ernst Mayr khong th? s? d?ng đ? ki?m nghi?m cac gi? thuy?t noi tren, tuy nhien ng??i ta co th? ki?m tra s? bi?n thien hinh thai h?p s? trong ph?m vi cac m?u v?t H. erectus / H. ergaster đa bi?t, va so sanh no v?i nh?ng gi ng??i ta th?y ? cac nhom linh tr??ng khac h?n nhau con sinh t?n v?i s? phan b? đ?a ly t??ng t? ho?c g?n g?i v? quan h? ti?n hoa. Vi th?, n?u m?c đ? bi?n thien gi?a H. erectus va H. ergaster l?n h?n nh?ng gi ng??i ta th?y trong ph?m vi m?t loai, ch?ng h?n nh? ? kh? Macaca , thi khi đo H. erectus va H. ergaster co th? đ??c coi la hai loai tach bi?t.

Mo hinh so sanh hi?n co la r?t quan tr?ng, va viec l?a ch?n (cac) loai phu h?p co th? la r?t kho kh?n (Ch?ng h?n, đ? bi?n thien hinh thai trong qu?n th? toan c?u c?a H. sapiens la nh? [36] , va s? đa d?ng đ?c bi?t c?a chinh loai ng??i hi?n đ?i co th? khong ph?i la s? so sanh đang tin c?y). Nh? m?t vi d?, cac hoa th?ch tim th?y ? Dmanisi ban đ?u đ??c mieu t? nh? la thu?c v? m?t loai khac co quan h? g?n la Homo georgicus , nh?ng sau đo cho th?y đ? bi?n thien c?a chung n?m trong ph?m vi đ? bi?n thien c?a Homo erectus , va hi?n nay đ??c phan lo?i la Homo erectus georgicus .

H. erectus co th? tich h?p s? l?n h?n c?a Homo habilis (m?c du cac m?u v?t Dmanisi co cac h?p s? đ?c bi?t nh?): cac di c?t s?m nh?t ch? ra th? tich h?p s? kho?ng 850 cm³, trong khi cac m?u v?t Java mu?n nh?t co th? tich t?i 1.100 cm³ [36] , đ?t t?i m?c đ? nh? ? H. sapiens ; x??ng tran it xien h?n va vom cu?n b? r?ng nh? h?n ? Australopithecina ; m?t th?ng h?n (it l?i ra) h?n c? ? Australopithecina l?n ? H. habilis , v?i cac ch?m long may l?n va cac x??ng go ma it ro net h?n. Cac d?ng ng??i c? đ?i nay đ?ng cao kho?ng 1,70 m (5 ft 7 inch) [37] (Ch? kho?ng 17% đan ong hi?n đ?i la cao h?n) [38] va co than hinh đ?c bi?t thanh m?nh, v?i tay va chan dai [39] .

D? hinh gi?i tinh gi?a đan ong va đan ba la h?i l?n h?n so v?i ? H. sapiens , v?i đan ong kho?ng 25% to l?n h?n đan ba, nh?ng h?i nh? h?n so v?i ? cac loai xu?t hi?n s?m thu?c chi Australopithecus . S? phat hi?n ra b? x??ng KNM-WT 15000, " c?u be Turkana " ( Homo ergaster ), th?c hi?n g?n h? Turkana , Kenya c?a Richard Leakey va Kamoya Kimeu n?m 1984, la m?t trong nh?ng b? x??ng ng??i c? đ?i hoan h?o nh?t đa đ??c phat hi?n, va no gop ph?n đang k? vao vi?c di?n gi?i s? ti?n hoa sinh ly h?c ? ng??i.

Tinh xa h?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Homo erectus co l? la loai ng??i c? đ?i đ?u tien s?ng theo ki?u xa h?i s?n b?t hai l??m, va cac nha nhan lo?i h?c nh? Richard Leakey tin r?ng loai nay co tinh xa h?i g?n v?i ng??i hi?n đ?i h?n la v?i cac loai gi?ng nh? Australopithecus tr??c đo. T??ng t?, th? tich h?p s? t?ng len noi chung trung v?i s? xu?t hi?n c?a cac cong c? ngay cang ph?c t?p h?n, đoi khi đ??c tim th?y cung v?i cac hoa th?ch.

S? phat hi?n ra c?u be Turkana ( H. ergaster ) n?m 1984 đ?a ra ch?ng c? cho th?y m?c cho gi?i ph?u gi?ng nh? ? Homo sapiens , loai nay co th? khong co kh? n?ng phat ra cac am thanh co th? so sanh v?i ti?ng noi ? ng??i hi?n đ?i. H. ergaster co l? lien l?c v?i nhau b?ng th? am thanh ti?n ngon ng? thi?u c?u truc phat tri?n đ?y đ? c?a ngon ng? ng??i hi?n đ?i nh?ng phat tri?n h?n so v?i cac ki?u lien l?c phi ngon ng? đ??c tinh tinh s? d?ng [40] . Suy lu?n nh? v?y b? thach th?c b?i s? phat hi?n ra cac c?t s?ng c?a H. ergaster / erectus ? Dmanisi , Gruzia co nien đ?i kho?ng 150.000 n?m c? h?n so v?i c?u be Turkana, nh?ng l?i ph?n anh cac kh? n?ng thanh am trong ph?m vi c?a H. sapiens [41] . C? kich th??c b? nao l?n s? hi?n di?n c?a vung Broca c?ng h? tr? kh? n?ng ?n noi l?u loat [42] .

H. erectus c?ng co l? la loai ng??i c? đ?i đ?u tien sinh s?ng trong cac c?ng đ?ng b?y đan nh? va than thu?c, t??ng t? nh? cac c?ng đ?ng b?y đan s?n b?t hai l??m hi?n đ?i [43] . H. erectus / ergaster c?ng đ??c ng??i ta cho la loai ng??i c? đ?i đ?u tien s?n b?t theo cac nhom ph?i h?p, s? d?ng cac cong c? ph?c t?p va ch?m soc cac b?n đ?ng hanh y?u đu?i hay y?u ?t.

Tuy nhien, hi?n t?i v?n con tranh lu?n v? vi?c li?u H. erectus , va co th? c? ng??i Neanderthal mu?n h?n [44] , co th? t?ng lai gi?ng v?i ng??i hi?n đ?i v? m?t gi?i ph?u t?i khu v?c nay la chau Au va chau A hay khong. Xem them Thuy?t h?n huy?t Neanderthal [45] .

Cac phan loai va h?u du? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Homo erectus v?n la m?t trong nh?ng loai t?n t?i lau nh?t c?a chi Homo , t?ng sinh t?n tren 1 tri?u n?m, trong khi Homo sapiens m?i ch? t?n t?i đ??c kho?ng 200.000 n?m. Tuy nhien, nh? m?t loai chau A khac bi?t, v?n ch?a co đ?ng thu?n v? vi?c loai nay co ph?i la t? tien c?a H. sapiens hay b?t k? d?ng ng??i nao khac sau no hay khong.

Cac loai h? hang

Cac đ?n v? phan lo?i đ??c gan cho tr??c đay

S? phat hi?n ra Homo floresiensis n?m 2003 va s? tuy?t ch?ng g?n đay c?a loai nay đa đ?a ra kh? n?ng la co hang lo?t loai h?u du? c?a Homo erectus co th? đa t?n t?i tren cac đ?o ? đong Nam A va đang ch? đ?i đ? đ??c phat hi?n hoa th?ch (xem Orang Pendek ). Homo erectus soloensis , phan loai t? lau đ??c cho la t?ng sinh s?ng tren đ?o Java it nh?t la cho t?i kho?ng 50.000 n?m tr??c nh?ng g?n đay vao n?m 2011 đa đ??c xac đ?nh l?i v?i nien đ?i cao h?n [46] , co th? la m?t trong s? nay. M?t s? nha khoa h?c hoai nghi v? tuyen b? cho r?ng Homo floresiensis la h?u du? c?a Homo erectus . M?t di?n gi?i cho r?ng cac hoa th?ch nay la c?a ng??i hi?n đ?i v?i t?t đ?u nh? , trong khi m?t di?n gi?i khac l?i cho r?ng cac hoa th?ch nay la c?a m?t nhom ng??i Pygmy .

Cac hoa th?ch g?c c?a Pithecanthropus erectus (nay la Homo erectus ) tim th?y t?i Java n?m 1891.

Cac hoa th?ch rieng l? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

M?t s? hoa th?ch chinh c?a Homo erectus :

Ghi chu [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ Hoang Dung. Coi tr?i coi ta . Falls Church, VA: Ti?ng Que H??ng, 2011. tr 173
  2. ^ a b Hazarika, Manji (ngay 16 ? ngay 30 thang 6 n?m 2007). “ Homo erectus/ergaster and Out of Africa: Recent Developments in Paleoanthropology and Prehistoric Archaeology” (PDF) . B?n g?c (PDF) l?u tr? ngay 1 thang 8 n?m 2020 . Truy c?p ngay 5 thang 11 n?m 2013 . Ki?m tra gia tr? ngay thang trong: |date= ( tr? giup )
  3. ^ Chauhan, Parth R. (2003) "Distribution of Acheulian sites in the Siwalik region" trong An Overview of the Siwalik Acheulian & Reconsidering Its Chronological Relationship with the Soanian ? A Theoretical Perspective . assemblage.group.shef.ac.uk
  4. ^ Klein R. (1999). The Human Career: Human Biological and Cultural Origins . Chicago: Nha in đ?i h?c Chicago, ISBN 0226439631 .
  5. ^ Anton S. C. (2003). “Natural history of Homo erectus” . Am. J. Phys. Anthropol . 122 : 126?170. doi : 10.1002/ajpa.10399 .
  6. ^ Suwa G; Asfaw B; Haile-Selassie Y; White T.; Katoh S.; Wolde Gabriel G.; Hart W.; Nakaya H.; Beyene Y. (2007). Early Pleistocene Homo erectus fossils from Konso, southern Ethiopia . "Anthropological Science" 115(2): 133-151, doi : 10.1537/ase.061203
  7. ^ Frazier Kendrick (12 thang 11 n?m 2024). “Leakey Fights Church Campaign to Downgrade Kenya Museum's Human Fossils” . Skeptical Inquirer magazine . 30 (6). B?n g?c l?u tr? ngay 10 thang 1 n?m 2009 . Truy c?p ngay 5 thang 11 n?m 2013 .
  8. ^ Prins Harald E. L.; Walrath Dana va McBride Bunny (2007). Evolution and prehistory: the human challenge . Wadsworth Publishing. tr. 162. ISBN   978-0-495-38190-7 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )
  9. ^ Ferring R.; Oms O.; Agusti J.; Berna F.; Nioradze M.; Shelia T.; Tappen M.; Vekua A.; Zhvania D.; Lordkipanidze D. (2011). Earliest human occupations at Dmanisi (Georgian Caucasus) dated to 1.85-1.78 Ma . "PNAS" 108 (26): 10432-10436, doi : 10.1073/pnas.1106638108
  10. ^ New discovery suggests Homo erectus originated from Asia . Dnaindia.com. 08-06-2011.
  11. ^ Darwin, Charles R. (1871). The Descent of Man and Selection in Relation to Sex . John Murray. ISBN   0-8014-2085-7 .
  12. ^ F. Spoor, M. G. Leakey, P. N. Gathogo, F. H. Brown, S. C. Anton, I. McDougall, C. Kiarie, F. K. Manthi & L. N. Leakey (ngay 9 thang 8 n?m 2007). “Implications of new early Homo fossils from Ileret, east of Lake Turkana, Kenya”. Nature . 448 (7154): 688?691. doi : 10.1038/nature05986 . PMID   17687323 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )
  13. ^ Robinson J. T. (1953). The Nature of Telanthropus capensis . Nature 171 (4340): 33, doi : 10.1038/171033a0
  14. ^ Frederick E. Grine; John G. Fleagle; Richard E. Leakey (ngay 1 thang 6 n?m 2009). “Chapter 2: Homo habilis ?A Premature Discovery: Remember by One of Its Founding Fathers, 42 Years Later”. The First Humans: Origin and Early Evolution of the Genus Homo . Springer. tr.  7 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )
  15. ^ a b Kalb, Jon E (2001). Adventures in the Bone Trade: The Race to Discover Human Ancestors in Ethiopia's Afar Depression . Springer Science+Business Media. tr. 76. ISBN   0-387-98742-8 . Truy c?p ngay 2 thang 12 n?m 2010 .
  16. ^ Wood Bernard (ngay 11 thang 7 n?m 2002). “Palaeoanthropology: Hominid revelations from Chad” (PDF) . Nature . 418 (6894): 133?135. doi : 10.1038/418133a . B?n g?c (PDF) l?u tr? ngay 17 thang 7 n?m 2011 . Truy c?p ngay 2 thang 12 n?m 2010 .
  17. ^ Cornevin, Robert (1967). Histoire de l'Afrique . Payotte. tr. 440. ISBN   2-228-11470-7 .
  18. ^ “Mikko's Phylogeny Archive” . B?o tang L?ch s? T? nhien Ph?n Lan (FMNH), đ?i h?c Helsinki . L?u tr? b?n g?c ngay 6 thang 1 n?m 2007 . Truy c?p ngay 5 thang 11 n?m 2013 . Qu?n ly CS1: bot: tr?ng thai URL ban đ?u khong ro ( lien k?t )
  19. ^ Vekua A, Lordkipanidze D, Rightmire GP, Agusti J, Ferring R, Maisuradze G, Mouskhelishvili A, Nioradze M, De Leon MP, Tappen M, Tvalchrelidze M, Zollikofer C (2002). “A new skull of early Homo from Dmanisi, Georgia”. Science . 297 (5578): 85?9. doi : 10.1126/science.1072953 . PMID   12098694 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )
  20. ^ a b Lordkipanidze D, Jashashvili T, Vekua A, Ponce de Leon MS, Zollikofer CP, Rightmire GP, Pontzer H, Ferring R, Oms O, Tappen M, Bukhsianidze M, Agusti J, Kahlke R, Kiladze G, Martinez-Navarro B, Mouskhelishvili A, Nioradze M, Rook L (2007). Postcranial evidence from early Homo from Dmanisi, Georgia . Nature 449(7160): 305?310. PMID 17882214 , doi : 10.1038/nature06134
  21. ^ Lordkipanidze D.; Vekua A.; Ferring R.; Rightmire G. P.; Agusti J.; Kiladze G.; Mouskhelishvili A.; Nioradze M.; Ponce De Leon M. S. P.; Tappen M.; Zollikofer C. P. E. (2005). Anthropology: The earliest toothless hominin skull . Nature 434 (7034): 717?718, doi : 10.1038/434717b , PMID 15815618
  22. ^ Augusti, Jordi; Lordkipanidze, David (2011). “How "African" was the early human dispersal out of Africa?”. Quaternary Science Reviews . 30 (11?12): 1338?1342. doi : 10.1016/j.quascirev.2010.04.012 .
  23. ^ Gibbons, A. (2003). “A Shrunken Head for African Homo erectus ” (PDF) . Science . 300 (5621): 893a. doi : 10.1126/science.300.5621.893a .
  24. ^ Tattersall I.; Schwartz J. H. (2009). Evolution of the Genus Homo . Annual Review of Earth and Planetary Sciences 37: 67-92, doi : 10.1146/annurev.earth.031208.100202
  25. ^ Rightmire G. P.; Lordkipanidze D.; Vekua A. (2006). Anatomical descriptions, comparative studies and evolutionary significance of the hominin skulls from Dmanisi, Republic of Georgia . Journal of Human Evolution 50(2): 115?141. doi : 10.1016/j.jhevol.2005.07.009 , PMID 16271745
  26. ^ Gabunia L.; Vekua A.; Lordkipanidze D.; Swisher III C. C.; Ferring R.; Justus A.; Nioradze M.; Tvalchrelidze M.; Anton S. C.; Bosinski G.; Joris O.; Lumley M. A.; Majsuradze G.; Mouskhelishvili A. (2000). Earliest Pleistocene hominid cranial remains from Dmanisi, Republic of Georgia: Taxonomy, geological setting, and age . Science 288 (5468): 1019?1025, doi : 10.1126/science.288.5468.1019 , PMID 10807567
  27. ^ Wilford, John Noble (ngay 19 thang 9 n?m 2007). “New Fossils Offer Glimpse of Human Ancestors” . The New York Times . Truy c?p ngay 9 thang 9 n?m 2009 .
  28. ^ Rightmire, G. Philip; Van Arsdale, Adam P.; Lordkipanidze, David (2008). “Variation in the mandibles from Dmanisi, Georgia”. Journal of Human Evolution . 54 (6): 904?8. doi : 10.1016/j.jhevol.2008.02.003 . PMID   18394678 .
  29. ^ David Lordkipanidze1, Marcia S. Ponce de Leon, Ann Margvelashvili, Yoel Rak, G. Philip Rightmire, Abesalom Vekua, Christoph P. E. Zollikofer (ngay 18 thang 10 n?m 2013). “A Complete Skull from Dmanisi, Georgia, and the Evolutionary Biology of Early Homo”. Science . 342 (6156): 326?331. doi : 10.1126/science.1238484 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )
  30. ^ Ian Sample (ngay 17 thang 10 n?m 2013). “Skull of Homo erectus throws story of human evolution into disarray” . The Guardian .
  31. ^ Weidenreich F. (1943). “The "Neanderthal Man" and the ancestors of "Homo Sapiens " ”. American Anthropologist . 45 : 39?48. doi : 10.1525/aa.1943.45.1.02a00040 . JSTOR   662864 .
  32. ^ Jelinek, J. (1978). “Homo erectus or Homo sapiens?”. Rec. Adv. Primatol . 3 : 419?429.
  33. ^ Wolpoff M.H. (1984). “Evolution of Homo erectus: The question of stasis”. Palaeobiology . 10 (4): 389?406. JSTOR   2400612 .
  34. ^ Frayer D.W., Wolpoff M.H.; Thorne, A.G.; Smith, F.H., Pope G.G. (1993). “Theories of modern human origins: The paleontological test” . American Anthropologist . 95 : 14?50. doi : 10.1525/aa.1993.95.1.02a00020 . JSTOR   681178 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )
  35. ^ Tattersall, Ian and Jeffrey Schwartz (2001). Extinct Humans . Boulder, Colorado: Westview/Perseus. ISBN   0-8133-3482-9 .
  36. ^ a b Swisher Carl Celso III; Curtis Garniss H.; Lewin Roger (2002) Java Man , Abacus, ISBN 0-349-11473-0 .
  37. ^ Bryson Bill (2005). A Short History of Nearly Everything: Special Illustrated Edition . Toronto: Doubleday Canada. ISBN   0-385-66198-3 .
  38. ^ Khanna Dev Raj (2004). Human Evolution . Discovery Publishing House. tr. 195. ISBN   978-8171417759 . Truy c?p ngay 30 thang 3 n?m 2013 . African H. erectus, with a mean stature of 170 cm, would be in the tallest 17 percent of modern populations, even if we make comparisons only with males
  39. ^ Roylance, Frank D. Roylance (ngay 6 thang 2 n?m 1994). “A Kid Tall For His Age” . Baltimore Sun . B?n g?c l?u tr? ngay 5 thang 11 n?m 2013 . Truy c?p ngay 5 thang 11 n?m 2013 . Clearly this population of early people were tall, and fit. Their long bones were very strong. We believe their activity level was much higher than we can imagine today. We can hardly find Olympic athletes with the stature of these people đa đ?nh ro h?n m?t tham s? trong |accessdate= va |access-date= ( tr? giup )
  40. ^ Ruhlen Merritt (1994). The origin of language: tracing the evolution of the mother tongue . New York: Wiley. ISBN   0-471-58426-6 .
  41. ^ Bower, Bruce (ngay 3 thang 5 n?m 2006). “Evolutionary back story: Thoroughly modern spine supported human ancestor”. Science News . 169 (18): 275?276. doi : 10.2307/4019325 .
  42. ^ Richard Leakey (1992). Origins Reconsidered . Anchor. tr. 257?258. ISBN   0-385-41264-9 .
  43. ^ Boehm Christopher (1999). Hierarchy in the forest: the evolution of egalitarian behavior . Cambridge: Nha in đ?i h?c Harvard. tr. 198. ISBN   0-674-39031-8 .
  44. ^ Owen James (ngay 30 thang 10 n?m 2006). “Neanderthals, Modern Humans Interbred, Bone Study Suggests” . National Geographic News . Truy c?p ngay 14 thang 1 n?m 2008 .
  45. ^ Whitfield, John (ngay 18 thang 2 n?m 2008). “Lovers not fighters” . Scientific American .
  46. ^ Finding showing human ancestor older than previously thought offers new insights into evolution , 05-07-2011.
  47. ^ “The Sambungmacan 3 Homo erectus calvaria: a comparative morphometri...” . Truy c?p 10 thang 2 n?m 2015 .
  48. ^ R Ciochon, V T Long, R Larick, L Gonzalez, R Grun, J de Vos, C Yonge, L Taylor, H Yoshida, M Reagan. 1996. Dated co-occurrence of Homo erectus and Gigantopithecus from Tham Khuyen Cave, Vietnam . PNAS 93(7): 3016?3020
  49. ^ Angela M.H. Schuster, 1998. New Skull from Eritrea . Archaeology 51(5).
  50. ^ Kappelman J, Alcicek MC, Kazanci N, Schultz M, Ozkul M, ?en S (2008). “First Homo erectus from Turkey and implications for migrations into temperate Eurasia” . American Journal of Physical Anthropology . 135 (1): 110?116. doi : 10.1002/ajpa.20739 . PMID   18067194 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Chung:

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

(ti?ng Vi?t)

(ti?ng Anh)

L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Homo_erectus&oldid=70500928 ”